Dyrektywa 86/609/EWG w sprawie zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych Państw Członkowskich dotyczących ochrony zwierząt wykorzystywanych do celów doświadczalnych i innych celów naukowych

DYREKTYWA RADY

z dnia 24 listopada 1986 r.

w sprawie zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych Państw Członkowskich dotyczących ochrony zwierząt wykorzystywanych do celów doświadczalnych i innych celów naukowych ^*

(86/609/EWG)

(Dz.U.UE L z dnia 18 grudnia 1986 r.)

RADA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH,

uwzględniając Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą, w szczególności jego art. 100,

uwzględniając wniosek Komisji⁽¹⁾,

uwzględniając opinię Parlamentu Europejskiego⁽²⁾,

uwzględniając opinię Komitetu Ekonomiczno-Społecznego⁽³⁾,

a także mając na uwadze, co następuje:

między obowiązującymi obecnie krajowymi ustawodawstwami dotyczącymi ochrony zwierząt wykorzystywanych do niektórych celów doświadczalnych istnieją różnice, które mogą zakłócić funkcjonowanie wspólnego rynku;

w celu wyeliminowania tych różnic ustawodawstwa Państw Członkowskich powinny zostać zharmonizowane; takie zharmonizowanie przepisów powinno zapewnić ograniczenie do minimum liczby zwierząt wykorzystywanych do celów doświadczalnych i innych naukowych, otoczenie tych zwierząt odpowiednią opieką, zapobieżenie niepotrzebnemu zadawaniu im bólu, cierpienia, niepokoju lub trwałego uszkodzenia, a w razie gdyby oddziaływania takie były nieuniknione, ograniczenie ich do minimum;

w szczególności należy unikać niepotrzebnego powielania doświadczeń,

PRZYJMUJE NINIEJSZĄ DYREKTYWĘ:

Artykuł  1

Celem niniejszej dyrektywy jest zapewnienie, aby wszędzie tam, gdzie zwierzęta są wykorzystywane do celów doświadczalnych i innych celów naukowych, przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne w Państwach Członkowskich odnoszące się do ochrony tych zwierząt zostały zharmonizowane tak, aby uniknąć zakłóceń w ustanowieniu i funkcjonowaniu wspólnego rynku, w szczególności przez naruszenie konkurencji oraz barier w handlu.

Artykuł  2

Do celów niniejszej dyrektywy stosuje się następujące definicję:

a) "zwierzę" o ile nie zakwalifikowano inaczej, oznacza każdego żyjącego kręgowca niebędącego człowiekiem, włączając wolno żyjące i/lub rozmnażające formy larwalne, ale z wyłączeniem form płodowych lub embrionalnych;

b) "zwierzęta doświadczalne" - zwierzęta wykorzystywane lub przeznaczone do wykorzystania w doświadczeniach;

c) "zwierzęta hodowlane" - zwierzęta wychowywane specjalnie w celu wykorzystania w doświadczeniach w programach zatwierdzonych lub zarejestrowanych przez organ władzy;

d) "doświadczenie" oznacza jakiekolwiek wykorzystanie zwierzęcia do celów doświadczalnych lub innych naukowych, które może u niego spowodować ból, cierpienie, niepokój lub trwałe uszkodzenie, łącznie z wszelkimi czynnościami mającymi na celu lub powodującymi urodzenie się zwierzęcia w każdej takiej sytuacji, ale z wyłączeniem najmniej bolesnych sposobów zabijania lub znakowania zwierząt przyjętych w nowoczesnej praktyce (tj. metod "humanitarnych"); początkiem doświadczenia jest moment przygotowania zwierzęcia po raz pierwszy do uczestnictwa w nim, a końcem moment, po którym nie będą czynione dalsze obserwacje; usunięcie odczuwania bólu, cierpienia, niepokoju i trwałych uszkodzeń przez skuteczne użycie środków znieczulających, przeciwbólowych lub innych środków nie narusza objęcia zwierzęcia niniejszą definicją. Definicja nie obejmuje czynności weterynaryjnych dokonywanych w gospodarstwach rolnych lub klinikach, które nie mają na celu prowadzenia doświadczeń;

e) "organ władzy" oznacza organ lub organy władzy wyznaczone przez każde Państwo Członkowskie jako odpowiedzialne za nadzorowanie wprowadzania w życie niniejszej dyrektywy;

f) "właściwa osoba" - każda osoba uważana przez Państwo Członkowskie za właściwą do wykonywania odpowiedniej funkcji określonej w niniejszej dyrektywie;

g) "ośrodek" - każdy obiekt, budynek, grupa budynków lub inne zabudowania, mogący zawierać miejsca niecałkowicie ogrodzone lub zadaszone oraz pomieszczenia ruchome;

h) "ośrodek hodowlany" - każdy ośrodek, w którym hoduje się zwierzęta w celu wykorzystania ich w doświadczeniach;

i) "ośrodek zaopatrzeniowy" - każdy ośrodek inny niż hodowlany, z którego dostarczane są zwierzęta przeznaczone do wykorzystania w doświadczeniach;

j) "ośrodek badawczy" - każdy ośrodek, gdzie zwierzęta są wykorzystywane do doświadczeń;

k) "odpowiednio znieczulony" - pozbawiony czucia przez znieczulenie (miejscowe lub ogólne), tak samo skuteczne, jak stosowane w dobrej praktyce weterynaryjnej;

l) "humanitarny sposób uśmiercania" - zabijanie zwierzęcia z zadaniem mu minimalnego cierpienia fizycznego lub psychicznego w zależności od gatunku.

Artykuł  3

Niniejszą dyrektywę stosuje się do wykorzystania zwierząt w doświadczeniach podejmowanych w jednym z następujących celów:

a) rozwój, produkcja, jakość, skuteczność i bezpieczeństwo testowania leków, środków spożywczych i innych substancji lub produktów:

i) w celu uniknięcia, zapobiegania, diagnozowania lub leczenia choroby, złego stanu zdrowia lub innych nieprawidłowości i ich wpływu na człowieka, zwierzęta lub rośliny;

ii) w celu oceny, wykrywania, regulacji lub modyfikacji warunków fizjologicznych u człowieka, zwierząt lub roślin;

b) ochrona środowiska naturalnego w interesie zdrowia i dobrobytu ludzi lub zwierząt.

Artykuł  4

Każde Państwo Członkowskie zobowiązane jest do wprowadzenia zakazu wykorzystywania do celów doświadczalnych zwierząt uważanych za zagrożone, zgodnie z załącznikiem I do Konwencji o międzynarodowym handlu zagrożonymi gatunkami fauny i flory oraz załącznikiem C. I do rozporządzenia EWG/3626/82⁽⁴⁾, chyba że pozostają one w zgodzie z tym rozporządzeniem, a przedmiotem doświadczeń są:

– badania mające na celu zachowanie danego gatunku, lub

– istotne cele biomedyczne, kiedy dany gatunek wyjątkowo okazuje się być jedynym przydatnym do tych celów.

Artykuł  5

Państwa Członkowskie zapewnią, aby w zakresie ogólnej opieki i przetrzymywania zwierząt:

a) wszystkie zwierzęta doświadczalne miały zapewnione schronienie, otoczenie, przynajmniej pewną swobodę ruchu, pożywienie, wodę oraz opiekę odpowiednią do utrzymania ich w zdrowiu i dobrostanie;

b) wszelkie ograniczenia możliwości zaspokojenia przez zwierzę doświadczalne potrzeb fizjologicznych i zachowawczych były minimalne;

c) warunki środowiska, w którym zwierzęta doświadczalne są hodowane, trzymane lub wykorzystywane, były codziennie kontrolowane;

d) dobrostan i stan zdrowia zwierząt doświadczalnych są obserwowane przez właściwą osobę, aby można było zapobiec zbędnemu bólowi, cierpieniu, niepokojowi lub trwałemu uszkodzeniu;

e) poczynione zostały ustalenia zapewniające usunięcie tak szybko jak to możliwe wszelkiej wykrytej wady lub cierpienia.

W celu wprowadzenia w życie przepisów lit. a) i b), Państwa Członkowskie będą mieć na uwadze wytyczne zawarte w załączniku II.

