Akty Prawne
Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej - Seria L
Dz.U.UE.L.2023.242.61

Rezolucja 2023/1825 zawierająca uwagi stanowiące integralną część decyzji w sprawie absolutorium z wykonania budżetu ogólnego Unii Europejskiej za rok budżetowy 2021, sekcja III - Komisja i agencje wykonawcze

REZOLUCJA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO (UE) 2023/1825

z dnia 10 maja 2023 r.

zawierająca uwagi stanowiące integralną część decyzji w sprawie absolutorium z wykonania budżetu ogólnego Unii Europejskiej za rok budżetowy 2021, sekcja III - Komisja i agencje wykonawcze

PARLAMENT EUROPEJSKI,

- uwzględniając swoją decyzję w sprawie absolutorium z wykonania budżetu ogólnego Unii Europejskiej za rok budżetowy 2021, sekcja III - Komisja,

- uwzględniając swoje decyzje w sprawie absolutorium z wykonania budżetów agencji wykonawczych za rok budżetowy 2021,

- uwzględniając art. 99 Regulaminu i załącznik V do Regulaminu,

- uwzględniając opinie przedstawione przez Komisję Spraw Zagranicznych, Komisję Rozwoju, Komisję Zatrudnienia i Spraw Socjalnych, Komisję Ochrony Środowiska Naturalnego, Komisję Transportu i Turystyki, Komisję Rozwoju Regionalnego, Komisję Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Komisję Kultury i Edukacji, Komisję Wolności Obywatelskich, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych oraz Komisję Praw Kobiet i Równouprawnienia,

- uwzględniając sprawozdanie Komisji Kontroli Budżetowej (A9-0101/2023),

A. mając na uwadze, że budżet Unii jest istotnym narzędziem realizacji wspólnych celów polityki i stanowi średnio 1,3 % dochodu narodowego brutto w UE lub 2,4 % wydatków sektora instytucji rządowych i samorządowych państw członkowskich oraz całkowitych wydatków publicznych w Unii;

B. mając na uwadze, że przed udzieleniem absolutorium Komisji Parlament sprawdza i ocenia, czy wykorzystano prawidłowo środki oraz czy osiągnięto cele polityczne po audytach wewnętrznych i zewnętrznych, natomiast udzielenie absolutorium potwierdza prawidłowość i efektywność wydatków Komisji pod względem stosunku wartości do ceny;

Priorytety polityczne

podkreśla, że przejrzystość, rozliczalność i rzetelność są podstawowymi zasadami etycznymi w instytucjach Unii; przypomina o wnioskach i zaleceniach Trybunału Obrachunkowego (zwanego dalej "Trybunałem") zawartych w jego sprawozdaniu specjalnym nr 13/2019 w sprawie ram etycznych instytucji Unii, a także o swojej rezolucji z dnia 16 września 2021 r. w sprawie wzmocnienia przejrzystości i uczciwości w instytucjach UE poprzez ustanowienie niezależnego unijnego organu ds. etyki, który z jednej strony będzie pełnił rolę zapobiegawczą polegającą na uświadamianiu i doradztwie etycznym, a z drugiej strony rolę czuwania nad przestrzeganiem zasad i rolę doradczą z możliwością wydawania zaleceń w kwestiach etycznych, w tym w kwestiach konfliktów interesów;

podkreśla znaczenie budżetu Unii dla realizacji priorytetów politycznych Unii, a także jego rolę we wspieraniu państw członkowskich w nieprzewidzianych sytuacjach, takich jak pandemia COVID-19 i jej skutki; podkreśla, że należyte i terminowe wykonanie budżetu przyczynia się do sprawniejszego i skuteczniejszego zaspokajania potrzeb i sprostania wyzwaniom w różnych obszarach polityki; ostrzega, że wykonanie budżetu pod presją czasu może prowadzić do wzrostu liczby błędów i nieprawidłowości;

ponownie wyraża głębokie zaniepokojenie sytuacją dotyczącą praworządności w szeregu państw członkowskich, która sama w sobie jest bardzo niepokojąca i prowadzi do poważnych strat dla budżetu Unii; podkreśla, że fundusze unijne nie mogą być wykorzystywane do działań antydemokratycznych ani do umacniania autorytaryzmu; przypomina, że Unia wprowadziła system warunkowości prawnej, aby wstrzymać finansowanie państw członkowskich, które naruszają zasady państwa prawnego, oraz z zadowoleniem przyjmuje pierwsze zastosowanie tego systemu w przypadku Węgier - procedury rozpoczętej w listopadzie 2021 r. i zakończonej w grudniu 2022 r., w ramach której zamrożono 55 % trzech programów polityki spójności (ok. 6,35 mld EUR); chociaż fakty uzasadniałyby zamrożenie 100%, zauważa, że węgierski i polski plan odbudowy i zwiększania odporności zostały zatwierdzone; podkreśla, że oba plany zawierają szereg tzw. super kamieni milowych w zakresie praworządności; domaga się, aby Komisja stale monitorowała sytuację i wstrzymywała finansowanie, dopóki naruszenia praworządności będą stanowić zagrożenie dla należytego zarządzania finansami w ramach budżetu Unii; w tym kontekście ponownie wyraża głębokie przekonanie, że państwa członkowskie muszą przestrzegać zasad demokracji i praworządności, aby otrzymywać fundusze unijne, i zwraca uwagę Komisji na pogorszenie sytuacji praworządności również w innych państwach członkowskich; wzywa zatem Komisję do niezwłocznego uruchomienia zastosowania systemu warunkowości w każdym przypadku stwierdzenia, że naruszenia zasad praworządności wpływają - w sposób wystarczająco bezpośredni - na należyte zarządzanie finansami budżetu Unii lub na interesy finansowe Unii lub stwarzają poważne ryzyko takiego wpływu; zaznacza ponadto potrzebę ścisłej współpracy między Parlamentem, Radą i Komisją, przy jednoczesnym wzmocnieniu instytucjonalnych mechanizmów kontroli i równowagi; podkreśla swoje zdecydowane i wielokrotnie ponawiane wnioski do Komisji i agencji wykonawczych o zapewnienie ochrony budżetu Unii poprzez globalne i systematyczne wykorzystywanie cyfrowych i zautomatyzowanych systemów sprawozdawczości, monitorowania i prowadzenia audytów oraz wspólne przepisy antykorupcyjne, a także wprowadzenie obowiązku stosowania międzyinstytucjonalnego rejestru na rzecz przejrzystości 1 przez wszystkie instytucje UE, a nawet agencje;

przypomina, że rozwój gospodarczy na Węgrzech jest w dużej mierze związany z inwestycjami kapitału zagranicznego; ubolewa w związku z tym, że rząd węgierski stosuje retorykę skierowaną przeciwko przedsiębiorstwom wielonarodowym, oraz ubolewa, że instytucjonalizacja korupcji i nieprzejrzysty system zamówień publicznych, którymi należy się zająć w reformach wymaganych w kontekście stosowania systemu warunkowości, umożliwiły temu rządowi poszerzenie w ostatnich latach jego własności w sektorze energii, bankowości, telekomunikacji i mediów; ubolewa nad wybiórczą i stronniczą odmową wydawania zezwoleń oraz narzucaniem arbitralnie sztywnych warunków i ograniczeń w celu gospodarczego osłabienia i wydrenowania niektórych przedsiębiorstw zagranicznych do stanu, w którym będą one zmuszone zaakceptować wrogie przejęcie w całości lub w części przez rząd węgierski lub oligarchów blisko związanych z rządem po cenach znacznie niższych od rzeczywistej wartości przedsiębiorstwa; krytykuje Komisję, że nie wywiązała się z obowiązku ochrony rynku wewnętrznego i uczciwej konkurencji, gdyż nie podjęła interwencji w związku z tymi nagminnie popełnianymi naruszeniami praworządności i przepisów dotyczących rynku wewnętrznego;

z niepokojem odnotowuje ustalenia Trybunału dotyczące ochrony budżetu Unii; przyjmuje do wiadomości sprawozdanie specjalne Trybunału nr 11/2022 "Ochrona budżetu UE", w którym Trybunał stwierdził, że pomimo pewnych mocnych stron systemu wykluczania stosowanego przez Komisję, niedociągnięcia ograniczają jego skuteczność; z niepokojem zauważa, że wdrożenie systemu wczesnego wykrywania i wykluczania (EDES) zajęło więcej czasu niż planowano; wyraża obawę, że różnice w podejściu podważają ogólną skuteczność wykluczania; wzywa Komisję do ścisłej współpracy z Parlamentem nad przekształceniem rozporządzenia finansowego i dalszym ulepszeniem systemu wczesnego wykrywania i wykluczania, tak aby stał się on wydajnym i skutecznym narzędziem;

10.

podkreśla potrzebę rozszerzenia obszarów, w których stosuje się EDES, poza zarządzanie bezpośrednie, i zwraca się do Komisji o stosowanie go w odniesieniu do wszystkich funduszy unijnych, w tym funduszy zarządzania dzielonego; zauważa, że EDES należy stosować systematycznie w celu zagwarantowania, aby firmy i beneficjenci rzeczywiści, których skazano za nadużycia finansowe, korupcję lub inną poważną przestępczą działalność gospodarczą, nie mogli korzystać ze środków unijnych; podkreśla potrzebę zharmonizowania wskaźników w Arachne z podstawami wykluczenia EDES, aby dopilnować, by wykluczone podmioty gospodarcze były również widoczne w Arachne; apeluje o maksymalną interoperacyjność między Arachne, EDES a innymi narzędziami IT w celu ograniczenia konieczności wielokrotnego wprowadzania informacji do różnych systemów informatycznych oraz zminimalizowania obciążenia administracyjnego; uważa, że nie potrzeba więcej systemów kontroli, lecz ich lepszego ukierunkowania, w tym wykorzystania nowych technologii w celu zwalczania nadużyć finansowych, korupcji lub innej poważnej przestępczej działalności gospodarczej pozbawionej możliwości korzystania ze środków unijnych;

11.

ponownie podkreśla, że bezwzględnie potrzebny jest jeden obowiązkowy, zintegrowany i interoperacyjny system informacji i monitorowania zapewniony przez Komisję, który umożliwi elektroniczną rejestrację i przechowywanie danych dotyczących odbiorców unijnego finansowania, w tym ich beneficjentów rzeczywistych, oraz pozwoli na udostępnienie tych informacji do celów eksploracji danych i oceny ryzyka; podkreśla, że istotne jest uzyskanie jasnego i przejrzystego obrazu dystrybucji i potencjalnej koncentracji wypłacanych funduszy unijnych, w tym dzięki funkcji umożliwiającej agregację tych funduszy; podkreśla, że zmniejszyłoby to obciążenia biurokratyczne dla podmiotów finansowych, kontrolerów i audytorów, a także dla odbiorców funduszy unijnych oraz powinno ułatwić ocenę ryzyka na potrzeby wyboru, przyznawania, zarządzania finansowego, monitorowania, dochodzenia, kontroli i audytu, jak również przyczyniłoby się do skutecznego zapobiegania nadużyciom finansowym, korupcji, konfliktom interesów, podwójnemu finansowaniu i innym nieprawidłowościom, ich wykrywania, korygowania i podejmowania w związku z nimi działań następczych, które to zjawiska należy poważnie zwalczać zarówno na szczeblu państw członkowskich, jak i Unii, poprzez skuteczne i efektywne środki zapobiegawcze i odstraszające, w tym wyraźne sankcje; zauważa, że ta cyfryzacja jest spóźniona i niezbędna ze względu na transgraniczny charakter niewłaściwego wykorzystania środków finansowych, nadużyć finansowych, sprzeniewierzeń, konfliktów interesów, podwójnego finansowania i innych problemów systemowych; podkreśla, że to jednolite narzędzie eksploracji danych powinno ułatwiać wyszukiwanie i być dostępne dla OLAF-u, EPPO i Komisji, aby zwiększyć ochronę budżetu Unii i instrumentu NextGenerationEU przed nieprawidłowościami, nadużyciami i konfliktami interesów;

12.

ubolewa, że nie wszystkie państwa członkowskie korzystają z narzędzia Komisji służącego do eksploracji danych i punktowej oceny ryzyka w celu identyfikowania projektów, odbiorców i wykonawców, w przypadku których występuje ryzyko nadużyć finansowych, konfliktów interesów i nieprawidłowości w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (RRF); zauważa, że pięć państw członkowskich objętych próbą kontrolną Trybunału (Grecja, Hiszpania, Francja, Chorwacja i Włochy) będzie korzystać z narzędzia Komisji służącego do eksploracji danych i punktowej oceny ryzyka; przypomina, że wspólne narzędzie eksploracji danych i punktowej oceny ryzyka jest kluczowym elementem ochrony interesów finansowych Unii, w szczególności zapobiegania nadużyciom finansowym, konfliktom interesów i podwójnemu finansowaniu, a także zapewnia większą przejrzystość i rozliczal- ność;

13.

docenia użyteczność strony internetowej Kohesio i platformy otwartych danych wprowadzonych przez Komisję jako narzędzi przejrzystości i rozliczalności w odniesieniu do inwestycji związanych z polityką spójności i zarządzaniem dzielonym na okresy programowania 2014-2020 i 2021-2027, które to narzędzia gromadzą krajowe wykazy projektów wspieranych przez Unię i oferują mapowanie operacji (Kohesio) oraz dostarczają aktualnych danych na temat przyjętych programów, regularnego monitorowania finansów oraz zobowiązań i płatności Unii (platforma otwartych danych); odnotowuje trwające dostosowania mające na celu odpowiednie objęcie okresu programowania 2021-2027, ale podkreśla bezwzględną potrzebę koordynacji i interoperacyjności z narzędziem oceny ryzyka Arachne; wzywa zatem Komisję do zapewnienia skutecznej interoperacyjności między poszczególnymi narzędziami;

14.

ponownie podkreśla potrzebę lepszego zrównoważenia procesu dalszego uproszczenia zasad i procedur, przeprowadzania większej liczby kontroli w obszarach, w których najczęściej dochodzi do nieprawidłowych wydatków, opracowania obowiązkowych sesji szkoleniowych i praktycznych informacji dla wnioskodawców, w szczególności nowych wnioskodawców, oraz poprawy pomocy i wytycznych dla MŚP, przedsiębiorstw typu spin-off, przedsiębiorstw typu startup, agencji administracyjnych i płatniczych oraz wszystkich innych właściwych zainteresowanych stron;

15.

podkreśla zwiększone wykorzystanie i znaczenie wskaźników skuteczności działania, w tym wyboru wskaźników, określenia wartości docelowych i kamieni milowych oraz monitorowania i sprawozdawczości w świetle nowych modeli realizacji Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (RRF) oraz zreformowanej wspólnej polityki rolnej; wzywa w związku z tym Komisję do dalszej poprawy monitorowania i sprawozdawczości w odniesieniu do wyników budżetu Unii za pomocą usprawnionych i jakościowych wskaźników, takich jak wskaźniki dotyczące wydatków związanych z klimatem, uwzględniania aspektu płci i wskaźniki dotyczące różnorodności biologicznej, jak wynika z przyjętych aktów podstawowych dotyczących programów wydatków na lata 2021--2027; zauważa, że główne kamienie milowe i wartości docelowe, a także wskaźniki produktu mają różny charakter; zauważa, że w ramach RRF dodatkowo rozróżnia się inwestycje i reformy; ponownie wzywa Komisję do przedstawienia przeglądu pełnego cyklu audytu w państwach członkowskich, Komisji, a także przeglądu współpracy z odpowiednimi instytucjami audytowymi, w tym z Trybunałem oraz OLAF-em i EPPO;

16.

jest zaniepokojony rosnącą liczbą i złożonością quasi-prawnych instrumentów Komisji, takich jak opinie, zalecenia, komunikaty, rezolucje nieustawodawcze, zawiadomienia, wytyczne i oświadczenia o priorytetach administracyjnych; wzywa Komisję do uproszczenia i usprawnienia tych instrumentów oraz wykorzystania ich z myślą o dalszym upraszczaniu procedur i zmniejszaniu obciążeń biurokratycznych; przypomina o programie REFIT mającym na celu uproszczenie przepisów Unii i zmniejszenie zbędnych obciążeń, a jednocześnie osiągnięcie korzyści płynących z przepisów oraz wprowadzenia zasady "jedno więcej - jedno mniej"; zwraca się do Komisji o systematyczne stosowanie tej zasady, zgodnie z którą nowo wprowadzone obciążenia są kompensowane przez usuwanie równoważnych obciążeń w tym samym obszarze polityki;

17.

ponownie podkreśla potrzebę dołożenia większych starań w zwalczaniu nadużyć finansowych zarówno na szczeblu unijnym, jak i państw członkowskich, w ścisłej współpracy z EPPO i OLAF-em; docenia niezwykłe wysiłki EPPO i podkreśla jej rolę w ściganiu nadużyć finansowych i innych przestępstw mających wpływ na interesy finansowe Unii oraz w prowadzeniu dochodzeń dotyczących tych nadużyć i przestępstw; podkreśla znaczenie pełnej niezależności i bezstronności EPPO, aby mogła skutecznie pełnić swoją funkcję; podkreśla, że niezależność, bezstronność i skuteczność EPPO i OLAF-u wymaga wystarczających zasobów finansowych i kadrowych, zwłaszcza w świetle nowych zadań związanych z NextGenerationEU (NGEU); zwraca się do Komisji o pilną reakcję na wnioski EPPO dotyczące wykonania jej budżetu, tak aby EPPO mogła stać się w pełni skutecznym organem prokuratorskim;

18.

