Czy rok 2019 przyniesie rewolucję w ustawie o związkach zawodowych?
Zmiana, która wejdzie w życie 1 stycznia 2019 roku jest największą nowelizacją ustawy o związkach zawodowych od początku jej obowiązywania. To zmiana rewolucyjna, bo osoby, które pracują na podstawie umów cywilnoprawnych, takich jak zlecenie czy umowy o dzieło, będą mogły tworzyć związki zawodowe i przystępować do tych już istniejących. To może poważnie wpłynąć na poziom uzwiązkowienia w tych przedsiębiorstwach, w których większość osób pracuje na umowach cywilnoprawnych. Do tej pory związkowcami mogli zostawać głównie zatrudnieni na podstawie stosunku pracy.
Każdy przedsiębiorca będzie musiał się teraz liczyć z możliwością powstania u niego związku?
Tak. Warto tu dodać, że często pracodawcy postrzegają związki zawodowe jako ryzyko. Od początku 2019 roku zatrudnianie na umowach cywilnoprawnych nie będzie już przed tym ryzykiem chronić. W Polsce wciąż jest sporo przedsiębiorców, którzy zatrudniają głównie na umowach cywilnoprawnych. Przykładem mogą być firmy ubezpieczeniowe, które często zatrudniają tak agentów ubezpieczeniowych. Jest wiele przedsiębiorstw, w których działy HR w ogóle nie interesowały się do tej pory zbiorowym prawem pracy, bo nie działały u nich związki. Teraz znajomość tych przepisów może okazać się również tu bardzo potrzebna.
Ustawa wprowadza ważne zmiany w zakresie reprezentatywności związków. Jakie będą ich konsekwencje?
Faktycznie zmieniają się zasady reprezentatywności na korzyść związków zrzeszonych w ponadzakładowych reprezentatywnych organizacjach związkowych, takich jak NSZZ "Solidarność", OPZZ czy Forum Związków Zawodowych, które będą miały więcej uprawnień. Trudniej będzie być reprezentatywnym związkiem zawodowym na szczeblu zakładu pracy, jeśli nie jest się zrzeszonym w organizacji reprezentatywnej na szczeblu ponadzakładowym. Próg reprezentatywności dla związków działających u przedsiębiorcy został znacznie podniesiony z 10 do 15 proc., a w przypadku związków reprezentatywnych zrzeszonych ponadzakładowo ten próg zmienia się tylko z 7 do 8 proc.
Duzi urosną jeszcze bardziej?
Prawdopodobnie zmiana spowoduje refleksję, że warto przystępować do organizacji ogólnokrajowych. To duża zachęta dla małych związków, żeby łączyć się w większe, przystępować do związków ponadzakładowych. Osiągnięcie progu 15 proc. będzie trudniejsze, więc powinno to mobilizować organizacje.
Czytaj też: Regulamin wynagradzania nie doprowadzi do upadłości pracodawcy >
Wspomniała Pani, że związki reprezentatywne będą miały większe uprawnienia. Co dokładnie się zmieni?
Chodzi głównie o negocjowanie wewnątrzzakładowych źródeł pracy. Jeśli w zakładzie pracy będzie tylko jeden reprezentatywny związek zawodowy, to jego sprzeciw wystarczy, żeby zablokować pracodawcę np. w samodzielnym wprowadzeniu regulaminu wynagradzania. Te przepisy mają też dodatkowy cel - ukrócą zjawisko tzw. żółtych związków zawodowych. Tak określa się fasadowe związki zawodowe, które tworzone są z inicjatywy pracodawcy w celu osłabienia działań związku zawodowego, który powstał u niego w sposób naturalny. To zmiana, którą nie wszyscy jeszcze dostrzegli. Do tej pory, jeśli powstawał żółty związek, co powiedzmy sobie szczerze - bardzo trudno udowodnić - nie było możliwości jego porozumienia się z tym utworzonym naturalnie i stosunkowo łatwo było mu zablokować działania tego jednego reprezentatywnego związku zawodowego. Nie było żadnych szans na przedstawienie wspólnego, negatywnego stanowiska, co pozwalało na samodzielne wydanie przez pracodawcę m.in. regulaminu wynagradzania czy regulaminu zakładowego funduszu świadczeń socjalnych. Od 1 stycznia 2019 roku wystarczy, że jeśli jedna działająca u pracodawcy reprezentatywna organizacja związkowa przedstawi swoje negatywne stanowisko w sprawie ustalenia, czy zmiany regulaminu wynagradzania, to pracodawca nie będzie mógł wprowadzić, zmienić lub uchylić takiego regulaminu bez jej zgody. Niewielka grupa pracowników, działająca w formie związku zawodowego z namaszczenia pracodawcy, nie pomoże mu już więc w samodzielnym wydawaniu regulaminów wewwnątrzzakładowych.
Czytaj też: Najwyższy czas na rozpoczęcie przygotowań do PPK >
Czy pracodawcy powinni się więc jedynie obawiać nadchodzących zmian, czy może jest w tej nowelizacji coś, z czego się ucieszą?
Widzę w tych przepisach pewne szanse dla przedsiębiorców, którzy mają już związki zawodowe i od lat ubolewają nad tym, że nie mają żadnych narzędzi prawnych do sprawdzenia liczebności związku zawodowego. Do tej pory byli bezradni wobec informacji od związku zawodowego o liczbie jego członków, a to ma przecież wpływ np. na liczbę szczególnie chronionych działaczy czy przyznanie związkowi przymiotu reprezentatywności. Pracodawca musiał to przyjąć do wiadomości, bo nie miał prawa wglądu do listy członków związków, nie mógł tego w żaden sposób zweryfikować. Obowiązujące do końca 2018 roku przepisy przewidują taką możliwość tylko w przypadku negocjacji układu zbiorowego, natomiast innych możliwości nie było.
Zdarza się, że przedsiębiorcy otrzymują informacje od kilku działających u nich organizacji o liczbie związkowców, która łącznie przekracza liczbę wszystkich zatrudnionych u nich pracowników. I nawet w takiej sytuacji nie ma w świetle aktualnie obowiązujących przepisów możliwości weryfikacji tej informacji.
Od 1 stycznia przedsiębiorcy otrzymają narzędzie prawne do sprawdzania liczebności związków zawodowych. Weryfikacji takiej, na wniosek organizacji związkowej, wobec której zgłoszone zostały zastrzeżenia, będzie dokonywał sąd pracy.
Czy takiej weryfikacji będzie mógł dokonywać tylko pracodawca?
Nie. Będą to mogły robić również organizacje związkowe pomiędzy sobą. Będą mogły wykorzystać to np. do sprawdzenia, który związek faktycznie jest reprezentatywny.
Więcej przydatnych materiałów znajdziesz w LEX Kadry:
Uprawnienia związku zawodowego >
Funkcjonowanie kasy zapomogowo-pożyczkowej a koszty pracodawcy >
Funkcjonowanie rad pracowniczych - koszty i zasady >
Układy zbiorowe pracy, a związek z efektywnym zarządzaniem pracownikami i pracą >
Europejskie Rady Zakładowe w praktyce >
Nie masz dostępu do tych materiałów? Sprawdź, jak go uzyskać >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