Artykuł  6

1. Każde Państwo Członkowskie wyznaczy organ lub organy władzy odpowiedzialne za sprawdzenie czy przepisy niniejszej dyrektywy są właściwie wykonywane.

2. W ramach wprowadzania w życie niniejszej dyrektywy Państwa Członkowskie przyjmą konieczne środki w celu umożliwienia wyznaczonemu organowi władzy wymienionemu w ust. 1 zasięgnięcie rady ekspertów właściwych w danej dziedzinie.

Artykuł  7

1. Doświadczenia są przeprowadzane wyłącznie przez właściwe i upoważnione osoby lub na bezpośrednią odpowiedzialność takiej osoby bądź wtedy, gdy projekt doświadczalny lub naukowy jest zatwierdzony zgodnie z przepisami ustawodawstwa krajowego.

2. Doświadczenia nie są przeprowadzane jeśli jest teoretycznie i praktycznie dostępna inna naukowo zadowalająca metoda osiągnięcia pożądanego celu, niepociągająca za sobą wykorzystania zwierzęcia.

3. Jeżeli doświadczenie musi zostać wykonane, wybór gatunku zostanie dokładnie rozważony i w miarę potrzeby uzasadniony właściwemu organowi władzy. Wybierając między doświadczeniami pierwszeństwo należy przyznać tym, w których wykorzystywana jest najmniejsza liczba zwierząt, angażują zwierzęta o najniższym stopniu wrażliwości neurofizjologicznej, w które powodują najmniej bólu, cierpienia, niepokoju i trwałych uszkodzeń oraz co, do których istnieje największe prawdopodobieństwo, że przyniosą zadowalające wyniki.

Doświadczenia na dzikich zwierzętach nie mogą być wykonywane, chyba że badania na innych zwierzętach nie wystarczałyby do osiągnięcia celów doświadczenia.

4. Wszystkie doświadczenia zmierzają do uniknięcia niepokoju, niepotrzebnego bólu i cierpienia. Doświadczenia te podlegają przepisom ustanowionym w art. 8. Działania określone w art. 9 będą podejmowane we wszystkich przypadkach.

Artykuł  8

1. Wszystkie doświadczenia będą wykonywane w znieczuleniu ogólnym lub miejscowym.

2. Ustęp 1 nie ma zastosowania, jeżeli:

a) znieczulenie jest oceniane jako bardziej traumatyczne dla zwierzęcia niż samo doświadczenie;

b) znieczulenie nie daje się pogodzić z przedmiotem doświadczenia. W takich przypadkach podejmuje się właściwe środki ustawodawcze i/lub administracyjne zapewniające, że takie doświadczenie nie będzie przeprowadzane niepotrzebnie.

Znieczulenie powinno być stosowane w przypadku poważnych urazów, które mogą spowodować silny ból.

3. Jeżeli znieczulenie nie jest możliwe, powinny zostać zastosowane środki przeciwbólowe lub inne odpowiednie środki zapewniające, tak dalece jak to możliwe, ograniczenie bólu, cierpienia, niepokoju, aby w żadnym przypadku nie narażać zwierzęcia na silny ból, niepokój lub cierpienie.

4. O ile działanie takie jest zgodne z celem doświadczenia, znieczulone zwierzę, które odczuwa znaczny ból po ustaniu działania znieczulenia, odpowiednim czasie otrzyma środki uśmierzające ból, a gdy to niemożliwe, zostaną niezwłocznie zabite metodą humanitarną.

Artykuł  9

1. Po zakończeniu każdego doświadczenia decyduje się, czy zwierzę będzie pozostawione przy życiu, czy też uśmiercone metodą humanitarną, uwzględniając warunek, że zwierzę nie będzie utrzymywane przy życiu, jeżeli pomimo przywrócenia zdrowia zwierzęcia do normalnego stanu pod wszystkimi innymi względami będzie ono prawdopodobnie odczuwało trwały ból lub niepokój.

2. Decyzje, określone w ust. 1 będą podejmowane przez właściwą osobę, najlepiej przez weterynarza.

3. Jeżeli po zakończeniu doświadczenia:

a) zwierzę ma pozostać przy życiu, musi być ono otoczone opieką właściwą do jego stanu zdrowia, znaleźć się pod nadzorem weterynarza lub innej właściwej osoby i być trzymane w warunkach spełniających wymagania art. 5. Od warunków ustanowionych w niniejszej literze można jednak odstąpić, jeżeli według opinii weterynarza nie narazi to zwierzęcia na cierpienie;

b) zwierzę nie zostaje przy życiu lub też nie może korzystać z warunków z przepisów art. 5, dotyczących dobrego samopoczucia zwierzęcia, musi być ono uśmiercone metodą humanitarną tak szybko, jak to możliwe.

Artykuł  10

Państwa Członkowskie zapewnią, że wszelkie ponowne wykorzystanie zwierząt do doświadczeń będzie zgodnie z przepisami niniejszej dyrektywy.

W szczególności, żadne zwierzę nie będzie wykorzystywane więcej niż jeden raz do doświadczeń powodujących silny ból, niepokój lub inne równoważne cierpienie.

Artykuł  11

Bez względu na inne przepisy niniejszej dyrektywy, gdzie jest to konieczne ze względu na uzasadnione cele doświadczenia, organ władzy może zezwolić na wypuszczenie danego zwierzęcia na wolność, pod warunkiem że dołoży się możliwie największych starań w celu zapewnienia ochrony dobrego samopoczucia zwierzęcia, tak długo jak na to pozwala stan jego zdrowia i że nie stworzy to zagrożenia dla zdrowia publicznego i środowiska.

Artykuł  12

1. Państwa Członkowskie ustanowią procedury, według których same doświadczenia oraz dane osób przeprowadzających te doświadczenia będą z wyprzedzeniem zgłoszone do odpowiedniego organu władzy.

2. Jeżeli planuje się poddanie zwierzęcia doświadczeniu narażającemu je lub mogącemu je narazić na silny ból, który może być długotrwały, takie doświadczenie musi zostać zgłoszone do organu władzy z podaniem szczegółów i dokładnie uzasadnione lub specjalnie zatwierdzone przez organ władzy. Organ władzy podejmuje właściwe działania sądowe lub administracyjne, jeżeli nie zostanie wystarczająco przekonany, co do wagi doświadczenia, aby uznać je za dotyczące podstawowych potrzeb człowieka lub zwierząt.

Artykuł  13

1. Na podstawie otrzymanych do zatwierdzenia wniosków i powiadomień oraz na podstawie zrobionych sprawozdań organ władzy w każdym Państwie Członkowskim zbiera i zależnie od możliwości poda okresowo do wiadomości publicznej następujące informacje statystyczne dotyczące wykorzystania zwierząt w doświadczeniach:

a) liczbę i rodzaj zwierząt wykorzystanych w doświadczeniach;

b) liczbę zwierząt wybranych kategorii wykorzystanych w doświadczeniach określonych w art. 3;

c) liczbę zwierząt wybranych kategorii wykorzystanych w doświadczeniach wymaganych przez obowiązujące przepisy prawne.

2. Państwa Członkowskie podejmą wszelkie niezbędne kroki w celu zapewnienia ochrony poufności informacji o znaczeniu handlowym przekazanych na mocy niniejszej dyrektywy.

Artykuł  14

Osoby, które przeprowadzają doświadczenia lub biorą w nich udział oraz osoby, które opiekują się zwierzętami wykorzystywanymi w doświadczeniach, włączając w to obowiązki o charakterze nadzorczym, posiadają właściwe wykształcenie i szkolenie.

W szczególności osoby przeprowadzające lub nadzorujące przebieg doświadczeń otrzymują informacje w zakresie dyscypliny naukowej zgodnej z podejmowaną pracą doświadczalną, oraz umieją obchodzić się i opiekować zwierzętami laboratoryjnymi; osoby te powinny również przekonać organ władzy, że osiągnęły poziom szkolenia wystarczający do wykonywania swoich zadań.