zauważa, że Komisja przedstawia swoje roczne sprawozdanie dotyczące ochrony interesów finansowych Unii (sprawozdanie o ochronie interesów finansowych UE) jesienią następnego roku, co uniemożliwia Parlamentowi przyjęcie tego sprawozdania wcześniej niż 2 lata po odnośnym okresie określonym w sprawozdaniu (n+2); podkreśla, że aby osiągnąć większą skuteczność w przyjmowaniu polityki Unii i środków służących przeciwdziałaniu nadużyciom finansowym, uchylaniu się od opodatkowania i innym nieprawidłowościom finansowym przedstawionym w sprawozdaniu, Parlament powinien mieć możliwość procedowania i przyjęcia sprawozdania o ochronie interesów finansowych UE nie później niż w następnym roku (n+1); wzywa OLAF i Komisję do odpowiadającego temu harmonogramowi przyjęcia sprawozdań o ochronie interesów finansowych UE;

19.

podkreśla znaczenie zapewnienia przejrzystości działań organizacji pozarządowych i pośredników w zakresie ich finansowania i własności, ponieważ są one istotnymi podmiotami w wykonaniu budżetu Unii w ramach różnych metod zarządzania, zwłaszcza w obszarze działań zewnętrznych; jest głęboko zaniepokojony finansowaniem projektów realizowanych przez organizacje pozarządowe powiązane z radykalnymi organizacjami religijnymi i politycznymi lub z udziałem tych organizacji; wzywa Komisję do zagwarantowania, że z funduszy unijnych będą finansowane wyłącznie organizacje, które ściśle przestrzegają wszystkich wartości Unii; wzywa Komisję do ustanowienia mechanizmów ex ante, które pozwolą jasno zidentyfikować organizacje pozarządowe działające na terytorium Unii i za granicą, w przypadku których potwierdzono powiązania z fundamentalistycznymi grupami religijnymi, i które forsują program podważający wartości Unii; w związku z tym wzywa do utworzenia publicznej czarnej listy organizacji pozarządowych, które prowadziły działania takie jak nawoływanie do nienawiści, podżeganie do terroryzmu i ekstremizm religijny wspierający lub gloryfikujący przemoc, lub które niewłaściwie wykorzystały lub sprzeniewierzyły fundusze Unii i znajdują się w bazie danych EDES, aby zapewnić, że mają one zablokowany dostęp do instytucji unijnych i unijnych programów finansowania; powtarza, że żadnych funduszy nie można przeznaczać na źródła ani formy terroryzmu bądź na radykalizację religijną i polityczną oraz że żadne fundusze nie mogą być powiązane z tymi zjawiskami; podkreśla, że niezbędna jest dokładna kontrola wstępna przy rejestracji w rejestrze służącym przejrzystości w celu ujawnienia wszystkich źródeł finansowania; zauważa, że finansowanie z funduszy UE musi być identyfikowalne od bezpośredniego odbiorcy do ostatecznego odbiorcy, gdy fundusze są przekazywane w łańcuchu; przypomina, że w odniesieniu do finansowania publicznego podstawowe akty prawne Unii regulują sposób postępowania w zakresie przejrzystości i widoczności w tym względzie, dlatego przypomina Komisji o odpowiedzialności, jaką ponosi za sprawdzanie zgodności z przepisami i procedurami, zwłaszcza przepisami i procedurami dotyczącymi przyznawania organizacjom pozarządowym i pośrednikom finansowym dotacji w systemie kaskadowym; ponadto domaga się, aby Komisja dostarczała organowi udzielającemu absolutorium zestawienie łącznej kwoty wydatków UE związanych z organizacjami pozarządowymi;

20.

wzywa Komisję - mając na uwadze jasność, pewność prawa i praworządność - do przedłożenia wniosku dotyczącego rozporządzenia w sprawie organizacji pozarządowych zawierającego jasną definicję i kategoryzację obszarów działania i wielkości organizacji pozarządowych; przepisy powinny przewidywać jasny przegląd warunków otrzymywania funduszy unijnych przez organizacje pozarządowe, obejmujące następujące obowiązki:

22.

przypomina Komisji, że wszystkim wnioskom ustawodawczym, które mają znaczący wpływ na gospodarkę, społeczeństwo i środowisko, muszą towarzyszyć solidne i szczegółowe oceny skutków; podkreśla, że jest to część przyjętego przez Komisję Programu lepszego stanowienia prawa, i zaznacza, że organ udzielający absolutorium będzie ściśle monitorował, czy te oceny skutków przeprowadza się w sposób całkowicie neutralny i bezstronny oraz czy uwzględniają one systematyczną analizę skutków rozważanych wariantów, koszty i korzyści preferowanego wariantu, w tym uwzględniają opinie zainteresowanych stron, w drodze otwartych konsultacji publicznych;

23.

wskazuje na sprawozdanie specjalne Trybunału 17/2022 "Konsultanci zewnętrzni w Komisji Europejskiej", w którym podkreślono, że Komisja Europejska co roku udziela zamówień na usługi konsultantów zewnętrznych o wartości około 1 mld EUR, wykorzystując je w różnorodnych działaniach dotyczących doradztwa, badań, ocen i prac badawczych, oraz stwierdza, że zarządzanie przez Komisję korzystaniem z usług konsultantów zewnętrznych nie zapewnia w pełni optymalnego wykorzystania środków finansowych ani nie zabezpiecza w pełni jej interesów; podkreśla również, że w ramach regulujących korzystanie z tych usług występują poważne luki, co niesie za sobą potencjalne zagrożenia związane z koncentracją usługodawców, nadmierną zależnością i konfliktami interesów, które to zagrożenia nie są wystarczająco monitorowane; w tym kontekście domaga się, aby Komisja dalej opracowywała swoje ramy regulujące korzystanie z usług konsultantów zewnętrznych, lepiej wykorzystywała rezultaty prac konsultantów zewnętrznych, zwiększyła monitorowanie w celu ograniczenia zagrożeń wynikających z korzystania z usług konsultantów zewnętrznych oraz poprawiła swoją sprawozdawczość w zakresie korzystania z usług konsultantów zewnętrznych przez dostarczanie dokładnych i pełnych danych na temat ilości i rodzajów nabytych usług. ponadto podkreśla niewykorzystany potencjał agencji unijnych w zakresie dostarczania konkretnych, istotnych informacji i wyników tej samej jakości co konsultanci zewnętrzni, jeżeli pozwalałyby na to ich mandaty; zachęca Komisję do przeanalizowania w przyszłości tej możliwości na potrzeby konsultacyjne i badawcze w określonych dziedzinach;

24.

z zadowoleniem przyjmuje początkowy wkład RRF i jego dalszy potencjał w zakresie zapobiegania silnemu pogorszeniu koniunktury gospodarczej w następstwie pandemii COVID-19; zauważa, że w prawie wszystkich państwach członkowskich RRF odegrał zasadniczą rolę w osiągnięciu postępów we wdrażaniu zaleceń dla poszczególnych krajów wynikających z europejskiego semestru; zauważa jednak, że kilka zaleceń dla poszczególnych krajów pozostaje niewdrożonych, a ponadto odnotowuje wkład RRF w uczynienie gospodarek i społeczeństw Unii bardziej zrównoważonymi, odpornymi i lepiej przygotowanymi na przyszłe wyzwania i możliwości związane z transformacją ekologiczną i cyfrową;

25.

odnotowuje ustalenia i wnioski Trybunału w jego pierwszej rocznej ocenie RRF; rozumie, że wdrażanie RRF odbywa się pod presją czasu, aby zapewnić terminowe wsparcie w celu wyjścia z kryzysu związanego z pandemią COVID-19, jednak przy znacznie prostszym modelu realizacji, który nakłada na Komisję i państwa członkowskie o wiele mniejsze wymagania, a także zmniejsza obciążenia kontrolne ze strony Komisji i przenosi je na państwa członkowskie, w szczególności w porównaniu ze strukturą finansowania, sprawozdawczości i kontroli polityki spójności lub polityki rolnej; podkreśla, że każdemu modelowi szybkiej realizacji musi towarzyszyć solidny system kontroli, za który odpowiada Komisja; wzywa Komisję do dopilnowania, aby przy proponowaniu nowych programów i strategii politycznych Unii z modelem realizacji opartym na wynikach, stosowanym przy wdrażaniu RRF, w pełni uwzględniono wnioski wyciągnięte z wdrażania RRF, a także ustalenia i zalecenia dotyczące RRF wynikające z audytów i ocen przeprowadzonych przez Trybunał; przypomina o znaczeniu wiedzy, czy absorpcja funduszy przebiega zgodnie z planem, ponieważ rok 2023 to połowa okresu wdrażania RRF; uznaje postępy poczynione przez Komisję w odpowiedzi na obawy organu udzielającego absolutorium dotyczące przejrzystości i rozliczalności poprzez utworzenie platformy podobnej do platformy Kohesio dla polityki spójności;

26.

z zadowoleniem przyjmuje porozumienie osiągnięte w międzyinstytucjonalnych negocjacjach w sprawie RePowerEU dotyczące publikowania co dwa lata w tabeli wyników w zakresie RRF wykazu 100 największych ostatecznych odbiorców w każdym państwie członkowskim; ponawia swój apel o udostępnienie, w ramach procedury udzielania absolutorium, stosownym instytucjom Unii i organowi udzielającemu absolutorium wykazu wszystkich ostatecznych odbiorców we wszystkich obszarach polityki i projektach UE;

27.

odnotowuje udane dążenia Komisji do pozyskania funduszy na rynkach finansowych w celu zapewnienia środków finansowych dla RRF jako ważnego instrumentu w czasach poważnego kryzysu; niemniej jednak jest zaniepokojony powstałym zadłużeniem, rosnącymi stopami procentowymi i wynikającą z tego niepewną zdolnością do spłaty pożyczek oraz ryzykiem, jakie stanowi to dla uzgodnionego budżetu i polityki Unii; wzywa Komisję do ograniczenia tego ryzyka oraz do udzielania Parlamentowi pełnych informacji o statusie tych pożyczek w skali roku;

29.

jest zaniepokojony faktem, że późne przyjęcie szeregu rozporządzeń regulujących różne strategie polityczne Unii spowodowało - podobnie jak na początku okresu programowania 2014-2020 - znaczne opóźnienie rozpoczęcia ich wdrażania w okresie programowania 2021-2027; wzywa Komisję, aby podjęła wszelkie niezbędne działania w celu przyspieszenia wdrażania polityki w terenie, przy jednoczesnym utrzymaniu mocnego nacisku na jakość i konieczność nasilenia walki z nadużyciami oraz ochronę interesów finansowych Unii; zwraca uwagę na fakt, że zwłaszcza w ramach zarządzania dzielonego znaczna część środków budżetowych na rok 2021 musi zostać przeprogramowana na kolejne lata; podkreśla w tym kontekście ryzyko, że zobowiązania pozostające do spłaty wpływają na budżet Unii, powodując ewentualnie znaczne umorzenia, które z kolei zmniejszyłyby wpływ budżetu Unii; domaga się, aby Komisja wskazała organowi udzielającemu absolutorium działania, które zamierza podjąć w celu uniknięcia tej sytuacji, oraz aby wyciągnęła niezbędne wnioski i zdobyła niezbędne doświadczenie, by zapobiec wystąpieniu podobnej sytuacji na początku WRF na lata 2028-2034;

31.

zauważa, że w Protokole nr 7 do TFUE (w sprawie przywilejów i immunitetów Unii Europejskiej) przewidziano wydawanie tzw. laissez-passer członkom instytucji unijnych, w szczególności członkom Parlamentu Europejskiego, do wykorzystania jako dokumenty podróży; jest zaniepokojony faktem, że centralne służby Komisji odpowiedzialne za laissez-passer sprzeciwiają się umieszczaniu na dokumencie "stanowiska" posła do Parlamentu Europejskiego, co oznacza, że posłowie nie są w stanie udowodnić swojego statusu podczas podróży, w przeciwieństwie na przykład do personelu dyplomatycznego ESDZ; wzywa Komisję do podjęcia pilnych działań w celu usunięcia tej niespójności, tak aby członkowie instytucji mogli odpowiednio udowodnić swoje stanowiska podczas podróży.

ROZDZIAŁ I

Wieloletnie ramy finansowe (WRF)

Poświadczenie wiarygodności Trybunału oraz zarządzanie budżetem i finansami

Wiarygodność rozliczeń

36.

zauważa, że na koniec 2021 r. szacowana wartość poniesionych wydatków kwalifikowalnych należnych beneficjentom, ale o które jeszcze nie wystąpiono, wynosiła 129,9 mld EUR (w 2020 r.: 107,8 mld EUR), ujętych jako rozliczenia międzyokresowe bierne; zauważa, że wzrost tej szacunkowej kwoty jest powiązany głównie z RRF, stanowiącym trzon programu NGEU, ustanowionego w celu zaradzenia bezpośrednim szkodom gospodarczym i społecznym spowodowanym pandemią COVID-19; podkreśla, że płatności na rzecz państw członkowskich w ramach RRF są wykonywane w transzach zgodnie z ustalonym z góry harmonogramem do 2026 r;

Legalność i prawidłowość dochodów i wydatków Unii

41.

odnotowuje obliczony przez Trybunał ogólny poziom błędu wynoszący 3,0 %, co stanowi 1,0 punktu procentowego powyżej progu istotności; zauważa, że jest to pogorszenie w porównaniu z 2020 r., w którym poziom błędu wynosił 2,7 %, również znacznie powyżej progu istotności; odnotowuje odpowiedź Komisji, że nie kwestionuje ona ustalonego przez Trybunał poziomu błędu, ale jednocześnie broni wyników własnych prac skutkujących szacowanym poziomem błędu przy płatności, który opiera się na innej metodyce; zauważa, że Komisja oblicza swoje ryzyko przy płatności za 2021 r. na 1,9 %; jest zaniepokojony faktem, że w przeciwieństwie do Trybunału Komisja szacuje swój poziom błędu zarówno poniżej progu istotności, jak i nawet poniżej dolnego zakresu szacowanego poziomu błędu Trybunału, wynoszącego 2,2 %;

43.

z zaniepokojeniem odnotowuje, że Trybunał uważa, iż w ocenie ryzyka przeprowadzonej przez Komisję prawdopodobnie zaniżono poziom ryzyka w kilku obszarach; podkreśla, że Trybunał stwierdził niedociągnięcia w kontrolach ex post przeprowadzonych przez Komisję m.in. w dziale 1 "Jednolity rynek, innowacje i gospodarka cyfrowa", niedoszacowanie błędów w dziale 2 "Spójność, odporność i wartości" oraz niedoszacowanie ryzyka i dużą liczbę błędów w dziale 6 "Sąsiedztwo i świat"; podkreśla, że w dziale "Zasoby naturalne i środowisko" obie instytucje są zgodne w swoich obliczeniach, podczas gdy na przykład w dziale "Jednolity rynek, innowacje i gospodarka cyfrowa" Trybunał szacuje poziom błędu na 4,4 %, Komisja natomiast szacuje poziom ryzyka przy płatności na 1,3 %;

44.

zauważa, że Komisja przeprowadza kontrole budżetu Unii zarówno przed wykonaniem płatności, jak i po wykonaniu płatności, a w razie potrzeby wprowadza korekty; zauważa, że ten system kontroli znajduje odzwierciedlenie zarówno w "ryzyku w momencie dokonywania płatności", które jest oszacowaniem poziomu wydatków niezgodnym z zasadami i przepisami obowiązującymi w momencie dokonywania płatności, jak i "ryzyku w momencie zamknięcia" (programu), które jest szacunkowym poziomem wydatków niezgodnych z przepisami, gdy zakończono wszystkie kontrole i związane z nimi korekty i zgodnie z prawem nie można podjąć dalszych działań; zauważa ponadto, że szacowane przez Komisję ryzyko w momencie zamknięcia wynosi 0,8 %, czyli znacznie poniżej progu istotności wynoszącego 2 %;

45.

ponownie wyraża poparcie dla podejścia kontrolnego i metodyki Trybunału; zauważa, że ta metodyka opiera się na międzynarodowych standardach kontroli, które nakładają wymóg badania losowej próby transakcji oraz że reprezentatywna próba nie może być w pełni oparta na ryzyku; z niepokojem zauważa rozbieżności między obliczonymi przez Trybunał i Komisję poziomami błędu i ryzyka przy dokonywaniu płatności; podkreśla, że różnice te nie występują we wszystkich obszarach wydatków; zauważa, że szacunki Komisji dotyczące ryzyka przy dokonywaniu płatności stale mieszczą się w dolnym zakresie lub poniżej szacunków statystycznych Trybunału, i jest zaniepokojony, że stanowi to systematyczne niedoszacowanie przez Komisję istniejącego poziomu błędu; zachęca Komisję do ponownego przemyślenia swojej metodyki i współpracy z Trybunałem w celu zwiększenia harmonizacji, aby zapewnić bardziej porównywalne dane liczbowe; podkreśla jednak, że ogólne oszacowanie poziomu błędu przedstawione w poświadczeniu wiarygodności Trybunału nie wskazuje na wystąpienie nadużyć finansowych;

46.

jest zaniepokojony, że Komisja, działając na podstawie potencjalnie niedoszacowanego ryzyka, nie jest w stanie skutecznie chronić interesów finansowych Unii; jest również zaniepokojony zamętem, jaki to powoduje dla organu udzielającego absolutorium i obywateli Unii, ponieważ Komisja z jednej strony uznaje poziom błędu Trybunału w obszarach, w których jest on niższy od progu istotności (zasoby naturalne), a z drugiej strony przedstawia własne szacunki dotyczące błędu przy dokonywaniu płatności w obszarach, w których poziom błędu Trybunału jest wyższy od progu istotności, co budzi wątpliwości co do wiarygodności jej sprawozdawczości finansowej;

48.

