Nowelizacja ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) – dalej k.p., wprowadziła kilka istotnych zmian. Niestety w tym wypadku, ustawodawca nie baczył na problemy związane z praktycznym (organizacyjnym) zastosowaniem uchwalonych przez siebie przepisów (np. nie zastanowiono się, kto i jak ma przeszkolić tysiące pracowników odpowiedzialnych w zakładach pracy do wykonywania czynności w zakresie ochrony przeciwpożarowej).

W przepisie art. 207 § 1 k.p. oprócz istniejącego wcześniej wyraźnego stwierdzenia, iż to pracodawca ponosi odpowiedzialność za bezpieczne i higieniczne warunki pracy w zakładzie pracy, ustawodawca wskazał dodatkowo, iż na zakres tej odpowiedzialności nie wpływają w żaden sposób obowiązki pracowników w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy. Odpowiedzialności pracodawcy z tego tytułu nie zmniejsza także powierzenie wykonywania zadań służby bezpieczeństwa i higieny pracy specjalistom spoza zakładu pracy, co jak wiadomo jest dopuszczalne i stosowane w praktyce. Pracodawca tym samym nie może zasłaniać się zleceniem „na zewnątrz” wykonywania zadań z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy w przypadku, gdy stan bezpieczeństwa i higieny pracy jest nieodpowiedni. Zatem główną odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy zawsze ponosi pracodawca.
Po wejściu w życie nowelizacji Kodeksu pracy, zmieniona zostanie także treść art. 207 § 2. Wśród wyszczególnionych w tym przepisie podstawowych obowiązków pracodawcy pojawiły się nowe, wcześniej ustawie w tej formie nieznane. Mianowicie pracodawca będzie miał obowiązek:
• reagować na potrzeby w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy oraz dostosowywać środki podejmowane w celu doskonalenia istniejącego poziomu ochrony zdrowia i życia pracowników, biorąc pod uwagę zmieniające się warunki wykonywania pracy;
• zapewnić rozwój spójnej polityki zapobiegającej wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym uwzględniającej zagadnienia techniczne, organizację pracy, warunki pracy, stosunki społeczne oraz wpływ czynników środowiska pracy;
• uwzględniać ochronę zdrowia młodocianych, pracownic w ciąży lub karmiących dziecko piersią oraz pracowników niepełnosprawnych w ramach podejmowanych działań profilaktycznych.

Nowelizując przepisy, ustawodawca wprowadził także słuszną zasadę, iż wszelkie koszty działań podejmowanych przez pracodawcę w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy w żaden sposób nie będą mogły obciążać pracowników. Trudno, bowiem wymagać, by to pracownicy ponosili koszty związane ze stosowaniem zasad BHP w zakładzie pracy.

Zgodnie z dodanymi do Kodeksu pracy art. 2091-2093, od dnia wejście w życie nowych przepisów, pracodawcy będą zobowiązani do:
1) zapewnienia środków niezbędnych do udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach, gaszenia pożaru i ewakuacji pracowników;
2) wyznaczenia pracowników do:
• udzielania pierwszej pomocy,
• wykonywania czynności w zakresie ochrony przeciwpożarowej i ewakuacji pracowników, zgodnie z przepisami o ochronie przeciwpożarowej;
3) zapewnienia łączności ze służbami zewnętrznymi wyspecjalizowanymi w szczególności w zakresie udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach, ratownictwa medycznego oraz ochrony przeciwpożarowej.

Wskazane wyżej działania, do których będzie zobligowany pracodawca, powinny być dostosowane do rodzaju i zakresu prowadzonej działalności, liczby zatrudnionych pracowników i innych osób przebywających na terenie zakładu pracy oraz rodzaju i poziomu występujących zagrożeń. Natomiast liczba wyznaczonych przez pracodawcę pracowników, ich szkolenie oraz wyposażenie powinny być uzależnione od rodzaju i poziomu występujących zagrożeń.
Powyższa regulacja jest niczym innym jak powtórzeniem treści dyrektywy Rady 89/391/EWG. Niestety przepis ten, jest na tyle nieprecyzyjny, że już wzbudza wątpliwości co do jego zastosowania w praktyce. Szczególne emocje budzi kwestia obowiązku wyznaczania „pracowników do wykonywania zadań z zakresu ratownictwa” oraz ich ilości w zakładzie pracy. Literalne brzmienie przepisów nakazuje wszystkim pracodawcom wyznaczyć „pracowników do wykonywania zadań z zakresu ratownictwa”, niezależnie od tego ilu pracowników zatrudniają. Przepis ten, nie zawiera żadnych ograniczeń w tej materii. Odnosi się, zatem zarówno do mikroprzedsiębiorców zatrudniających choćby jednego pracownika, jak i pracodawców mających po kilka tysięcy pracowników.