Artykuł  15

Ośrodki hodowlane i zaopatrzeniowe powinny być zatwierdzone lub zarejestrowane przez organ władzy i powinny spełniać wymagania art. 5 i 14, chyba że zostaną z tego zwolnione na podstawie art. 19 ust. 4 lub art. 21. Ośrodek zaopatrzeniowy będzie pozyskiwał zwierzęta jedynie z ośrodka hodowlanego lub z innego ośrodka zaopatrzeniowego, chyba że zwierzę zostało zgodnie z prawem przywiezione z zagranicy i nie jest to ani zwierzę zdziczałe, ani zbłąkane. Ogólne i szczegółowe zwolnienia od tego ostatniego przepisu mogą zostać przyznane ośrodkowi zaopatrzeniowemu na zasadach ustalonych przez organ władzy.

Artykuł  16

Przy zatwierdzeniu lub rejestracji przewidzianym w art. 15 zostanie wskazana właściwa osoba odpowiedzialna za ośrodek, której powierzone będzie prowadzenie lub zorganizowanie właściwej opieki nad zwierzętami hodowlanymi lub przetrzymywanymi w ośrodku oraz zapewnienie zgodności z wymaganiami art. 5 i 14.

Artykuł  17

1. Ośrodki hodowlane i zaopatrzeniowe rejestrują liczbę i gatunki sprzedanych lub dostarczonych zwierząt, datę ich sprzedaży lub dostarczenia, nazwę i adres odbiorcy oraz liczbę i gatunki zwierząt, które padły na terenie danego ośrodka hodowlanego lub zaopatrzeniowego.

2. Każdy organ władzy określi rejestry, które mają być przechowywane i udostępniane im przez osobę odpowiedzialną za ośrodki, ustanowioną w ust. 1; rejestry są przechowywane przez okres, co najmniej trzech lat od daty ostatniego wpisu i podlegają okresowej kontroli urzędników organu władzy.

Artykuł  18

1. Każdy pies, kot lub zwierzę z gatunku ssaków naczelnych w jakimkolwiek ośrodku hodowlanym zaopatrzeniowym lub badawczym zostanie, przed odstawieniem od matki, zaopatrzony w sposób możliwie najmniej bolesny w znak identyfikacyjny, z wyjątkiem przypadków określonych w ust. 3.

2. Jeżeli nieoznaczony pies, kot lub zwierzę z gatunku ssaków naczelnych jest przyjmowany do ośrodka po raz pierwszy po odstawieniu od matki, jest znakowany tak szybko, jak to możliwe.

3. Jeżeli pies, kot lub zwierze z gatunku ssaków naczelnych jest, przed odstawieniem od matki, przenoszony z jednego ośrodka określonego w ust. 1 do innego i jeżeli nie jest możliwe oznakowanie go przed tym przeniesieniem, to ośrodek przyjmujący musi prowadzić pełną dokumentację rejestru zwierzęcia, w szczególności określającą jego matkę, aż do chwili, gdy będzie ono mogło być oznakowane.

4. Szczegółowe dane dotyczące tożsamości i pochodzenia każdego psa, kota lub zwierzęcia z gatunku ssaków naczelnych umieszcza się w rejestrach każdego ośrodka.

Artykuł  19

1. Ośrodki użytkowe są rejestrowane lub zatwierdzane przez dany organ władzy. Powinny one być wyposażone w urządzenia i sprzęt stosowny do gatunków wykorzystywanych zwierząt oraz przeprowadzanych tam doświadczeń; konstrukcja, wykonanie i sposób działania są takie, aby zapewnić, doświadczenia są przeprowadzane tak wydajnie, jak to możliwe i tak, aby można było uzyskać służące wyniki przy wykorzystaniu jak najmniejszej liczby zwierząt oraz zadawaniu im jak najmniejszego bólu, cierpienia, niepokoju lub trwałych uszkodzeń.

2. W każdym ośrodku badawczym:

a) określona jest osoba lub osoby odpowiedzialne administracyjnie za opiekę nad zwierzętami i działanie sprzętu;

b) zapewniony jest wystarczająco wyszkolony personel;

c) dokonuje się odpowiednich ustaleń w celu zapewnienia porad i leczenia weterynaryjnego;

d) weterynarzowi lub innej właściwej osobie powinno powierzać się obowiązki doradcze w zakresie dobrego samopoczucia zwierząt.

3. Doświadczenia mogą być, jeśli zostało to zatwierdzone przez odnośny organ władzy, przeprowadzane poza ośrodkami badawczymi.

4. W ośrodkach badawczych są wykorzystywane jedynie zwierzęta pochodzące z ośrodków hodowlanych lub zaopatrzeniowych, chyba że zostanie uzyskane wyłączenie ogólne lub specjalne na warunkach ustalonych przez organ władzy. W każdym przypadku, gdy będzie możliwe, wykorzystywane są zwierzęta hodowlane. Zbłąkane zwierzęta domowe nie są wykorzystywane do doświadczeń. Wyłączenie ogólne oparte na warunkach niniejszego ustępu nie może rozciągać się na zbłąkane psy i koty.

5. W ośrodkach badawczych przechowuje się rejestry wszystkich wykorzystywanych zwierząt i okazuje w każdym przypadku, gdy jest to wymagane przez organy władzy. W szczególności, w rejestrach tych określa się liczbę i gatunki nabytych zwierząt, od kogo zostały nabyte i kiedy zostały dostarczone. Rejestry te są przechowywane przez okres, co najmniej trzech lat i są przedstawiane organowi władzy, jeśli ten wyrazi takie życzenie. Ośrodki użytkowe podlegają kontroli okresowej przedstawicieli organu władzy.

Artykuł  20

Jeżeli ośrodki użytkowe hodują zwierzęta przeznaczone do doświadczeń prowadzonych na własnym terenie, to do zgodności z przepisami art. 15 i 19 potrzebna jest tylko jedna rejestracja lub zatwierdzenie. Jednakże ośrodki stosują odpowiednie przepisy niniejszej dyrektywy dotyczące ośrodków hodowlanych i badawczych.

Artykuł  21

Zwierzęta należące do gatunków wymienionych w załączniku I, przeznaczone do wykorzystania w doświadczeniach są zwierzętami hodowlanymi, chyba że zostanie uzyskane ogólne lub specjalne zwolnienie na zasadach określonych przez organ władzy.

Artykuł  22

1. Aby uniknąć niepotrzebnego powielania doświadczeń w celu spełnienia wymagań wspólnotowego ustawodawstwa dotyczącego zdrowia i bezpieczeństwa, Państwa Członkowskie będą, tak dalece jak to możliwe, uznawać ważność danych pochodzących z doświadczeń przeprowadzanych na terytorium innych Państw Członkowskich, chyba że w celu ochrony zdrowia publicznego i bezpieczeństwa konieczne są dalsze badania.

2. W tym celu Państwa Członkowskie, tam gdzie to jest możliwe i bez naruszenia wymagań obowiązujących dyrektyw wspólnotowych, przekazują Komisji informacje dotyczące ich ustawodawstwa i praktyki administracyjnej w zakresie doświadczeń na zwierzętach, włącznie z wymaganiami, jakie muszą być spełnione przed wprowadzeniem produktów do obrotu; dostarczają one również faktycznych informacji na temat doświadczeń przeprowadzanych na ich terytorium oraz zezwoleń lub wszelkich innych szczegółowych danych administracyjnych dotyczących tych doświadczeń.

3. Komisja ustanowi stały komitet doradczy, w którym będą reprezentowane Państwa Członkowskie i który będzie wspomagać Komisję w organizowaniu wymiany właściwych informacji, spełniając zarazem wymogi poufności, oraz który będzie także wspomagać Komisję w innych sprawach wynikłych w związku ze stosowaniem niniejszej dyrektywy.

Artykuł  23

1. Komisja i Państwa Członkowskie powinny zachęcać do podejmowania badań nad rozwoju i zatwierdzenia alternatywnych technik, które mogłyby dostarczyć takiej samej ilości informacji, jaką uzyskuje się w doświadczeniach z wykorzystaniem zwierząt, lecz które dotyczyłyby mniejszej liczby zwierząt lub pociągałyby za sobą mniej bolesne procedury oraz podejmują inne takie kroki, które uznają za właściwe, w celu zachęcania do badań w tym zakresie. Komisja i Państwa Członkowskie monitorują tendencje w metodach doświadczalnych.

