(Dz.U.UE C z dnia 20 czerwca 2025 r.)
| Sprawozdawca: Jean-Luc VANRAES (BE/Renew Europe), radny gminy Uccle |
| Dokumenty źródłowe: Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów "Komunikat z 2024 r. w sprawie polityki rozszerzenia UE" COM(2024) 690 SWD (2024) 690 - SWD (2024) 691 - SWD (2024) 692 - SWD (2024) 693 - SWD (2024) 694 - SWD (2024) 695 - SWD (2024) 696 |
ZALECENIA POLITYCZNE
EUROPEJSKI KOMITET REGIONÓW (KR),
Uwagi ogólne
1. Odnotowuje z dużym zainteresowaniem sporządzony przez Komisję Europejską "Komunikat z 2024 r. w sprawie polityki rozszerzenia UE" i towarzyszące mu sprawozdania w sprawie Albanii, Bośni i Hercegowiny, Kosowa * , Czarnogóry, Macedonii Północnej, Serbii i Turcji. Z zadowoleniem przyjmuje zawarte w nim niezbędne zalecenia i wytyczne dotyczące kluczowych priorytetów w zakresie reform.
2. Podkreśla znaczenie polityki rozszerzenia UE w stawianiu czoła obecnym wyzwaniom geopolitycznym (w tym wojnie w Ukrainie) i zwraca uwagę na nową dynamikę - zarówno dla aspirujących kandydatów, jak i państw członkowskich UE - skłaniającą do uzgodnienia wspólnego stanowiska co do wspólnej podstawy demokracji, praw człowieka i poszanowania praworządności. Dlatego też uważa, że szczególnie integracja krajów Bałkanów Zachodnich jest elementem, który uzupełni budowę europejskiej wspólnoty pokoju i wartości.
3. Potwierdza swoje poparcie dla stopniowej integracji krajów kandydujących do UE w wybranych obszarach polityki, przy zastosowaniu podejścia opartego na osiągnięciach, które wymaga zaangażowania na rzecz wartości UE i spełnienia kryteriów kopenhaskich. Wyraża zaniepokojenie ostatnimi wydarzeniami w niektórych krajach kandydujących, które budzą wątpliwości co do ich zaangażowania na rzecz wartości UE i praworządności, w tym poszanowania demokracji lokalnej, takimi jak aresztowanie burmistrza Stambułu Ekrema imamoglu i innych lokalnych urzędników w Turcji. Zwraca uwagę na potrzebę przyspieszenia programów reform w ramach planu wzrostu gospodarczego dla Bałkanów Zachodnich, przy zapewnieniu, że cele Europejskiego Zielonego Ładu będą priorytetowo uwzględniały rozwój gospodarczy, bezpieczeństwo energetyczne, niezależność energetyczną i konkurencyjność przemysłu, by wspierać odporne gospodarki.
4. Wzywa Komisję Europejską do dopilnowania, by kraje kandydujące i potencjalni kandydaci od samego początku aktywnie angażowali władze lokalne i regionalne we wdrażanie programów reform w ramach planu wzrostu gospodarczego, a zwłaszcza we wzmacnianie zdolności absorpcyjnych. Podkreśla, że Komitet Regionów i jego organy są gotowe wspierać władze lokalne i regionalne w realizacji tego celu poprzez wymianę dobrych praktyk. Zaleca, aby Komisja wzmocniła swoje bezpośrednie zaangażowanie w istniejące sieci regionalne i zacieśniła współpracę z nimi, by wspierać skuteczniejszą współpracę - mowa tu na przykład o Sieci Stowarzyszeń Samorządów Lokalnych Europy Południowo-Wschodniej (NALAS). Podkreśla ponadto, jak istotne są konsultacje z władzami lokalnymi i regionalnymi podczas wyznaczania priorytetów finansowych oraz opracowywania projektów w powiązaniu z ramami inwestycyjnymi dla Bałkanów Zachodnich.
5. Z zadowoleniem przyjmuje decyzję Komisji o rozszerzeniu rocznego sprawozdania na temat praworządności na Albanię, Czarnogórę, Macedonię Północną i Serbię i odnotowuje, że wszelkie dalsze rozszerzenia na inne wybrane kraje kandydujące nie mogą kolidować z procesem rozszerzenia.
6. Zauważa, że skuteczna samorządność lokalna i regionalna oraz dobrze prosperująca demokracja lokalna są podstawowymi filarami mechanizmów kontroli i równowagi leżących u podstaw systemu praworządności. Mają także kluczowe znaczenie dla wspierania kultury praworządności w państwach członkowskich UE i krajach kandydujących i u potencjalnych kandydatów. Proponuje, aby kwestie dotyczące praworządności na szczeblu lokalnym i regionalnym były rozpatrywane w ramach grup roboczych KR-u i wspólnych komitetów konsultacyjnych (WKK).
7. Wyraża zadowolenie ze wzmianki Komisji dotyczącej współpracy terytorialnej, w tym współpracy transgranicznej między krajami kandydującymi i potencjalnymi kandydatami z sąsiadującymi państwami członkowskimi w kluczowych sektorach społecznych, gospodarczych i środowiskowych, w których lokalne gminy odgrywają wiodącą rolę.
