Wysokie temperatury mogą nasilać zagrożenia ze strony szkodliwych czynników biologicznych. W celu ochrony pracowników przed zagrożeniami powodowanymi przez te czynniki pracodawca jest obowiązany przeprowadzić ocenę ryzyka zawodowego, na jakie czynniki jest lub może być narażony pracownik, a następnie do stosowania wszelkich dostępnych środków eliminujących narażenie lub ograniczających stopień narażenia.
Kilka lat temu zagadnienia związane z bhp w kontakcie ze szkodliwymi czynnikami biologicznymi inspektorzy PIP kontrolowali m.in. w 28 wyższych uczelniach, które prowadziły prace z użyciem organizmów genetycznie zmodyfikowanych. Zatrudniały one łącznie ok. 31 tys. pracowników, w tym ok. 350 bezpośrednio przy pracach związanych z zamkniętym użyciem GMO. Kontrole te nie wykazały przypadków prowadzenia prac w sposób zagrażający niekontrolowanym uwolnieniem się do środowiska GMO.
Jednak szkodliwe czynniki biologiczne występują nie tylko w uczelniach. Tegoroczne upały mogą być przyczyną ich rozwoju i nasilenia oddziaływania na człowieka. W związku z tym warto przypomnieć, czym są szkodliwe dla zdrowia czynniki biologiczne występujące w środowisku pracy, gdzie pracownicy są najbardziej narażeni oraz jakie są zasady ochrony zdrowia pracowników.
Przepisy dotyczące tych zagadnień określa rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki (Dz. U. Nr 81, poz. 716 z późn. zm.) – dalej r.s.c.b.
Do szkodliwych czynników biologicznych, które mogą być przyczyną zakażenia, alergii lub zatrucia, r.s.c.b. zalicza: drobnoustroje komórkowe, w tym zmodyfikowane genetycznie, jednostki bezkomórkowe zdolne do replikacji lub przenoszenia materiału genetycznego, w tym zmodyfikowane genetycznie, hodowle komórkowe oraz pasożyty wewnętrzne człowieka. Szczegółowa klasyfikacja i wykaz szkodliwych czynników biologicznych są określone w załączniku nr 1 do r.s.c.b., natomiast wykaz prac narażających pracowników na działanie czynników biologicznych jest określony w załączniku nr 2 do r.s.c.b.
Zgodnie z załącznikiem nr 1 do grupy 1 zagrożenia należą czynniki, przez które wywołanie chorób u ludzi jest mało prawdopodobne; do grupy 2 zagrożenia - czynniki, które mogą wywoływać choroby u ludzi, mogą być niebezpieczne dla pracowników, ale rozprzestrzenienie ich w populacji ludzkiej jest mało prawdopodobne (zazwyczaj istnieją w stosunku do nich skuteczne metody profilaktyki lub leczenia); do grupy 3 zagrożenia - czynniki, które mogą wywoływać u ludzi ciężkie choroby, są niebezpieczne dla pracowników, a rozprzestrzenienie ich w populacji ludzkiej jest bardzo prawdopodobne (zazwyczaj istnieją w stosunku do nich skuteczne metody profilaktyki lub leczenia); do grupy 4 - czynniki, które wywołują u ludzi ciężkie choroby, są niebezpieczne dla pracowników, a rozprzestrzenienie czynników w populacji ludzkiej jest bardzo prawdopodobne (zazwyczaj nie istnieją w stosunku do nich skuteczne metody profilaktyki lub leczenia).
Wykaz prac narażających pracowników na działanie czynników biologicznych obejmuje prace: w zakładach produkujących żywność, w rolnictwie, przy oczyszczaniu ścieków, prace w zakładach gospodarki odpadami, prace, podczas których dochodzi do kontaktu ze zwierzętami lub produktami pochodzenia zwierzęcego, prace w laboratoriach klinicznych, weterynaryjnych lub diagnostycznych oraz w jednostkach ochrony zdrowia, a także prace wykonywane w innych okolicznościach niż ww., podczas których jest potwierdzone narażenie na działanie czynników biologicznych.
W celu ochrony pracowników przed zagrożeniami powodowanymi przez szkodliwe czynniki biologiczne pracodawca jest obowiązany do stosowania, na warunkach określonych w r.s.c.b., wszelkich dostępnych środków eliminujących narażenie lub ograniczających stopień tego narażenia.
Jeżeli w środowisku pracy występują mikroorganizmy genetycznie zmodyfikowane, co do których istnieje podejrzenie, że mogą wykazywać właściwości chorobotwórcze, pracodawca, w zakresie swojej właściwości, ma obowiązek zapewnić warunki bezpieczeństwa określone w przepisach ustawy z dnia 22 czerwca 2001 r. o organizmach genetycznie zmodyfikowanych (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 806).
Przed wyborem środka zapobiegawczego pracodawca powinien przeprowadzić ocenę ryzyka zawodowego, na jakie czynniki jest lub może być narażony pracownik. Ocena ryzyka powinna być aktualizowana w szczególności w odniesieniu do zmian mających znaczenie dla zdrowia pracowników w miejscu pracy.
Edward Kołodziejczyk