odnotowuje, że Trybunał podjął działania w związku z uwagami wynikającymi ze sprawozdania rocznego za rok 2020 w odniesieniu do sprawozdawczości dotyczącej odzyskiwania środków w sprawozdaniu rocznym z zarządzania i wykonania, która zdaniem Trybunału jest złożona i nie zawsze jasna; z zadowoleniem przyjmuje uwagę Trybunału, że dokonany przez Komisję przegląd jej sprawozdawczości przyniósł poprawę sytuacji; jest jednak zaniepokojony faktem, że Trybunał uważa, iż sposób przedstawienia danych na temat "korekt poprzednich płatności" (5,6 mld EUR) i powiązany z nimi odsetek odnośnych wydatków (3,3 %) jest nieodpowiedni i może prowadzić do niepoprawnych interpretacji; odnotowuje w szczególności ustalenie Trybunału, że przedstawione dane obejmują działania zapobiegawcze nieodnoszące się do poprzednich płatności ani zatwierdzonych wydatków oraz działania zapobiegawcze podejmowane przez państwa członkowskie, których nie można przypisywać bezpośrednio Komisji;

49.

zauważa, że Trybunał stwierdził, że w wydatkach obarczonych niskim ryzykiem nie wystąpił istotny poziom błędu. W wydatkach o wysokim ryzyku poziom błędu w dalszym ciągu był natomiast istotny. podkreśla, że największy wkład w poziom błędu 3,0 % miał dział "Spójność, odporność i wartości" (1,2 punktu procentowego), a następnie "Zasoby naturalne i środowisko" (0,7 punktu procentowego), "Sąsiedztwo i świat" (0,4 punktu procentowego) oraz "Jednolity rynek, innowacje i gospodarka cyfrowa" (0,4 punktu procentowego);

50.

zauważa, że Trybunał dzieli swoją populację objętą kontrolą według udziału wydatków wysokiego ryzyka (głównie płatności oparte na zwrocie kosztów) i niskiego ryzyka (głównie płatności oparte na uprawnieniach); zauważa jednak z niepokojem, że Komisja w swoim sprawozdaniu rocznym z zarządzania i wykonania dzieli wydatki na segmenty wyższego, średniego i niższego ryzyka, na podstawie kontroli przeprowadzanych co roku przez organy krajowe, innych partnerów i samą Komisję; podkreśla, że stosowanie przez Trybunał i Komisję różnych kategorii ryzyka stanowi dla pracy organu udzielającego absolutorium wyzwanie przy dokonywaniu analizy porównawczej odpowiednich sprawozdań; zauważa z niepokojem, że prowadzi to do rozbieżności między obliczeniem przez Trybunał wydatków wysokiego ryzyka na poziomie 63,2 % a obliczeniem przez Komisję - na poziomie 22 %; przypomina, że takie rozbieżności między Trybunałem a Komisją osłabiają wiarygodność danych wejściowych potrzebnych organowi udzielającemu absolutorium;

52.

odnotowuje, że mimo iż Trybunał uważa wydatki w ramach RRF zaakceptowane w sprawozdaniu finansowym za rok zakończony 31 grudnia 2021 r. za legalne i prawidłowe we wszystkich istotnych aspektach, uznał, że w płatności na rzecz Hiszpanii jest jeden kamień milowy, który nie został w zadowalającym stopniu zrealizowany, przy czym nadal istnieją wątpliwości co do oceny Komisji dotyczącej kamienia milowego i wartości docelowych związanych z powiązanymi wydatkami w ramach RRF; odnotowuje ocenę Trybunału, zgodnie z którą błąd uznano za nieistotny; przypomina, że celem przeprowadzonej przez Trybunał kontroli RRF było wniesienie wkładu w poświadczenie wiarygodności i zapewnienie podstaw do wydania opinii na temat prawidłowości wydatków w ramach RRF w 2021 r.; odnotowuje, że w populacji objętej kontrolą Trybunału znalazła się jedyna płatność dokonana w 2021 r. - na rzecz Hiszpanii - oraz rozliczenie powiązanych z nią płatności zaliczkowych; przypomina, że jedynym powodem, dla którego zidentyfikowanego błędu nie określono ilościowo, był brak metodyki dla częściowych płatności ze strony Komisji; przyjmuje do wiadomości, że Komisja opublikowała taką metodykę w dniu 21 lutego 2023 r.;

Zarządzanie budżetem i finansami

53.

z niepokojem zauważa, że w 2021 r. realizacja zobowiązań była bardzo niska i wyniosła 68 % całkowitej dostępnej kwoty oraz że późne przyjęcie rozporządzeń sektorowych w 2021 r. opóźniło uruchomienie nowych programów; z zadowoleniem przyjmuje fakt, że ogólny wskaźnik absorpcji funduszy ESI wzrósł w 2021 r. dzięki wyższym płatnościom niż w 2020 r.; podkreśla, że na koniec 2021 r. kwota do absorpcji przed zamknięciem programów z funduszy ESI w 2025 r. wynosiła jeszcze161 mld EUR; ponownie wyraża zaniepokojenie znacznymi różnicami we wskaźnikach absorpcji w poszczególnych państwach członkowskich oraz faktem, że w niektórych państwach członkowskich nadal do absorpcji pozostaje ponad 40 % przyznanych im kwot; ponownie podkreśla, że ogromne różnice w zdolnościach absorpcyjnych między państwami członkowskimi stanowią w rzeczywistości jedną z najpoważniejszych przeszkód dla skuteczniejszego rozwoju regionów słabiej rozwiniętych;

54.

zauważa, że wciąż niewykorzystane fundusze ESI na lata 2014-2020 stanowią znaczną część zobowiązań pozostających do spłaty w budżecie Unii; wzywa Komisję do ścisłego monitorowania postępów we wdrażaniu w państwach członkowskich oraz do przeanalizowania różnic, ze szczególnym uwzględnieniem przypadków niepełnego wdrożenia i niskiego wskaźnika absorpcji; oczekuje, że Komisja przedstawi organowi udzielającemu absolutorium oceny poszczególnych krajów, określając powtarzające się problemy, oraz podejmie wszelkie odpowiednie środki w celu optymalizacji sytuacji, w tym poprzez pomoc techniczną i wymianę najlepszych praktyk;

55.

ponownie wyraża zaniepokojenie faktem, że na koniec 2021 r. łączne zobowiązania pozostające do spłaty osiągnęły rekordowy poziom 341,6 mld EUR (łącznie zobowiązania pozostające do spłaty z budżetu Unii i NGEU); podkreśla, że w 2023 r. zobowiązania pozostające do spłaty prawdopodobnie przekroczą 460 mld EUR, ale następnie będą się zwykle zmniejszać w miarę zbliżania się do zamknięcia NGEU; podkreśla, że pewien poziom zobowiązań pozostających do spłaty jest naturalną konsekwencją systemu budżetowego Unii obejmującego środki na zobowiązania i środki na płatności, ale wyraża obawę, że znaczna kwota zobowiązań pozostających do spłaty może stanowić zagrożenie dla sprawnego i normalnego funkcjonowania budżetu Unii w przyszłości;

56.

zauważa, że zobowiązania pozostające do spłaty z budżetu Unii zmniejszyły się z rekordowo wysokiego poziomu na koniec 2020 r. oraz że Komisja przewiduje, iż wzrost spodziewany w 2027 r. będzie niewielki, głównie z powodu mniejszej różnicy między środkami na zobowiązania a środkami na płatności; zwraca uwagę, że Trybunał już kilkukrotnie zauważał, że można je zredukować tylko wtedy, gdy kwota zapisanych w budżecie środków na płatności przewyższa kwotę środków na zobowiązania, a środki na płatności są wykorzystywane; zwraca się do Komisji o konsekwentne stosowanie się do tego zalecenia, które jest zgodne z wymogiem zachowania odpowiedniego stosunku środków na zobowiązania do środków na płatności;

57.

podkreśla, że w WRF na lata 2021-2027 przewidziano mniej czasu niż w poprzednich WRF na wdrożenie funduszy objętych zarządzaniem dzielonym; jest świadomy wyzwań związanych z zarządzaniem tymi funduszami i ich kontrolą w celu zapewnienia zgodności i należytego zarządzania finansami; jest zaniepokojony zwiększonym obciążeniem administracyjnym państw członkowskich ze względu na wdrażanie programu NGEU oraz tendencję państw członkowskich do przedkładania wdrażania NGEU nad tradycyjne fundusze objęte zarządzaniem dzielonym, co omówiono podczas wysłuchania publicznego w komisji CONT 23 stycznia 2023 r.;

58.

uważa, że wytyczne Komisji dotyczące unikania konfliktów interesów i zarządzania takimi konfliktami na mocy rozporządzenia finansowego powodują niepotrzebne obciążenie biurokratyczne, zwłaszcza w przypadku MŚP, organizacji non-profit i struktur partycypacyjnych na szczeblu lokalnym; jest zdania, że wytyczne powinny skupiać się na korzyściach gospodarczych i finansowych, a nie kontrolowaniu życia osobistego lub stosunków społecznych, szczególnie na szczeblu lokalnym lub regionalnym; zwraca się do Komisji o pełne poszanowanie zasady proporcjonalności i prywatności oraz unikanie wysuwania ogólnych podejrzeń wobec wszystkich podmiotów; wzywa Komisję do doprecyzowania jej obecnych wytycznych w tym zakresie, aby wnioskodawcy i organy decyzyjne miały jasne wskazówki;

60.

z niepokojem odnotowuje wzrost całkowitej ekspozycji budżetu Unii w związku ze zobowiązaniami warunkowymi z 131,9 mld EUR w 2020 r. do 277,9 mld EUR w 2021 r.; przyznaje, że za tak znacznym wzrostem stoją dwie główne przyczyny: uruchomienie Next Generation EU i wyższa kwota pożyczek udzielonych w ramach instrumentu SURE; rozumie, że ryzyko dla budżetu Unii wynikające ze zobowiązań warunkowych jest ograniczone przez podniesienie pułapu zasobów własnych oraz kontrgwarancje państw członkowskich dotyczące pożyczek w ramach instrumentu SURE;

Zalecenia

62.

Wzywa w szczególności Komisję do:

zapewnienia ochrony budżetu Unii przez powszechne i systematyczne korzystanie z cyfrowych i zautomatyzowanych systemów sprawozdawczości, monitorowania i prowadzenia audytów (Arachne, EDES itd.) oraz pilnego ustanowienia obowiązkowego, zintegrowanego i interoperacyjnego systemu opartego na istniejących narzędziach i bazach danych, ale nie wyłącznie na nich, w kontekście nadchodzącego przeglądu rozporządzenia finansowego; opracowania tabeli wyników w zakresie odbudowy i zwiększania odporności, aby zapewnić przejrzystość opisu kamieni milowych i wartości celowych oraz wyników kontroli; zapewnienia, by wszystkie państwa członkowskie wykorzystywały systemy i centralne rejestry do składania sprawozdań na temat beneficjentów rzeczywistych i beneficjentów końcowych;

podsumowania i przedstawienia organowi udzielającemu absolutorium i Trybunałowi powodów różnic w poszczególnych obszarach wydatków i odzyskanych kwotach, a także w wynikach dotyczących szacowanego poziomu błędu obliczonego przez Trybunał oraz ryzyka przy dokonywaniu płatności obliczonego przez Komisję w sprawozdaniu rocznym z zarządzania i wykonania, oraz nawiązywania dialogu z Trybunałem, na szczeblu zarówno kierowniczym, jak i technicznym, z myślą o wprowadzeniu jednolitej metodyki dotyczącej poziomu błędu w wydatkach UE;

dokonania ponownej oceny identyfikacji podmiotów jako organizacji pozarządowych i przedstawienia ich jasnej definicji, a także dalszego ulepszania unijnego rejestru lobbystów, upewniając się przy tym, że organizacje pozarządowe, które zwracają się do instytucji unijnych, są zarejestrowane jako lobbyści; ponadto zwraca się do Komisji o ustanowienie skutecznego mechanizmu gwarantującego, że działalność organizacji pozarządowych jest zgodna z wartościami Unii, i domaga się pełnej przejrzystości w zakresie ich finansowania, przy czym głębszy wgląd w finansowanie wszystkich zarejestrowanych podmiotów powinien stanowić warunek dostępu do wszystkich instytucji, organów i agencji Unii;

64.

wyraża ubolewanie, że Trybunał twierdzi, iż przygotowanie tego sprawozdania z wykonania ma negatywny wpływ na prowadzoną przez Trybunał kontrolę i nowo pojawiające się priorytety Unii; przyjmuje do wiadomości decyzję Trybunału o powrocie do składania sprawozdań z wykonania zgodnie z zasadami stosowanymi wcześniej w rozdziale 3 sprawozdania rocznego; zauważa, że ze względu na obowiązujące terminy prawne Trybunał może mieć trudności z włączeniem swojej oceny sprawozdania z zarządzania i wykonania do swojego sprawozdania rocznego; wzywa Trybunał do uwzględnienia sprawozdania rocznego z zarządzania i wykonania w swoim sprawozdaniu rocznym lub w razie potrzeby w oddzielnym dokumencie w celu uwzględnienia rocznego absolutorium; przypomina, że w 2023 r. zwiększono już personel Trybunału w celu uwzględnienia zwiększonego obciążenia pracą w związku z NGEU;

66.

jest zaniepokojony faktem, że sprawozdanie zawiera nadmiernie pozytywne wnioski dotyczące postępów w zakresie włączania celów do głównego nurtu polityki, a dostępnych jest niewiele informacji na temat tego, czy wydatki w znaczący sposób przyczyniają się do realizacji wielu priorytetów jednocześnie, natomiast w ramach wykonania Komisji uwagę skupia się przeważnie na realizacjach i nie mierzy się jeszcze wyników, zaś dokonywany przez Komisję przegląd zgłoszonych informacji napotyka na trudności;

67.

zauważa, że według Komisji priorytety dotyczące klimatu i różnorodności biologicznej włączono do ram wykonania; z dużym zaniepokojeniem odnotowuje jednak dodatkowe ustalenia Trybunału zawarte w jego sprawozdaniu specjalnym 09/2022 "Wydatki na rzecz klimatu w budżecie UE na lata 2014-2020"; jest zaniepokojony faktem, że zgłoszone wydatki nie zawsze mają związek z działaniami na rzecz klimatu oraz że wkład budżetu Unii w klimat i różnorodność biologiczną jest zawyżony; z niepokojem odnotowuje ponadto ustalenia Trybunału, że ogólna sprawozdawczość dotycząca wydatków na rzecz klimatu była niewiarygodna, ponieważ podawano dane w znacznym przybliżeniu i śledzono jedynie potencjalny pozytywny wpływ na klimat, nie oceniając ostatecznego wkładu w osiąganie celów Unii w dziedzinie klimatu; z niepokojem zauważa, że ryzyko, iż zaplanowane lub zadeklarowane kwoty nie zostaną wydane, może jeszcze bardziej zawyżyć zgłoszone wydatki na rzecz klimatu; jest zaniepokojony faktem, że Trybunał stwierdził, iż oczekuje się jedynie ograniczonej poprawy w zakresie sprawozdawczości dotyczącej klimatu w latach 2021-2027; ubolewa, że Komisja nie zajęła się jeszcze niedociągnięciami w danych liczbowych przedstawionych zgodnie ze swoją nową metodyką; wyraża głębokie rozczarowanie reakcją Komisji, która to reakcja wskazuje na brak odpowiedzialności i brak uznania w pełni uchybień w swojej metodyce; nie może zaakceptować oświadczenia Komisji o "zgodzie na niezgadzanie się" z członkami organu udzielającego absolutorium, zważywszy że według Trybunału kwotę zgłoszoną jako wydaną na działania w dziedzinie klimatu zawyżono o co najmniej 72 mld EUR w okresie 2014-2020;

68.

jest zaniepokojony potencjalnym brakiem kompleksowej analizy wcześniejszych wydatków, w tym Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji; jest zdania, że kompleksowe oceny skutków są niezbędne do zapewnienia wykonania budżetu Unii; uważa, że rola Rady ds. Kontroli Regulacyjnej ma fundamentalne znaczenie; zachęca Komisję do opracowania narzędzi i procedur umożliwiających skuteczne wykorzystanie dostępnej jej wiedzy specjalistycznej; wzywa Komisję do wyraźnego uzasadnienia przypadków, w których odstępuje ona od zaleceń;

69.

zauważa, że poczyniono postępy w uwzględnianiu kwestii równości płci w ramach wykonania; z dużym zaniepokojeniem zauważa, że po licznych dyskusjach parlamentarnej Komisji Praw Kobiet i Równouprawnienia Trybunał stwierdził niedociągnięcia w uwzględnianiu aspektu płci; ubolewa, że pierwsze oszacowanie przez Komisję ogólnego wkładu budżetu Unii w promowanie równości płci było obarczone niedociągnięciami; z niepokojem zauważa, że Komisja nadal wdraża programy unijne bez wartości docelowych w zakresie wydatków, a istnieje tylko kilka wskaźników dotyczących równości płci; apeluje do Komisji, aby w ramach przydzielanych środków nadal promowała równowagę płci i podejście do sporządzania budżetu z uwzględnieniem aspektu płci; wzywa Komisję do pilnego opracowania metodyki uwzględniania aspektu płci w celu włączenia perspektywy równości płci do wszystkich obszarów polityki;

Zalecenia

73.