8. Podkreśla nieodzowną rolę władz lokalnych i regionalnych we wspieraniu pojednania, zajmowaniu się historycznym dziedzictwem i rozwiązywaniu kwestii dwustronnych poprzez dialog, budowę zaufania i wspólne inicjatywy transgraniczne, a także w promowaniu kierowanych lokalnie rozwiązań, zgodnie z zasadami Unii Europejskiej.
9. Zauważa z zaniepokojeniem, że Komisja nie uznaje w wystarczającym stopniu szerszej roli władz lokalnych i regionalnych we wdrażaniu dorobku prawnego UE, w tym ich potencjału w zakresie wspierania krajów kandydujących i potencjalnych kandydatów poprzez budowanie zdolności oraz wymianę najlepszych praktyk i monitorowanie reform. Podkreśla znaczenie wzmocnienia głosu władz lokalnych i regionalnych w instytucjach UE i angażowania ich na wczesnych etapach unijnych działań. Uważa ponadto, że istotne jest ich włączanie w negocjacje w sprawie ważnych rozdziałów, które bezpośrednio ich dotyczą. Zwraca uwagę, że szczebel lokalny i regionalny odpowiada za wdrażanie do 70 % prawodawstwa UE i tym samym odgrywa zasadniczą rolę w dostosowywaniu krajów kandydujących do standardów unijnych.
10. Wzywa Komisję i Radę do rozważenia dalszego włączenia wspólnych komitetów konsultacyjnych w proces akcesyjny do Unii Europejskiej.
11. Zwraca uwagę na znaczenie skutecznej decentralizacji w krajach kandydujących w celu pełnego wykorzystania korzyści płynących z procesu akcesyjnego do UE. Zaznacza kluczową rolę KR-u w ocenie stanu decentralizacji i wykorzystaniu jego instytucjonalnej wiedzy fachowej i praktycznego doświadczenia jego członkiń i członków. Podkreśla, że wysiłkom na rzecz decentralizacji musi towarzyszyć decentralizacja fiskalna, tak aby odpowiedzialne szczeble sprawowania rządów dysponowały środkami finansowymi umożliwiającymi im wypełnianie swoich ról.
12. Uznaje, że dla krajów kandydujących i potencjalnych kandydatów ogromne znaczenie ma pełne dostosowanie do wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa UE (WPZiB) oraz lepsze przestrzeganie wspólnych zasad i priorytetów strategicznych, które są zgodne ze Strategicznym kompasem i stanowią podstawę zewnętrznych działań Unii Europejskiej. Wzywa kraje kandydujące i potencjalnych kandydatów do pełnego przestrzegania prawa międzynarodowego, w tym Konwencji Narodów Zjednoczonych o prawie morza (UNCLOS), jako części dorobku prawnego UE.
13. Podkreśla zasadniczą rolę władz lokalnych i regionalnych w zwalczaniu dezinformacji i mowy nienawiści za pośrednictwem programów na rzecz umiejętności korzystania z mediów (cyfrowych) oraz poprzez promowanie otwartości i rozliczalności, wspieranie wysokiej jakości dziennikarstwa lokalnego i wzmacnianie sieci weryfikatorów informacji. Wnosi o lepszą koordynację z organami krajowymi i współpracę ze społeczeństwem obywatelskim w celu zwiększenia świadomości i budowania zaufania poprzez komunikację opartą na faktach.
14. Zwraca się do Komisji Europejskiej o zwiększenie wsparcia dla władz lokalnych w stawianiu czoła wyzwaniom związanym ze środowiskiem i zmianą klimatu, w tym w rozwiązaniu pilnej kwestii zanieczyszczenia powietrza. Podkreśla kluczową rolę, jaką samorządy lokalne odgrywają w dostosowywaniu się do dorobku prawnego UE w zakresie ochrony środowiska i we wdrażaniu tego dorobku. Zwraca uwagę na konieczność zapewnienia dostosowanej do potrzeb pomocy i zasobów, aby samorządy mogły skutecznie zaspakajać te potrzeby. Zaznacza, że wsparcie władz lokalnych w poprawianiu jakości świadczonych przez nie usług publicznych zgodnie z ramami prawnymi UE dotyczącymi ochrony środowiska (jakości powietrza i wody, gospodarowania odpadami) może się przyczynić do pokazania obywatelkom i obywatelom krajów kandydujących bardziej widocznych i wymiernych efektów zbliżenia do UE.
