Ryzyko zawodowe to prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą, powodującą straty, w szczególności wystąpienie u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy (PN-N-18002:2011).

W myśl art. 226 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 1502) pracodawca:

- ocenia i dokumentuje ryzyko zawodowe związane z wykonywaną pracą oraz stosuje niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko,

- informuje pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą, oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami.

Przepisy dotyczące oceny ryzyka pozostawiają dowolność doboru metody jego szacowania oraz dokumentowania. Określają one jednak, co taka ocena ryzyka powinna zawierać i na co zwrócić szczególną uwagę przy jej opracowywaniu.

Zgodnie z § 3 rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 30 grudnia 2004 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych (Dz. U. z 2005 r. Nr 11, poz. 86 z późn. zm.) w ocenie ryzyka zawodowego stwarzanego przez czynnik chemiczny pracodawca jest obowiązany uwzględnić:

- niebezpieczne właściwości czynnika chemicznego;

- otrzymane od dostawcy informacje dotyczące zagrożenia czynnikiem chemicznym oraz zaleceń jego bezpiecznego stosowania, w szczególności zawarte w karcie charakterystyki, o których mowa w odrębnych przepisach;

- rodzaj, poziom i czas trwania narażenia;

- wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń w środowisku pracy, jeżeli zostały ustalone;

- wartości dopuszczalnych stężeń w materiale biologicznym, jeżeli zostały ustalone;

- efekty działań zapobiegawczych;

- wyniki oceny stanu zdrowia pracowników, jeżeli została przeprowadzona;

- warunki pracy przy użytkowaniu czynników chemicznych, z uwzględnieniem ilości tych czynników.

Pracodawca jest obowiązany do uzyskania dodatkowej informacji od dostawcy czynnika chemicznego lub z innych dostępnych mu źródeł, jeżeli jest to niezbędne w celu dokonania oceny ryzyka zawodowego. W tych przypadkach, gdy występuje narażenie na kilka czynników chemicznych, należy ocenić ryzyko stwarzane przez wszystkie czynniki chemiczne łącznie.

Ocena ryzyka zawodowego musi zawierać ocenę także tych rodzajów prac, w czasie których może wystąpić istotny wzrost narażenia, w szczególności:

- podczas remontów i napraw urządzeń;

- innych działań, które mogą mieć szkodliwy wpływ na bezpieczeństwo lub zdrowie pracowników, także w tych przypadkach, gdy podjęto wszelkie niezbędne środki zapobiegawcze.

Ocenę ryzyka zawodowego pracodawca sporządza się w formie pisemnej i udostępnia lekarzowi sprawującemu profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami.

Pracodawca obowiązany jest do ponownej oceny ryzyka zawodowego stwarzanego przez czynnik chemiczny, jeżeli nastąpi:

- zmiana w składzie czynnika chemicznego;

- zmiana w procesie technologicznym;

- postęp wiedzy medycznej dotyczącej oddziaływania tego czynnika na zdrowie ludzi.

Ponowna ocena ryzyka może zostać przeprowadzona także na wniosek lekarza prowadzącego profilaktyczną opiekę zdrowotną, w przypadkach uzasadnionych oceną zdrowia pracowników.

Roman Majer