Ponadto wzywa Komisję do:

Przychody

75.

zauważa, że na dochody budżetu Unii składają się zasoby własne, zewnętrzne dochody przeznaczone na określony cel w większości finansujące wydatki w ramach RRF oraz inne dochody; zauważa, że zasoby własne oparte na dochodzie narodowym brutto stanowią 115,8 mld EUR (48,2 %), gwarancje budżetowe, operacje zaciągania i udzielania pożyczek w kontekście NGEU stanowią 55,5 mld EUR (23,2 %), składki i zwroty związane z umowami i programami unijnymi stanowią 19,8 mld EUR (8,3 %), tradycyjne zasoby własne stanowią 19,0 mld EUR (7,9 %), zasoby własne oparte na podatku od wartości dodanej stanowią 17,9 mld EUR (7,5 %), zasoby własne oparte na odpadach opakowaniowych z tworzyw sztucznych stanowią 5,9 mld EUR (2,5 %), a inne dochody stanowią 5,7 mld EUR (2,4 %);

76.

zauważa, że Trybunał zbadał próbę 55 nakazów odzyskania środków wystawionych przez Komisję, dobranych tak, aby były reprezentatywne dla wszystkich źródeł dochodów, zbadał systemy Komisji służące zapewnieniu poszczególnych zasobów własnych i zarządzaniu nimi, systemy księgowania tradycyjnych zasobów własnych (TZW) i zarządzania nimi w trzech państwach członkowskich oraz wiarygodność informacji na temat prawidłowości zawartych w rocznych sprawozdaniach z działalności DG BUDG i Eurostatu;

78.

zauważa z niepokojem, że jeżeli chodzi o należności celne, istnieje ryzyko, że importerzy nie złożą odnośnego zgłoszenia celnego lub złożą nieprawidłowe zgłoszenie. podkreśla, że tych kwot, których dotyczy uchylanie się od płacenia ceł, znanych jako "luka celna", nie ujmuje się w systemach rachunkowości TZW państw członkowskich i nie wchodzą one w zakres opinii pokontrolnej Trybunału na temat dochodów; z niepokojem zauważa, że luka celna może wpływać na kwoty ceł ustalane przez państwa członkowskie; jest zaniepokojony, że według Trybunału trzeci rok z rzędu działania Unii podjęte w celu zmniejszenia luki i ograniczenia ryzyka związanego z TZW nie są kompletne; jest zaniepokojony, że od kilku lat w księgowości państw członkowskich i zarządzaniu TZW nadal występują poważne niedociągnięcia; z niepokojem zauważa niewystarczające postępy w realizacji szeregu działań przewidzianych w unijnym planie działania dla organów celnych;

79.

z zadowoleniem przyjmuje fakt, że liczba otwartych punktów w zakresie TZW, które pozostawały od dawna nierozstrzygnięte, znacznie się zmniejszyła w latach 2019-2021 oraz że Komisja zaktualizowała swoją procedurę przetwarzania wyników kontroli TZW; zachęca Komisję do włączenia systemu szeregowania niedociągnięć państw członkowskich w kolejności od najważniejszego do najmniej istotnego oraz do wyznaczania terminów działań następczych na podstawie odpowiedzi państw członkowskich;

80.

zauważa, że DG BUDG szósty rok z rzędu podtrzymała zastrzeżenie zgłoszone w związku z tym, że kwoty TZW przekazane do budżetu UE są nieprawidłowe ze względu na zaniżenie wartości wyrobów włókienniczych i obuwia przywożonych z Chin w latach 2011-2017; odnotowuje, że 8 marca 2022 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej opublikował swoją ostateczną decyzję w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego wszczętej przez Komisję przeciwko Zjednoczonemu Królestwu, stwierdzając, że nie wypełniło ono swoich zobowiązań wynikających z prawa Unii w odniesieniu do zasobów własnych;

Zalecenia

82.

Ponadto wzywa Komisję do:

85.

z niepokojem zauważa, że Trybunał stwierdził, iż szacowany poziom błędu w wydatkach w dziale "Jednolity rynek, innowacje i gospodarka cyfrowa" jest istotny i wynosi 4,4 %, w porównaniu z 3,9 % w poprzednim roku; jest zaniepokojony, że szacowane ryzyko przy dokonywaniu płatności obliczone przez Komisję wynosi 1,3 %, co jest poniżej zarówno poziomu istotności, jak i zakresu szacowanego przez Trybunał poziomu błędu; odnotowuje uwagę Trybunału, że pomimo środków już podjętych przez Komisję jej poziom błędu pozostaje zaniżony;

87.

z zaniepokojeniem zauważa, że zasady deklarowania kosztów osobowych w ramach programu "Horyzont 2020" pozostają skomplikowane, pomimo starań na rzecz ich uproszczenia, a ich obliczanie pozostaje głównym źródłem błędów w zestawieniach kosztów; ubolewa, że jedną z głównych przyczyn błędów jest nieprawidłowe stosowanie metodyki obliczania kosztów osobowych; z zadowoleniem przyjmuje zapewnienie w jego następcy programu "Horyzont Europa" zwiększonego wykorzystania płatności ryczałtowych i kosztów jednostkowych w odniesieniu do kosztów personelu; uważa zatem, że Komisja powinna dalej wspierać i ułatwiać usprawnienie deklarowania kosztów personelu oraz promować szersze stosowanie uproszczonych form kosztów, jako warunków stabilizacji poziomów błędu poniżej poziomu istotności; wskazuje na uwagę Trybunału, że podmioty prywatne, w szczególności MŚP i nowe podmioty, są podatne na błędy;

88.

zauważa, że w 2021 r. specjalne wsparcie w ramach Programu na rzecz jednolitego rynku przyniosło rezultaty w zakresie wymiany dobrych praktyk i informacji o sukcesach we wspieraniu inicjatyw gospodarki społecznej na szczeblu lokalnym i regionalnym oraz wspieraniu sieci europejskich regionów gospodarki społecznej; zauważa, że w 2021 r. Komisja przeprowadziła kampanię promującą stronę internetową Access to Finance (Dostęp do finansowania), serię seminariów internetowych na temat unijnych instrumentów wsparcia dla MŚP oraz kampanię dotyczącą platform komunikacji społecznej (działania informacyjne skierowane do przedsiębiorstw i obywateli), w której podkreślono transgraniczne wsparcie dla przedsiębiorstw i możliwości dla MŚP;

89.

przyjmuje do wiadomości, że w swoim sprawozdaniu specjalnym 15/2022 "Działania mające zapewnić szersze uczestnictwo w programie »Horyzont 2020« zostały dobrze opracowane, ale o trwałości zmian zadecydują głównie wysiłki władz krajowych" Trybunał stwierdził, że chociaż koncepcja działań zmierzających do poszerzenia uczestnictwa była zasadniczo odpowiednia, działania te mogą stanowić jedynie wstępny impuls do dalszych postępów w zakresie badań naukowych i innowacji; z zadowoleniem przyjmuje fakt, że choć we wdrażaniu działań zmierzających do poszerzenia uczestnictwa wystąpiły trudności, to osiągnięto też pierwsze rezultaty; z niepokojem zauważa, że Komisja nie ustanowiła wystarczających mechanizmów w celu monitorowania wpływu działań zmierzających do poszerzenia uczestnictwa; podkreśla wniosek Trybunału, że aby uniknąć sytuacji, w której zdecydowana większość projektów jest realizowana w niewielkiej grupie krajów, Komisja powinna bacznie monitorować poziomy uczestnictwa w działaniach zmierzających do poszerzenia uczestnictwa w ramach programu "Horyzont Europa", a w razie utrzymującej się znacznej nierównowagi powinna wprowadzić środki w celu zapewnienia szerszego udziału.

90.

zauważa z zaniepokojeniem, że w swoim sprawozdaniu specjalnym 07/2022 "Instrumenty służące umiędzynarodowieniu MŚP" Trybunał stwierdził, że wdrażanie przez Komisję strategii na rzecz umiędzynarodowienia MŚP było niekompletne; z zadowoleniem przyjmuje fakt, że Europejska Sieć Przedsiębiorczości (EEN) osiąga swoje główne cele, ale ubolewa nad tym, że jej widoczność i zasięg w państwach trzecich nie są optymalne; zauważa, że program Startup Europe zaspokaja istotne potrzeby, jednak Trybunał stwierdził, że jego trwałość, monitorowanie i koordynacja są niestabilne;

Zalecenia

92.

Ponadto wzywa Komisję do:

zapewnienia wsparcia, promowania kontaktów między beneficjentami projektów a potencjalnymi partnerami przemysłowymi, w szczególności za pomocą istniejących inicjatyw unijnych mających na celu tworzenie powiązań między badaniami naukowymi a biznesem, a także dalsze wspieranie widoczności projektów przez zachęcanie beneficjentów do regularnego dostarczania aktualizacji wyników projektów i publicznego udostępniania tych wyników na ustanowionych w tym celu platformach unijnych;

podwyższenia poziomu wiedzy, spójności, koordynacji i trwałości wsparcia na rzecz umiędzynarodowienia MŚP; ponownie podkreśla, że niezbędne jest uproszczenie zasad i procedur, opracowanie obowiązkowych sesji szkoleniowych i praktycznych informacji dla wnioskodawców, w szczególności nowych wnioskodawców, oraz ulepszenie pomocy i wytycznych dla MŚP, przedsiębiorstw typu spin-off, przedsiębiorstw typu startup, agencji administracyjnych i płatniczych oraz wszystkich innych właściwych zainteresowanych stron;

Spójność, odporność i wartości

93.

zauważa, że dział 2 WRF "Spójność, odporność i wartości" stanowi 44,1 %, czyli 80,1 mld EUR budżetu Unii: z tej kwoty 45,5 mld EUR (56,9 %) przeznacza się na Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR) i inne operacje regionalne, 19,4 mld EUR (24,2 %) - na Europejski Fundusz Społeczny (EFS), 9,7 mld EUR (12,1 %) - na Fundusz Spójności (FS), 2,4 mld EUR (3,0 %) - na Erasmus+, 1,0 mld EUR (1,2 %) - na instrument "Łącząc Europę" - transport, 0,6 mld EUR (0,7 %) - na fundusze ESI oraz 1,5 mld EUR (1,9 %) - na inne obszary;

95.

zwraca uwagę, że finansowanie z EFRR, Funduszu Spójności i FSUE odegrało kluczową rolę w ograniczaniu skutków pandemii COVID-19, wspieraniu konwergencji i zapewnianiu, aby nikt nie pozostał w tyle; odnotowuje wyjątkową elastyczność oferowaną w ramach CRII+ i wynikającą z niej wypłatę około 23 mld EUR z nieprzydzielonych środków budżetowych na lata 2014-2020; zauważa, że dodatkowe środki w ramach REACT-EU w wysokości 50,6 mld EUR przeznaczono również na kryzysowe działania naprawcze i odbudowę do 2023 r., aby wypełnić lukę między początkową reakcją na kryzys a odbudową w dłuższej perspektywie;

96.

z zadowoleniem zauważa, że REACT-EU był pierwszym instrumentem NGEU, który ukierunkował skuteczne wsparcie na gospodarkę europejską, przedsiębiorstwa i pracowników w terenie oraz zapewnił między innymi ponad 4,6 mld EUR w formie dotacji na kapitał obrotowy dla ponad 754 000 MŚP, z czego 4,4 mld EUR przeznaczono konkretnie na środki ochrony zdrowia służące walce z pandemią COVID-19, a 2 mld EUR z tej kwoty na zakup sprzętu medycznego dla szpitali; zauważa, że dzięki temu niezbędnemu finansowaniu na oddziałach intensywnej terapii zapewniono 13 200 respiratorów i 12 500 łóżek szpitalnych, oraz że 372 mln EUR ze środków polityki spójności przeznaczono na pokrycie wszystkich kosztów szczepień, w tym 133 mln szczepionek przeciwko COVID-19 i niezbędnej infrastruktury chłodniczej;

97.

z zadowoleniem zauważa, że instrumenty finansowe EaSI (obejmujące gwarancję na rzecz mikrofinansów i przedsiębiorczości społecznej, okno inwestycyjne budowania potencjału i Instrument Finansowy EaSI) w 2021 r. nadal wspierały mikroprzedsiębiorstwa i przedsiębiorstwa społeczne oraz że od momentu ich uruchomienia do 30 września 2021 r. podpisano umowy gwarancyjne o wartości 401 mln EUR, co przełożyło się na 154 137 pożyczek dla mikroprzedsiębiorstw i przedsiębiorstw społecznych o całkowitej wartości 2,5 mld EUR; ubolewa jednak nad późnym uruchomieniem EaSI w 2021 r. z powodu pandemii COVID-19 i innych problemów;

99.

z zadowoleniem przyjmuje ścisłą współpracę Komisji z organami państw członkowskich mającą na celu przyspieszenie działań wdrożeniowych w terenie, zwłaszcza w przypadku programów uznanych za mające trudności, oraz udzielenie im pomocy w rozwiązaniu poważnych problemów w tym zakresie; zauważa, że Komisja przedstawiła państwom członkowskim na wczesnym etapie wytyczne, aby dać im wystarczająco dużo czasu na przygotowanie na zamknięcie okresu programowania, a w październiku 2021 r. przyjęła odpowiednie wytyczne, które przekazano państwom członkowskim w formie seminariów internetowych i kursów szkoleniowych;

101.

z niepokojem zauważa, że Trybunał stwierdził, iż poziom błędu w wydatkach na "Spójność, odporność i wartości" był istotny, a w przypadku działu 2 WRF szacowany ogólny poziom błędu wynosił 3,6 %, w porównaniu z 3,5 % w poprzednim roku; zauważa, że wydatki w poddziale 2a miały szacowany poziom błędu na poziomie 4,1 %; odnotowuje, że Komisja podała łączne ryzyko w płatnościach dla działu 2 jako całości w wysokości od 1,7 % do 2,3 %, podczas gdy dla poddziału 2a Komisja oszacowała ryzyko w płatnościach na poziomie od 1,8 % do 2,5 %; zwraca uwagę na różnicę w danych liczbowych między Komisją a Trybunałem;

102.

z zadowoleniem przyjmuje fakt, że Komisja poprawiła swoją metodykę szacowania maksymalnego ryzyka, z niepokojem zauważa jednak, że w jej modelu pewności nadal występuje ryzyko nieodłączne; jest zaniepokojony tym, że Komisja podaje minimalny szacunek poziomu błędu, który nie jest ostateczny; z niepokojem odnotowuje spostrzeżenie Trybunału, że przeprowadzane przez Komisję kontrole dokumentacji mogą nie doprowadzić do wykrycia i skorygowania nieprawidłowych wydatków i mają ograniczoną wartość w potwierdzaniu wiarygodności całkowitych poziomów błędów rezydualnych zgłaszanych przez instytucje audytowe; jest zaniepokojony tym, że ocena ryzyka instytucji audytowych nie zawsze wpływa na to, czy są one wybierane do objęcia kontrolą zgodności z przepisami;

104.

z niepokojem zauważa, że wyniki kontroli Trybunału z ostatnich pięciu lat pokazują, że obecnie stosowane kontrole nie równoważą jeszcze w wystarczającym stopniu wysokiego nieodłącznego ryzyka błędu w tym obszarze oraz że dotyczy to w szczególności instytucji zarządzających, których weryfikacje są nadal częściowo nieskuteczne w zapobieganiu nieprawidłowościom w wydatkach deklarowanych przez beneficjentów lub w wykrywaniu tych nieprawidłowości; ubolewa, że główny wkład w szacowany poziom błędu obliczony przez Trybunał w tym obszarze wynika ze słabego procesu decyzyjnego instytucji zarządzających, w tym z zatwierdzania niekwalifikowalnych projektów lub bezprawnej pomocy państwa;

106.

zauważa z zaniepokojeniem, że Trybunał w swoim sprawozdaniu specjalnym 08/2022 "Wsparcie z EFRR na rzecz konkurencyjności MŚP" stwierdził, że wykorzystanie EFRR przez państwa członkowskie w celu poprawy konkurencyjności MŚP nie było wystarczająco ukierunkowane; jest zaniepokojony, że wsparcie z EFRR nie poprawiło znacząco konkurencyjności wspieranych MŚP; odnotowuje ustalenie Trybunału, że przyznawanie wsparcia na rzecz jednostkowych projektów ogranicza potencjalne oddziaływanie EFRR; zauważa z zaniepokojeniem, że procedury wyboru projektów w ramach EFRR nie zapewniają wystarczającej konkurencyjności, a większość wsparcia udostępnia się w postaci dotacji, a nie pomocy zwrotnej;

Zalecenia

109.