15. Podkreśla istotny wkład władz lokalnych i regionalnych w zapobieganie klęskom żywiołowym i zagrożeniom, zwłaszcza w świetle katastrof naturalnych, które w 2024 r. dotknęły kilka państw członkowskich UE i krajów kandydujących i potencjalnych kandydatów. Zaznacza, że władze lokalne i regionalne, jako pierwsza linia obrony, mają zasadnicze znaczenie dla szybkiego i skutecznego reagowania na katastrofy naturalne i inne kryzysy na szczeblu lokalnym, i podkreśla potrzebę lepszej koordynacji w celu zwiększenia gotowości i odporności na klęski żywiołowe, w tym poprzez rozwiązania oparte na zasobach przyrody, takie jak ponowne zalesianie, odtwarzanie terenów podmokłych i zrównoważona gospodarka wodna, a także poprzez inwestowanie w odporną infrastrukturę i zaawansowane systemy wczesnego ostrzegania oraz wzmocnienie bezpieczeństwa energetycznego dzięki zróżnicowanym i niezawodnym źródłom energii.
16. Wzywa do wdrożenia w całym regionie Bałkanów Zachodnich projektów podobnych do udanej inicjatywy Albanii "Gminy dla Europy", aby poprawić wyniki samorządów lokalnych w kwestiach związanych z Unią Europejską.
17. Zwraca się do Komisji i krajów kandydujących i potencjalnych kandydatów, by zwalczały "zawłaszczanie państwa na poziomie lokalnym", rozumiane jako lokalny system sprawowania rządów, w pełni lub częściowo uzurpowany przez wpływowe osoby lub grupy w celu służenia własnym konkretnym interesom. Wyraża głębokie zaniepokojenie utrzymywaniem się nielegalnych i nieprzejrzystych praktyk, w tym między innymi nominacji pod patronatem w lokalnych administracjach i przedsiębiorstwach publicznych, nadużywaniem partii politycznych do osobistych korzyści oraz politycznie umotywowaną rekrutacją i awansem urzędników służby cywilnej.
Uwagi dotyczące poszczególnych krajów
ALBANIA
18. Z zadowoleniem przyjmuje utworzenie wspólnego komitetu konsultacyjnego (WKK) (na podstawie decyzji Rady Stabilizacji i Stowarzyszenia UE-Albania, która weszła w życie 1 grudnia 2024 r.) w celu zapewnienia stałej współpracy między albańskimi władzami lokalnymi i regionalnymi a instytucjami Unii Europejskiej.
19. Wyraża uznanie dla Rady Stabilizacji i Stowarzyszenia za uwzględnienie wymogów dotyczących równowagi płci i pluralizmu politycznego w odniesieniu do członkostwa we wspólnym komitecie konsultacyjnym. Wzywa władze albańskie do przestrzegania parytetów płci, w szczególności do zapewnienia uczciwej reprezentacji i równych szans dla kandydujących kobiet w wyborach parlamentarnych i lokalnych w celu promowania udziału kobiet w polityce.
20. Apeluje o stałe wspierania wysiłków na rzecz poprawy zdolności samorządów lokalnych do wypełniania ich obowiązków w procesie integracji z Unią Europejską poprzez budowanie zasobów finansowych, zdolności administracyjnych i autonomii fiskalnej, aby między innymi móc korzystać ze wsparcia finansowego UE.
21. Uwypukla potrzebę przyjęcia nowej reformy administracji publicznej i rozpoczęcia jej wdrażania na wszystkich szczeblach, w tym na poziomie lokalnym - także przepisów dotyczących służby cywilnej regulujących rekrutację, awanse w oparciu o osiągnięcia oraz zwalnianie pracowników.
22. Podkreśla znaczenie dalszego wzmacniania środków na rzecz zwalczania ingerencji zagranicznych, przeciwdziałania manipulacjom informacjami i zwiększenia odporności społecznej na zagrożenia hybrydowe. Z zadowoleniem przyjmuje decyzję Albanii o podpisaniu w czerwcu 2024 r. protokołu ustaleń w sprawie przystąpienia do Europejskiego Centrum ds. Zwalczania Zagrożeń Hybrydowych z siedzibą w Helsinkach.
23. Odnotowuje z zaniepokojeniem przyjęcie szeroko zakrojonej ustawy o amnestii w sprawach karnych, która doprowadziła do ułaskawienia i zmniejszenia kar dla osób skazanych za poważne przestępstwa, co budzi poważne wątpliwości co do rozliczalności i skuteczności działań antykorupcyjnych. Apeluje o ukierunkowane oceny ryzyka i konkretne środki w celu zwalczania korupcji w sektorach wysokiego ryzyka, w tym w policji, służbach celnych, zarządzaniu gruntami i nieruchomościami, katastrze państwowym i zamówieniach publicznych.
24. Zwraca uwagę na potrzebę wzmocnienia roli Rady Konsultacyjnej jako głównego forum dialogu instytucjonalnego i koordynacji między rządem centralnym a władzami lokalnymi. Podkreśla znaczenie aktywnego zaangażowania jednostek samorządu terytorialnego i stowarzyszeń samorządów lokalnych na wczesnych etapach inicjatyw ustawodawczych, aby zapewnić ich lepsze dostosowanie do lokalnych potrzeb i priorytetów.
