Dobiega końca realizacja III etapu przewidzianego na lata 2014-2016 wieloletniego programu Poprawa bezpieczeństwa i warunków pracy, wprowadzonego uchwałą nr 126/2013 Rady Ministrów z 16 lipca 2013 r.

Jest to kontynuacja dwóch poprzednich etapów zapoczątkowanych uchwałą nr 117/2007 w 2007 r. Program jest realizowany przez 17 jednostek naukowych – wyższe uczelnie, instytuty badawcze i PAN we współpracy z przedsiębiorstwami, organami administracji rządowej oraz nadzoru i kontroli nad warunkami pracy. Funkcja Koordynatora Programu została powierzona Centralnemu Instytutowi Ochrony Pracy PIB i jest sprawowana przez Dyrektora Instytutu – prof. dr hab. med. Danutę Koradecką.

Wykorzystanie i upowszechnianie wyników programu jest przewidziane na okres 5 lat po jego zakończeniu. Realizatorzy programu mają nadzieję, że przyczyni się on do znacznego ograniczenia ryzyka zawodowego związanego z narażeniem na czynniki niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe w miejscu pracy. Wpłynie także na możliwości wydłużenia aktywności zawodowej społeczeństwa i podniesienia poziomu zdrowia. Spodziewana w wyniku realizacji programu poprawa stanu bhp, powinna jednocześnie spowodować zmniejszenie kosztów ponoszonych przez państwo i społeczeństwo z tytułu zagrożeń zawodowych.

Zakres badań naukowych i prac rozwojowych uwzględnionych w programie obejmuje w szczególności takie przedsięwzięcia, jak: rozwój i zachowanie zdolności do pracy, nowe i narastające czynniki ryzyka związane z nowymi technologiami i procesami pracy, inżynieria materiałowa i zaawansowane technologie na rzecz bhp oraz kształtowanie kultury bezpieczeństwa.

Celem głównym programu jest opracowanie innowacyjnych rozwiązań organizacyjnych i technicznych, ukierunkowanych na rozwój zasobów ludzkich oraz nowych wyrobów, technologii, metod i systemów zarządzania, których wykorzystanie przyczyni się do znaczącego ograniczenia liczby osób zatrudnionych w warunkach narażenia na czynniki niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe oraz ograniczenia związanych z nimi wypadków przy pracy, chorób zawodowych i wynikających z tego strat ekonomicznych i społecznych.

W praktyce oznacza to stworzenie możliwości spełnienia wymagań wynikających z nowych dokumentów strategicznych dotyczących bhp oraz postanowień dyrektyw Unii Europejskiej – w tym rozwiązań umożliwiających rozwój i zachowanie zdolności do pracy w celu zapobiegania wykluczeniu z rynku pracy, ze szczególnym uwzględnieniem osób starszych wiekiem, rozwój metod i narzędzi do ograniczania ryzyka zawodowego w środowisku pracy, poszerzenie stanu wiedzy o przyczynach oraz skutkach wypadków przy pracy i chorób związanych z pracą oraz o opłacalności ekonomicznej działań prewencyjnych na poziomie państwa i przedsiębiorstwa, a także kształtowanie kultury bezpieczeństwa przez doskonalenie zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy oraz rozwój nowoczesnego systemu edukacji i informacji społeczeństwa w powiązaniu z cyklem życia od dzieciństwa do emerytury.

Osiągnięcie założonych celów programu jest uzależnione od zakresu oraz sposobu realizacji działań związanych z wykorzystaniem i upowszechnianiem jego wyników. Z tego względu oraz z uwagi na strukturę gospodarki, w której ponad 98% przedsiębiorstw stanowią małe i średnie zakłady pracy - dla zapewnienia możliwie pełnego wprowadzenia wyników programu do praktyki niezbędne jest bezpośrednie i konkretne zaangażowanie organów administracji rządowej i państwowej w ich upowszechnianie. Przykładowo, na poziomie centralnym działania powinny być ukierunkowane przede wszystkim na wsparcie przedsięwzięć zmierzających do poprawy warunków pracy w priorytetowych dla rozwoju kraju obszarach gospodarki oraz w dziedzinach szczególnie wysokiego ryzyka wypadkowego; na poziomie społecznym, realizowanym wspólnie z partnerami społecznymi i instytucjami kluczowymi dla polskiego systemu ochrony pracy – działania powinny być ukierunkowane na kształtowanie probezpiecznych postaw i edukację wybranych grup pracodawców i pracobiorców (szczególnie z sektorów wysokiego ryzyka) oraz szkolenie kadr specjalistycznych; zaś na poziomie lokalnym, realizowanym w przedsiębiorstwach i dla określonych grup odbiorców – należałoby skupić się na pracach dotyczących praktycznego zastosowania rozwiązań ograniczających ryzyko zawodowe w określonych procesach pracy oraz dostosowywania warunków pracy do specyficznych wymagań pracowników, np. wynikających z ich wieku lub niepełnosprawności.

Twórcy i realizatorzy programu mają nadzieję, iż osiągnięcie jego celów wpłynie na zwiększenie zdolności do pracy dzięki np. zmniejszeniu narażenia zawodowego w stopniu umożliwiającym wydłużoną aktywność zawodową, poprawie jakości pracy i życia oraz w rezultacie zwiększenia kultury bezpieczeństwa w środowisku pracy i życia, mającej istotny wpływ na obniżenie liczby wypadków przy pracy i chorób związanych z pracą.

Edward Kołodziejczyk