Słowo „mobbing” pochodzi od angielskiego rzeczownika „mob”, który oznacza tłum, motłoch, gawiedź, hałastrę. „Mob” może także występować jako czasownik i oznacza wówczas rzucanie się na kogoś, tłoczenie się lub gromadzenie. Terminu mobbing jako pierwszy użył austriacki etnolog Konrad Lorenz w połowie XX w. Obserwował on zwierzęta i zauważył, jak grupa zwierząt danego gatunku atakuje pojedynczego osobnika. Taką sytuację określił jako mobbing.

Następnie, w latach 60. XX w., terminu mobbing, wprowadzonego przez Lorenza, użył szwedzki lekarz Peter Paul Heinemann, opisując wrogie zachowania wobec siebie dzieci w szkołach.

Mobbing, nazywany też tyranizowaniem lub przemocą psychiczną, oznacza powtarzane, nieuzasadnione zachowanie skierowane przeciw pracownikowi lub grupie pracowników, mające na celu prześladowanie, upokorzenie, lekceważenie lub zastraszenie. Mobbing może obejmować zarówno napaści werbalne, jak i fizyczne, a także działania bardziej wyrafinowane, jak np. izolowanie społeczne. Celem mobbingu może być godność osobista pracownika, jego potencjał zawodowy, cechy fizyczne, rasa lub płeć, czy życie prywatne. Sondaże wskazują, że kilka procent pracowników w Europie sygnalizuje, iż było przedmiotem mobbingu (lub działań równoznacznych - jak molestowanie, tyranizowanie). W niektórych krajach UE problem ten zgłosiło aż 10-17% pracowników.

Według badaczy „terror psychiczny” albo mobbing w życiu zawodowym charakteryzuje się wrogimi, nieetycznymi zachowaniami, które są powtarzane w sposób systematyczny przez jedną lub większą liczbę osób, skierowanymi głównie przeciwko pojedynczej osobie, która w wyniku mobbingu zostaje pozbawiona szans na pomoc i obronę przez powtarzające się zachowania mobbujące. Działania te występują bardzo często (przynajmniej raz w tygodniu) i przez dłuższy czas (przynajmniej przez 6 miesięcy).

Mobbing może być równoznaczny ze złą atmosferą w miejscu pracy, np. w bankach, czy sieciach handlowych. Stres i mobbing są dosyć często stosowane w procesie zarządzania. Bywa to np. ograniczanie lub utrudnianie ofierze możliwości wypowiadania się, ciągłe przerywanie wypowiedzi, reagowanie na wypowiedzi ofiary krzykiem i wyzwiskami, ciągłe krytykowanie wykonywanej pracy, a także życia osobistego, nękanie przez telefon, stosowanie gróźb ustnych i pisemnych, prezentowanie ofierze poniżających i obraźliwych gestów, stosowanie aluzji i zawoalowanej krytyki albo też np. unikanie przez przełożonego kontaktu z ofiarą, rozmów z nią, w tym ograniczenie możliwości wypowiadania się ofiary oraz ostentacyjne ignorowanie i lekceważenie. Może to także być np. przydzielanie zadań bezsensownych albo zadań poniżej kwalifikacji i kompetencji, wydawanie absurdalnych i sprzecznych poleceń, zlecanie prac niedostosowanych do możliwości (np. fizycznych lub kwalifikacji) ofiary itp.

Międzynarodowa Organizacja Pracy zdefiniowała mobbing następująco: jest to obraźliwe zachowanie przez mściwe, okrutne, złośliwe lub upokarzające usiłowanie zaszkodzenia jednostce lub grupie pracowników, którzy stają się przedmiotem psychicznego dręczenia.

Z kolei Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy określa dręczenie w miejscu pracy jako „powtarzalne, nieuzasadnione zachowania skierowane przeciwko pracownikowi, lub grupie pracowników, które stwarza zagrożenie jego/ich zdrowia i bezpieczeństwa”, przy czym „nieuzasadnione zachowania” to zachowania, które świadoma i rozsądna osoba, biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności, identyfikuje jako spychające ją do roli ofiary, poniżające i naruszające jej godność. Zachowania te mogą cechować działania pojedynczych osób lub grupy, jak również system pracy.

Reasumując, mobbing to usystematyzowana forma przemocy psychicznej stosowana wobec ofiary przez osoby z nią współpracujące – jej kolegów, przełożonych lub podwładnych. Jednorazowo lub incydentalnie pojawiające się powyższe zachowania nie będą jeszcze stanowić mobbingu. O zjawisku mobbingu możemy mówić, gdy dręczenie trwa przez dłuższy czas – według powszechnie przyjętych definicji, jako próg czasowy podaje się minimum 6 miesięcy (w niektórych definicjach minimalny czas występowania działań to 3 miesiące) oraz gdy wyżej wymienione zachowania zdarzają się z częstotliwością co najmniej raz w tygodniu.

Edward Kołodziejczyk