BOŚNIA I HERCEGOWINA
25. Wzywa Bośnię i Hercegowinę do wykonania orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka i Trybunału Konstytucyjnego Bośni i Hercegowiny. Apeluje do władz o zmianę ordynacji wyborczej, tak aby trzy narody tworzące to państwo mogły być prawomocnie reprezentowane w instytucjach państwowych, a wszyscy obywatele mogli być wybierani do wszystkich organów. Bośnia i Hercegowina może przetrwać i funkcjonować jedynie jako całe państwo składające się z trzech narodów i innych obywateli, bez prawa części składowych do secesji i bez unitaryzacji kraju.
26. Potępia kroki podjęte przez przywódców Republiki Serbskiej prowadzące do odłączenia tego podmiotu od Bośni i Hercegowiny, a także lekceważenie Wysokiej Przedstawiciel, ponieważ narusza to porozumienie z Dayton i konstytucję Bośni i Hercegowiny oraz podważa integralność terytorialną kraju gwarantowaną przez krajowe i międzynarodowe akty prawne.
27. Podkreśla znaczenie pełnego poszanowania instytucji Bośni i Hercegowiny oraz niezawisłości jej sądownictwa i powtarza, że suwerenność i integralność terytorialna tego kraju są niepodważalne. Jest głęboko zaniepokojony decyzjami władz Republiki Serbskiej, które podważają porządek konstytucyjny państw, i wzywa do natychmiastowego wycofania tych decyzji.
28. Wyraża głębokie zaniepokojenie ograniczeniami, na które napotyka w swych działaniach społeczeństwo obywatelskie, zwłaszcza w Republice Serbskiej, w tym groźbami wobec działaczy zajmujących się wrażliwymi kwestiami (np. walką z korupcją, prawami kobiet, prawami osób LGBTIQ i migrantami) i atakami na nich. Zwraca się do władz o zapewnienie otoczenia sprzyjającego niezależnemu i zróżnicowanemu społeczeństwu obywatelskiemu.
29. Zaleca ustanowienie WKK z Komitetem Regionów, by zapewnić systematyczne zaangażowanie władz lokalnych i regionalnych (podmiotów, kantonów i gmin) w proces akcesyjny do UE. Wzywa odpowiedzialne władze do dopilnowania, by przyszły WKK uwzględniał równowagę płci i pluralizm polityczny jako wymogi WKK.
30. Zwraca uwagę na nieproporcjonalnie małą reprezentację kobiet wśród liderów partii parlamentarnych i na innych stanowiskach kierowniczych. Podziela zalecenia Komisji dotyczące harmonizacji wszystkich przepisów z aktem dotyczącym równouprawnienia płci oraz zwiększenia udziału kobiet w życiu publicznym i politycznym.
31. Wzywa do wprowadzenia większej liczby środków budowy zdolności ukierunkowanych na lokalne media (w tym praktycznych narzędzi tworzenia zdolności, zestawów medialnych, licencji i produktów opartych na wiedzy, dokumentów strategicznych i praktycznych przewodników) w celu utrzymania zdrowego ekosystemu mediów. Apeluje o pełną przejrzystość finansowania zapewnianego przez władze lokalne, ponieważ lokalne media często podlegają naciskom i wpływom politycznym.
32. Podkreśla znaczenie prezentowania najlepszych praktyk lokalnych i unijnych w takich obszarach jak reforma programów nauczania, przedsiębiorstwa będące własnością władz lokalnych i regionalnych oraz media lokalne, by zwiększyć zdolność zarządzania i promowania zrównoważonego rozwoju na szczeblu lokalnym.
33. Zwraca uwagę na pilną potrzebę zajęcia się przeszkodami technicznymi, administracyjnymi i podatkowymi nakładanymi przez władze lokalne i regionalne na przedsiębiorstwa, by poprawić lokalne otoczenie biznesowe i wspierać rozwój gospodarczy.
34. Zaznacza, że należy promować pozytywne przykłady lokalne, by zająć się spuścizną konfliktu. Należy położyć szczególny nacisk na zachęcanie gmin do współpracy ponad granicami między poszczególnymi częściami składowymi i do jej wspierania. Należy także przyczyniać się do pojednania, spójności społecznej i wzmocnionego sprawowania rządów na szczeblu lokalnym.
KOSOWO
35. Wyraża zaniepokojenie wyjątkowo niską frekwencją wyborczą i bojkotem wyborów lokalnych przez partie polityczne reprezentujące kosowskich Serbów na północy. Podkreśla znaczenie zapewnienia pluralistycznych wyborów lokalnych we wszystkich gminach, w tym na północy.
36. Zwraca się do Komisji o dalsze wspieranie tworzenia stowarzyszenia/wspólnoty gmin zamieszkanych w większości przez Serbów, zgodnie z europejskim wnioskiem z października 2023 r. Zwraca uwagę na wkład, jaki Komitet Regionów może zaoferować obu stronom w postaci swej wiedzy fachowej w zakresie pomocniczości na podstawie swej uznanej roli i biegłości.
37. Wzywa władze Kosowa do dalszego zaangażowania na rzecz pełnego wdrożenia dialogu między Belgradem a Prisztiną, tj. wspieranego przez Unię Europejską dialogu, który ma prowadzić do normalizacji stosunków między Kosowem a Serbią, aby umożliwić obu stronom poczynienie postępów na drodze do integracji europejskiej.