Ponadto wzywa Komisję do:

110.

zauważa, że dział 3 WRF "Zasoby naturalne i środowisko" stanowi 31,3 %, czyli 56,8 mld EUR budżetu Unii: z tej kwoty 38,3 mld EUR (67,3 %) przeznacza się na płatności bezpośrednie w ramach Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji (EFRG), 14,6 mld EUR (25,7 %) - na Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW), 2,5 mld EUR (4,5 %) - na wydatki związane z rynkiem w ramach EFRG, 0,9 mld EUR (1,6 %) - na gospodarkę morską i rybołówstwo, 0,4 mld EUR (0,7 %) - na Środowisko i Klimat (LIFE) oraz 0,1 mld EUR (0,2 %) - na inne obszary;

111.

zauważa, że rok 2021 był pierwszym rokiem dwuletniego okresu przejściowego WPR, w którym pakiety Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji (EFRG) i Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) stanowiące część WRF na lata 2021-2027 wykorzystano do realizacji WPR na zasadach przejściowych, a programy rozwoju obszarów wiejskich na okres 2014-2020 przedłużono; zauważa również, że w ciągu roku przeznaczono na zobowiązania i wypłacono środki z EFRG w wysokości 40,7 mld EUR, ujęte w budżecie na 2021 r. w ramach WRF na lata 2021-2027; zauważa, że ze środków na zobowiązania na 2021 r. w ramach EFR- ROW i NGEU (17,7 mld EUR) w 2021 r. wypłacono kwotę 624 mln EUR, a 14 mld EUR z płatności w 2021 r. dotyczyło zobowiązań zaciągniętych przed 2021 r.;

115.

z zadowoleniem zauważa, że Trybunał uznał poziom błędu w dziale "Zasoby naturalne" za zbliżony do progu istotności, szacowany na 1,8 % w porównaniu z 2,0 % w poprzednim badaniu, oraz że większość wykrytych błędów dotyczyła transakcji w zakresie rozwoju obszarów wiejskich i środków rynkowych; podkreśla, że liczba ta jest zgodna z własnymi szacunkami Komisji; zauważa, że DG AGRI oszacowała ryzyko przy płatności (skorygowany poziom błędu) na około 1,4 % w przypadku płatności bezpośrednich, 2,9 % w przypadku rozwoju obszarów wiejskich i 2,1 % w przypadku środków rynkowych, co jest zgodne z ustaleniami Trybunału; zauważa, że ta zbieżność między szacunkami Trybunału i Komisji dotyczącymi błędów nie występuje w innych obszarach wydatków;

116.

podkreśla, że najczęstszym źródłem błędów wykrytych przez Trybunał byli niekwalifikujący się beneficjenci lub wydatki, a następnie błędy administracyjne i brak poszanowania zobowiązań rolnośrodowiskowych; z niepokojem zauważa, że w kilku przypadkach Trybunał stwierdził, iż władze państw członkowskich i Komisja dysponowały wystarczającymi informacjami, aby zapobiec błędom lub wykryć i skorygować je przed zatwierdzeniem wydatków; podkreśla, że Trybunał uważa, iż szacowany poziom błędu w tym rozdziale byłby o 1,2 % niższy, gdyby organy państw członkowskich i Komisja (w przypadku zarządzania bezpośredniego) właściwie wykorzystały wszystkie dostępne im informacje; zwraca uwagę, że Trybunał uznaje to za błąd administracyjny wynikający z niewykorzystania dostępnych informacji;

117.

przyznaje, że płatności bezpośrednie, które stanowią 67 % wydatków, charakteryzują się niższym ryzykiem błędu; zauważa, że są one zarządzane za pośrednictwem Zintegrowanego Systemu Zarządzania i Kontroli (ZSZiK), który obejmuje system identyfikacji działek rolnych (LPIS); odnotowuje, że Trybunał uważa, iż ZSZiK, a w szczególności LPIS, tworzą skuteczny system zarządzania i kontroli, dzięki któremu ogólnie w płatnościach w ramach pomocy bezpośredniej nie wystąpi istotny poziom błędu; zauważa z niepokojem, że Trybunał stwierdził, iż rozwój obszarów wiejskich, środki rynkowe i inne płatności, które stanowią 33 % wydatków, charakteryzują się wyższym ryzykiem błędu;

118.

odnotowuje, że Trybunał w sprawozdaniu specjalnym 14/2022 "Reakcja Komisji na nadużycia finansowe we wspólnej polityce rolnej" stwierdził, że ryzyko nadużyć finansowych jest różne w poszczególnych systemach płatności WPR; z zadowoleniem stwierdza, że Komisja podjęła działania, aby zwalczać nadużycia finansowe; ubolewa, że według Trybunału działania podjęte przez Komisję nie były w wystarczającym stopniu aktywne w eliminowaniu ryzyka niektórych nadużyć finansowych, takich jak nielegalny masowy wykup i dzierżawa ziemi; podkreśla, że niedociągnięcia w kontrolach państw członkowskich są często wykorzystywane przez oszustów oraz że Komisja powinna lepiej monitorować krajowe środki zwalczania nadużyć finansowych, przedstawiać bardziej konkretne wytyczne i propagować wykorzystanie nowych technologii w celu zapobiegania nadużyciom finansowym i ich wykrywania; z niepokojem zauważa, że niektóre agencje płatnicze wskazały na potrzebę uzyskania od Komisji bardziej praktycznych porad;

121.

z niepokojem zauważa, że Trybunał w sprawozdaniu specjalnym 10/2022 "Podejście LEADER i rozwój lokalny kierowany przez społeczność ułatwiają lokalne zaangażowanie, ale wciąż nie wykazano w dostatecznym stopniu ich dodatkowych korzyści" stwierdził, że lokalne grupy działania ułatwiają lokalne zaangażowanie, ale generują dodatkowe koszty, a procedura zatwierdzania jest powolna; jest zaniepokojony, że nadal nie wykazano dodatkowych korzyści płynących z LEADER i rozwoju lokalnego kierowanego przez społeczność;

Zalecenia

124.

Ponadto wzywa Komisję do:

125.

z zadowoleniem przyjmuje utworzenie działu 4 WRF "Migracja i zarządzanie granicami" na okres programowania 2021-2027, co podkreśla wagę kwestii dla całej Unii, w szczególności dla jej budżetu; zauważa, że dział ten w 2021 r. dotyczył płatności na kwotę 2,5 mld EUR, z Funduszu Azylu, Migracji i Integracji (1,2 mld EUR), Funduszu Bezpieczeństwa Wewnętrznego - granice i wizy (0,4 mld EUR) oraz Agencji Unii Europejskiej ds. Azylu, Fronteksu i eu-LISA (0,9 mld EUR); zauważa, że wydatki te dotyczą głównie zakończenia projektów i programów zaległych z okresu programowania 2014-2020;

128.

zauważa, że Trybunał sprawdził też działalność trzech instytucji audytowych państw członkowskich, które skontrolowały roczne sprawozdania finansowe swoich państw członkowskich w ramach FAMI/FBW; z przykrością zauważa, że Trybunał wykrył uchybienia w ich sprawozdaniach związane z pracami kontrolnymi przeprowadzonymi w odniesieniu do wybranych projektów, procedur udzielania zamówień publicznych, nieodpowiedniego badania kwalifiko- walności wydatków i niewystarczającej ścieżki audytu lub niskiego stopnia udokumentowania, co spowodowało niewykrycie niekwalifikowalnych wydatków, niewiarygodne wnioski z kontroli i ograniczoną pewność prac instytucji audytowych; zauważa, że Trybunał sformułował zalecenia w celu rozwiązania stwierdzonych problemów;

129.

zauważa na podstawie odpowiedzi komisarza na pytania pisemne, że MŚP uczestniczą w zaproszeniach z EFR i stanowią 43 % podmiotów zaangażowanych w wybrane wnioski; zauważa, że Komisja zapewnia ogólne wsparcie techniczne potencjalnym beneficjentom środków z Europejskiego Funduszu Obronnego za pośrednictwem portalu Funding and Tenders; odnotowuje ponadto, że Komisja uważa, iż udział MŚP w zaproszeniach z EFR wspiera się za pomocą uproszczonych opcji kosztów, które są korzystne dla wszystkich uczestników, oraz poprzez organizację dni informacyjnych; uważa, że dla MŚP może to być niewystarczające, biorąc pod uwagę problemy napotykane przez te przedsiębiorstwa, które wiążą się głównie z brakiem konkretnej wiedzy na temat finansowania unijnego i zdolności administracyjnych;

130.

z zadowoleniem zauważa, że w pierwszym roku zaproszeń do składania wniosków z EFR (2021 r.) w ostatecznej procedurze kończącej się wyborem 61 wniosków uczestniczyły 692 pojedyncze podmioty z wszystkich państw członkowskich (z wyjątkiem Malty) i Norwegii, co wskazuje na wysoki poziom zarówno udziału, jak i współpracy transgranicznej; zauważa również, że średnio w jeden wniosek wybrany do objęcia finansowaniem zaangażowane były podmioty z około ośmiu państw członkowskich;

Zalecenia

Sąsiedztwo i świat

134.

wyraża zadowolenie z przyjęcia w 2021 r. instrumentu ISWMR - "Globalny wymiar Europy" jako głównego instrumentu finansowania w tym dziale WRF, mając też na uwadze cel tego instrumentu, jakim jest podtrzymywanie i propagowanie wartości, zasad i podstawowych interesów Unii na całym świecie oraz pomoc w propagowaniu multilate- ralizmu i zacieśnianie partnerstw z państwami spoza Unii; zauważa, że w porównaniu z WRF na lata 2014-2020 ISWMR - "Globalny wymiar Europy" odzwierciedla istotną zmianę polegającą na włączeniu do budżetu ogólnego Unii współpracy z krajami partnerskimi z Afryki, Karaibów i Pacyfiku, wcześniej finansowanej z Europejskich Funduszy Rozwoju; wyraża ubolewanie, że w globalnych projektach rozwojowych brakuje bardziej zintegrowanego podejścia;

138.

odnotowuje wyniki przeprowadzonego w 2021 r. przez DG NEAR siódmego badania poziomu błędu rezydualnego, w szczególności ogólny wskaźnik poziomu błędu rezydualnego, który ustalono na 1,05 %, poniżej progu istotności wynoszącego 2 %; odnotowuje ograniczenia, które Trybunał zidentyfikował w odniesieniu do metodyki ustalania poziomu błędu rezydualnego, w szczególności fakt, że znacznej części wydatków DG NEAR nie uwzględniono w populacji próbnej poziomu błędu rezydualnego, co zdaniem Trybunału niesie ze sobą ryzyko niewykrycia błędów; jest szczególnie zaniepokojony faktem, że DG NEAR nie ujawniła tych ograniczeń w rocznym sprawozdaniu z działalności za rok 2021;

139.

odnotowuje wyniki przeprowadzonego przez DG INTPA badania poziomu błędu rezydualnego za rok 2021, w którym to badaniu wyróżniono poziom błędu rezydualnego dla środków wdrażanych w ramach budżetu Unii (1,45 %) i Europejskich Funduszy Rozwoju (0,91 %); z zadowoleniem przyjmuje fakt, że DG INTPA ustosunkowuje się do zaleceń Trybunału w odniesieniu do uwag z kontroli dotyczących poziomu błędu rezydualnego; przyjmuje do wiadomości wyjaśnienia przedstawione przez DG INTPA dotyczące stosowanej przez nią metodyki ustalania poziomu błędu rezydualnego oraz rozróżnienia między poziomem błędu rezydualnego a pracami kontrolnymi przeprowadzonymi przez Trybunał i wnioskami z nich wynikającymi; wyraża jednak zaniepokojenie faktem, że nadal utrzymuje się podstawowa krytyka Trybunału dotycząca metodyki, w szczególności związanych z nią decyzji w sprawie zastrzeżeń;

140.

ubolewa, że nadal nie usunięto problematycznych i nienawistnych materiałów z palestyńskich podręczników i kart do nauczania; podkreśla, że edukacja i dostęp uczniów do promujących pokój i bezstronnych podręczników ma zasadnicze znaczenie, zwłaszcza w kontekście rosnącego udziału nastolatków w atakach terrorystycznych; podkreśla, że wsparcie finansowe Unii dla Palestyńskiej Władzy Narodowej w dziedzinie edukacji powinno być udzielane pod warunkiem, że treść podręczników będzie zgodna ze standardami UNESCO, zgodnie z decyzją ministrów edukacji Unii podjętą w Paryżu 17 marca 2015 r., że wszystkie odniesienia antysemickie oraz przykłady podżegające do nienawiści i przemocy zostaną usunięte, jak wielokrotnie postulowano w rezolucjach towarzyszących decyzjom o udzieleniu absolutorium z wykonania budżetu ogólnego Unii Europejskiej za lata budżetowe 2016, 2018, 2019 i 2020; w związku z tym zwraca się do Komisji, by upewniła się, że Palestyńska Władza Narodowa szybko zmieni program nauczania;

141.

wyraża zaniepokojenie niszczeniem i konfiskatą projektów finansowanych przez Unię na Zachodnim Brzegu; przypomina o stanowisku Rady, która zobowiązała się do zagwarantowania, że wszystkie umowy między Izraelem a Unią będą jednoznacznie i wyraźnie wskazywać, iż nie mają zastosowania do terytoriów okupowanych przez Izrael od 1967 r., a także zobowiązała się do dalszego efektywnego wdrażania obowiązującego prawa Unii i porozumień dwustronnych mających zastosowanie do produktów pochodzących z izraelskich osiedli;

142.

wskazuje na trudności w realizacji prowadzonego przez konsorcjum projektu Jordan Industry 4.0 & Digitalization Innovation Centre (InJo4. 0); podkreśla, że projekt pozbawiony jest jasnego zarządzania i administracji oraz że główny partner konsorcjum zdominował zasoby projektowe w taki sposób, iż partnerzy nie mieli do nich żadnego dostępu lub dostęp ten był jedynie bardzo ograniczony, przy czym dwóch partnerów już postanowiło wycofać się z projektu; ponadto wyraźny konflikt interesów po stronie kierownictwa projektu, które go koordynuje, oraz obawa przed uzyskaniem monopolu przez firmę koordynatora w drodze przywłaszczenia całej własności intelektualnej stawiają pod znakiem zapytania zdolność Komisji do zarządzania projektem; wzywa Komisję do przeprowadzenia niezależnego audytu w celu uzyskania jasnego obrazu sytuacji w terenie, zapewnienia zgodnej z prawem i przejrzystej realizacji projektu oraz opracowania zabezpieczeń dla przyszłych projektów, aby uniknąć przywłaszczania przez jedną firmę, a także przejrzystych kanałów komunikacji dla projektów w państwach trzecich;

143.

stwierdza, że należy powiązać warunkowość w zakresie praworządności z przestrzeganiem głównych linii wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa UE; ponownie podkreśla, że finansowanie z IPA III powinno być z tymi kryteriami ściśle powiązane i że krajom Bałkanów Zachodnich nie należy wypłacać żadnych środków, jeżeli kryteria te nie zostaną wyraźnie spełnione, co podkreślono w sprawozdaniu specjalnym Trybunału nr 01/2022 "Wsparcie UE na rzecz praworządności na Bałkanach Zachodnich";

Zalecenia

146.

Ponadto wzywa Komisję do:

są zgodne z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/947 2 dzięki zapewnieniu, aby wydatki na migrację w ISWMR wynosiły orientacyjnie 10 % środków instrumentu; zapewnienia pełnej przejrzystości, między innymi dzięki klarownemu przeglądowi wszystkich instrumentów budżetowych Unii wykorzystywanych do finansowania współpracy z państwami trzecimi w dziedzinie zarządzania migracją, w tym informacji o kwocie, celu i źródle finansowania, a także dostarczaniu szczegółowych informacji o wszelkich innych potencjalnych środkach wsparcia przekazywanych przez agencje UE, takie jak Frontex, aby zapewnić skuteczne wypełnianie przez organ udzielający absolutorium jego instytucjonalnej roli polegającej na kontroli wykonania budżetu UE;

147.

zauważa, że dział 7 WRF "Europejska administracja publiczna" stanowi 5,9 %, czyli 10,7 mld EUR, budżetu Unii i obejmuje wydatki na zasoby kadrowe i świadczenia emerytalne, które w 2021 r. stanowiły około 68 % całości, oraz na budynki, wyposażenie, energię, łączność i technologie informacyjne; z tej łącznej kwoty 6,3 mld EUR (58,5 %) wydaje Komisja, a resztę inne instytucje i organy Unii; zauważa, że Trybunał składa osobne sprawozdania dotyczące agencji unijnych, innych podmiotów i szkół europejskich; podkreśla, że mandat Trybunału nie obejmuje kontroli finansowej Europejskiego Banku Centralnego;

148.

zauważa, że Trybunał zbadał statystycznie reprezentatywną próbę 60 transakcji obejmujących pełen zakres wydatków w ramach tego działu WRF; odnotowuje, że Trybunał zbadał również informacje na temat prawidłowości wydatków podane w rocznych sprawozdaniach z działalności wszystkich instytucji i organów, w tym w sprawozdaniach dyrekcji generalnych Komisji Europejskiej i urzędów odpowiedzialnych głównie za wydatki administracyjne, uwzględnione następnie m.in. w rocznym sprawozdaniu Komisji z zarządzania i wykonania dotyczącym budżetu UE;

150.

z zadowoleniem przyjmuje fakt, że w sprawozdaniu specjalnym nr 18/2022 "Instytucje UE a pandemia COVID-19" Trybunał stwierdził, że przyjęte przez instytucje plany ciągłości działania były w większości zgodne z uznanymi normami i stanowiły dobrą podstawę do podejmowania działań w odpowiedzi na kryzys; z zadowoleniem przyjmuje fakt, że instytucjom udało się zminimalizować zakłócenia dla wykonywania podstawowych zadań; zauważa, że rozpoczęto analizę efektywności nowych form organizacji pracy w warunkach pokryzysowych;

151.

z niepokojem zauważa, że w sprawozdaniu specjalnym nr 17/2022 "Konsultanci zewnętrzni w Komisji Europejskiej" Trybunał stwierdził, że w przepisach regulujących angażowanie konsultantów zewnętrznych i uzasadniających korzystanie z ich usług istnieją istotne luki; odnotowuje, że procedury udzielania zamówień publicznych były przestrzegane, ale zarządzanie czynnikami ryzyka nie jest jeszcze odpowiednie; jest zaniepokojony wykrytymi uchybieniami w sposobie zarządzania usługami konsultantów zewnętrznych i korzystania z nich; jest zaniepokojony częściową dokładnością informacji zarządczych Komisji i niedostatkami prowadzonej przez nią systematycznie sprawozdawczości;

Szkoły europejskie

Zalecenia

155.

