7 listopada 2017 roku na stronach rządowych została opublikowana informacja o założeniach projektu ustawy o Pracowniczych Planach Kapitałowych (PPK) oraz o włączeniu tego projektu do wykazu prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów pod pozycją UD 321. Należy podkreślić, że mimo iż sam projekt ustawy nie został jeszcze opublikowany to z treści informacji zawartych w opisie planowanych działań legislacyjnych, wypowiedzi pomysłodawców PPK oraz doniesień medialnych można wywnioskować główne założenia tego aktu prawnego, który docelowo będzie dotyczył praktycznie wszystkich pracodawców w Polsce. Poniższe krótkie omówienie głównych zasad, co powinno dać pogląd na sprawę oraz pozwolić odpowiednio przygotować się do tego wyzwania.

Wprowadzenie Pracowniczych Planów Kapitałowych
Projektowane rozwiązania polegają na stworzeniu ram prawnych funkcjonowania powszechnego i dobrowolnego systemu oszczędzania z przeznaczeniem na zabezpieczenie potrzeb finansowych po osiągnięciu wieku emerytalnego lub nabyciu uprawnień emerytalnych. Planowane jest, aby PPK zostały wprowadzone jako obligatoryjny element pakietu świadczeń oferowanych przez wszystkie podmioty zatrudniające. Docelowo bez względu na ich wielkość liczoną liczbą osób zatrudnionych. PPK będą oparte na konstrukcji umów o wnoszenie składek uczestników do funduszy inwestycyjnych zarządzanych przez podmioty komercyjne (towarzystwa funduszy inwestycyjnych) dopuszczone do oferowania produktu PPK na tzw. portalu emerytalnym. Między zatrudniającym a wybranym podmiotem zarządzającym PPK będzie zawierana umowa o zarządzanie PPK. Z punktu widzenia systemu emerytalnego PPK będą to plany typu DC (defined contribution) gdzie zobowiązaniem pracodawcy będą odprowadzane składki, nie zaś wysokość emerytury.


Obligatoryjność utworzenia, możliwość zawieszenia odprowadzania składek
W założeniu PPK mają stać się rozwiązaniem powszechnym. Dlatego też planowana jest konstrukcja obligatoryjnego tworzenia PPK przez poszczególne podmioty w terminach uzależnionych od wielkości podmiotu określanego liczbą zatrudnionych oraz automatyczne zapisanie do PPK wszystkich osób zatrudnionych w danym podmiocie będących w wieku od 19 do 55 lat (osoby starsze na wniosek). Należy podkreślić, że planowane jest jako zasada utworzenie PPK przez wszystkich zatrudniających dla wszystkich osób, za które odprowadzane są składki na ubezpieczenia społeczne. Uczestnik będzie miał zapewnioną możliwość zrezygnowania z uczestnictwa w PPK (opting-out) z zastrzeżeniem automatycznego ponownego zapisu (dokonywanego automatycznie po pewnym okresie) przez podmiot zatrudniający. Z punktu widzenia technicznego PPK zobowiązuje zatrudniających do zawierania w imieniu i na rzecz osób przez nie zatrudnionych umów o prowadzenie PPK, których przedmiotem jest gromadzenie środków w ramach PPK.

Wysokość składek do PPK
Planowane jest, że do PPK składki podstawowe będą obligatoryjnie opłacać tak pracodawcy w wysokości 1,5% wynagrodzenia uczestnika, jak też osoby zatrudnione (podstawowa grupa to pracownicy) w wysokości 2,0% wynagrodzenia. Możliwe będzie również opłacanie nieobligatoryjnych składek dodatkowych przez podmioty zatrudniające (do 2,5%) oraz same osoby zatrudnione (do 2% wynagrodzenia). Wysokość składki dodatkowej pracodawcy może być uzależniona od stażu pracy w firmie. Minimalnie suma składek to 3,5% a maksymalnie 8% miesięcznego wynagrodzenia uczestnika.
 
