Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy patronuje różnorodnym kampaniom na rzecz bezpieczeństwa pracy. Jedną z nich jest europejska kampania dotycząca oceny ryzyka zawodowego w szczególności w mikro- oraz małych i średnich przedsiębiorstwach.

Ocena ryzyka zawodowego i wprowadzanie środków naprawczych leży w interesie wszystkich uczestników procesu pracy i każdy może wnieść do takiej oceny swój wkład - także pracownicy.

Ryzyko zawodowe to prawdopodobieństwo doznania przez pracownika uszczerbku na zdrowiu, spowodowanego zagrożeniami wraz z przewidywaniem, jak poważny może być ten uszczerbek. Zagrożenie to czynnik, który może spowodować szkodę na życiu lub zdrowiu człowieka. Czynnikiem tym mogą być np. substancje chemiczne, prąd elektryczny, różne aspekty niewłaściwej organizacji pracy, a także tak banalny czynnik, jak nieporządek na stanowisku pracy.

Oceny ryzyka trzeba dokonywać dokładnie i systematycznie, analizując wszystkie aspekty procesu pracy, w celu ustalenia, co mogłoby spowodować uszkodzenie ciała lub uszczerbek na zdrowiu, czy dane zagrożenie można wyeliminować, a jeśli nie - jakie można przedsięwziąć środki zapobiegawcze i ochronne w celu zmniejszenia prawdopodobieństwa wystąpienia tego zagrożenia. Systematyczna identyfikacja zagrożeń, ocena oraz kontrola ryzyka, a także działania prewencyjne i ograniczające występujące zagrożenia, stanowią podstawę systemu „zarządzania ryzykiem" w firmie.

Dlaczego podjęciem tej tematyki jest zainteresowana Unia Europejska? Analiza polityki wynikającej z dyrektywy ramowej nr 89/391/EWG wykazała ogólny brak wiedzy o wymaganiach i sposobie przeprowadzania oceny ryzyka. Ocena ta jest często traktowana jako działanie jednorazowe, formalne, a nie jako stały element kształtowania warunków pracy. Ryzyko nie jest poddawane analizie i ocenie. Nie stosuje się skoordynowanego podejścia do analizy warunków w miejscu pracy, a ocena ryzyka jest formalna i powierzchowna - określa jedynie oczywiste i bezpośrednie ryzyko, nie uwzględnia natomiast (lub wręcz ignoruje) skutki długotrwałe, np. skutki oddziaływania substancji chemicznych.

Podczas dokonywania oceny ryzyka rzadko jest uwzględniane ryzyko psychospołeczne oraz związane z organizacją pracy, a wdrażanie środków zaradczych nie jest odpowiednio monitorowane przez pracodawców. W wyniku tej analizy uznano również, że ocena ryzyka powinna stać się częścią zintegrowanego podejścia do zarządzania przedsiębiorstwem.

Dotychczas odbyło się kilkanaście kampanii inicjowanych przez Agencję. Ich tematyka odzwierciedla potrzeby w zakresie bezpieczeństwa pracy, uznane za priorytetowe dla państw UE. Tematyka kampanii zmienia się w cyklu dwuletnim, co daje możliwość wypracowania długoterminowej polityki, jej efektywniejszego wdrażania oraz powiązania działań krajowych ze strategicznym celem UE, jakim jest tworzenie kultury zapobiegania ryzyku w całej wspólnocie.

Oczekiwanie, iż sama Agencja oraz jej sieć zdołają za pomocą kampanii skutecznie dotrzeć do 25 milionów europejskich małych i średnich przedsiębiorstw i do 220 milionów pracujących w tych przedsiębiorstwach osób nie jest możliwe do spełnienia. Powodzenie każdej kampanii jest więc zależne od aktywnego wsparcia instytucji współpracujących oraz mediów. Aby siła oddziaływania kampanii wzrastała, w szczególności powinien być ułatwiany dostęp do materiałów i wydarzeń kampanii dla małych i średnich przedsiębiorstw. Stąd też zaangażowanie partnerów stanowi kwestię kluczową zarówno na poziomie UE, jak i krajowym.

Cele kampanii doskonale wpisują się też w polski kontekst gospodarczy, a jej tematyka jest zgodna z naszymi potrzebami. Wyniki kontroli w obszarze bezpieczeństwa pracy wskazują jednoznacznie, iż rzetelne przeprowadzenie oceny ryzyka mogłoby przyczynić się w znacznym stopniu do zmniejszenia liczby wypadków przy pracy, a także negatywnych skutków zdrowotnych. Ocena ryzyka zawodowego pomaga zmniejszyć koszty ludzkie, społeczne i ekonomiczne wynikające z niewłaściwego stanu bhp.

Edward Kołodziejczyk