W praktyce może pojawić się pytanie oraz wątpliwości, jak skorelować wyznaczenie pracowników do udzielania pierwszej pomocy, z faktyczną możliwością udzielania pomocy poszkodowanym. Problem pojawi się zwłaszcza w przypadku pracy zmianowej oraz absencji pracowników. Aby regulacja ustawowa miała sens, w moim przekonaniu wskazane byłoby wyznaczenie większej ilości osób. Jeżeli pracodawca ma kilka zakładów pracy to racjonalne wydaje się wskazanie, co najmniej jednej osoby z danego zakładu pracy. Jednak obowiązki pracodawcy ograniczają się tylko do wyznaczenia pracowników. Problemem zwłaszcza dla małych pracodawców może stać się konieczność przeszkolenia „pracowników wyznaczonych wykonywania zadań z zakresu ratownictwa” zarówno z udzielania pierwszej pomocy jak i z ochrony przeciwpożarowej. Ustawodawca nakazał pracodawcom wyznaczanie pracowników do wykonywania czynności w zakresie ochrony przeciwpożarowej i ewakuacji pracowników, zgodnie z przepisami o ochronie przeciwpożarowej. Konieczność przeszkolenia pracowników nie wynika jednak bezpośrednio z treści znowelizowanych przepisów Kodeksu pracy. Ponieważ jednak czynności te, mają być wykonywane zgodnie z przepisami o ochronie przeciwpożarowej pojawił się pogląd, iż zastosowanie znajdzie w tej sytuacji art. 4 ust. 2b ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (tekst jedn.: Dz. U. z 2002 r. Nr 147, poz. 1229 z późn. zm.) który stanowi, iż osoby wykonujące czynności z zakresu ochrony przeciwpożarowej powinny posiadać, co najmniej wykształcenie średnie i ukończone szkolenie inspektorów ochrony przeciwpożarowej lub mieć tytuł zawodowy technika pożarnictwa lub uzyskać uznanie kwalifikacji do wykonywania zawodu technika pożarnictwa w toku postępowania o uznanie nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej, w państwach członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stronach umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub w Konfederacji Szwajcarskiej kwalifikacji do wykonywania zawodu regulowanego - technika pożarnictwa. Pojawia się tutaj również problem związany z kosztem tych szkoleń. Rozszerzenie obowiązków pracodawcy nastąpi również poprzez wprowadzenie art. 2071 k.p. Przepis ten, przede wszystkim określa obowiązki informacyjne pracodawcy względem pracowników. Otóż pracodawcy będą zobowiązani do przekazywania pracownikom informacji o istniejących w zakładzie pracy zagrożeniach dla zdrowia i życia, które występują na poszczególnych stanowiskach pracy i przy wykonywanych tam pracach. W szczególności będzie istniał obowiązek informowania pracowników o zasadach postępowania w przypadku awarii i innych sytuacji zagrażających zdrowiu i życiu pracowników. Na tym jednak nie koniec, bowiem pracodawca będzie musiał informować pracowników także o podjętych przez siebie działaniach ochronnych i zapobiegawczych w celu wyeliminowania lub ograniczenia zagrożeń dla zdrowia i życia, które występują w zakładzie pracy na poszczególnych stanowiskach pracy i przy wykonywanych tam pracach. Pracodawcy będą także zobowiązani do poinformowania wszystkich osób zatrudnionych w zakładzie pracy o osobach (pracownikach) wyznaczonych w zakładzie pracy do:
• udzielania pierwszej pomocy;
• wykonywania czynności w zakresie ochrony przeciwpożarowej i ewakuacji pracowników.

Taka informacja ma bezwzględnie zawierać następujące dane ww. osób:
1) imię i nazwisko,
2) miejsce wykonywania pracy,
3) numer telefonu służbowego lub innego środka komunikacji elektronicznej. Niefortunne wydaje się być sformułowanie „telefonu służbowego lub innego środka komunikacji elektronicznej”. Ustawodawca nakazuje udostępnić pracownikom numer telefonu służbowego lub innego niż telefon środka komunikacji elektronicznej. Telefon nie jest środkiem komunikacji elektronicznej. Należy tu zauważyć, że telefon nie jest środkiem komunikacji elektronicznej. Zgodnie z art. 2 ust. 5 ustawy z dnia 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną (Dz. U. Nr 144, poz. 1204 z późn. zm.) środkiem komunikacji elektronicznej jest rozwiązanie techniczne, w tym urządzenia teleinformatyczne i współpracujące z nimi narzędzia programowe, umożliwiające indywidualne porozumiewanie się na odległość przy wykorzystaniu transmisji danych między systemami teleinformatycznymi, a w szczególności pocztę elektroniczną. Pomijając jednak to niewłaściwe sformułowanie użyte przez ustawodawcę, należy wskazać, że pracodawca może zamiast lub obok numeru telefony pracownika wyznaczonego, podać do informacji również jego adres emailowy.

