Najwyższa Izba Kontroli sprawdziła, jak działał system awansu zawodowego nauczycieli w latach 2015-2017. W kontrolowanym okresie nauczyciele mianowani i dyplomowali stanowili trzy czwarte wszystkich zatrudnionych nauczycieli, których było 700 tys.

 

Awans działa skutecznie

Liczba ta pokazuje, że zdecydowana większość nauczycieli wykazała się skutecznym podwyższaniem kompetencji zawodowych i jakości pracy własnej i  szkoły. W wskazanym okresie zaobserwowano też wzrost liczby nauczycieli kontraktowych i stażystów. Nastąpił niewielki spadek liczby nauczycieli mianowanych.


Kontrola wykazała, że w czasie stażu na stopień nauczyciela mianowanego kandydaci korzystali z różnych form dokształcania i doskonalenia zawodowego, uczestniczyli w otwartych zajęciach prowadzonych przez innych nauczycieli, prowadzili dodatkowe zajęcia dla uczniów, działali na rzecz środowiska lokalnego, realizowali działania podjęte w odpowiedzi na współczesne problemy społeczne i cywilizacyjne oraz stosowali technologie informacyjno – komunikacyjne (TIK) na 34 proc. prowadzonych zajęć lekcyjnych.

 

Stagnacja po uzyskaniu po uzyskaniu wyższego stopnia

Im wyższy stopień awansu , tym jednak mniejsza aktywność. W drugim roku szkolnym po uzyskaniu stopnia nauczyciela mianowanego ich aktywność zmalała w pierwszych pięciu analizowanych rodzajach działań o 5,7 proc.-40,6 proc., natomiast wzrósł udział zajęć realizowanych z zastosowaniem TIK o 2,6 punktu procentowego.

Podobnie rzecz się miała z aplikującymi do stopnia nauczyciela dyplomowanego. W drugim roku szkolnym po awansie ich aktywność zmalała w niektórych rodzajach działań o 6,3 proc.-48, proc. (maksymalnie w dokształcaniu i doskonaleniu zawodowym).

 

Postępowanie na wyższy stopień awansu nie zawsze rzetelne

NIK zbadała 373 (wybrane losowo) postępowania na nauczyciela mianowanego i dyplomowanego. W czterech przypadkach nauczyciele otrzymali awans przy niespełnieniu wymagań formalnych. Dotyczyły one odbycia niewłaściwie zorganizowanego stażu lub podjęcia go przed upływem wymaganego okresu pracy na niższym stanowisku. W 67  przypadkach nie zachowano należytej troski o prawidłowy dobór ekspertów do komisji przeprowadzających egzaminy i rozmowy kwalifikacyjne.

Wprawdzie organy powołujące komisje uwzględniały w ich składzie wymaganą liczbę ekspertów z listy prowadzonej przez Ministra Edukacji Narodowej, ale pomijały w tym procesie wymóg uwzględnienia wśród nich co najmniej jednego eksperta nauczającego tego samego przedmiotu lub prowadzącego ten sam rodzaj zajęć co nauczyciel ubiegający się o awans. Zdaniem NIK, nie zapewniono tym samym należytych warunków do właściwej, obiektywnej i rzetelnej oceny dorobku zawodowego nauczyciela ubiegającego się o awans.

 

Postępowanie niewłaściwie udokumentowane

Istotnym problemem w postępowaniach o nadanie stopnia awansu jest też niewłaściwe dokumentowanie przebiegu pracy komisji egzaminacyjnych i kwalifikacyjnych, co stwierdzono w 150 przypadkach. Komisje w raportach nie zamieszczały odpowiedzi udzielanych przez nauczyciela na pytania członków komisji oraz uzasadnienia rozstrzygnięcia komisji.
W wielu komisjach brakowało protokolanta spoza składu komisji.

Najwyższa Izba Kontroli ma też wątpliwości co do praktyki wyznaczania na protokolanta jednego z członków komisji - uważa to za złamanie procedury. Taka osoba była obarczana w trakcie prowadzonego egzaminu lub rozmowy kwalifikacyjnej dodatkowym zadaniem sporządzenia protokołu, który członkowie komisji podpisują bezpośrednio po swoim posiedzeniu.

 

Zmiany na lepsze

Izba pozytywnie oceniła zmiany w awansie i ocenianiu, które obowiązuja od 1 września 2018 r.  W raporcie podkreśla, że część zmian to zastosowanie się do wniosków pokontrolnych z 2016 r. Wtedy NIK sugerowała m.in. wydłużenie stażu na nauczyciela kontraktowego.

Najwyższa Izba Kontroli zauważa jednak, że ustawa o finansowaniu zadań oświatowych nie uwzględnia w pełni wnioskowanych zmian w zakresie:

  •  określenia okresu pobierania dodatku funkcyjnego przyznanego opiekunowi nauczyciela stażysty;
  •  wskazania jednolitej w skali kraju procentowej stawki dodatku funkcyjnego dla opiekuna nauczyciela stażysty;
  •  ustalenia dodatkowych wymagań, jakie powinien spełniać nauczyciel, któremu dyrektor powierza funkcję opiekuna nauczyciela stażysty;
  •  rozważenia wprowadzenia egzaminu po odbyciu stażu uprawniającego do wykonywania zawodu nauczyciela, zamiast obowiązującej rozmowy kwalifikacyjnej na stopień nauczyciela kontraktowego.

 

Potrzebna lepsza kontrola i aktywizacja nauczycieli mianowanych i dyplomowanych

Izba sugeruje, by resort edukacji wprowadzenia mechanizmu wpływającego na zwiększenie aktywności nauczycieli po uzyskaniu awansu zawodowego. Zmiany, zdaniem NIK, powinny dotyczyć również listy ekspertów - izba sugeruje, by znalazły się w niej informacje o zajmowanym obecnie stanowisku przez poszczególnych ekspertów.

Według NIK konieczne jest też zwiększenie nadzoru na działaniami organów powołujących komisje egzaminacyjne i kwalifikacyjne w celu zapewnienia zgodnego z prawem doboru ekspertów oraz właściwego dokumentowania przebiegu pracy komisji.

 

Przeczytaj więcej przydatnych materiałów w SIP LEX:
Zadania dyrektora we wrześniu - procedury i wzory>>
Zatrudnianie nauczycieli w placówkach niepublicznych od 1 września 2018 r.>>