38. Z zadowoleniem przyjmuje wymierne postępy poczynione w zakresie poprawy równouprawnienia płci na szczeblu centralnym i lokalnym. Zwraca się do władz o dalsze zacieśnianie współpracy między gminami a instytucjami centralnymi. Uważa jednak, że zwiększona luka w zatrudnieniu między kobietami a mężczyznami (poziom ten wynosi 53,4 % w przypadku mężczyzn i 19,8 % w przypadku kobiet) stanowi poważny problem, i z zadowoleniem przyjmuje inicjatywę rządów dotyczącą fazy pilotażowej gwarancji dla młodzieży w dwóch gminach.
39. Uważa, że zwiększenie zaangażowania Unii Europejskiej we współpracę ze społecznościami lokalnymi, w tym z grupami mniejszościowymi, ma zasadnicze znaczenie.
40. Apeluje do Kosowa o unikanie jednostronnych środków mających znaczący wpływ na codzienne życie obywateli w społecznościach lokalnych, zwłaszcza na północy. Podkreśla znaczenie zadbania o to, by napięcia nie prowadziły do niezamierzonej eskalacji ani nie utrudniały postępów w dialogu.
41. Zaznacza, że należy wzmocnić koordynację między władzami centralnymi i lokalnymi, by zapewnić świadczenie usług oraz skuteczne wdrażanie i egzekwowanie strategii politycznych (w tym w sektorze administracji publicznej, środowiska i klimatu).
CZARNOGÓRA
42. Podkreśla, jak ważne jest wspieranie inkluzywnego i tolerancyjnego klimatu politycznego, który zapewniałby otwarty dialog respektujący wieloetniczny i wieloreligijny charakter Czarnogóry. Należy położyć szczególny nacisk na zagwarantowanie praw wszystkich grup oraz ich skuteczne wdrażanie, zgodnie z tym, co zapisano w aktach prawnych.
43. Zaznacza, że ważne jest unikanie działań mogących wpłynąć na dobre stosunki z państwami członkowskimi UE, takich jak przyjęcie rezolucji w sprawie ludobójstwa w obozach Jasenovac, Dachau i Mauthausen, co ma zasadnicze znaczenie dla postępów Czarnogóry na drodze do przystąpienia do UE.
44. Wnosi o gruntowną reformę ram wyborczych w Czarnogórze, by zapewnić ich pełne dostosowanie do norm unijnych. Należy zwłaszcza uwzględnić prawo do głosowania i kandydowania, przejrzystość, mechanizmy rozstrzygania sporów oraz regulacje dotyczące finansowania kampanii i mediów. Wzywa do wdrożenia niezrealizowanych zaleceń Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE) oraz Biura Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka |(ODIHR) w trosce o to, by procesy wyborcze spełniały najwyższe standardy demokratyczne.
45. Ponownie zaznacza, jak ważne jest przyjęcie i wdrożenie przepisów i środków ukierunkowanych na osiągnięcie rzeczywistej i szerokiej decentralizacji operacyjnej i fiskalnej, by zapewnić finansową i organizacyjną niezależność gmin oraz ich zrównoważony charakter. Dotyczy to zwłaszcza planowania przestrzennego i zarządzania zasobami ludzkimi (co było już wielokrotnie podkreślane przez WKK Czarnogóra).
46. Z zadowoleniem przyjmuje niedawne zmiany w ustawie o finansowaniu samorządu lokalnego, polegające na realokacji środków między gminy w celu zwiększenia dochodów gmin położonych na północy. Podkreśla, że sprawiedliwy podział zasobów jest podstawą zrównoważonego rozwoju lokalnego.
47. Ubolewa nad niskim udziałem kobiet w polityce lokalnej, w szczególności nad bardzo ograniczoną liczbą burmistrzyń, i wzywa do podjęcia środków na rzecz promowania równości płci i reprezentacji kobiet w samorządzie lokalnym.
MACEDONIA PÓŁNOCNA
48. Odnotowuje zaangażowanie Macedonii Północnej na rzecz konstruktywnego i pluralistycznego zajęcia się kwestiami dwustronnymi i historycznym dziedzictwem. Wzywa władze do wzmożenia wysiłków, by wdrożyć w dobrej wierze istniejące umowy dwustronne z krajami sąsiadującymi, w tym porozumienie znad Prespy z Grecją oraz układ o przyjaźni, stosunkach dobrosąsiedzkich i współpracy z Bułgarią.
49. Zdecydowanie zachęca rząd Macedonii Północnej, by podtrzymał swoje zobowiązanie do przyjęcia zmian konstytucyjnych mających na celu uwzględnienie obywateli, którzy mieszkają w stałym współistnieniu z obywatelami Macedonii Północnej w granicach państwa i należą do mniejszości historycznej (na przykład Bułgarów), co nie zostało wyraźnie ujęte w konstytucji.
50. Nawołuje do pilnej reformy samorządu lokalnego, w tym do wdrożenia zrównoważonych i solidnych mechanizmów finansowania. Zwraca uwagę na potrzebę wznowienia dialogu między różnymi szczeblami sprawowania rządów, aby zapewnić skuteczne i pluralistyczne sprawowanie rządów, zgodnie z programem decentralizacji na lata 2021-2026 i planem działania na lata 2024-2026.