Ponadto wzywa Komisję do:

kontynuacji prac mających na celu zapewnienie sprawiedliwej równowagi geograficznej wśród pracowników wszystkich szczebli, a zwłaszcza w kierownictwie wyższego szczebla, gdzie utrzymują się duże nierówności, przy jednoczesnym spełnieniu wymogów regulaminu pracowniczego w odniesieniu do kompetencji i zasług kandydatów; podkreśla, że zgodnie z art. 27 regulaminu pracowniczego Komisja, podobnie jak wszystkie instytucje unijne, musi zapewnić właściwą reprezentację wszystkich państw członkowskich;

157.

przyjmuje do wiadomości, że Trybunał w sprawozdaniu specjalnym 28/2022 "Instrument tymczasowego wsparcia w celu zmniejszenia zagrożeń związanych z bezrobociem w sytuacji nadzwyczajnej (SURE)" stwierdził, że instrument SURE był odpowiednią reakcją, mającą na celu złagodzenie zagrożenia bezrobociem podczas pandemii COVID-19 oraz wiązał się z ograniczonym ryzykiem finansowym dla budżetu Unii; wyraża zadowolenie, że pożyczki w ramach SURE pomogły sfinansować krajowe programy utrzymania miejsc pracy w celu ograniczenia wzrostu bezrobocia podczas kryzysu związanego z COVID-19; ubolewa, że nie można w pełni ocenić wpływu SURE z powodu niewystarczających danych z monitorowania i braku oceny ex post; wzywa Komisję do znacznej poprawy danych z monitorowania i przeznaczenia niezbędnych zasobów, aby umożliwić wiarygodną ocenę wyników i rezultatów jej programów i strategii; podkreśla, że ciągły brak ocen ex post uniemożliwia oparte na faktach planowanie przyszłego budżetu Unii;

158.

odnotowuje, że Trybunał w sprawozdaniu specjalnym nr 19/2022 "Unijne zamówienia szczepionek przeciwko COVID-19" stwierdza, że Unia stworzyła odpowiednio dostosowany system zamówień szczepionek przeciwko COVID-19; z zadowoleniem stwierdza, że dzięki negocjacjom zapewniono państwom członkowskim zróżnicowany zestaw szczepionek; zauważa, że Komisja wspierała realizację zamówień, ale miała ograniczone możliwości, jeśli chodzi o eliminowanie trudności związanych z dostawami; ubolewa, że Komisja nie przekazała Trybunałowi dalszych informacji dotyczących treści tych umów; podkreśla spoczywający na każdej instytucji unijnej, każdym państwie członkowskim oraz publicznym lub prywatnym odbiorcy środków unijnych obowiązek ujawnienia wszystkich dokumentów, w tym na temat wstępnych negocjacji prowadzonych przez Komisję, na oficjalny wniosek Trybunału w ramach trwającej kontroli; przypomina zalecenie Parlamentu Europejskiego zawarte w rezolucji w sprawie udzielenia absolutorium za 2020 r. dotyczące dostępu do wiadomości tekstowych wymienianych z firmą farmaceutyczną w związku z zakupem szczepionki przeciwko COVID-19;

Zalecenia

162.

Ponadto wzywa Komisję do:

ROZDZIAŁ II

Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (RRF)

Uwagi ogólne

163.

podkreśla, że wybuch pandemii COVID-19 nagle zmienił perspektywy gospodarcze i społeczne Unii, co wymagało wspólnych wysiłków i doprowadziło do porozumienia w grudniu 2020 r. w sprawie pakietu odbudowy dla Europy, w tym RRF, a także w sprawie wieloletnich ram finansowych na lata 2021-2027; przypomina, że RRF jest tymczasowym instrumentem odbudowy opartym na wynikach, tj. płatności są powiązane z zadowalającą realizacją kamieni milowych i celów dotyczących reform i inwestycji zawartych w krajowych planów odbudowy i zwiększania odporności (RRP); podkreśla, że chociaż RRF jest finansowany z emisji długu rozporządzenie ustanawiające Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (rozporządzenie w sprawie RRF) stanowi, iż RRP muszą osiągać cele w zakresie wydatków na klimat i cyfryzację oraz realizować politykę Unii; przypomina, że każdy plan krajowy powinien skutecznie uwzględniać wszystkie lub większość wyzwań zidentyfikowanych w europejskim semestrze, w szczególności zalecenia dla poszczególnych krajów przyjęte przez Radę; podkreśla wartość dodaną RRF, który wspiera bezprecedensowy program reform i inwestycji mający na celu pokonanie szczególnych wyzwań stojących przed państwami członkowskimi;

164.

zauważa, że w 2021 r. Komisja zatwierdziła 22 RRP i przeznaczyła 154 mld EUR na pożyczki i 291 mld EUR na dotacje; zauważa, że Komisja wypłaciła płatności zaliczkowe na pożyczki o łącznej wartości 18 mld EUR, których największymi dwoma odbiorcami były Włochy (15,9 mld EUR) i Grecja (1,65 mld EUR); przypomina, że zatwierdzenie przez Radę krajowych RRP umożliwiło państwom członkowskim otrzymanie płatności zaliczkowych w wysokości do 13 % wkładu finansowego; zauważa, że Komisja wypłaciła płatności zaliczkowe na dotacje o łącznej wartości 36,3 mld EUR, których dwoma największymi beneficjentami były Hiszpania (9,04 mld EUR) i Włochy (8,95 mld EUR); odnotowuje, że Komisja dokonała na rzecz Hiszpanii jednej płatności o wartości 10,0 mld EUR; zauważa, że płatności na rzecz Hiszpanii towarzyszyło rozliczenie 1,5 mld EUR płatności zaliczkowej z 9,04 mld EUR otrzymanych jako płatność zaliczkowa przez to państwo członkowskie, zgodnie z art. 5 ust. 3 umowy w sprawie finansowania zawartej między Komisją a Królestwem Hiszpanii;

165.

odnotowuje działania Komisji zmierzające do emisji papierów wartościowych na międzynarodowych rynkach kapitałowych i niezbędne do sfinansowania RRF, na który to instrument Komisja pozyskała do końca 2021 r. 71,0 mld EUR finansowania długoterminowego i 20 mld EUR finansowania krótkoterminowego; odnotowuje emisję pierwszej zielonej obligacji NGEU o wartości 12,0 mld EUR, która wymaga wdrożenia sprawozdawczości w zakresie dokładnego wykorzystania przychodów z zielonych obligacji oraz wpływu inwestycji; przypomina o wskazanych przez Trybunał kwestiach dotyczących sprawozdawczości na temat wyników oraz o ryzyku utraty reputacji i ryzyku finansowym, jakie może to spowodować w odniesieniu do zielonych obligacji; uważa, że poniesiono pierwsze koszty odsetek od tych pożyczonych kwot, w tym ujemne odsetki od ponad 20 mld EUR zdeponowanych w EBC; zauważa wprowadzenie ryzyka stopy procentowej w budżecie Unii z powodu potrzeb finansowych NGEU;

166.

odnotowuje uwagę Trybunału w sprawozdaniu rocznym za rok 2021, dotyczącą RRF i jedynej płatności wykonanej w 2021 r. na rzecz Hiszpanii; zauważa, że Trybunał zbadał prace ex ante Komisji dotyczące wszystkich kamieni milowych związanych z tą płatnością, i ocenił, czy Komisja zgromadziła wystarczające i odpowiednie dowody na poparcie swojej pozytywnej oceny realizacji kamieni milowych określonych we wniosku o płatność; stwierdza, że Trybunał nie zbadał innych płatności w 2021 r.; stwierdza z zaniepokojeniem, że Trybunał nie będzie w stanie ocenić wszystkich kamieni milowych związanych z przyszłymi płatnościami na rzecz wszystkich państw członkowskich, co będzie miało wpływ na jego przyszłe analizy; sugeruje jednak, aby Trybunał uwzględnił w swojej próbie za 2022 r. kamienie milowe i wartości docelowe związane ze wszystkimi płatnościami wykonanymi w 2022 r.;

167.

odnotowuje ustalenie Trybunału, że w przypadku płatności wykonanej na rzecz Hiszpanii w 2021 r. jednego z kamieni milowych nie zrealizowano w sposób zadowalający; z przykrością zauważa, że Trybunał nie był w stanie określić ilościowo tego błędu z powodu konieczności opracowania w terminie metodyki pozwalającej na określenie ilościowe wpływu (częściowego) niezrealizowania kamienia milowego lub wartości docelowej; zauważa, że audytor wewnętrzny Komisji zauważył i podkreślił brak tej metodyki w swojej ogólnej opinii z 2021 r. w sprawie zarządzania finansami Komisji; ubolewa, że Komisja nie dysponowała solidniejszą metodyką przed wykonaniem płatności; uważa, że Komisja dopuściła się zaniedbania polegającego na braku metodyki przed wykonaniem płatności, i stawia to pod znakiem zapytania pozytywne oceny Komisji dotyczące kamieni milowych i wartości docelowych; z zadowoleniem przyjmuje jednak fakt, że w następstwie wielokrotnych wezwań organu udzielającego absolutorium i Trybunału Komisja przyjęła 21 lutego 2023 r. komunikat w sprawie RRF zawierający dwa załączniki określające ramy oceny kamieni milowych i wartości docelowych na podstawie rozporządzenia w sprawie RRF oraz metodykę stosowaną przez Komisję w celu określenia zawieszenia płatności na podstawie rozporządzenia ustanawiającego RRF;

168.

pochwala Komisję za skorygowanie braku metodyki w odniesieniu do pierwszych 23 płatności z RRF; zauważa, że metodyka powinna umożliwić Komisji określenie kwoty, która zostanie zawieszona w przypadku nieosiągnięcia w zadowalającym stopniu kamienia milowego lub wartości docelowej, przy pełnym poszanowaniu zasad równego traktowania i proporcjonalności; zauważa, że metodyka zawieszenia płatności odzwierciedli oparty na wynikach charakter RRF oraz unikalne połączenie reform i inwestycji w ramach tego instrumentu, a także fakt, że nie wszystkie środki w równym stopniu przyczyniają się do osiągnięcia celów krajowych RRP; zauważa jednak, że w ramach oceny kamieni milowych i wartości docelowych brakuje wyjaśnień, na przykład dlaczego mechanizm weryfikacji i etapy monitorowania opisane w ustaleniach operacyjnych nie powinny być uwzględniane w ocenie i dlaczego próg de minimis jest zdefiniowany jako "odchylenie o nie więcej niż około 5 %"; podkreśla, że definicje "osiągnięcia w zadowalającym stopniu " odpowiednich kamieni milowych i wartości docelowych są określane za pomocą terminów, które nie są jasno zdefiniowane i obejmują elementy subiektywne, takie jak "minimalne odchylenie od formalnego wymogu", "ograniczone i proporcjonalne opóźnienia" oraz "minimalne odchylenie od wymogu dotyczącego treści"; apeluje o dalsze wyjaśnienia tej kwestii oraz o przyjęcie jednoznacznego i kompleksowego podejścia do oceny odchyleń, aby zapewnić ich ograniczenie do niezbędnego zakresu; uważa, że metodykę zawieszania płatności należy dalej ulepszać w odniesieniu do elementu inwestycyjnego, aby lepiej powiązać odpowiednie kamienie milowe i wartości docelowe z rzeczywiście poniesionymi kosztami; podkreśla, że należy na bieżąco oceniać postępy, aby zapobiec dużym opóźnieniom w osiąganiu kamieni milowych i wartości docelowych;

170.

odnotowuje konkluzje z wizyty Komisji Kontroli Budżetowej w Hiszpanii w dniach 20-23 lutego 2023 r.,w których stwierdzono trudności z pełnym wdrożeniem platformy zarządzania i kontroli hiszpańskich funduszy RRF, CoFFEE, zwłaszcza w odniesieniu do braku interoperacyjności z platformami regionalnymi i unijnymi oraz wobec faktu, że system nie był w pełni operacyjny; zauważa, że Komisja uznała odnośny kamień milowy w hiszpańskim planie naprawy jako zadowalający i w pełni funkcjonalny w momencie, gdy nie miało to jeszcze miejsca; przyjmuje do wiadomości, że Komisja zażądała dodatkowych informacji i zidentyfikowała uchybienia w zakresie gromadzenia informacji; przyznaje, że system ten może być istotnym systemem kontroli wewnętrznej dla rządu centralnego; zaleca ulepszenie systemu pod względem interoperacyjności z odpowiednimi systemami na szczeblu unijnym, regionalnym i krajowym; podkreśla, że należy zwiększyć przejrzystość, aby regiony mogły wymieniać się najlepszymi praktykami oraz ułatwiać obywatelom dostęp do odpowiednich informacji i zagregowanych danych cyfrowych dzięki nowoczesnym funkcjom wyszukiwania;

171.

zauważa, że Służba Audytu Wewnętrznego Komisji rozpoczęła audyt w odniesieniu do programu NGEU w 2021 r.; odnotowuje, że w ogólnej opinii z 2021 r. dotyczącej zarządzania finansami przez Komisję audytor wewnętrzny zwrócił również uwagę na potrzebę kontynuacji prac nad projektowaniem kontroli i wdrażaniem odpowiedniego zarządzania finansowego oraz strategii audytu i kontroli; uważa, że funkcja audytora wewnętrznego jest podstawowym elementem wewnętrznej kontroli i równowagi w Komisji oraz że niezależne i obiektywne informacje pochodzące z jego własnych działań kontrolnych są niezbędne, aby mógł skutecznie funkcjonować; zwraca uwagę, że zgodnie z międzynarodowymi standardami audytu wewnętrznego Służba Audytu Wewnętrznego powinna rozważyć lepszą koordynację prac z Trybunałem jako audytorem zewnętrznym;

172.

przypomina opinię komisji CONT dla Komisji Budżetowej i Komisji Gospodarczej i Monetarnej w sprawie wniosku dotyczącego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego RRF; przypomina zawarte w nim wezwanie do sporządzenia wykazu wszystkich ostatecznych odbiorców i projektów Instrumentu w pełnej zgodności z wymogami w zakresie ochrony danych, a także do rejestracji podmiotów gospodarczych i ich beneficjentów rzeczywistych do celów audytu i kontroli; uważa, że art. 22 ust. 2 lit. d) rozporządzenia ustanawiającego RRF nakłada na państwa członkowskie obowiązek prowadzenia tej ewidencji (i) do celów audytu i kontroli oraz (ii) w celu zapewnienia porównywalnych informacji dotyczących wykorzystania środków finansowych; stwierdza ponadto, że przepisy art. 22 ust. 3 wzywają do udostępniania - w ramach udzielania absolutorium - organowi udzielającemu absolutorium danych, którymi dysponuje Komisja; zauważa, że o udostępnienie tych danych mogą wnioskować krajowe organy kontrolne, dochodzeniowe i audytowe, a na szczeblu Unii - Komisja, a także OLAF, EPPO i Trybunał Obrachunkowy, zgodnie z art. 22 ust. 2 lit. e) rozporządzenia ustanawiającego RRF; ubolewa nad brakiem informacji na temat sposobu, w jaki chronione są interesy finansowe Unii przy dokonywaniu płatności;

173.

z zadowoleniem przyjmuje porozumienie osiągnięte w wyniku międzyinstytucjonalnych negocjacji dotyczące rozporządzenia w sprawie REPowerEU zmieniającego rozporządzenie ustanawiające RRF, które zobowiązuje do publikowania co pół roku wykazu 100 największych beneficjentów REPowerEU, a beneficjentów RRF w każdym państwie członkowskim najpóźniej do lutego 2024 r.; zauważa, że w wytycznych przyjętych 1 lutego 2023 r. Komisja wezwała państwa członkowskie do opublikowania takiego wykazu już w kwietniu 2023 r., aby zwiększyć przejrzystość RRF; uważa jednak, że nie zastąpi to wymogu dostarczania audytorom i organowi udzielającemu absolutorium wykazu wszystkich ostatecznych odbiorców i projektów za każdy rok budżetowy;

174.

zauważa, że służby Komisji wdrażające NGEU, programy spójności i rozwoju obszarów wiejskich poinformowały organ udzielający absolutorium, że koordynowały prace ex ante, aby uniknąć podwójnego finansowania działań potencjalnie kwalifikujących się do tych programów; uważa, że do wykrycia podwójnego finansowania niezbędne są kontrole ex post przez państwa członkowskie na poziomie ostatecznych odbiorców; ponownie podkreśla znaczenie posiadania jednego obowiązkowego zintegrowanego systemu informacji i monitorowania na szczeblu unijnym, zapewniającego interoperacyjność między systemami unijnymi i krajowymi, w celu m.in. zidentyfikowania przypadków podwójnego finansowania i niewłaściwego wykorzystania funduszy w państwach członkowskich;

175.

zauważa, że podejście Komisji do przestrzegania przepisów dotyczących zamówień publicznych i pomocy państwa w inwestycjach w ramach RRF oznacza poleganie na systemach krajowych i uciekanie się do postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego w razie wykrycia przypadków nieprzestrzegania przepisów w państwach członkowskich; uważa, że celem postępowania niekoniecznie są odbiorcy, którzy odnieśli nieuczciwą korzyść z nieprzestrzegania przepisów; przyznaje, zgodnie z krajowymi RRP, że główna odpowiedzialność w tym zakresie spoczywa na państwach członkowskich, które są zobowiązane do wprowadzenia odpowiednich systemów kontroli i zapewnienia zgodności ze wszystkimi odpowiednimi przepisami krajowymi i europejskimi, w tym przepisami dotyczącymi zamówień publicznych i pomocy państwa; przypomina o ustaleniach Trybunału powtarzających się w poprzednich sprawozdaniach w sprawie absolutorium, że praca niektórych organów krajowych lub organów zatwierdzających jest obciążona zbyt dużym ryzykiem błędu, co obniża ich wiarygodność; podkreśla zatem, że Komisja ponosi pozostałą odpowiedzialność za zapewnienie skutecznych i wydajnych systemów kontroli wewnętrznej zapewniających przestrzeganie wszystkich przepisów unijnych i krajowych, w tym w szczególności przepisów dotyczących zamówień publicznych i pomocy państwa, a także przepisów w zakresie zapobiegania nadużyciom finansowym, korupcji, konfliktom interesów i podwójnemu finansowaniu, jak również ich wykrywania, oraz za podjęcie działań w przypadku gdy państwa członkowskie nie działają zgodnie z wymogami rozporządzenia w sprawie RRF, w tym polegających na częściowych wypłatach w razie nieprzestrzegania przepisów o zamówieniach publicznych; w związku z tym z zadowoleniem przyjmuje strategię audytu określoną przez Komisję i rozpoczęcie w 2022 r. audytów systemów ochrony interesów finansowych UE w 16 państwach członkowskich, a także plany objęcia nimi wszystkich państw członkowskich do końca 2023 r.;