2. Przed końcem 1987 r. Komisja składa sprawozdanie dotyczące możliwości modyfikacji badań i wytycznych ustanowionych w istniejącym ustawodawstwie wspólnotowym, biorąc pod uwagę cele określone w ust. 1.

Artykuł  24

Niniejsza dyrektywa nie ogranicza prawa Państw Członkowskich do stosowania lub przyjmowania surowszych środków ochrony zwierząt wykorzystywanych w doświadczeniach lub też prawa kontroli wykorzystania zwierząt w doświadczeniach. W szczególności, Państwa Członkowskie mogą wymagać wcześniejszego zatwierdzenia doświadczeń lub programów zgłoszonych zgodnie z przepisami art. 12 ust. 1.

Artykuł  24a ¹

Środki niezbędne do wykonania niniejszej dyrektywy odnoszące się do kwestii określonych poniżej przyjmuje się zgodnie z procedurą wykonawczą określoną w art. 24b ust. 2:

– załączniki do niniejszej dyrektywy.

Artykuł  24b ²

1. Komisja wspomagana jest przez Komitet.

2. W przypadku odniesienia do niniejszego ustępu stosuje się art. 5 i 7 decyzji 1999/468/WE, uwzględniając przepisy jej art. 8.

Okres ustanowiony w art. 5 ust. 6 decyzji 1999/468/WE ustala się na trzy miesiące.

3. Komitet przyjmuje swój regulamin wewnętrzny.

Artykuł  25

1. Państwa Członkowskie podejmują środki niezbędne do wykonania niniejszej dyrektywy do dnia 24 listopada 1989 r. Niezwłocznie powiadamiają o tym Komisję.

2. Państwa Członkowskie przekażą Komisji przepisy prawa krajowego, przyjęte w zakresie objętym niniejszą dyrektywą.

Artykuł  26

W regularnych odstępach czasu nie przekraczających trzech lat, a po raz pierwszy po pięciu latach od ogłoszenia niniejszej dyrektywy, Państwa Członkowskie powiadomią Komisję o środkach podjętych w tym zakresie i dostarczą odpowiednie zestawienie informacji zebranych zgodnie z przepisami art. 13. Komisja przygotuje sprawozdanie w imieniu Rady oraz Parlamentu Europejskiego.

Artykuł  27

Niniejsza dyrektywa skierowana jest do Państw Członkowskich.

Sporządzono w Brukseli, dnia 24 listopada 1986 r.

	W imieniu Rady
	W. WALDEGRAVE
	Przewodniczący

______

⁽¹⁾ Dz.U. C 351 z 31.12.1985, str. 16.

⁽²⁾ Dz.U. C 255 z 13.10.1986, str. 250.

⁽³⁾ Dz.U. C 207 z 18.8.1986, str. 3.

⁽⁴⁾ Dz.U. L 384 z 31.12.1982, str. 1.

ZAŁĄCZNIKI

ZAŁĄCZNIK  I

WYKAZ ZWIERZĄT DOŚWIADCZALNYCH OBJĘTYCH PRZEPISAMI ART. 21

– Mysz - Mus musculus

– Szczur - Rattus norvegicus

– Świnka morska - Cavia porcellus

– Chomik złoty - Mesocricetus auratus

– Królik - Oryctolagus cuniculus

– Zwierzęta z rzędu ssaków naczelnych

– Pies - Canis familiaris

– Kot - Felis catus

– Przepiórka - Coturnix coturnix

ZAŁĄCZNIK  II

WYTYCZNE DOTYCZĄCE PRZETRZYMYWANIA I OPIEKI NAD ZWIERZĘTAMI

(Artykuł 5 dyrektywy)

WPROWADZENIE

1. Rada Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej zadecydowała, że celem dyrektywy jest zharmonizowanie ustawodawstw Państw Członkowskich w zakresie ochrony zwierząt wykorzystywanych do celów doświadczalnych i innych celów naukowych, aby wyeliminować rozbieżności, które obecnie mogą zakłócać funkcjonowanie wspólnego rynku. Harmonizacja powinna zapewnić, aby takie zwierzęta były otoczone odpowiednią opieką, aby nie były niepotrzebnie narażane na ból, cierpienie, niepokój lub trwałe uszkodzenie, a jeżeli byłoby to konieczne, to, aby wymienione czynniki były ograniczone do minimum.

2. Jest prawdą, że niektóre doświadczenia są przeprowadzane w warunkach polowych na wolnych, samodzielnych dzikich zwierzętach, jednakże liczba takich doświadczeń jest stosunkowo niewielka. Przeważająca większość zwierząt wykorzystywanych do doświadczeń musi z powodów praktycznych być trzymana pod pewnego rodzaju kontrolą bezpośrednią, w miejscach o różnym charakterze od zagrody na wolnym powietrzu do klatek dla małych zwierząt w laboratoryjnej zwierzętarni. Jest to sytuacja, w której występują wysoce sprzeczne interesy. Z jednej strony zwierzę, którego potrzeby w zakresie ruchu, relacji społecznych i innych przejawów życia muszą zostać ograniczone, z drugiej zaś strony badacz i jego współpracownicy, którzy wymagają pełnej kontroli nad zwierzęciem i jego środowiskiem. W rozwiązywaniu tych konfliktów interesów zwierzę może czasem znaleźć się na drugim planie.

3. Dlatego dyrektywa przewiduje w art. 5, że: "w zakresie obejmującym ogólną opiekę nad zwierzętami i ich przetrzymywanie:

a) wszystkie zwierzęta doświadczalne będą miały zapewnione schronienie, otoczenie, przynajmniej trochę swobody ruchu, jedzenie, wodę i opiekę właściwą dla ich zdrowia i dobrego samopoczucia;

b) wszelkie ograniczenia zakresu, w jakim zwierzę doświadczalne może zaspokoić swoje potrzeby fizjologiczne i samozachowawcze będą zredukowane do absolutnego minimum."

4. Niniejszy załącznik formułuje niektóre wytyczne dotyczące przetrzymywania i opieki nad zwierzętami, oparte na obecnej wiedzy i praktyce. Wyjaśnia on i uzupełnia podstawowe zasady przyjęte w art. 5. A zatem ma wspomóc organy, instytucje i jednostki indywidualne w wypełnianiu przez nich celów dyrektywy w tym zakresie.

5. Opieka jest pojęciem, które użyte w odniesieniu do zwierząt przeznaczonych lub faktycznie wykorzystywanych do doświadczeń obejmuje wszystkie aspekty związków między zwierzętami a człowiekiem. Jej istotą jest suma materialnych i niematerialnych zasobów uruchomionych przez człowieka w celu doprowadzenia i utrzymania zwierzęcia w takim stanie fizycznym i psychicznym, w którym cierpi ono najmniej i najlepiej przechodzi doświadczenia. Rozpoczyna się ona z chwilą, kiedy zwierzę zostaje przeznaczone do użycia w doświadczeniach, a kończy z chwilą jego zabicia metodą humanitarną lub też innego usunięcia przez ośrodek po zakończeniu doświadczenia, zgodnie z art. 9 niniejszej dyrektywy.

6. Niniejszy załącznik ma na celu udzielenie wskazówek dotyczących właściwego zaprojektowania pomieszczeń dla zwierząt. Istnieją jednakże rozliczne metody hodowli i trzymania zwierząt laboratoryjnych, różniące się głównie stopniem kontroli środowiska mikrobiologicznego. Należy pamiętać, że dany personel będzie czasem musiał ocenić, na podstawie nastroju i stanu zwierząt, czy zalecane normy powierzchni są wystarczające, na przykład dla zwierząt szczególnie agresywnych. Wprowadzając w życie wytyczne zawarte w niniejszym załączniku należy wziąć pod uwagę uwarunkowania w każdej sytuacji. Ponadto konieczne jest, aby wyrazić jasno status tych wytycznych. W przeciwieństwie do przepisów samej dyrektywy wytyczne te nie są obowiązujące; są to zalecenia, stosowane zgodnie z uznaniem, opracowane jako wytyczna na temat praktyk i norm, o osiągnięcie, których powinni się sumiennie starać wszyscy zainteresowani. To właśnie jest powodem, że w całym tekście załącznika użyto słowa "powinien" nawet wtedy, gdy słowo "musi" wydawałoby się bardziej odpowiednie. Na przykład oczywiste jest, że pożywienie i woda muszą zostać zapewnione (patrz pkt 3.7.2 i 3.8).