51. Odnotowuje ogólne sprzyjające warunki dla organizacji społeczeństwa obywatelskiego w Macedonii Północnej oraz zapewnienie im możliwości uczestnictwa w dialogu z organami rządowymi. Podkreśla pilną potrzebę opracowania spójnego podejścia do angażowania organizacji społeczeństwa obywatelskiego w kształtowanie polityki na szczeblu krajowym i lokalnym.
52. Jest zaniepokojony rosnącą liczbą zabójstw kobiet i coraz większą liczbą ruchów antygenderowych. Wzywa Macedonię Północną do znacznego przyspieszenia programów na rzecz równouprawnienia płci i przyspieszenia reform w krajowych ramach polityki na rzecz integracji równości płci.
53. Ubolewa nad niskim udziałem kobiet w polityce lokalnej, w szczególności nad bardzo ograniczoną liczbą burmistrzyń, i wzywa do podjęcia środków na rzecz promowania równości płci i reprezentacji kobiet w samorządzie lokalnym.
54. Nawołuje do wdrożenia skuteczniejszych mechanizmów antykorupcyjnych, w tym krajowej strategii zapobiegania korupcji i konfliktom interesów, a także zaleceń Grupy Państw przeciwko Korupcji (GRECO). Wskazuje na potrzebę lepszego monitorowania odpowiedzialnych instytucji, a także wdrażania polityki i odpowiednich procedur.
55. Zaznacza, że potrzebna jest większa jasność w zakresie podziału kompetencji i obowiązków między władzami lokalnymi i centralnymi zaangażowanymi w zapobieganie brutalnemu ekstremizmowi i terroryzmowi. Podkreśla znaczenie zapewnienia odpowiednich zasobów finansowych i ludzkich, sprzętu i szkoleń zawodowych, by skutecznie zwalczać wszelkie formy ekstremizmu, w tym zapewnić ochronę działaczom na rzecz ochrony środowiska i dziennikarzom relacjonującym przestępstwa ekologiczne i niewłaściwe wykorzystywanie gruntów.
SERBIA
56. Wyraża zadowolenie z otwarcia Domu Europejskiego, sztandarowej inicjatywy delegatury UE w Serbii. Jednakże w Serbii nie ma jasnego stanowiska w kwestii tego, dokąd zmierza ten kraj i czy naprawdę chce przystąpić do UE. Zachęca Serbię do przyjęcia bardziej proaktywnej roli w rozpowszechnianiu jasnych i dokładnych informacji dotyczących zarówno procesu akcesyjnego do UE, jak i roli Unii jako jej najważniejszego partnera politycznego i gospodarczego.
57. Zaznacza, że Serbia musi w pełni współpracować i nadal wypełniać swoje zobowiązania w kontekście dialogu między Belgradem a Prisztiną na temat normalizacji stosunków między Serbią a Kosowem.
58. Ubolewa, że Serbia, jako kraj o największej liczbie ludności na Bałkanach Zachodnich, nie czyni postępów w negocjacjach akcesyjnych z UE i nie otworzyła rozdziału 3, oraz wzywa ten kraj do zintensyfikowania wysiłków na rzecz spełnienia wszystkich warunków członkostwa.
59. Wzywa odpowiedzialne władze do dopilnowania, aby WKK z Serbią uwzględniał równowagę płci i pluralizm polityczny w celu zwiększenia jego legitymacji i wpływu.
60. Wyraża poważne zaniepokojenie zatrzymaniem, a następnie deportacją działaczy społeczeństwa obywatelskiego, w tym obywateli państw członkowskich UE, oraz odmową zagranicznym dziennikarzom wjazdu do Serbii pod pretekstem, że "stanowią oni zagrożenie dla bezpieczeństwa". Zauważa z niepokojem, że takie działania grożą naruszeniem podstawowych wolności oraz zasady otwartości i dialogu, które mają zasadnicze znaczenie dla demokracji. Apeluje do władz serbskich o dopilnowanie, aby wszystkie środki związane z bezpieczeństwem były zgodne ze standardami praw człowieka i by unikano ich arbitralnego kierowania przeciwko podmiotom społeczeństwa obywatelskiego.
61. Krytykuje Serbię za to, że nie dostosowała się w pełni do wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa UE, do środków ograniczających UE wobec Rosji ani do większości oświadczeń wysokiego przedstawiciela dotyczących Rosji i Ukrainy (51 % w 2024 r., czyli nawet mniej niż 54 % w 2023 r.).
62. Jest zaniepokojony niestabilnością całego regionu w wyniku komentarzy przywódców politycznych w związku z protestami studenckimi przeciwko korupcji i niewłaściwemu zarządzaniu, które nastąpiły po zawaleniu się dworca kolejowego w Nowym Sadzie 1 listopada 2024 r., co doprowadziło do śmierci 16 osób. Wzywa Serbię i jej przywódców politycznych do poszanowania protestów i aktywnego zaangażowania się w środki antykorupcyjne na wszystkich szczeblach sprawowania rządów. Zastraszanie i przemoc wobec pokojowych demonstrantów ze strony władz są niedopuszczalne.