176.

wyraża zaniepokojenie, że różnice w jakości kontroli i złożoności systemów kontroli stosowanych przez państwa członkowskie mogą skutkować wadami w systemie kontroli wewnętrznej funduszy dostępnych w ramach RRF w państwach członkowskich; jest zaniepokojony uwagą Trybunału zawartą w opinii 04/2022 w sprawie wniosku Komisji dotyczącego rozdziałów REPowerEU w RRP odnośnie do braku skutecznego mechanizmu zgłaszania nadużyć finansowych, który pozwoliłby na ciągłe monitorowanie ochrony interesów finansowych Unii i stały nadzór nad nią w odniesieniu do RRF; wyraża zaniepokojenie w związku z uwagą Trybunału, że państwa członkowskie nie mają obowiązku zgłaszania Komisji przypadków podejrzewanych nadużyć finansowych w ramach RRF ani za pomocą systemu zarządzania nieprawidłowościami, ani do EPPO jak przewidziano w odnośnych rozporządzeniach; jest zaniepokojony powtarzającymi się ostrzeżeniami OLAF-u, EPPO, Europolu i innych właściwych organów, że mniej skuteczny system kontroli wewnętrznej może sprzyjać nadużyciom, oszustwom i przestępczości zorganizowanej;

177.

przypomina, że RRF musi być wdrażany przez Komisję w ramach zarządzania bezpośredniego zgodnie z odpowiednimi przepisami przyjętymi na podstawie art. 322 TFUE, w szczególności rozporządzeniem finansowym i rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) 2020/2092 3 ; ponownie podkreśla, że skuteczność systemu warunkowości w zakresie praworządności zależy częściowo od informacji pochodzących z audytów i dochodzeń na szczeblu Unii, a brak tych informacji może negatywnie wpłynąć na skuteczność mechanizmu;

178.

jest zaniepokojony niedostatecznym zaangażowaniem władz lokalnych i regionalnych w przygotowanie krajowych RRP i ich małym wpływem na ostateczną wersję RRP; podkreśla, że we wszystkich państwach członkowskich powinno istnieć inkluzywne podejście oparte na współzarządzaniu, w ramach którego władze lokalne i regionalne, organizacje społeczeństwa obywatelskiego, partnerzy społeczni, środowisko akademickie lub inne odpowiednie zainteresowane strony byłyby we właściwym stopniu zaangażowane w opracowywanie i wdrażanie krajowych RRP; apeluje o ich angażowanie w oparciu o jasne, uczciwe, przejrzyste i nieupolitycznione zasady we wdrażanie krajowych RRP w maksymalnym możliwym zakresie na podstawie krajowych ram ustawodawczych;

Sprawozdawczość z wdrażania RRF

181.

odnotowuje tabelę wyników w zakresie RRF, w której Komisja przedstawia postępy we wdrażaniu RRF; uważa, że przedstawiane informacje są przydatne, biorąc pod uwagę ilość dostępnych informacji; pochwala włączenie szczegółowego wykazu osiągniętych kamieni milowych i wartości docelowych, który przedstawia postępy osiągnięte w państwach członkowskich i filarach polityki; uważa jednak, że należy go dalej poszerzać i uwzględnić dodatkowe informacje na temat postępów i faktycznych wyników RRF; uważa, że postępy rzeczywiście osiągnięte należy czytelnie przedstawić za pomocą wskaźników, a nie tylko jako zapis w budżecie lub oczekiwany rezultat;

183.

przyznaje, że tabela wyników RRF zawiera kompletne i przydatne repozytorium oficjalnych dokumentów, które daje wgląd w najważniejsze porozumienia osiągnięte z państwami członkowskimi w ramach krajowych RRP i powiązanych dokumentów, takich jak wstępna ocena Komisji dotycząca płatności na rzecz państw członkowskich; zauważa, że rozporządzenie o RRF pozwala na śledzenie przepływów finansowych ze szczebla unijnego do szczebla państw członkowskich jako beneficjentów środków w ramach RRF zgodnie z art. 22 ust. 1 rozporządzenia ustanawiającego RRF, w szczególności dotacji i pożyczek przyznanych i wypłaconych każdemu państwu członkowskiemu, a tym samym zapewnia przejrzysty ogląd rzeczywistego wdrażania RRF na tym szczeblu; przypomina, że tabela wyników RRF nie pozwala na śledzenie przepływów finansowych z poziomu Unii do ostatecznych odbiorców w państwach członkowskich i nie zapewnia przejrzystego przeglądu rzeczywistego wdrażania RRF w tym zakresie;

184.

przypomina, że art. 4 ust. 2 rozporządzenia w sprawie RRF stanowi, że celem szczegółowym RRF jest zapewnienie państwom członkowskim wsparcia finansowego z myślą o osiągnięciu kamieni milowych i wartości docelowych reform i inwestycji określonych w ich RRP; rozumie, że z całą pewnością zabronione jest wykorzystywanie środków pieniężnych z RRF do finansowania stałych krajowych wydatków budżetowych, zgodnie z art. 5 ust. 1 rozporządzenia ustanawiającego RRF; jest jednak zaniepokojony pierwszymi sygnałami, że nie można wykluczyć, że środki z RRF wykorzystuje się, aby zastąpić wydatki krajowe w niektórych państwach członkowskich; uważa, że konieczna jest analiza wydatków krajowych, aby sprawdzić, w jakim stopniu fundusze z RRF było rzeczywiście traktowane jako uzupełnienie i nie zastępowały stałych wydatków krajowych; przypomina, że zgodnie z RRF na tym etapie brak informacji na temat tego, co stało się z otrzymanymi przez państwa członkowskie płatnościami zaliczkowymi, w przypadku których nie poniesiono jeszcze żadnych kosztów związanych z inwestycjami; wzywa Komisję do przeprowadzenia odpowiednich audytów i kontroli w celu poświadczenia takiej dodatkowości; zauważa ponadto, że Komisja opracowała wytyczne w celu sformułowania interpretacji podwójnego finansowania i przekazała państwom członkowskim jasne informacje, aby zapewnić synergię i uniknąć podwójnego finansowania; zauważa też, że państwa członkowskie informują o finansowaniu otrzymanym z innych funduszy na działania w ramach RRF;

185.

przypomina, że prowadzenie dokumentacji potwierdzającej płatności jest ważną zasadą należytego zarządzania finansami; jest zaniepokojony stwierdzeniem Trybunału, że ścieżka audytu była niewystarczająca, aby objąć wszystkie elementy uznane za istotne w procesie oceny w przypadku dwóch kamieni milowych w odniesieniu do pierwszego wniosku o płatność; przypomina w szczególności ustalenia Trybunału dotyczące kamienia milowego nr 215 oraz odpowiedź Komisji na to ustalenie, w której wyjaśniono, że pozytywna ocena Komisji opierała się na szczegółowej analizie zawartości strony internetowej DATAESTUR, w tym zrzutów ekranu wykonanych w październiku i listopadzie 2021 r.; odnotowuje stwierdzenie Komisji, że rejestracja zrzutów ekranu nie odbyła się zgodnie z wewnętrznymi wytycznymi oraz że można usprawnić prowadzenie dokumentacji; przypomina pisemne pytanie organu udzielającego absolutorium, w którym domagano się analizy, oraz odpowiedź Komisji, że nie sporządziła ani analizy, ani szczegółowego sprawozdania dotyczącego tej kwestii, ale że "kilkoro pracowników Komisji dokonało przeglądu strony DATAESTUR i potwierdziło, że wymagane informacje się na niej znajdują"; zauważa, że może to być niezgodne z zasadą należytego zarządzania finansami;

186.

przyjmuje do wiadomości, że Komisja stworzyła specjalne narzędzie informatyczne do składania przez państwa członkowskie sprawozdań z wdrażania krajowych RRP ("Fenix"); jest jednak zaniepokojony faktem, że dostęp Trybunału do tego systemu jest ograniczony pod względem zarówno liczby osób mających do niego dostęp, jak i zakresu dostępu; z zadowoleniem przyjmuje fakt, że Komisja stworzyła w Arachne funkcję umożliwiającą wprowadzanie do narzędzia danych dotyczących inwestycji i wartości docelowych w ramach RRF; wzywa państwa członkowskie do przesyłania do Arachne pełnych i kompleksowych danych dotyczących RRF;

187.

zauważa, że poświadczenie wiarygodności Dyrekcji Generalnej ds. Gospodarczych i Finansowych (DG ECFIN) na 2021 r. różni się od poświadczenia wiarygodności wszystkich pozostałych dyrekcji generalnych; odnotowuje, że poświadczenie dotyczy legalności i prawidłowości transakcji leżących u podstaw rozliczeń, co jest zbieżne z pozostałymi dyrekcjami generalnymi; zauważa ponadto dodanie "wdrożenia art. 22 ust. 5 rozporządzenia w sprawie RRF"; odnotowuje odpowiedź Komisji na pisemne pytania organu udzielającego absolutorium, zgodnie z którą "różni się ono jedynie formą, ale nie poziomem udzielonego poświadczenia"; zauważa również, że zgodnie z art. 22 ust. 5 rozporządzenia ustanawiającego RRF oraz podejściem opartym na wynikach obowiązek ochrony interesów finansowych Unii spoczywa na państwie członkowskim; odnotowuje ponadto odpowiedź Komisji, że dopilnowuje ona, zarówno przez wstępną ocenę każdego planu odbudowy i zwiększania odporności, jak i przez audyty systemów wprowadzonych przez państwa członkowskie w celu ochrony interesów finansowych Unii, by każde państwo członkowskie wdrażało niezbędne systemy monitorowania i kontroli; podkreśla, że w przeciwieństwie do poświadczenia wiarygodności wszystkich pozostałych dyrekcji generalnych, poświadczenie ECFIN nie zapewnia zgodności transakcji leżących u podstaw rozliczeń ze wszystkimi unijnymi i krajowymi przepisami na poziomie ostatecznego odbiorcy lub projektu; stwierdza, że poświadczenie wiarygodności złożone przez Komisję jako strażniczki traktatów, w szczególności w odniesieniu do ochrony interesów finansowych Unii i rozliczalności wobec podatników, musi być wiarygodne i nie może pozostawiać miejsca na wątpliwości co do uchylania się przez Komisję od odpowiedzialności przez rozbieżne poświadczenia poszczególnych urzędników zatwierdzających;

Związek między spójnością a RRF

188.

odnotowuje uwagi Trybunału zawarte w przeglądzie 01/2023 w sprawie finansowania unijnego z funduszy polityki spójności oraz RRF, które dotyczą komplementarności obu systemów finansowania; zauważa w szczególności, że w okresie 2014-2020 Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego i Fundusz Spójności zapewniły już równowartość około 10 % wszystkich inwestycji publicznych w całej UE-27, a RRF jeszcze bardziej zwiększy udział inwestycji publicznych finansowanych przez Unię w państwach członkowskich; przypomina w związku z tym ustalenie Trybunału, że wskaźnik absorpcji dla spójności był wyjątkowo niski w 2021 r., co można wytłumaczyć łącznym wpływem na instytucje zarządzające spowodowanym przez późne przyjęcie w połowie 2021 r. rozporządzenia w sprawie wspólnych przepisów i rozporządzeń dotyczących poszczególnych funduszy, programowanie REACT-EU oraz wdrożenie innych środków nadzwyczajnych;

189.

odnotowuje wniosek Trybunału, że w państwach członkowskich, w których udział inwestycji publicznych finansowanych przez Unię jest już wysoki, dodatkowe finansowanie z RRF może jeszcze bardziej zwiększyć presję na zdolność państw członkowskich do wydawania dostępnych im funduszy; przypomina, że RRF jest wdrażany w ramach zarządzania bezpośredniego, podczas gdy fundusze polityki spójności wdraża się w ramach zarządzania dzielonego, co oznacza, że organy Unii i państw członkowskich mają różne obowiązki związane z każdym źródłem finansowania; obawia się, że ze względu na różne metody realizacji, obejmujące zarządzanie bezpośrednie w przypadku RRF i zarządzanie dzielone w przypadku polityki spójności, prostsza metoda wdrażania RRF może wyprzeć bardziej złożone finansowanie w ramach polityki spójności; zauważa, że odbędzie się to ze szkodą dla zaangażowania władz lokalnych i regionów, organizacji społeczeństwa obywatelskiego oraz partnerów gospodarczych i społecznych w finansowanie unijne; zwraca uwagę na ryzyko, że niektóre państwa członkowskie mogą nie mieć wystarczającego potencjału administracyjnego, aby poradzić sobie z obciążeniem równoległymi systemami administracyjnymi; zauważa, że takie obciążenie zdolności administracyjnych zaobserwowano podczas wysłuchań i wizyt komisji CONT; jest również zaniepokojony, że NGEU może doprowadzić w niektórych państwach członkowskich do prób renacjo- nalizacji planowania, monitorowania i kontroli funduszy UE, zarówno ze szczebla unijnego na szczebel rządów krajowych, jak i potencjalnie z poziomu regionów na poziom centralny; przypomina o ostrzeżeniach, że RRF może zniweczyć pozytywne wzmocnienie pozycji regionów osiągnięte dzięki polityce spójności w ostatnich dekadach oraz że brak bezpośrednich relacji finansowych między Komisją a instytucjami zarządzającymi osłabia podstawowe aspekty kontroli finansowej i udzielania absolutorium;

191.

zauważa, że zgodnie z dokumentami roboczymi służb Komisji 20 państw członkowskich planuje projekty transgra- niczne w krajowych RRP, i odnotowuje, że kwoty zainwestowane w poszczególnych państwach członkowskich są bardzo zróżnicowane; zwraca uwagę, że w 2021 r. planowana średnia inwestycja wynosi jedynie około 6 % łącznej alokacji w ramach RRF w państwach członkowskich na projekty transgraniczne; uważa, że w ramach RRF zainicjowano zbyt mało projektów transgranicznych i jest zaniepokojony znikomym wkładem RRF we współpracę transgra- niczną, zwłaszcza biorąc pod uwagę wysokość zaangażowanych środków unijnych; zauważa, że większy nacisk na projekty transgraniczne wymagałby więcej czasu na planowanie i mechanizmu zachęt dla państw członkowskich; podkreśla, że RRF odgrywa istotną rolę w kierowaniu Unii ku niezależności energetycznej i przyspieszaniu transformacji energetycznej; podkreśla potrzebę zabezpieczenia przez Unię niezależnych dostaw energii oraz poczynienia odpowiednich inwestycji w transgraniczne sieci, połączenia wzajemne i projekty związane z wodorem; z zadowoleniem stwierdza, że w wytycznych ze stycznia 2021 r. Komisja zaproponowała udostępnić zainteresowanym państwom członkowskim platformy koordynacyjnej, aby pomóc im tworzyć projekty transgraniczne; zauważa, że zmiana rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/241 4 w odniesieniu do rozdziałów REPowe- rEU w RRP wprowadza w art. 27 kryterium transgranicznego lub wielokrajowego wymiaru lub skutku reform i inwestycji; ubolewa jednak, że cel dotyczący 30 % udziału projektów transgranicznych nie jest wiążący; wzywa do udostępnienia pożyczek z RRF państwom członkowskim zainteresowanym inwestycjami w projekty transgraniczne, które koncentrują się na niezależności energetycznej i transformacji sieci energetycznej w UE;

Ocena krajowych planów odbudowy i zwiększania odporności (RRP)

193.

odnotowuje ustalenia Trybunału w sprawozdaniu specjalnym nr 21/2022 "Ocena krajowych planów odbudowy i zwiększania odporności dokonana przez Komisję - ogólnie właściwa, lecz wdrażanie planów jest obarczone ryzykiem"; stwierdza, że ocena Trybunału opierała się na próbce sześciu państw członkowskich, z których cztery otrzymały największe przydziały dotacji w wartościach bezwzględnych, a dwa największe przydziały dotacji w stosunku do ich produktu krajowego brutto w 2020 r.; z zadowoleniem przyjmuje wniosek Trybunału, że przeprowadzona przez Komisję ocena krajowych RRP była ogólnie właściwa, zważywszy na złożoność procesu i ograniczenia czasowe, chociaż stwierdzono również szereg uchybień i zagrożeń dla pomyślnej realizacji RRF; z zadowoleniem przyjmuje fakt, że Komisja udzieliła wsparcia państwom członkowskim przy opracowywaniu RRP oraz wydała wytyczne; zauważa, że Komisja zaakceptowała niemal wszystkie zalecenia Trybunału;

194.

jest zaniepokojony faktem, że Trybunał stwierdził, iż w krajowych RRP występują luki w realizacji zaleceń dla poszczególnych krajów na lata 2019 i 2020; zauważa, że Trybunał ocenił, iż RRP stosunkowo małych państw członkowskich nie zawierają luk, natomiast ocenił, że RRP większych państw członkowskich zawierają istotne luki; obawia się, że obserwowane przez Trybunał "negocjacje" przy uzgadnianiu RRP prowadzą do nierównego traktowania państw członkowskich; ponadto zastanawia się, czy istotne części zaleceń dla poszczególnych krajów, które to części nawet dzięki zachętom finansowym RRF nie są stosowane przez państwa członkowskie, zostaną kiedykolwiek wdrożone;

