Jak przekonywał we wtorek na posiedzeniu senackiej Komisji Rodziny i Polityki Społecznej wiceminister pracy i polityki społecznej oraz pełnomocnik rządu ds. osób niepełnosprawnych Jarosław Duda, obecny system nie jest efektywny, ponieważ są osoby, które pobierają wiele świadczeń na podstawie różnych systemów orzeczniczych.

"Wprowadza to wielką dezorganizację, dlatego system powinien zostać ujednolicony" – powiedział Duda. Zaproponował wprowadzenie jednego organu orzekającego w ramach różnych systemów (rentowych, pozarentowych).

Obecnie inne organy orzekają o niepełnosprawności lub jej stopniu, a inne - o prawie do ulg i świadczeń (np. renty).

Wśród zmian w orzecznictwie pozarentowym, które przedstawił wicedyrektor Biura Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych Krzysztof Kosiński, znalazły się m.in.: redefiniowanie stopni niepełnosprawności, zmiana formy funkcjonowania oraz zmniejszenie liczby zespołów orzekających. Reforma miałaby też objąć zmiany w orzekaniu o niepełnosprawności dzieci (m.in. zmianę definicji i podwyższenie wieku z obecnych 16 do 18 lat).

Jak dodał wiceminister zdrowia Igor Radziewicz–Winnicki, należałoby w orzecznictwie w większym stopniu opierać się na kryteriach międzynarodowej klasyfikacji funkcjonalnej ICF (polegającej na tym, że orzeka się na podstawie kryterium sprawności, czyli zdolności do wykonywania pracy, a nie przeszkód w jej wykonywaniu).

Grażyna Kaplińska z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych podkreśliła potrzebę powiązania wszystkich systemów orzekania w celu lepszego przepływu informacji i dokumentacji medycznej. Jej zdaniem ułatwiałoby to pracę lekarzy orzekających, którzy poza wynikiem jednorazowego badania mieliby do dyspozycji także historię chorób pacjenta.

Przewodniczący komisji Mieczysław Augustyn (PO) zaproponował zmianę nazewnictwa w systemie orzekania o niepełnosprawności: zamiast orzekania o niezdolności do pracy, którą uznał za stygmatyzującą, zasugerował orzekanie o stopniu sprawności.

Obecnie o niepełnosprawności orzekają powiatowe zespoły ds. orzekania o niepełnosprawności – jako pierwsza instancja oraz wojewódzkie zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności – jako druga instancja.

Postępowanie orzecznicze, służące ustaleniu niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności, co do zasady jest zespołowe (orzeka zespół) i dwuinstancyjne. Natomiast postępowanie dotyczące ulg i uprawnień jest jednoosobowe (orzeka lekarz) i jednoinstancyjne (nie przysługuje odwołanie do wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności).

Obecnie - jak poinformował Duda - orzeczeniem o niepełnosprawności legitymuje się ok. 2 mln osób.