Doszło do dyskryminacji ze względu na wiek

Powódką była Joanna S., nauczycielka nauczania początkowego, która pracowała w przedszkolu w Chełmie od 2004 roku. Jednak z powodu reorganizacji, zmniejszenia grup dzieci, powódka otrzymała wypowiedzenie umowy. Miała wówczas 55 lat i nie znalazła zatrudnienia w swoim mieście, mimo wielu starań. Wiek powódki był jedynym kryterium, jakie pracodawca brał pod uwagę.

Nabycie prawa do świadczenia kompensacyjnego

Podstawą było zarządzenie z 16 maja 2019 roku, w którym pracodawca przyjął kryterium typowania do zwolnienia. Otóż nabycie prawa do świadczenia kompensacyjnego przez nauczyciela jest kryterium do wypowiedzenia umowy i innych kryteriów nie trzeba badać.

Nauczyciel nabywa prawo do świadczenia kompensacyjnego po spełnieniu łącznie trzech warunków:

osiągnięciu wymaganego wieku (56 lat dla kobiet, 61 lat dla mężczyzn w latach 2025–2026),
posiadaniu 30 lat stażu ubezpieczeniowego (w tym co najmniej 20 lat pracy nauczycielskiej w wymiarze co najmniej połowy etatu) oraz
rozwiązaniu stosunku pracy z placówką oświatową.

Czytaj więcej w LEX: Świadczenie kompensacyjne dla nauczycieli >

Sąd rejonowy przyznał rację powódce – przyznał odszkodowanie za niezgodne z prawem wypowiedzenie umowy, ponad 11 tys. zł. Rozwiązanie umowy było nierównym traktowaniem pracownika. Według kodeksu pracy osoba, wobec której pracodawca naruszył zasadę równego traktowania w zatrudnieniu, ma prawo do odszkodowania w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę ( art. 18 ze znaczkiem 3d).

Zobacz też linię orzeczniczą w LEX: Dochodzenie odszkodowania z art. 18(3d) k.p. za dyskryminacyjną przyczynę wypowiedzenia umowy o pracę >

Dwa sprzeczne wyroki

Natomiast sąd I instancji nie uznał za zasadne roszczenie o przywrócenie do pracy.

Sąd Okręgowy w Lublinie w wyroku z 10 stycznia 2025 roku oddalił powództwo nauczycielki. Sąd II instancji nie podzielił stanowiska sądu I instancji. Według sądu okręgowego dopuszczalne było przyjęcie w zarządzeniu tylko jednego kryterium zwolnienia, które z resztą miało rzeczywistą przyczynę. I na podstawie art. 18 (3d) kodeksu pracy nie należy się odszkodowanie.

Od tego wyroku powódka wniosła skargę kasacyjną, zarzucając sądowi II instancji błędną wykładnię przepisów o dyskryminacji. Powstało na tle tej sprawy poważne zagadnienie prawne sprowadzające się do pytania, czy nabycie przez nauczyciela prawa do świadczenia kompensacyjnego może być podstawą rozwiązania umowy o pracę ze względu na wiek?

SN uchyla wyrok SO

Sąd Najwyższy w Izbie Pracy i Ubezpieczeń Społecznych orzekł, że skarga jest uzasadniona i zasługuje na uwzględnienie. Dlatego uchylił wyrok sądu w Lublinie i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania.

Jak wyjaśniał sędzia sprawozdawca Piotr Prusinowski, najważniejszą okolicznością w tej sprawie jest to, że pracodawca uznał, iż istnieje jedno kryterium do rozwiązania umowy o pracę z powodów organizacyjnych czyli zmniejszenia liczby oddziałów.

- Zasady niedyskryminowania i równego traktowania powinny odnosić się do tej rzeczywistości , którą oceniają. Jeśli mamy do czynienia ze stosunkiem pracy, to ocena powinna odnosić się bezpośrednio do tego co jest istotne w stosunku pracy. A nie formułować zasad w oparciu o kryteria będące obok tego stosunku pracy. Pracodawca wziął pod uwagę przy rozwiazywaniu umowy okoliczności nie związane z pracą. A to był błąd – stwierdził sędzia Prusinowski. – Nie ma wątpliwości, że w sytuacji, gdy dochodzi do rozwiązania stosunku pracy i tłem tego rozwiązania są przyczyny leżące po stronie pracodawcy, w tym wypadku zmniejszenie liczby oddziałów, to jedynym powodem zwolnienia nie może być wiek lub płeć – podkreślił sąd.

SN wielokrotnie podkreślał, że okoliczności po stronie pracownika mają znaczenie, ale tylko wtedy, gdy okoliczności związane z pracą nie dają jednoznacznej odpowiedzi, który pracownik powinien być zwolniony. Sąd II instancji nie dostrzegł, że zgodnie z orzecznictwem SN do zastosowania art. 18(3d) k.p. nie jest konieczne, aby pracownik był dyskryminowany; wystarczy że jest nierówno traktowany.

W zarządzeniu pracodawca wpisał kryteria, którym powódka nie odpowiadała, a zatem potraktował ją nierówno i to otwierało roszczenia z art. 18(3d) k.p.

Wyrok Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego z 29 października 2025r., sygn. akt III PSKP 48/25

Zobacz też w LEX: Rodzaje odszkodowań przysługujących na podstawie kodeksu pracy >

-10%

[E-book] Kodeks pracy. Przepisy

Sprawdź