Przepisy nie określają szczegółowych wymagań co do kwalifikacji, jakie powinna posiadać osoba przeprowadzająca szkolenia z udzielania pierwszej pomocy przedlekarskiej. Istotne znaczenie będzie tu miał zakres szkolenia, gdyż inaczej będziemy rozpatrywać realizację "klasycznego" programu szkolenia z dziedziny bhp, a inaczej typowe szkolenie na temat udzielania pierwszej pomocy dla pracowników, o których mowa w art. 2091 § 1 pkt 2 lit. a ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) - dalej k.p.
Obowiązujące przepisy określają jedynie dwa przypadki, w których wymagane są szczególne kwalifikacje (tytuł lekarza systemu Państwowego Ratownictwa Medycznego, pielęgniarki systemu Państwowego Ratownictwa Medycznego lub ratownika medycznego). Są to:

  1. edukacja z pierwszej pomocy przedmedycznej prowadzona w ramach systemu oświaty, o której mowa w ustawie z dnia z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tekst jedn.: Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 z późn. zm.) - u.s.o.;
  2. zajęcia z pierwszej pomocy prowadzone w ramach szkolenia osoby ubiegającej się o uprawnienie do kierowania pojazdem silnikowym albo tramwajem (prawo jazdy).

Pozostałe szkolenia może prowadzić tak naprawdę każdy.
Przepisy z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy nakładają na pracodawców obowiązek zapewnienia sprawnie funkcjonującego systemu pierwszej pomocy w razie wypadku (§ 44 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy; tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 z późn. zm.). Wiąże się to nie tylko z zapewnieniem systemu łączności oraz materialnych środków do udzielania pierwszej pomocy (np. opatrunków), ale również z wyznaczeniem i przeszkoleniem wybranych pracowników. W niektórych zakładach pracy pracodawcy są zobowiązani do przeszkolenia niemal całego personelu (np. nauczycieli w szkołach i placówkach oświatowych), gdyż wynika to ze szczegółowych przepisów (§ 21 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach; Dz. U. z 2003 r. Nr 6, poz. 69 z późn. zm.). Poza szkoleniami specjalistycznymi, przeznaczonymi dla wybranych pracowników, elementy pierwszej pomocy znajdują się w ramowych programach obowiązkowych szkoleń z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, jakie musi przechodzić każdy pracownik wstępnie i okresowo.

W przypadku szkoleń z zakresu bhp, a w szczególności instruktażu ogólnego, sprawa wydaje się być oczywista, gdyż zgodnie z § 10 ust. 2 rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 180, poz. 1860 z późn. zm.), instruktaż ogólny prowadzi pracownik służby bhp, osoba wykonująca u pracodawcy zadania tej służby albo pracodawca, który sam wykonuje takie zadania, lub pracownik wyznaczony przez pracodawcę posiadający zasób wiedzy i umiejętności, zapewniający właściwą realizację programu instruktażu, mający aktualne zaświadczenie o ukończeniu wymaganego szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy. Ustawodawca zakłada, że każdy, kto posiada kwalifikacje pracownika służby bhp, posiada również odpowiedni zasób wiedzy i umiejętności, aby zapewnić odpowiedni poziom szkolenia w zakresie bhp, zobowiązując go do omówienia zasad udzielania pierwszej pomocy w ramach przeprowadzanego szkolenia wstępnego ogólnego w zakresie bhp.
W przypadku szkoleń specjalistycznych, tj. tych, których celem jest np. przygotowanie wyznaczonych pracowników do udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku, sprawa nieco się komplikuje, gdyż osoba mająca skutecznie przygotować personel do prowadzenia akcji ratowniczych, musi sama dysponować stosowną wiedzą. Niestety jednak, w żadnym przepisie nie znajdziemy wzmianki na temat kwalifikacji takiego szkoleniowca. Istniejące w naszym kraju organizacje czy stowarzyszenia, których celem jest np. "rozwijanie wiedzy na temat ratowania ludzkiego życia przez poprawa standardów resuscytacji w Polsce oraz promocja i koordynacja praktycznej aktywności instytucji zainteresowanych realizacją metod resuscytacji krążeniowo-oddechowo-mózgowej" (Polska Rada Resuscytacji) prowadzą szkolenia dla instruktorów pierwszej pomocy, jednakże robią to w oparciu o swoje autorskie programy, a nie wytyczne wynikające np. z ustaw czy rozporządzeń Ministra Zdrowia. Niektóre organizacje (np. Polski Czerwony Krzyż) organizują szkolenia dla kadry instruktorskiej, jednakże zastrzegają sobie prawo wyłącznie do prowadzenia szkoleń na własne zlecenie (uchwała 141/07 Zarządu Głównego PCK z dnia 27 marca 2007 r.). Istnieje również wiele organizacji międzynarodowych (np. Europejska Rada Resuscytacji, Emergency First Response, American Heart Association, Maltańska Służba Medyczna), które kształcą, a następnie w swoisty sposób "licencjonują" instruktorów udzielania pierwszej pomocy. Problem polega tylko na tym, że każda z ww. organizacji honoruje wyłącznie swoje "papiery".

Powyższe organizacje czy stowarzyszenia, poprzez wieloletnią pracę wybitnych przedstawicieli różnych gałęzi medycyny wypracowały indywidualne standardy i systemy nauczania, których celem jest jak najskuteczniejsze udzielenie pierwszej pomocy. Należy jednak zaznaczyć, że obecne przepisy (a raczej ich brak), umożliwiają organizowanie i prowadzenie szkoleń przez każdego, kto "czuje się na siłach", aby je przeprowadzić. Wyjątkiem będzie edukacja z pierwszej pomocy przedmedycznej prowadzona w ramach systemu oświaty, o której mowa w u.s.o. oraz zajęcia z pierwszej pomocy prowadzone w ramach szkolenia osoby ubiegającej się o uprawnienie do kierowania pojazdem silnikowym albo tramwajem (prawo jazdy). W powyższych przypadkach obowiązują przepisy art. 8 ust. 2 i 4 ustawy z dnia z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym (Dz. U. Nr 191, poz. 1410 z późn. zm.), które stanowią, że szkolenia te powinny być przeprowadzane z udziałem:

  1. lekarzy systemu Państwowego Ratownictwa Medycznego,
  2. pielęgniarek systemu Państwowego Ratownictwa Medycznego,
  3. ratowników medycznych, oraz
  4. nauczycieli posiadających odpowiednie przygotowanie, określone w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 26 sierpnia 2009 r. w sprawie przygotowania nauczycieli do prowadzenia zajęć edukacyjnych w zakresie udzielania pierwszej pomocy (Dz. U. Nr 139, poz. 1132).

Aby móc prowadzić szkolenia z zakresu pierwszej pomocy nie trzeba legitymować się jakimiś specjalnymi certyfikatami, a jedynie należy posiadać do tego odpowiednią wiedzę. Z drugiej strony, jako uczestnik wielu kursów czy szkoleń z zakresu udzielania pierwszej pomocy prowadzonych przez znakomitych praktyków (lekarzy czy ratowników medycznych), nie wyobrażam sobie, aby osoba nieposiadająca specjalistycznego wykształcenia medycznego oraz co najmniej kilkuletniej praktyki, była w stanie sprostać tak trudnemu zadaniu i zdołała odpowiedzieć na mnóstwo, nierzadko bardzo trudnych pytań, jakie zdają słuchacze podobnych szkoleń.
Maciej Ambroziewicz