195.

krytykuje fakt, że Komisja nie wyjaśniła, w jaki sposób wielkość transzy płatności wiąże się z liczbą i skalą leżących u jej podstaw kamieni milowych i wartości docelowych; obawia się, że ta rozbieżność między wielkością płatności a liczbą leżących u jej podstaw kamieni milowych i wartości docelowych może zachęcić państwa członkowskie do nieprzedkładania wniosków o płatność końcową, które w pewnych przypadkach zależą od stosunkowo dużej liczby kamieni milowych i wartości docelowych, a tym samym do niezakończenia wszystkich reform i inwestycji uzgodnionych w ich RRP po otrzymaniu już największej części wkładu z RRF;

196.

przypomina ustalenie Trybunału, że Komisja w swojej ocenie wszystkich krajowych RRP przyznała - mimo wad zidentyfikowanych w próbce Trybunału - rating "B" dla szacunków kosztów inwestycji realizowanych w ramach RRF, wskazując na możliwe problemy dotyczące dokładności odnośnych kwot; zauważa, że uchybienia to zarówno brak informacji na temat niektórych działań na etapie planowania, jak i leżące u ich podstaw założenia, które nie są w pełni wiarygodne w przypadku każdego działania; odnotowuje, że Komisja oceniła szacunkowe całkowite koszty krajowych RRP na podstawie kryteriów wymienionych w załączniku V do rozporządzenia ustanawiającego RRF; zauważa, że Komisja zażądała od każdego państwa członkowskiego poprawy szacunków kosztów i przedstawienia dodatkowych dowodów i uzasadnień, aż wiarygodność i zasadność szacunku kosztów pozwoli na osiągnięcie co najmniej ratingu "B"; podkreśla, że szczególne połączenie inwestycji z reformami zapewnia terminowe wdrażanie niezbędnych reform, często we wcześniejszych latach, oraz ich utrzymanie; podkreśla, że organ udzielający absolutorium nie może czekać z uzyskaniem pełnej jasności co do właściwego wykorzystania funduszy unijnych do czasu zakończenia RRF; podkreśla, że istnieje ryzyko, że państwa członkowskie mogą nie wystąpić o ostatnią transzę płatności, a tym samym nie zrealizować wszystkich reform i inwestycji po otrzymaniu największej części całkowitego wsparcia finansowego z RRF;

197.

zauważa, że ważne jest, aby wszystkie fundusze przyznane państwom członkowskim w ramach RRF skutkowały reformami i inwestycjami, ponieważ tylko wtedy organ udzielający absolutorium może mieć pewność, że wszystkie fundusze przyznano ostatecznym odbiorcom z pełnym poszanowaniem zasady dodatkowości; przypomina o wyrażonej w poprzednich sprawozdaniach w sprawie absolutorium krytyce praktyki polegającej na tym, że niektóre państwa członkowskie systematycznie zawyżają rezerwę programów finansowania w ramach zarządzania dzielonego i wycofują projekty z funduszy unijnych w przypadku wykrycia nieprawidłowości lub nadużyć finansowych w powiązanych z nimi wydatkach, tym samym skutecznie unikając dochodzeń unijnych lub skutecznych działań następczych i ewentualnych korekt; ubolewa, że ciężar tych nieprawidłowości i ewentualnych nadużyć finansowych przenoszony jest na budżet krajowy, a tym samym na krajowych podatników;

Definicja kamieni milowych

198.

jest zaniepokojony uwagą Trybunału, że niektóre kamienie milowe i wartości docelowe nie są jasne; podziela obawy Trybunału, że niejasno określone i nieporównywalne kamienie milowe i wartości docelowe oznaczają ryzyko, że będzie je trudno ocenić, a w związku z tym także ryzyko, że pierwotnie zakładany cel nie został osiągnięty; podkreśla, że pozostawia to Komisji duży margines swobody w ocenie, czy osiągnięto niejasno określony kamień milowy i wartość docelową; odnotowuje w związku z tym uwagę Trybunału, że kamienia milowego nr 395 w pierwszym wniosku o płatność złożonym przez Hiszpanię nie osiągnięto w zadowalającym stopniu; odnotowuje z zaniepokojeniem odpowiedź Komisji, że element, który Trybunał uznał za niespełniony, nie jest częścią kamienia milowego, lecz znajduje się w opisie środka; podkreśla, że zgodność z kamieniami milowymi i wartościami docelowymi można ocenić wyłącznie na podstawie szczegółowej analizy oraz klarownych i ustalonych kryteriów, a nie na podstawie negocjacji politycznych; uważa, że należy wyciągnąć wnioski z doświadczeń z RRF, które powinny znaleźć się w znormalizowanej metodyce określania kamieni milowych i wartości docelowych;

200.

jest zaniepokojony stwierdzeniem Trybunału, że kamienie milowe i wartości docelowe często opierają się na wskaźnikach produktu, a nawet wkładu, co ogranicza możliwość pomiaru skuteczności działań, ponieważ przedstawia wyłącznie produkt, a nie osiągnięte rezultaty czy ich średnioterminowe oddziaływanie na cele polityki Unii w ramach RRF; odnotowuje uwagę Trybunału, że wskaźniki oddziaływania mają z definicji dłuższy horyzont czasowy, co może nie współgrać z ograniczonymi ramami czasowymi wdrażania RRF;

201.

odnotowuje ustalenie Trybunału, zgodnie z którym ocena RRP przez Komisję opierała się częściowo na ustaleniach, które jeszcze nie zostały wdrożone; odnotowuje w tym kontekście ustalenie Trybunału, że Komisja uwzględniła dodatkowe kamienie milowe i wartości docelowe, które należało osiągnąć przed pierwszą płatnością, aby przyjąć krajowe RRP, oraz że przeprowadzona przez Komisję ocena przyczyniła się do poprawy jakości kamieni milowych i wartości docelowych; wyraża obawę, że brak w pełni funkcjonalnego systemu monitorowania na początku wdrażania RRP wiąże się z ryzykiem opóźnień w ocenie i monitoringu osiągnięcia kamieni milowych i wartości docelowych; podkreśla, że systemy monitorowania lub organy wykonawcze częściowo nie istniały jeszcze w badanych państwach członkowskich w chwili zatwierdzania RRP, co również ograniczyło możliwość oceny ich zdolności administracyjnych przez Komisję; odnotowuje ponadto w tym względzie ustalenie Trybunału, że nawet w odniesieniu do ustaleń z audytu i kontroli, które są ostatnią deską ratunku pod względem wiarygodności informacji, przyznano rating "A" mimo że kilka środków nie zostało wprowadzonych; odnotowuje wniosek Trybunału, że rating "A" przyznany wszystkim krajowym RRP w tym obszarze można przynajmniej częściowo wytłumaczyć faktem, że rozporządzenie w sprawie RRF pozwalało jedynie na ocenę "A" (dostateczną) lub "C" (niedostateczną), przy czym ocena "C" skutkowała odrzuceniem RRP w całości; przypomina, że odpowiednie struktury audytu i kontroli są warunkiem wstępnym otrzymania środków z RRF;

Zalecenia

204.

wzywa Trybunał do:

opracowania skutecznej metodyki doboru próby kamieni milowych i wartości docelowych, w przypadku gdy zdecyduje się na ponowną ocenę oceny Komisji, ponieważ w przyszłości nie będzie dysponować zasobami umożliwiającymi sprawdzenie wszystkich kamieni milowych i wartości docelowych we wszystkich wnioskach o płatność; uważa, że metodyka ta powinna zagwarantować skuteczną identyfikację kamieni milowych i wartości docelowych, w przypadku których istnieje wyższe ryzyko niezrealizowania lub które mają większe znaczenie dla ogólnego osiągnięcia wyznaczonych celów końcowych; wzywa Trybunał, aby uwzględnił podczas kontroli przeprowadzoną przez Komisję ocenę kamieni milowych i wartości docelowych oraz dokumentację z kontroli ich osiągnięcia;

205.

wzywa Komisję do:

ponownego przeprowadzenia wykonanej przez Trybunał analizy profili płatności ze sprawozdania specjalnego 21/2022 dla wszystkich profili płatności wszystkich państw członkowskich oraz zgłoszenia organowi udzielającemu absolutorium, w jaki sposób każdy wniosek o płatność wiąże się z liczbą kamieni milowych i wartości docelowych, które należy zrealizować w przypadku każdego państwa członkowskiego, a także zaproponowania środków gwarantujących zakończenie realizacji wszystkich kamieni milowych i wartości docelowych do 31 sierpnia 2026 r.;

zajęcia się zagrożeniami i wyzwaniami powodowanymi przez jednoczesne wdrażanie Funduszu Spójności i RRF, w szczególności w zakresie zaangażowania partnerów lokalnych, regionalnych, gospodarczych i społecznych oraz organizacji społeczeństwa obywatelskiego, tak aby możliwie ułatwić absorpcję środków z RRF w porównaniu z tymi z Funduszu Spójności, przez położenie większego nacisku na zaangażowanie tych podmiotów w realizację RRF w ramach podejścia opartego na współrządzeniu, ale nie zaniedbując zwiększania komplementar- ności między RRF i Funduszem Spójności;

zdecydowanego zachęcania państw członkowskich, które dążą do zmiany swoich RRP, aby włączyły do swoich inwestycji projekty transgraniczne oraz, ogólnie rzecz biorąc, położyły większy nacisk na takie prawdziwie europejskie projekty; przypomina, że projekty transgraniczne powinny być ukierunkowane na eliminowanie istniejących wąskich gardeł w przesyle, dystrybucji i magazynowaniu energii i zapewniać w ten sposób unijną wartość dodaną; zatwierdzenia wyłącznie rozdziałów REPowerEU państw członkowskich, które przydzielają co najmniej 30 % finansowania na projekty o wymiarze lub skutku transgranicznym lub wielonarodowym, jak uzgodniono w negocjacjach w sprawie REPowerEU, i złożenia sprawozdania organowi udzielającemu absolutorium;

udostępnienia pełnej kwoty niewypłaconych pożyczek i anulowanych płatności, w szczególności na projekty transgraniczne skupiające się na niezależności energetycznej oraz do przyspieszenia transformacji energetycznej; zachęcania i wspierania państw członkowskich w opracowywaniu projektów transgranicznych, w szczególności dotyczących niezależności energetycznej, oraz do umożliwienia państwom członkowskim wnioskowanie o pożyczkę z niewypłaconych pożyczek i anulowanych płatności w celu sfinansowania projektów transgranicznych dotyczących energii; wzywa Komisję do poinformowania Parlamentu i Rady o postępach we wdrażaniu, zawieszonych i umorzonych płatnościach oraz wnioskach o pożyczki;

1 Porozumienie międzyinstytucjonalne z dnia 20 maja 2021 r. pomiędzy Parlamentem Europejskim, Radą Unii Europejskiej i Komisją Europejską w sprawie obowiązkowego rejestru służącego przejrzystości (Dz.U. L 207 z 11.6.2021, s, 1).)

2 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/947 z dnia 9 czerwca 2021 r. ustanawiające Instrument Sąsiedztwa oraz Współpracy Międzynarodowej i Rozwojowej - Globalny Wymiar Europy, zmieniające i uchylające decyzję Parlamentu Europejskiego i Rady nr 466/2014/UE oraz uchylające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1601 i rozporządzenie Rady (WE, Euratom) nr 480/2009 (Dz.U. L 209 z 14.6.2021, s. 1).

3 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) 2020/2092 z dnia 16 grudnia 2020 r. w sprawie ogólnego systemu warunkowości służącego ochronie budżetu Unii (Dz.U. L 433I z 22.12.2020, s. 1).

4 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/241 z dnia 12 lutego 2021 r. ustanawiające Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (Dz.U. L 57 z 18.2.2021, s. 17).

5 Rozporządzenie Rady (UE) 2017/1939 z dnia 12 października 2017 r. wdrażające wzmocnioną współpracę w zakresie ustanowienia Prokuratury Europejskiej (Dz.U. L 283 z 31.10.2017, s. 1).

Zmiany w prawie

Senat poprawia reformę orzecznictwa lekarskiego w ZUS

Senat zgłosił w środę poprawki do reformy orzecznictwa lekarskiego w ZUS. Zaproponował, aby w sprawach szczególnie skomplikowanych możliwe było orzekanie w drugiej instancji przez grupę trzech lekarzy orzeczników. W pozostałych sprawach, zgodnie z ustawą, orzekać będzie jeden. Teraz ustawa wróci do Sejmu.

Grażyna J. Leśniak 10.12.2025

Co się zmieni w podatkach w 2026 roku? Wciąż wiele niewiadomych

Mimo iż do 1 stycznia zostały trzy tygodnie, przedsiębiorcy wciąż nie mają pewności, które zmiany wejdą w życie w nowym roku. Brakuje m.in. rozporządzeń wykonawczych do KSeF i rozporządzenia w sprawie JPK VAT. Część ustaw nadal jest na etapie prac parlamentu lub czeka na podpis prezydenta. Wiadomo już jednak, że nie będzie dużej nowelizacji ustaw o PIT i CIT. W 2026 r. nadal będzie można korzystać na starych zasadach z ulgi mieszkaniowej i IP Box oraz sprzedać bez podatku poleasingowy samochód.

Monika Pogroszewska 10.12.2025

Maciej Berek: Do projektu MRPiPS o PIP wprowadziliśmy bardzo istotne zmiany

Komitet Stały Rady Ministrów wprowadził bardzo istotne zmiany do projektu ustawy przygotowanego przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej – poinformował minister Maciej Berek w czwartek wieczorem, w programie „Pytanie dnia” na antenie TVP Info. Jak poinformował, projekt nowelizacji ustawy o PIP powinien trafić do Sejmu w grudniu 2025 roku, aby prace nad nim w Parlamencie trwały w I kwartale 2026 r.

Grażyna J. Leśniak 05.12.2025

Lekarze i pielęgniarki na kontraktach „uratują” firmy przed przekształcaniem umów?

4 grudnia Komitet Stały Rady Ministrów przyjął projekt zmian w ustawie o PIP - przekazało w czwartek MRPiPS. Nie wiadomo jednak, jaki jest jego ostateczny kształt. Jeszcze w środę Ministerstwo Zdrowia informowało Komitet, że zgadza się na propozycję, by skutki rozstrzygnięć PIP i ich zakres działał na przyszłość, a skutkiem polecenia inspektora pracy nie było ustalenie istnienia stosunku pracy między stronami umowy B2B, ale ustalenie zgodności jej z prawem. Zdaniem prawników, to byłaby kontrrewolucja w stosunku do projektu resortu pracy.

Grażyna J. Leśniak 05.12.2025

Klub parlamentarny PSL-TD przeciwko projektowi ustawy o PIP

Przygotowany przez ministerstwo pracy projekt zmian w ustawie o PIP, przyznający inspektorom pracy uprawnienie do przekształcania umów cywilnoprawnych i B2B w umowy o pracę, łamie konstytucję i szkodzi polskiej gospodarce – ogłosili posłowie PSL na zorganizowanej w czwartek w Sejmie konferencji prasowej. I zażądali zdjęcia tego projektu z dzisiejszego porządku posiedzenia Komitetu Stałego Rady Ministrów.

Grażyna J. Leśniak 04.12.2025

Prezydent podpisał zakaz hodowli zwierząt na futra, ale tzw. ustawę łańcuchową zawetował

Prezydent Karol Nawrocki podpisał we wtorek ustawę z 7 listopada 2025 r. o zmianie ustawy o ochronie zwierząt. Jej celem jest wprowadzenie zakazu chowu i hodowli zwierząt futerkowych w celach komercyjnych, z wyjątkiem królika, w szczególności w celu pozyskania z nich futer lub innych części zwierząt. Zawetowana została jednak ustawa zakazująca trzymania psów na łańcuchach. Prezydent ma w tym zakresie złożyć własny projekt.

Krzysztof Koślicki 02.12.2025

Identyfikator:	Dz.U.UE.L.2023.242.61
Rodzaj:	Rezolucja
Tytuł:	Rezolucja 2023/1825 zawierająca uwagi stanowiące integralną część decyzji w sprawie absolutorium z wykonania budżetu ogólnego Unii Europejskiej za rok budżetowy 2021, sekcja III - Komisja i agencje wykonawcze
Data aktu:	10/05/2023
Data ogłoszenia:	29/09/2023

Rezolucja 2023/1825 zawierająca uwagi stanowiące integralną część decyzji w sprawie absolutorium z wykonania budżetu ogólnego Unii Europejskiej za rok budżetowy 2021, sekcja III - Komisja i agencje wykonawcze

REZOLUCJA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO (UE) 2023/1825 z dnia 10 maja 2023 r. zawierająca uwagi stanowiące integralną część decyzji w sprawie absolutorium z wykonania budżetu ogólnego Unii Europejskiej za rok budżetowy 2021, sekcja III - Komisja i agencje wykonawcze

ROZDZIAŁ I Wieloletnie ramy finansowe (WRF)

ROZDZIAŁ II Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (RRF)

Zmiany w prawie

Dz.U.UE.L.2023.242.61

REZOLUCJA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO (UE) 2023/1825

z dnia 10 maja 2023 r.

zawierająca uwagi stanowiące integralną część decyzji w sprawie absolutorium z wykonania budżetu ogólnego Unii Europejskiej za rok budżetowy 2021, sekcja III - Komisja i agencje wykonawcze

ROZDZIAŁ I

Wieloletnie ramy finansowe (WRF)

ROZDZIAŁ II

Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (RRF)