63. Z zadowoleniem przyjmuje równowagę płci osiągniętą w serbskiej administracji publicznej. Wzywa władze serbskie na wszystkich szczeblach do dalszych wysiłków na rzecz zwiększenia reprezentacji kobiet i ich udziału w życiu politycznym oraz zajęcia się kwestią ich niedostatecznego wyeksponowania podczas kampanii politycznych.
64. Z zadowoleniem przyjmuje pismo skierowane przez posłanki i posłów do Parlamentu Europejskiego do przewodniczącej Komisji Europejskiej, w którym zaapelowano o wystosowanie publicznego ostrzeżenia do rządu Serbii, że wszelkie prześladowania demonstrantów - represje, przemoc, mobilizacja kontrprotestów i duża obecność policji - będą miały bezpośredni wpływ na przystąpienie Serbii do UE. Przypomina, że zgodnie z rozporządzeniami dotyczącymi planu wzrostu gospodarczego Serbia jest zobowiązana do poszanowania mechanizmów demokratycznych, w tym wolnych i uczciwych wyborów, niezależnego sądownictwa, pluralistycznych mediów i praworządności.
65. Zwraca się do rządu Serbii o podjęcie działań w związku z propozycjami reformy ordynacji wyborczej przedstawionymi przez ODIHR/OBWE oraz do usunięcia szeregu nieprawidłowości stwierdzonych podczas wyborów w grudniu 2023 r. Apeluje do władz Republiki Serbii o zapewnienie wolności i pluralizmu mediów, ponieważ obecna sytuacja zawłaszczania mediów, w której wysocy rangą przedstawiciele władz, a nawet skazani zbrodniarze wojenni, cieszą się codzienną obecnością w mediach, podczas gdy opozycja i inne podmioty są ledwo reprezentowane, jest nie do przyjęcia.
66. Akcentuje potrzebę autentycznej i zorganizowanej współpracy między rządem a organizacjami społeczeństwa obywatelskiego. Wzywa władze do położenia kresu atakom słownym i kampaniom oszczerstw, zwłaszcza prowadzonym przez urzędników publicznych. Wnosi o większą przejrzystość w przyznawaniu środków publicznych społeczeństwu obywatelskiemu.
67. Popiera wysiłki na rzecz przyspieszenia realizacji programu reformy systemu samorządowego na szczeblu lokalnym, poprawy zdolności administracyjnych i zapewnienia środków na wsparcie samorządu lokalnego (w tym w zakresie ochrony środowiska).
68. Zwraca uwagę na ostatnie wydarzenia w Serbii, gdzie obywatele podczas największej demonstracji w historii kraju okazali niezadowolenie z funkcjonowania instytucji i całkowitego zawłaszczenia państwa przez obecny rząd.
69. Zwraca uwagę na utrzymujące się wyzwania stojące przed samorządem lokalnym, zwłaszcza na brak postępów w przyjęciu ustawy o finansowaniu Wojwodiny, mimo że przewiduje to konstytucja.
70. Podkreśla znaczenie kontroli środków z budżetu UE wykorzystywanych na programy i projekty na terytorium Serbii w celu dopilnowania, by pieniądze unijnych podatników były przeznaczane wyłącznie na ten cel.
TURCJA
71. Uznaje, że wybory lokalne w Turcji w marcu 2024 r. odbyły się w warunkach dobrej organizacji i szacunku dla woli narodu. Zwraca uwagę na szczególnie wysoką frekwencję wyborczą wynoszącą 78 %, co należy do najwyższych wyników w Europie w wyborach lokalnych. Z zaniepokojeniem odnotowuje jednak dalszy i budzący poważne obawy regres w dziedzinie demokracji, praworządności i praw podstawowych. Podkreśla, że niepokój budzą systemowy brak niezależności sądownictwa i wywierana niego nadmierna presja, a także restrykcje, zatrzymania, uwięzienia i inne środki, które wciąż są stosowane względem dziennikarzy, pracowników akademickich, członków partii politycznych, w tym parlamentarzystów, prawników, obrońców praw człowieka, użytkowników mediów społecznościowych oraz innych osób korzystających ze swoich podstawowych praw i wolności.
72. Z zadowoleniem przyjmuje znaczny wzrost liczby burmistrzyń po wyborach lokalnych: 11 prowincji, w tym 5 prowincji metropolitalnych, jest obecnie zarządzanych przez kobiety (co stanowi podwojenie liczby z 2019 r.). Z uznaniem odnotowuje historyczny wybór 61 kobiet na stanowiska burmistrzyń dystryktów, co stanowi pozytywny krok w kierunku lepszej równowagi płci w samorządzie lokalnym. Wzywa władze tureckie do poprawy ram prawnych i ich wdrażania w celu skutecznego zwalczania wszelkich form przemocy wobec kobiet i dążenia do równouprawnienia płci.
