Pracownicy są ważnym partnerem pracodawcy w kształtowaniu warunków i stosunków pracy w zakładzie. W związku z tym ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 1502 z późn. zm.) – dalej k.p. nakłada na pracodawcę obowiązek współdziałania, konsultacji lub porozumienia się z pracownikami lub ich reprezentacją (organizacją związkową) w tych sprawach.

Rozdział XI k.p. poświęcony jest konsultacjom w zakresie bhp oraz komisji bhp. Zgodnie z art. 23711a k.p. pracodawca ma obowiązek konsultować z pracownikami lub ich przedstawicielami wszystkie działania związane z bhp, w szczególności dotyczące:

- zmian w organizacji pracy i wyposażeniu stanowisk pracy, wprowadzania nowych procesów technologicznych oraz substancji i preparatów chemicznych, jeżeli mogą one stwarzać zagrożenie dla zdrowia lub życia pracowników;

- oceny ryzyka zawodowego występującego przy wykonywaniu określonych prac oraz informowania pracowników o tym ryzyku;

- tworzenia służby bhp lub powierzania wykonywania zadań tej służby innym osobom oraz wyznaczania kompetentnych pracowników do udzielania pierwszej pomocy;

- przydzielania pracownikom środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego;

- szkolenia pracowników w dziedzinie bhp.

Pracodawca powinien zapewnić odpowiednie warunki do przeprowadzania konsultacji, a zwłaszcza przeprowadzać je w godzinach pracy. Za czas nieprzepracowany w związku z udziałem w konsultacjach pracownicy lub ich przedstawiciele zachowują prawo do wynagrodzenia.

Jeżeli u pracodawcy została powołana komisja bhp (pracodawca ma taki obowiązek, gdy zatrudnia ponad 250 pracowników), konsultacje te mogą być prowadzone w ramach tej komisji. Wówczas uprawnienia strony pracowniczej przysługują pracownikom lub ich przedstawicielom wchodzącym w skład komisji. Pracownicy lub ich przedstawiciele nie mogą ponosić niekorzystnych dla nich konsekwencji z tytułu działalności konsultacyjnej, jak również za przedstawianie pracodawcy wniosków w sprawie eliminacji lub ograniczenia zagrożeń zawodowych.

W art. 232 k.p. ustawodawca zastrzegł, że jeżeli przepisy prawa pracy przewidują współdziałanie pracodawcy z zakładową organizacją związkową w indywidualnych sprawach ze stosunku pracy, pracodawca ma obowiązek współdziałać w takich sprawach z zakładową organizacją związkową. Pracownik niekoniecznie musi być członkiem związku zawodowego (zgodnie z ustawą z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych, tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 1881 wystarczy wyrażenie przez niego zgody na obronę jego praw pracowniczych przez związek).

Również warunki wykonywania coraz powszechniejszej telepracy zostały uregulowane w k.p. Zgodnie z art. 676 k.p. warunki wykonywania telepracy powinny być określone w porozumieniu zawieranym między pracodawcą i zakładową organizacją związkową, a w przypadku gdy u pracodawcy działa więcej niż jedna zakładowa organizacja związkowa – w porozumieniu między pracodawcą a tymi organizacjami.

Jeżeli jednak strony “nie dogadają się” w terminie 30 dni od dnia przedstawienia przez pracodawcę projektu porozumienia i nie dojdzie do zawarcia porozumienia, pracodawca ma prawo określić warunki stosowania telepracy w regulaminie, uwzględniając to, co zostało ustalone podczas uzgadniania z zakładowymi organizacjami związkowymi. Jeżeli zaś u danego pracodawcy nie działają zakładowe organizacje związkowe, warunki stosowania telepracy pracodawca również ma prawo (§ 4) określić w regulaminie, po konsultacji z przedstawicielami pracowników wyłonionymi w trybie przyjętym u danego pracodawcy.

Konsultacji z pracownikami lub ich przedstawicielami wymagają także wykazy prac:

- stwarzających warunki szczególnie uciążliwe lub szczególnie szkodliwe dla zdrowia pracowników (art. 145 k.p.);

- szczególnie niebezpiecznych albo związanych z dużym wysiłkiem fizycznym lub umysłowym wykonywanych w nocy (art. 1517 k.p.);

- przy których istnieje możliwość wystąpienia szczególnego zagrożenia dla zdrowia lub życia ludzkiego, które w związku z tym powinny być wykonywane przez co najmniej dwie osoby w celu zapewnienia asekuracji (art. 225 k.p.).

Edward Kołodziejczyk