7. Ostatecznie z powodów praktycznych i finansowych, istniejące wyposażenie pomieszczeń dla zwierząt nie powinno być wymieniane dopóki nie zużyje się lub nie stanie się z innych powodów bezużyteczne. Do czasu zastąpienia wyposażenia na zgodne z wymogami obowiązujących wytycznych należy dążyć, tak dalece jak to możliwe, do spełnienia tych wymogów poprzez dostosowanie liczby i wielkości zwierząt umieszczanych w istniejących klatkach i kojcach.

DEFINICJE

W niniejszym załączniku, w uzupełnieniu definicji zawartych w art. 2 dyrektywy:

a) "pomieszczenia do trzymania" - pomieszczenia, gdzie zwierzęta są zwykle trzymane zarówno w celach hodowlanych, jak i gromadzone oraz w trakcie przeprowadzania doświadczenia;

b) "klatka" - zamocowany na stałe lub ruchomy pojemnik ograniczony mocnymi ścianami i przynajmniej po jednej stronie prętami lub siatką drucianą lub, gdzie to właściwe, siecią, w którym to pojemniku jest trzymane lub przewożone jedno lub więcej zwierząt; zależnie od obsady zwierząt oraz wielkości pojemnika swoboda ruchów zwierząt jest względnie ograniczona;

c) "kojec" - przestrzeń ograniczona, na przykład, ścianami, prętami lub siatką drucianą, na której trzymane jest jedno lub więcej zwierząt; zależnie od wielkości miejsca ogrodzonego oraz obsady zwierząt swoboda ruchów jest zwykle mniej ograniczona niż w klatce;

d) "wybieg" - przestrzeń ograniczona, na przykład płotami, ścianami, prętami lub siatką drucianą i często usytuowany na zewnątrz stałych zabudowań, na której zwierzęta trzymane w klatkach lub kojcach mogą swobodnie się poruszać w niektórych okresach czasu, zgodnie z ich samozachowawczymi i fizjologicznymi potrzebami, takimi jak potrzeba ruchu;

e) "przegroda stajenna" - małe ogrodzone trzema ścianami miejsce, zwykle z drabiną paszową i poprzecznie rozdzielone, w którym może być trzymane na uwięzi jedno lub dwa zwierzęta.

1. OBIEKTY STAŁE

1.1. Funkcje i rozkład ogólny

1.1.1. Każde z pomieszczeń powinno być tak wykonane, aby zapewniało odpowiednie środowisko dla trzymanego w nim gatunku. Powinno też być tak zaprojektowane, aby uniemożliwić dostęp osób nieupoważnionych.

Pomieszczenia będące częścią większego zespołu budynków powinny być też chronione za pomocą odpowiednich środków i rozwiązań budowlanych ograniczających liczbę wejść i zapobiegających nieupoważnionemu przemieszczaniu.

1.1.2. Zaleca się, aby istniał program obsługi technicznej obiektów, mający na celu zapobieżenie jakimkolwiek uszkodzeniom wyposażenia.

1.2. Pomieszczenia do trzymania

1.2.1. Powinny zostać podjęte wszelkie konieczne środki mające na celu regularne i wydajne czyszczenie pomieszczeń i utrzymywanie zadowalającego poziomu higieny. Sufity i ściany powinny być odporne na uszkodzenia, a ich powierzchnia powinna być gładka, nieprzepuszczalna i łatwo zmywalna. Szczególną uwagę należy zwrócić na miejsca połączeń z drzwiami, kanałami, rurami i kablami. Drzwi i okna, jeżeli istnieją, powinny być tak skonstruowane i zabezpieczone, aby uniemożliwiać dostęp niepożądanym zwierzętom. W miarę potrzeb, można zamontować w drzwiach okienko kontrolne. Podłogi powinny być gładkie, nieprzepuszczalne, z nie śliską, łatwo zmywalną powierzchnią, która bez uszkodzenia jest w stanie znieść nacisk stelaży i innego ciężkiego sprzętu. Odpływy ściekowe, jeżeli istnieją, powinny być odpowiednio dopasowane przykryte przegrodą zapobiegającą dostawaniu się do nich zwierząt.

1.2.2. Pomieszczenia, w których zwierzęta mogą swobodnie się poruszać, powinny mieć ściany i podłogi z materiału o szczególnie odpornej na zużycie powierzchni, aby mogły one wytrzymać poruszanie się zwierząt i zabiegi czyszczące. Materiał nie powinien być szkodliwy dla zdrowia zwierząt i powinien uniemożliwiać ich kaleczenie się. W takich pomieszczeniach pożądane są odpływy ściekowe. Niezbędne jest zastosowanie dodatkowej ochrony wszelkiego wyposażenia i instalacji, tak, aby ani nie mógł on być uszkodzony przez zwierzęta, ani nie powodował ich zranienia. Jeżeli urządzone są wybiegi na zewnątrz budynków, w stosownych przypadkach, powinny one zostać zabezpieczone przed dostępem przechodniów i innych zwierząt.

1.2.3. Pomieszczenia przeznaczone do trzymania zwierząt hodowlanych (bydła, owiec, kóz, świń, koni, drobiu itp.) powinny spełniać, co najmniej normy określone w Europejskiej konwencji w sprawie ochrony zwierząt hodowlanych oraz przez krajowe służby weterynaryjne i inne organy.

1.2.4. Większość pomieszczeń do trzymania zwierząt jest zwykle zaprojektowana dla gryzoni. Często pomieszczenia takie mogą być również używane do trzymania większych gatunków. Powinno się zadbać o to, aby nie trzymać razem gatunków, które nie są ze sobą zgodne.

1.2.5. W miarę potrzeb, w pomieszczeniach do trzymania powinny być wydzielone miejsca do wykonywania drobnych doświadczeń i zabiegów.

1.3. Laboratoria i pomieszczenia doświadczalne ogólnego i specjalnego przeznaczenia

1.3.1. W ośrodkach hodowlanych i zaopatrzeniowych powinny być udostępnione odpowiednie obiekty służące do odprawiania zwierząt gotowych do wysłania.

1.3.2. Wszystkie ośrodki powinny także, jako minimum, mieć obiekty laboratoryjne do wykonywania prostych badań diagnostycznych, badań pośmiertnych i/lub pobierania próbek, które miałyby być poddane dokładniejszym badaniom laboratoryjnym w innym miejscu.

1.3.3. Trzeba ustanowić, aby przyjmowanie zwierząt odbywało się w taki sposób, który nie powodowałby zagrożenia zwierząt już obecnych w pomieszczeniu powodowanego przez zwierzęta przybywające, na przykład poprzez stosowanie kwarantanna. Pomieszczenia doświadczalne ogólnego i specjalnego przeznaczenia powinny być dostępne w sytuacjach, kiedy wykonywanie doświadczeń i obserwacji w pomieszczeniu do trzymania zwierząt nie jest pożądane.

1.3.4. Powinny istnieć właściwe pomieszczenia pozwalające na trzymanie osobno zwierząt chorych lub rannych.

1.3.5. W miarę potrzeb, powinna zostać zapewniona jedna lub więcej sal operacyjnych z odpowiednim wyposażeniem, przeznaczonym do przeprowadzania doświadczeń chirurgicznych w warunkach aseptycznych. Tam gdzie jest to uzasadnione, powinny istnieć pomieszczenia do opieki pooperacyjnej.

1.4. Pomieszczenia usługowe

1.4.1. Karma powinna być przechowywana w magazynach chłodnych, suchych i chroniących przed dostępem szkodników i owadów, ściółka powinna być trzymana w magazynach suchych i chroniących przed dostępem szkodników i owadów. Inne materiały, które mogłyby być zanieczyszczone lub stanowić zagrożenie, powinny być przechowywane oddzielnie.

