Ustawa z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy o transporcie drogowym oraz niektórych innych ustaw – dalej u.z.u.t.d. Jest to jedna z najistotniejszych, w ostatnich latach, zmian ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym – dalej u.t.d., oraz ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców – dalej u.c.p.k.
Celem wprowadzonych zmian jest nie tylko dostosowanie prawa krajowego do standardów unijnych, ale również wprowadzenie rozwiązań prawnych, które pozwolą na rozłożenie odpowiedzialności za naruszenie obowiązków lub warunków przewozu drogowego pomiędzy przedsiębiorców, kierowców, osoby zarządzające transportem oraz inne osoby wykonujące czynności związane z przewozem drogowym. Ponadto wprowadzone zmiany, uelastyczniając czas pracy kierowców, dostosowują polskie przepisy o czasie pracy kierowców do przepisów funkcjonujących w innych krajach Unii Europejskiej.
Poza przepisami dotyczącymi zatrudniania kierowców, które zostaną omówione w dalszej części, u.z.u.t.d. wprowadza rozbudowane przepisy dotyczące kontroli i nadzoru względem podmiotów wykonujących zadania związane z przewozem drogowym. Zmiany dotyczą zastosowania trzech różnych taryfikatorów kar dla przewoźników, kierowców oraz osób zarządzających transportem, zwiększenia kontroli szkoleń dla kierowców zawodowych z zastosowaniem obowiązku informowania organu nadzoru o prowadzonym szkoleniu, przesunięcie odpowiedzialności z przewoźnika na kierowcę w przypadku wielu naruszeń związanych z przewozem drogowym oraz poszerzenie uprawnień inspektorów w zakresie kontroli podmiotów wykonujących czynności związane z przewozem drogowym tj. spedytorów, nadawców, odbiorców, załadowców, organizatorów wycieczek.
Wprowadzając trzy różne taryfikatory kar przewidziano, że maksymalne kary finansowe dla podmiotów wykonujących przewóz drogowy będą wynosiły w zależności od liczby zatrudnionych kierowców od 15 000 zł do 30 000 zł natomiast dla podmiotów wykonujących inne czynności związane z przewozem drogowym maksymalna kara może wynieść nawet 40 000 zł.
Wśród naruszeń, które skutkują nałożeniem kary grzywny na kierowcę, a które związane są zatrudnieniem można wymienić m.in.: skrócenie obowiązujących przerw, odpoczynków zarówno dobowego jak i tygodniowego oraz przekroczenie maksymalnego czasu prowadzenia pojazdu. Maksymalna wysokość kary finansowej za naruszenia, za które odpowiedzialność ponosi kierowca może wynieść nawet 2000 zł. Wśród pozostałych zmian należy wskazać wprowadzenie nowych regulacji dotyczących kar za używanie magnesu lub wyłącznika tachografu. Odpowiedzialność w tym zakresie została przesunięta na kierowcę pojazdu, co ma pomóc w wyeliminowaniu sytuacji używania magnesów lub wyłączania tachografu przez kierowców.
I. Wprowadzenie
 
Ustawa u.z.u.t.d. wprowadza następujące zmiany w przepisach dotyczących zatrudniania kierowców:
1) definicję pory nocnej,
2) możliwość ustalenia indywidualnego rozkładu czasu pracy pracownika,
3) brak obowiązku tworzenia harmonogramu czasu pracy w stosunku do określonych pracowników,
4) możliwość przedłużenia wymiaru czasu pracy do 12 godzin na dobę – w ramach systemu równoważnego czasu pracy,
5) możliwość zastosowania zadaniowego czasu pracy,
6) konieczność uzyskania przez pracodawcę oświadczenia kierowcy w określonych w ustawie sytuacjach,
7) sposób prowadzenia ewidencji czasu pracy.
II. Definicja pory nocnej
 
W chwili obecnej pracodawcy zatrudniający kierowców do obliczania czasu pracy, a tym samym obliczenia wysokości należnego pracownikowi wynagrodzenia z tytułu pracy w nocy, stosują regulację wynikającą z art. 1517 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) – dalej k.p. Zgodnie z kodeksem pracy, pora nocna obejmuje 8 godzin między godzinami 21.00 a 7.00 rano.
Zgodnie z nowymi przepisami, które będą obowiązywać od 1 stycznia 2012 r., pora nocna kierowców będzie obejmowała okres 4 godzin, pomiędzy północą a godziną 7 rano. Definicję pory nocnej w przedstawionym brzmieniu stosuje się wyłącznie do celów ustalania czasu pracy. Należy dodać, iż pora nocna została skrócona, gdyż większość pracodawców miała problemy z rozliczaniem czasu pracy kierowców w porze nocnej.
Należy dodać, iż zmiana polegająca na skróceniu pory nocnej, która zacznie obowiązywać od 1 stycznia 2012 r. sprawi, iż Polska w tym zakresie będzie miała podobne rozwiązania jak inne kraje Unii Europejskiej (art. 3 lit. a) Dyrektywy 2002/15/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 marca 2002 r. w sprawie organizacji czasu pracy osób wykonujących czynności w trasie w zakresie transportu drogowego; Dz. Urz. WE L 80 z dnia 23 marca 2002).
III. Indywidualny rozkład czasu pracy
 
Zgodnie z treścią art. 128 § 3 pkt 1 k.p., doba pracownicza obejmuje 24 kolejne godziny, poczynając od godziny, od której pracownik rozpoczyna pracę, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy. W sytuacji gdy pracownik rozpoczyna pracę przed upływem 24 godzin od momentu rozpoczęcia swojej pracy wówczas pracuje w godzinach nadliczbowych np. pracownik pracujący od godziny 9.00 do godziny 17.00, rozpoczyna swoją dobę pracowniczą o godzinie 9.00 i kończy o godzinie 17.00, w sytuacji gdy otrzyma od pracodawcy polecenie przyjścia do pracy na godzinę 7.00 wówczas 2 godziny pracy pomiędzy godziną 7.00 a godziną 9.00 będą dla pracownika godzinami nadliczbowymi.
Od 1 stycznia 2012 r. zostanie wprowadzona możliwość ustalania przez pracodawcę indywidualnych rozkładów czasu pracy kierowców. Wówczas zgodnie z nowym art. 8 ust. 2 u.c.p.k., ponowne wykonywanie pracy w tej samej dobie nie będzie stanowić pracy w godzinach nadliczbowych. Pracodawcy powinni jednak pamiętać, iż ta forma uelastycznienia czasu pracy kierowców może być zastosowana wyłącznie przy zapewnieniu pracownikom, zgodnego z przepisami prawa, odpoczynku dobowego i tygodniowego. Kierowcom, podobnie jak innym pracownikom, w każdej dobie przysługuje prawo do co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku. Przepisy dopuszczają, aby dobowy odpoczynek był wykorzystany w pojeździe, jeżeli pojazd znajduje się na postoju i jest wyposażony w miejsce do spania. Co do odpoczynku tygodniowego to w każdym tygodniu kierowcy przysługuje prawo do co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku.
Należy dodać, iż pracodawca będzie mógł wprowadzić indywidualny rozkład czasu pracy, jeżeli uzyska w tym zakresie porozumienie z zakładową organizacją związkową, a jeśli u pracodawcy nie funkcjonuje taka organizacja, w porozumieniu z przedstawicielami pracowników wyłonionymi w trybie przyjętym u pracodawcy.
Małgorzata Skibińska