Zachęty finansowe i nadzór ze strony Państwa
Celem zachęcenia do uczestnictwa w PPK zostanie wdrożony system zachęt finansowych ze strony Państwa mających na celu wzmocnienie skłonności do oszczędzania. W pierwszym okresie będzie to kwotowa zachęta powitalna w wysokości 250 zł, którą uczestnik otrzyma jednorazowo. Przewiduje się również system zachęt do dłuższego pozostania w PPK i aktywnego oszczędzania przez uczestnika w postaci tzw. dopłat rocznych w kwocie 240 zł. Dodatkowo zasilenia do PPK opłacane przez pracodawcę będą zwolnione ze składek na ubezpieczenia społeczne. Natomiast nadzór nad PPK będzie prowadzony przede wszystkim przez Komisję Nadzoru Finansowego, do której raportować będą musiały podmioty zarządzające PPK. Ponadto określone uprawnienia nadzorcze zostaną przyznane Polskiemu Funduszowi Rozwoju oraz Państwowej Inspekcji Pracy.

Zasady inwestycji oraz koszty zarządzania
PPK mają mieć charakter długoterminowy, a towarzystwo funduszy inwestycyjnych oferujące produkt PPK będzie musiało zapewnić możliwość lokowania środków gromadzonych w ramach PPK w co najmniej czterech funduszach inwestycyjnych stosujących odmienne zasady polityki inwestycyjnej, które dostosowują się wraz z upływem czasu do profilu uczestników, tzw. fundusze zdefiniowanej daty. Każdy uczestnik będzie automatycznie przypisywany do danego funduszu w oparciu o jego datę urodzenia. Uczestnik będzie mógł zmienić fundusz. Koszty zarządzania PPK będą ustawowo ograniczone. Zakłada się limitowanie kosztów zarządzania PPK na zbliżonym poziomie oraz zasadach porównywalnych z obecnymi rozwiązaniami stosowanymi w przypadku Otwartych Funduszy Emerytalnych, to jest maksymalnie w wysokości do 0,6% wartości aktywów netto.

Wycofanie środków z Pracowniczych Planów Kapitałowych    
Wypłata środków z PPK będzie ograniczona wyłącznie do przypadków określonych w przepisach. Zasadą będzie wypłata po osiągnięciu przez uczestnika powszechnego wieku emerytalnego lub nabyciu uprawnień emerytalnych, gdzie 25% będzie wypłaconych jednorazowo, a pozostałe 75% będzie wypłacane co do zasady w 120 ratach miesięcznych bez opodatkowania. Ewentualna wcześniejsza wypłata 75% będzie się wiązała a koniecznością zapłaty podatku dochodowego od osób fizycznych. Przewidywane są również inne opcje wypłaty np. świadczenie małżeńskie. Przewiduje się także możliwość skorzystania przez uczestnika PPK ze środków zgromadzonych w ramach PPK przed osiągnięciem wieku emerytalnego celem zaadresowania wyzwań przed przejściem na emeryturę. W pierwszej kolejności będzie to umożliwienie jednorazowego wykorzystania do 100% środków zgromadzonych w PPK na sfinansowanie wkładu własnego przy zakupie mieszkania lub budynku mieszkalnego z obowiązkiem ich zwrotu. Natomiast bez obowiązku zwrotu możliwe będzie wykorzystanie części (do 25%) środków zgromadzonych w PPK w związku z trwałą niezdolnością do pracy lub poważnym zachorowaniem uczestnika lub jego bliskich.

Termin wdrożenia Pracowniczych Planów Kapitałowych
Obowiązek utworzenia PPK zostanie rozłożony w czasie i uzależniony od liczby osób zatrudnionych w danym podmiocie. Największe podmioty, zatrudniające od 250 osób, będą zobowiązane tworzyć PPK już od 1 stycznia 2019 roku, a później ten obowiązek obejmie podmioty zatrudniające mniejszą liczbę osób (np. pracodawcy 50-249 osób od 1 lipca 2019 roku). Docelowo od 1 lipca 2020 roku należy się też spodziewać rozszerzenia PPK na wszystkie podmioty zatrudniające oraz objęcia systemem PPK także pracodawców sektora finansów publicznych. Na dzień sporządzenia niemniejszego opracowania projekt ustawy o PPK nie został jeszcze opublikowany, co może nastąpić w każdej chwili. Nie zmienia to faktu, że może on jeszcze ulec zmianom tak w czasie prowadzonych konsultacji społecznych jak też w toku prac parlamentarnych.

Autor: dr Marcin Wojewódka, radca prawy w Wojewódka i Wspólnicy Sp.k.