1.4.2. Powinny być udostępnione pomieszczenia do przechowywania czystych klatek, przyborów i innego wyposażenia.

1.4.3. Pomieszczenie do mycia i czyszczenia powinno być wystarczająco duże, aby pomieścić instalacje potrzebne do odkażania i czyszczenia używanego wyposażenia. Proces czyszczenia powinien być tak zorganizowany, aby przy przemieszczaniu wyposażenie czyste było oddzielone od brudnego w celu zapobieżenia zabrudzeniu świeżo oczyszczonego wyposażenia. Ściany i podłogi powinny być pokryte materiałem o odpowiednio odpornej powierzchni, a system wentylacyjnych powinien umożliwiać odprowadzanie nadmiaru ciepła i wilgoci.

1.4.4. Powinny zostać podjęte odpowiednie środki w celu higienicznego składowania i usuwania tuszy i odpadów zwierzęcych. Jeżeli spalanie na miejscu nie jest możliwe lub pożądane, to powinny zostać zastosowane odpowiednie ustalenia umożliwiające bezpieczne usuwanie takiego materiału uwzględniając miejscowe przepisy. Powinny zostać podjęte szczególne środki ostrożności w stosunku do odpadów silnie toksycznych lub radioaktywnych.

1.4.5. Projektowanie i wykonanie ciągów komunikacyjnych powinno odpowiadać wymaganiom stawianym pomieszczeniom do trzymania zwierząt. Korytarze powinny być wystarczająco szerokie, aby było możliwe łatwe przemieszczanie ruchomego wyposażenia.

2. ŚRODOWISKO W POMIESZCZENIACH DO TRZYMANIA ZWIERZĄT I JEGO KONTROLA

2.1. Wentylacja

2.1.1. Pomieszczenia do trzymania zwierząt powinny mieć odpowiednią wentylację, spełniającą wymagania trzymanych gatunków. Celem systemu wentylacyjnego jest dostarczanie świeżego powietrza i ograniczenie poziomu zapachów, szkodliwych gazów, kurzu i czynników infekcyjnych. Wentylacja zapewnia również usuwanie nadmiaru ciepła i wilgoci.

2.1.2. Powietrze w pomieszczeniach powinno ulegać wymianie w krótkich odstępach czasu. Wymiana powietrza w pomieszczeniu z szybkością 15-20 razy na godzinę jest zwykle wystarczająca. Jednakże w niektórych okolicznościach, jeżeli obsadzenie zwierząt jest małe, może wystarczyć wymiana objętości powietrza 8-10 razy na godzinę, a nawet może nie być potrzebna wentylacja mechaniczna. W innych okolicznościach może być konieczna znacznie szybsza wymiana powietrza. Należy unikać powtórnego wykorzystania przez zwierzęta nie oczyszczonego powietrza. Należy jednakże podkreślić, że nawet najwydajniejsza system wentylacyjny nie może zrekompensować niedostatecznego rutynowego czyszczenia lub zaniedbania.

2.1.3. System wentylacyjny powinien być tak skonstruowany, aby nie było szkodliwych przeciągów.

2.1.4. Palenie w pomieszczeniach, gdzie znajdują się zwierzęta, powinno być zabronione.

2.2. Temperatura

2.2.1. W tabeli 1 podano zalecany zakres temperatury utrzymywanej w pomieszczeniach dla zwierząt. Należy też podkreślić, że liczby te odnoszą się jedynie do pomieszczeń dla dorosłych i zdrowych zwierząt. Noworodki i młode zwierzęta będą często wymagać znacznie wyższej temperatury. Temperatura lokali powinna być regulowana w zależności od możliwych zmian w regulacji cieplnej zwierząt, które mogą być spowodowane szczególnymi warunkami fizjologicznymi lub mogą być skutkiem doświadczenia.

2.2.2. W warunkach klimatycznych najczęściej występujących w Europie może być potrzebne wyposażenie pomieszczeń w system wentylacyjny umożliwiający zarówno ogrzewanie, jak i chłodzenie doprowadzanego powietrza.

2.2.3. W ośrodkach badawczych może być wymagana dokładna regulacja temperatury w pomieszczeniach do trzymania zwierząt, ponieważ temperatura środowiska jest czynnikiem mającym poważny wpływ na metabolizm wszystkich zwierząt.

2.3. Wilgotność

Skrajne odchylenia wilgotności względnej (RH) w pomieszczeniach mają niekorzystny wpływ na zdrowie i dobrostan zwierząt. Dlatego zaleca się, aby poziom RH w pomieszczeniach do trzymania zwierząt był odpowiedni dla danego gatunku i zwykle utrzymywany był na poziomie 55 % + 10 %. Należy unikać występowania wartości mniejszej niż 40 % i większej niż 70 % RH przez dłuższy okres.

2.4. Oświetlenie

W pomieszczeniach bez okien konieczne jest zapewnienie regulowanego oświetlenia zarówno w celu zaspokojenia biologicznych potrzeb zwierząt, jak i w celu zapewnienia zadowalających warunków pracy. Konieczne jest również kontrolowanie intensywności oświetlenia i jego cykliczności. Przy trzymaniu zwierząt albinosów należy uwzględnić ich wrażliwość na światło (patrz także pkt 2.6).

2.5. Hałas

Hałas może być ważnym czynnikiem zakłócającym spokój w pomieszczeniach dla zwierząt. Pomieszczenia do trzymania oraz pomieszczenia doświadczalne powinny być odizolowane od silnych źródeł hałasu zarówno o częstotliwościach słyszalnych, jak i wyższych, w celu uniknięcia niepożądanych zmian w zachowaniu i fizjologii zwierząt. Nagłe hałasy mogą prowadzić do znaczących zmian w czynnościach narządów, ale ponieważ hałasy są często nieuniknione, więc niekiedy godne polecenia jest utrzymywanie w pomieszczeniach do trzymania zwierząt oraz pomieszczeniach doświadczalnych stałego dźwięku o umiarkowanym natężeniu, takiego jak łagodna muzyka.

2.6. Systemy alarmowe

Obiekty, w których trzymana jest duża liczba zwierząt, są słabym punktem. Zalecane jest, więc właściwe zabezpieczenie obiektów przez zainstalowanie urządzeń wykrywających pożar oraz wtargnięcie osób niepowołanych. Usterki techniczne lub awaria wentylacji to następne zagrożenie, które może spowodować niepokój lub nawet śmierć zwierząt wskutek uduszenia i przegrzania lub w mniej poważnych przypadkach mieć tak niekorzystny wpływ na doświadczenie, że zakończy się ono niepowodzeniem i będzie musiało zostać powtórzone. Przy urządzeniach grzewczych i wentylacyjnych powinny, więc zostać zainstalowane odpowiednie urządzenia monitorujące, pozwalające pracownikom na nadzorowanie ogólnego działania tych urządzeń. Jeżeli jest to uzasadnione, należy zainstalować awaryjny generator w celu utrzymania w ruchu urządzeń podtrzymujących czynności życiowe zwierząt oraz zapewnienia oświetlenia na wypadek awarii lub odcięcia zasilania. Wyraźne instrukcje postępowania w sytuacjach awaryjnych powinny być umieszczone w widocznym miejscu. W stawach dla ryb zaleca się stosowanie urządzeń alarmowych uruchamianych w razie odcięcia dopływu wody. Należy dołożyć starań, aby działanie systemów alarmowych możliwie najmniej niepokoiło zwierzęta.

3. OPIEKA

3.1. Zdrowie

3.1.1. Osoba odpowiedzialna za ośrodek powinna zapewnić regularne wizytowanie zwierząt oraz nadzór nad pomieszczeniami i opieką ze strony weterynarza lub innej właściwej osoby.

3.1.2. Zgodnie z oceną potencjalnego zagrożenia dla zwierząt należy zwracać odpowiednią uwagę na zdrowie i higienę personelu.

