Żadne z rozporządzeń nie określa formy i sposobu dokumentowania przeglądów, napraw i kontroli. Wymagania zawarte w aktach prawnych odnoszą się do wszystkich maszyn, a więc obejmują również obrabiarki i prasy.

Wymagania dotyczące bezpieczeństwa użytkowania maszyn są ujęte m.in. w:

1) rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy (Dz. U. Nr 191, poz. 1596 z późn. zm.) – dalej r.m.w.b.h.;

2) rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 z późn. zm.).

Warto zwrócić uwagę, że § 26 r.m.w.b.h. stanowi, że w przypadkach, gdy bezpieczeństwo użytkowania maszyn jest uzależnione od warunków zainstalowania, pracodawca powinien poddać maszyny wstępnej kontroli po ich zainstalowaniu, a przed przekazaniem do eksploatacji po raz pierwszy – kontroli po zainstalowaniu na innym stanowisku pracy lub w innym miejscu. Według § 27 r.m.w.b.h. pracodawca powinien zapewnić, aby maszyny narażone na działanie warunków powodujących pogorszenie ich stanu technicznego, co może spowodować powstawanie sytuacji niebezpiecznych, poddane były okresowej kontroli i badaniom, a także specjalnej kontroli w przypadku możliwości pogorszenia bezpieczeństwa w związku z modyfikacją maszyny, wydłużonego czasu postoju maszyny, niebezpiecznych uszkodzeń oraz wypadków przy pracy, a także zjawisk przyrodniczych. Logiczne jest w takich przypadkach, że wyniki kontroli oraz ich terminy i zakres powinny być gdzieś zapisywane.

Kontrole powinny być prowadzone przez jednostki działające na podstawie odrębnych przepisów albo przez osoby upoważnione przez pracodawcę i posiadające odpowiednie kwalifikacje. Użyte w rozporządzeniu pojęcie „osoby upoważnione” według interpretacji b. Ministerstwa Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej oznacza osoby prawne lub fizyczne posiadające wymagane kwalifikacje, czyli znające w szczególności budowę i działanie kontrolowanych maszyn, zakres kontroli, sposoby jej dokonywania oraz kryteria oceny jej wyników. Mogą to być odpowiednio przeszkoleni i uprawnieni pracownicy zakładu, np. do wykonywania konserwacji i napraw maszyn i urządzeń tzw. poddozorowych. Są to również inspektorzy Urzędu Dozoru Technicznego, którzy na podstawie obowiązujących przepisów sprawują nadzór nad określonymi grupami urządzeń lub maszyn. Zgodnie z r.m.w.b.h. wyniki kontroli powinny być rejestrowane i przechowane do dyspozycji zainteresowanych organów - zwłaszcza nadzoru i kontroli warunków pracy - przez okres 5 lat od dnia zakończenia tych kontroli.

Rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów bhp m.in. w § 57 i 58 określa, że maszyny i narzędzia oraz ich urządzenia ochronne powinny być utrzymywane w stanie sprawności technicznej i czystości zapewniającej użytkowanie ich bez szkody dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników oraz stosowane tylko w procesach i warunkach, do których są przeznaczone. O dostrzeżonych wadach lub uszkodzeniach maszyny pracownik powinien niezwłocznie zawiadomić przełożonego (najlepiej – na piśmie).

Reasumując, w sytuacji, gdy nie ma formalnych wzorów książek kontroli stanu technicznego maszyny, powinien je określić pracodawca, pamiętając o takich rubrykach jak: data i rodzaj kontroli (remontu, konserwacji itp.), jej zakres oraz kto ją przeprowadził (ew. z podaniem numeru uprawnień, jeżeli są wymagane).

Edward Kołodziejczyk