Przepis jednak nie precyzuje, w jaki sposób pracodawca ma wypełnić ten obowiązek informacyjny wobec pracowników. Każda forma wydaje się dobra, również ustna. Jednak ze względów dowodowych właściwa będzie pisemna forma powiadomienia. O wskazanych wyżej kwestiach nowozatrudnionych pracowników pracodawca mógłby poinformować łącznie z przekazaniem pisemnej informacji określonej w art. 29 k.p.

Zmianom ulegnie także przepis art. 208 k.p. Przepis ten, odnosi się do przypadków wykonywania pracy w jednym i tym samym miejscu pracy przez pracowników zatrudnionych przez różnych pracodawców. Otóż pracodawcy zostali dodatkowo zobligowani przez ustawodawcę do informowania siebie nawzajem oraz swych własnych pracowników lub przedstawicieli pracowników o działaniach podejmowanych w zakresie zapobiegania zagrożeniom zawodowym występującym podczas wykonywanych przez nich prac.

Ponadto wprowadzenie omówionego już art. 2071 k.p. zostało skorelowane właśnie z sytuacją pracodawcy, na którego terenie wykonują prace pracownicy zatrudnieni przez innych pracodawców. Otóż pracodawca będzie obowiązany dostarczać pozostałym pracodawcom, w celu przekazania swoim pracownikom, informacji, o których mowa w art. 2071.

W przypadku możliwości wystąpienia zagrożenia dla zdrowia lub życia pracodawca będzie zobowiązany:
• niezwłocznie poinformować pracowników o tych zagrożeniach oraz podjąć działania w celu zapewnienia im odpowiedniej ochrony;
• niezwłocznie dostarczyć pracownikom instrukcje umożliwiające, w przypadku wystąpienia bezpośredniego zagrożenia, przerwanie pracy i oddalenie się z miejsca zagrożenia w miejsce bezpieczne.

W razie zaś wystąpienia bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia lub życia pracowników, na pracodawcy będzie spoczywał obowiązek:
1) wstrzymania pracy i wydania pracownikom polecenia oddalenia się w miejsce bezpieczne,
2) do czasu usunięcia zagrożenia nie wydawania polecenia wznowienia pracy.
Pracodawca będzie zobowiązany umożliwić pracownikom, w przypadku wystąpienia bezpośredniego zagrożenia dla ich zdrowia lub życia albo dla zdrowia lub życia innych osób, podjęcie działań w celu uniknięcia niebezpieczeństwa - nawet bez porozumienia z przełożonym - na miarę ich wiedzy i dostępnych środków technicznych. Pracownicy, którzy podejmą takie działania, nie będą mogli ponosić jakichkolwiek niekorzystnych konsekwencji tych działań, pod warunkiem, że nie zaniedbają swoich obowiązków.

Pracownik nie będzie mógł ponosić także jakichkolwiek niekorzystnych dla niego konsekwencji z powodu powstrzymania się od pracy lub oddalenia się z miejsca zagrożenia dla jego zdrowia lub życia.

Istotna zmiana dotyczy także art. 225 § 2 k.p., którą wymusił brak spójności przepisów wykonawczych wydanych na jego podstawie oraz na podstawie art. 23715 k.p. Po nowelizacji wykaz prac, przy których istnieje możliwość wystąpienia szczególnego zagrożenia dla zdrowia lub życia ludzkiego, były wykonywane, przez co najmniej dwie osoby, w celu zapewnienia asekuracji ustalać będzie pracodawca po konsultacjach z pracownikami lub ich przedstawicielami. Stworzenie wykazu będzie wymagało oczywiście uwzględnienia przepisów wydanych na podstawie art. 23715 k.p. Do tej pory rodzaje takich prac określało rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie rodzajów prac, które powinny być wykonywane, przez co najmniej dwie osoby (Dz. U. Nr 62, poz. 288), które stanie się w tej sytuacji nieaktualne i przestanie obowiązywać.