3.2. Chwytanie

Zwierzęta dzikie i zdziczałe powinny być chwytane jedynie metodami humanitarnymi i przez doświadczone osoby, posiadające dokładną wiedzę o zwyczajach i naturalnym środowisku zwierząt, które mają zostać schwytane. Jeżeli podczas chwytania ma zostać użyte znieczulenie lub inny lek, to powinien on zostać podany przez weterynarza lub inną właściwą osobę. Każde poważnie ranne zwierzę powinno zostać tak szybko, jak to możliwe, dostarczone do weterynarza w celu poddania go leczeniu. Jeżeli według opinii weterynarza zwierzę może nadal egzystować jedynie w stanie cierpienia lub bólu, to należy je natychmiast zabić metodą humanitarną. W razie nieobecności weterynarza każde zwierzę, które jest poważnie ranne, powinno zostać natychmiast zabite metodą humanitarną.

3.3. Załadunek i warunki przewozu

Każdy przewóz niewątpliwie jest dla zwierząt stresującym doświadczeniem, które powinno być ograniczone tak dalece, jak to możliwe. Stan zdrowia zwierząt przeznaczonych do transportu powinien być dobry, a zapewnienie tego jest obowiązkiem nadawcy. Zwierzęta chore lub z innych powodów niebędące w dobrym stanie nie powinny nigdy podlegać przewożeniu, które nie byłoby konieczne z powodów diagnostycznych lub leczniczych. Należy szczególną opieką otoczyć samice w zaawansowanej ciąży. Samice, do których istnieje prawdopodobieństwo, że mogłyby urodzić w czasie transportu, lub takie, które urodziły w ciągu 48 godzin poprzedzających transport, oraz ich potomstwo, nie powinny być przewożone. Nadawca i przewoźnik powinni, w trakcie załadunku i przewożenia, zastosować wszelkie środki mające na celu uniknięcie niepotrzebnego cierpienia zwierząt wskutek nieodpowiedniej wentylacji, narażenia na skrajne temperatury, braku karmy i wody, znacznie przedłużającej się podróży itp. Odbiorca powinien być właściwie poinformowany o szczegółach transportu i niezbędnej dokumentacji szczegółowych danych w celu zapewnienia szybkiego przyjęcia zwierząt i odbioru ich w miejscu docelowym. Przypomina się, że jeżeli chodzi o międzynarodowy transport zwierząt obowiązują przepisy dyrektywy 77/489/EWG i 81/389/EWG; zalecane jest też ścisłe przestrzeganie krajowych przepisów ustawowych i wykonawczych, a także przepisów dotyczących żywych zwierząt, które wydały Zrzeszenie Międzynarodowego Transportu Lotniczego i Zrzeszenie Zwierzęcego Transportu Lotniczego.

3.4. Przyjęcie i rozładunek

Przesyłki zwierząt powinny być przyjmowane i rozładowywane bez możliwych do uniknięcia opóźnień. Po inspekcji zwierzęta powinny zostać przeniesione do czystych klatek lub kojców i zaopatrzone w odpowiednią ilość karmy i wody. Zwierzęta chore lub z innych powodów niebędące w dobrym stanie powinny być trzymane pod ścisłą obserwacją i oddzielnie od innych zwierząt. Powinny one być zbadane przez weterynarza lub inną właściwą osobę tak szybko jak to możliwe, w miarę potrzeby poddane leczeniu. Zwierzęta, które nie mają żadnej szansy na wyleczenie, powinny zostać natychmiast zabite metodą humanitarną. Ostatecznie, wszystkie zwierzęta muszą zostać zarejestrowane i oznakowane zgodnie z przepisami art. 17 i 18 oraz art. 19 ust. 5 niniejszej dyrektywy. Skrzynki transportowe, jeżeli niemożliwe jest właściwe ich odkażanie, powinny zostać natychmiast zniszczone.

3.5. Kwarantanna, izolacja i aklimatyzacja

3.5.1. Kwarantanna ma na celu:

a) ochronę innych zwierząt w ośrodku;

b) ochronę ludzi przed infekcjami odzwierzęcymi;

c) ustanowienie dobrej praktyki naukowej.

Jeżeli stan zdrowia zwierząt przyjmowanych do ośrodka nie jest zadowalający, to zaleca się aby przeszły okres kwarantanny. W niektórych przypadkach, na przykład wścieklizny, okres kwarantanny może być ustalony w krajowych przepisach Państw Członkowskich. W innych jest on różny i powinien zostać ustalony przez właściwą osobę zależnie od okoliczności, zwykle przez weterynarza współpracującego z ośrodkiem (patrz też tabela. 2).

Zwierzęta mogą być wykorzystywane do doświadczeń podczas okresu kwarantanny, gdy tylko zaaklimatyzują się w nowym środowisku i jeżeli nie stwarzają znaczącego zagrożenia dla ludzi lub innych zwierząt.

3.5.2. Zaleca się, aby w pobliżu znajdowały się obiekty, w których będzie się izolować zwierzęta wykazujące objawy choroby i, które mogłyby stanowić zagrożenie dla ludzi lub innych zwierząt.

3.5.3. Jeśli nawet zwierzęta są oceniane jako zdrowe, dobrze jest ze względów hodowlanych poddać je aklimatyzacji przed wykorzystaniem w doświadczeniach. Czas potrzebny na aklimatyzację zależy od wielu czynników, takich jak stres, na który narażone były zwierzęta, a to z kolei zależy od innych czynników, takich jak czas trwania transportu i wiek zwierzęcia. O okresie aklimatyzacji powinna zadecydować właściwa osoba.

3.6. Trzymanie w klatkach

3.6.1. Możliwe jest rozróżnienie między dwoma szeroko stosowanymi systemami trzymania zwierząt.

Po pierwsze, istnieje system spotykany w ośrodkach hodowlanych, zaopatrzeniowych i badawczych, przystosowany w zakresie biomedycznym do trzymania zwierząt takich jak gryzonie, króliki, zwierzęta mięsożerne, ptaki oraz zwierzęta z rzędu ssaków naczelnych, czasem także przeżuwaczy, trzody chlewnej i koni. Proponowane wytyczne dotyczące klatek, kojców, wybiegów i przegród stajennych odpowiednich do takich celów przedstawiono w tabelach 3-13. Dodatkowe wytyczne dotyczące minimalnej powierzchni klatek znajdują się na rysunkach 1-7. Ponadto odpowiednie informacje dotyczące oceny obsady zwierząt w klatkach są przedstawione na rysunkach 8-12.

Po drugie, istnieje system często spotykany w ośrodkach przeprowadzających doświadczenia jedynie na zwierzętach gospodarczych lub podobnie dużych. Obiekty w takich ośrodkach nie powinny być gorsze niż te wymagane przez aktualne normy weterynaryjne.

3.6.2. Klatki i zagrody nie powinny być wykonane z materiału szkodzącego zdrowiu zwierząt i powinny być skonstruowane w sposób uniemożliwiający ich kaleczenie się, a także, jeżeli nie są jednorazowego użytku, powinny być wykonane z odpornego materiału dostosowanego do technik czyszczenia i odkażania. W szczególności należy zwrócić uwagę na konstrukcję podłóg klatek i kojców, która powinna być dostosowana do gatunku i wieku trzymanych zwierząt i być tak skonstruowana, aby ułatwiać usuwanie odchodów.

3.6.3. Kojce powinny być skonstruowane z myślą o dobrostanie danego gatunku zwierząt. Powinny one pozwalać na zaspokojenie niektórych potrzeb samozachowawczych (na przykład potrzeba wspinania się, ukrywania lub czasowej osłony), a ich konstrukcja powinna umożliwiać skuteczne czyszczenie oraz zapobiegać kontaktom z innymi trzymanymi zwierzętami.

3.7. Karmienie

3.7.1. Przy wyborze, produkcji i przygotowaniu karmy należy zachować środki ostrożności, aby unikać zanieczyszczeń chemicznych, fizycznych i biologicznych. Karma powinna być zapakowana w szczelne, zamknięte torebki, w stosownych przypadkach z oznaczoną datą produkcji. Załadunek, transport i przechowywanie karmy również nie powinny powodować jej zanieczyszczenia, pogorszenia się jej jakości lub zniszczenia. Magazyny powinny być chłodne, ciemne, suche i zabezpieczone przed szkodnikami i owadami. Karma łatwo psująca się, jak zielenina, warzywa, owoce, mięso, ryby itp. powinna być składowana w zimnych pomieszczeniach, chłodziarkach lub zamrażarkach.

