Minister Gospodarki, rozporządzeniem z dnia 28 marca 2013 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach energetycznych (Dz. U. poz. 492), określił wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy przy eksploatacji urządzeń energetycznych. Nowe rozporządzenie, które zastąpiło dotychczasowe - z dnia 17 września 1999 r. (Dz. U. Nr 80, poz. 912) - zacznie obowiązywać 24 października 2013 r.
Rozporządzenie, w przeciwieństwie do dotychczas obowiązującego, nie określa szczegółowych zasad bezpieczeństwa pracy przy urządzeniach energetycznych, lecz nakazuje, by prace eksploatacyjne prowadzić zgodnie z „instrukcjami eksploatacji”. Bieżącą aktualizację tych instrukcji jest obowiązany zapewnić „prowadzący eksploatację”. Pod pojęciem „prowadzący eksploatację” rozumie się: jednostkę organizacyjną albo osobę prawną lub fizyczną, zajmującą się eksploatacją własnych lub powierzonych jej, na podstawie zawartej umowy, urządzeń energetycznych. Prace eksploatacyjne mogą wykonywać tylko osoby uprawnione oraz upoważnione, a „prowadzący eksploatację” powinien prowadzić wykaz osób upoważnionych.
Prace eksploatacyjne stwarzające możliwość wystąpienia szczególnego zagrożenia dla zdrowia lub życia ludzkiego należy wykonywać na podstawie polecenia pisemnego. Polecenie pisemne wykonywania pracy wydaje prowadzący eksploatację lub osoby przez niego upoważnione. Prace te powinny być wykonywane przez co najmniej dwie osoby w celu zapewnienia asekuracji.
Zabronione jest używanie urządzeń energetycznych bez przewidzianych dla nich urządzeń ochronnych – tj. (w rozumieniu ogólnych przepisów bhp) osłon lub takich urządzeń, które spełniają jedną lub więcej z następujących funkcji: zapobiegają dostępowi do stref niebezpiecznych, powstrzymują ruchy elementów niebezpiecznych, zanim pracownik znajdzie się w strefie niebezpiecznej, nie pozwalają na włączenie ruchu elementów niebezpiecznych, jeśli pracownik znajduje się w strefie niebezpiecznej, zapobiegają naruszeniu normalnych warunków pracy maszyn i innych urządzeń technicznych oraz nie pozwalają na uaktywnienie się innych czynników niebezpiecznych lub szkodliwych.
Prace eksploatacyjne wewnątrz urządzeń energetycznych należy wykonywać zgodnie z odpowiednimi wymaganiami dla prac w zbiornikach, kanałach, urządzeniach technicznych i innych niebezpiecznych przestrzeniach zamkniętych, określonymi w ogólnych przepisach bhp. Jeżeli w zamkniętym wnętrzu urządzenia energetycznego mogą gromadzić się lub występować pary cieczy lub gazy stwarzające zagrożenie dla zdrowia lub bezpieczeństwa, przed każdym wejściem do zamkniętego wnętrza tego urządzenia należy dokonać pomiaru stężenia par cieczy lub gazów w tym wnętrzu – w celu sprawdzenia, czy stężenie tych par lub gazów nie przekracza dopuszczalnych wartości, a następnie doprowadzić do obniżenia stężenia par cieczy lub gazów - co najmniej do dopuszczalnego poziomu - w przypadku gdy stężenie przekracza dopuszczalne wartości. Wykonane czynności oraz wyniki pomiarów należy rejestrować. Jeżeli zaś nie jest możliwe obniżenie stężenia par cieczy lub gazów poniżej poziomu dopuszczalnego, rozpoczęcie i prowadzenie prac eksploatacyjnych jest dopuszczalne dopiero po zapewnieniu odpowiednich środków ochronnych, określonych w instrukcji prowadzenia tych prac.
Prace eksploatacyjne w kotłach lub zbiornikach należy wykonywać po ich technologicznym wyłączeniu, skutecznym przewietrzeniu oraz zabezpieczeniu przed wystąpieniem czynników mogących stwarzać zagrożenia dla osób wykonujących te prace. Podjęcie i prowadzenie pracy w zbiornikach może nastąpić jedynie na podstawie pisemnego pozwolenia wydanego w trybie ustalonym przez pracodawcę. Ponadto podczas prac w zbiornikach należy zapewnić stały nadzór, a osoba wydająca polecenie wykonania takiej pracy powinna sprawdzić, czy przygotowania organizacyjne i techniczne zapewniają bezpieczeństwo pracownikom podczas wykonywania pracy, w szczególności możliwość udzielenia natychmiastowej pierwszej pomocy w razie nagłej potrzeby lub wypadku.
Bezpośrednio przed przystąpieniem pracowników do pracy w zbiorniku osoba kierująca pracownikami jest obowiązana poinformować ich o zakresie pracy, jaką mają wykonać, rodzaju zagrożeń, jakie mogą wystąpić, niezbędnych środkach ochrony zbiorowej i indywidualnej oraz o sposobie ich stosowania, sposobie sygnalizacji między pracującymi wewnątrz zbiornika a asekurującymi ich na zewnątrz zbiornika, postępowaniu w razie wystąpienia zagrożenia. W związku z tym pracownik lub pracownicy wykonujący pracę wewnątrz zbiornika powinni być asekurowani co najmniej przez jedną osobę znajdującą się na zewnątrz.
Pracownik wchodzący do wnętrza zbiornika powinien być wyposażony w odpowiednie środki ochrony indywidualnej, w szczególności: szelki bezpieczeństwa z linką umocowaną do odpowiednio wytrzymałego elementu konstrukcji zewnętrznej, hełm ochronny i odzież ochronną oraz sprzęt izolujący i chroniący układ oddechowy. Również osoba asekurująca powinna być wyposażona w środki ochrony indywidualnej takie, jak wyposażenie pracowników wchodzących do wnętrza zbiornika. Osoba asekurująca powinna być w stałym kontakcie z pracownikami znajdującymi się wewnątrz zbiornika oraz mieć możliwość niezwłocznego powiadomienia innych osób mogących, w razie potrzeby, niezwłocznie udzielić pomocy.
Prace eksploatacyjne przy urządzeniach elektroenergetycznych, w zależności od zastosowanych metod i środków ochronnych zapewniających bezpieczeństwo pracy, mogą być wykonywane pod napięciem, w pobliżu napięcia lub przy wyłączonym napięciu. Minimalne odstępy w powietrzu od nieosłoniętych urządzeń i instalacji elektrycznych lub ich części znajdujących się pod napięciem, wyznaczające zewnętrzne granice strefy prac, zostały określone w ww. rozporządzeniu.
Przed rozpoczęciem prac pod napięciem lub w pobliżu napięcia należy zapewnić opracowanie i udostępnienie osobom skierowanym do tych prac instrukcji określających technologię, wymagane narzędzia oraz środki ochronne, które należy stosować podczas prowadzenia tych prac.
Edward Kołodziejczyk