Wszystkie kosze na karmę, koryta i inne naczynia do karmienia powinny być regularnie czyszczone i w razie potrzeby sterylizowane. Jeżeli stosowana jest karma wilgotna, a jeżeli karma łatwo ulega zanieczyszczeniu wodą, moczem itp., to konieczne jest codzienne czyszczenie.

3.7.2. Proces rozprowadzania karmy może się różnić w zależności od gatunku zwierzęcia, jednakże powinien on być taki, aby zaspokajał jego fizjologiczne potrzeby. Należy zabezpieczyć dostęp do karmy każdemu zwierzęciu.

3.8. Woda

3.8.1. Niezanieczyszczona woda pitna powinna być zawsze dostępna dla wszystkich zwierząt. W czasie transportu jest do przyjęcia dostarczanie wody w formie wilgotnej karmy. Woda jest jednakże nośnikiem drobnoustrojów, dlatego powinna być dostarczana tak, aby zminimalizować zagrożenie. W powszechnym użyciu są dwie metody dostarczania wody: w butelkach i za pomocą automatycznych urządzeń.

3.8.2. Butelki są często używane do dostarczania wody małym zwierzętom, takim jak gryzonie lub króliki. Stosowane butelki powinny być wykonane z półprzezroczystego materiału, aby można było kontrolować ich zawartość. Powinny one mieć szeroki otwór wlotowy, aby można było łatwo i skutecznie je czyścić, a jeżeli są wykonane z plastiku, to nie powinny przeciekać. Kapsle, korki i rurki powinny również być sterylizowane i łatwe do oczyszczenia. Wszystkie butelki i akcesoria powinny być rozbierane na części, czyszczone i sterylizowane we właściwych i regularnych odstępach czasu. Bardziej wskazane jest zastępowanie butelek po zużyciu wody czystymi i wysterylizowanymi niż ponowne ich napełnianie w pomieszczeniach do przetrzymywania zwierząt.

3.8.3. Automatyczne poidła powinny być regularnie sprawdzane, obsługiwane i przepłukiwane, aby zapobiec wypadkom i rozprzestrzenianiu się infekcji. Jeżeli używane są klatki o twardych podłogach, to należy zadbać o zmniejszenie możliwości ich zalania. W celu monitorowania jakości wody potrzebne są regularne badania bakteriologiczne.

3.8.4. Woda pobierana z publicznych sieci wodociągowych zawiera pewną liczbę drobnoustrojów, które są zwykle nieszkodliwe dla zwierząt, jeżeli nie ma się do czynienia ze zwierzętami określonymi mikrobiologicznie. W takich przypadkach woda przeznaczona do pojenia powinna być uzdatniana. Woda dostarczana z wodociągów publicznych jest zwykle chlorowana w celu ograniczenia rozwoju drobnoustrojów. Takie chlorowanie nie zawsze jest wystarczające, aby ograniczyć rozwój niektórych potencjalnych czynników chorobotwórczych takich jak na przykład Pseudomonas. Jako dodatkowy środek osiągnięcia pożądanego efektu, można zastosować podwyższenie poziomu chloru w wodzie lub jej zakwaszenie.

3.8.5. U ryb, płazów i gadów tolerancja na zakwaszenie, chlor i inne chemikalia waha się w szerokich granicach, w zależności od gatunku. Dlatego należy zastosować rozwiązania dostosowujące zaopatrzenie w wodę przeznaczoną do akwariów i zbiorników do wymagań i zakresów tolerancji poszczególnych gatunków.

3.9. Ściółka

Ściółka powinna być sucha, chłonna, niepyląca, nietoksyczna wolna od czynników zakaźnych i szkodników oraz wszelkich innych form zanieczyszczenia. Należy dołożyć szczególnych starań, aby uniknąć wykorzystywania trocin lub materiału ściółkowego pochodzącego z drewna, które było poddawane działaniu substancji chemicznych. Można natomiast wykorzystywać na ściółkę niektóre odpady i produkty uboczne pochodzenia przemysłowego, takie np. jak ścinki papieru.

3.10. Ruch i obchodzenie się ze zwierzętami

3.10.1. Jest godne polecenia, aby wykorzystywać każdą możliwą okazję do umożliwienia zwierzętom zażywania ruchu.

3.10.2. Zachowanie zwierzęcia podczas doświadczenia zależy w dużej mierze od jego zaufania do człowieka, które trzeba rozwijać. Zwierzę dzikie lub zdziczałe prawdopodobnie nigdy nie stanie się idealnym zwierzęciem doświadczalnym. Inaczej jest w przypadku zwierzęcia udomowionego, urodzonego i wychowanego w kontakcie z człowiekiem. Raz uzyskane zaufanie należy jednakże pielęgnować. Dlatego zalecane jest utrzymywanie częstego kontaktu ze zwierzętami tak, aby zwierzęta przyzwyczaiły się do ludzkiej obecności i jego działania. W miarę potrzeb, należy zarezerwować czas na mówienie do zwierząt, dotykanie ich i czyszczenie. Personel podczas obcowania ze zwierzętami powinien być życzliwy, łagodny, ale i zdecydowany.

3.11. Czyszczenie

3.11.1. Standard obiektu zależy w dużej mierze od dobrej higieny. Powinny być podane wyraźne instrukcje dotyczące wymiany ściółki w klatkach i kojcach.

3.11.2. Powinny zostać ustalone odpowiednie sposoby czyszczenia, mycia, odkażania oraz w razie potrzeby sterylizacji klatek i wyjałowienia akcesoriów, butelek i innego wyposażenia. Należyta czystość i porządek powinny być też utrzymywane w pomieszczeniach do trzymania i mycia zwierząt oraz w magazynach.

3.11.3. Powierzchnie znajdujących się na wolnym powietrzu kojców, klatek i wybiegów powinny być regularnie czyszczone oraz tam, gdzie to właściwe, odnawiane w celu zapobieżenia powstawaniu źródeł infekcji lub inwazji pasożytów zewnętrznych.

3.12. Humanitarne zabijanie zwierząt

3.12.1. Wszystkie humanitarne metody zabijania zwierząt wymagają wiedzy fachowej, którą można osiągnąć jedynie przez właściwe szkolenie.

3.12.2. Wolno wykrwawić głęboko nieprzytomne zwierzę, ale leki paraliżujące mięśnie przed wystąpieniem utraty przytomności, te o działaniu kuraro podobnym, oraz rażenie prądem elektrycznym bez przepływu prądu przez mózg nie powinny być stosowane bez wcześniejszego znieczulenia.

Nie należy zezwalać na tuszy zwierzęcej przed wystąpieniem stężenia pośmiertnego (rigor mortis).

..................................................

Notka Wydawnictwa Prawniczego "Lex"

Grafiki zostały zamieszczone wyłącznie w Internecie. Obejrzenie grafik podczas pracy z programem Lex wymaga dostępu do Internetu.

..................................................

grafika

* Z dniem 1 stycznia 2013 r., na podstawie art. 62 dyrektywy nr 2010/63/UE z dnia 22 września 2010 r. w sprawie ochrony zwierząt wykorzystywanych do celów naukowych (Dz.U.UE.L.10.276.33) nin. dyrektywa traci moc, jednakże stosuje się ją nadal w odniesieniu do art. 13, który uchyla się z dniem 10 maja 2013 r.

1 Art. 24a dodany przez art. 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2003/65/WE z dnia 22 lipca 2003 r. (Dz.U.UE.L.03.230.32) zmieniającej nin. dyrektywę z dniem 16 września 2003 r.

2 Art. 24b dodany przez art. 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2003/65/WE z dnia 22 lipca 2003 r. (Dz.U.UE.L.03.230.32) zmieniającej nin. dyrektywę z dniem 16 września 2003 r.

• Identyfikator: Dz.U.UE.L.1986.358.1
• Rodzaj: Dyrektywa
• Tytuł: Dyrektywa 86/609/EWG w sprawie zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych Państw Członkowskich dotyczących ochrony zwierząt wykorzystywanych do celów doświadczalnych i innych celów naukowych
• Data aktu: 24/11/1986
• Data ogłoszenia: 18/12/1986
• Data wejścia w życie: 01/05/2004, 28/11/1986