73. Ponownie wyraża poważne zaniepokojenie niedawnymi zwolnieniami wybranych burmistrzów w gminach kierowanych przez opozycję, w tym burmistrzów z prokurdyjskiej partii DEM i zastąpieniem ich powiernikami mianowanymi przez rząd, zgodnie z wprowadzoną w 2016 r. zmianą ustawy o gminach. Wzywa do natychmiastowego zaprzestania takich praktyk i do położenia kresu naciskom sądowym na burmistrzów i gminy będące w opozycji. Zaznacza, że ochrona demokracji lokalnej i pluralizmu politycznego ma dla Turcji -jako kraju kandydującego - kluczowe znaczenie w procesie akcesyjnym do UE. Wzywa Turcję, zgodnie z Europejską kartą samorządu lokalnego oraz zaleceniami Komisji Weneckiej, do zniesienia środków utrudniających funkcjonowanie demokracji lokalnej i mających szkodliwy wpływ na ogólny klimat demokratyczny zarówno na szczeblu regionalnym, jak i lokalnym. Turcja powinna też zacieśnić współpracę z Radą Europy oraz jej odpowiednimi organami i instytucjami, zrealizować ich najważniejsze zalecenia, w pełni wdrożyć europejską konwencję praw człowieka (EKPC) i inne międzynarodowe instrumenty dotyczące praw człowieka, których kraj ten jest stroną, a także zastosować się do wszystkich wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, zgodnie z art. 46 EKPC.
74. Pochwala historyczną zmianę przywództwa w Związku Gmin Turcji, w wyniku której przewodniczącym został po raz pierwszy przedstawiciel Republikańskiej Partii Ludowej (CHP) (burmistrz Stambułu). Potwierdza gotowość KR-u do kontynuowania współpracy ze Związkiem Gmin Turcji, w szczególności w zakresie organizowania posiedzeń grup roboczych i działań wspierających, takich jak udział Turcji w Eurośródziemnomorskim Zgromadzeniu Samorządów Lokalnych i Regionalnych (ARLEM).
75. Odnotowuje większą różnorodność polityczną i geograficzną oraz pod względem płci tureckich uczestników grupy roboczej ds. Turcji. Proponuje, by przekształcić ją w WKK, gdy pozwolą na to okoliczności.
76. Zwraca uwagę na ograniczoną autonomię finansową władz lokalnych, tłumioną przez nadmierną regulację i interwencję państwa w decyzje dotyczące planowania, a także przez niewystarczające procesy konsultacji, ograniczoną kontrolę nad lokalnymi stawkami podatkowymi oraz stałe poleganie na transferach z budżetu państwa w odniesieniu do większości dochodów lokalnych.
77. Wyraża uznanie dla już ustanowionej pozytywnej współpracy w zakresie ochrony ludności oraz gotowości na wypadek klęsk żywiołowych i odbudowy po nich - zarówno w ramach grupy roboczej po niszczycielskich trzęsieniach ziemi w 2023 r., jak i w ramach ARLEM-u. W tym ostatnim przypadku przedstawiciele władz lokalnych i regionalnych Turcji uczestniczyli w sporządzaniu sprawozdania ARLEM-u i planu działania w zakresie ochrony ludności. Wzywa do dalszego zaangażowania władz lokalnych i regionalnych w Turcji i w UE.
78. Wzywa Turcję do dostosowania swoich działań do odpowiednich rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ dotyczących kierowanych przez ONZ rozmów w sprawie Cypru, w tym do powstrzymania się od opowiadania się za rozwiązaniem dwupaństwowym. Wzywa UE do aktywniejszej roli we wspieraniu wszystkich etapów procesu pod przewodnictwem ONZ, z wykorzystaniem wszelkich odpowiednich środków, jakimi dysponuje. Przypomina, że uznanie wszystkich państw członkowskich UE ma zasadnicze znaczenie, i wzywa Turcję do poczynienia postępów w normalizacji stosunków z Republiką Cypryjską. Nalega, by Turcja wypełniła swoje zobowiązania wynikające z protokołu dodatkowego do układu ustanawiającego stowarzyszenie między Unią Europejską a Turcją poprzez usunięcie wszystkich przeszkód - zarówno dla swobodnego przepływu towarów, jak i dla bezpośrednich połączeń transportowych z Republiką Cypryjską. Ponownie wzywa Turcję do natychmiastowego odwrócenia jednostronnych działań w Waroszy i do pełnego poszanowania rezolucji nr 541, 550, 789 i 1251 Rady Bezpieczeństwa ONZ. Podkreśla potrzebę unikania wszelkich jednostronnych działań, które mogłyby wywołać napięcia i osłabić perspektywy pokojowego rozwiązania konfliktu, oraz zaprzestania niedozwolonych ćwiczeń wojskowych w strefach morskich Cypru.
79. Wzywa Turcję do pełnego poszanowania suwerenności i suwerennych praw państw członkowskich UE na podstawie prawa międzynarodowego, w tym Konwencji Narodów Zjednoczonych o prawie morza (UNCLOS), oraz zgodnie z zasadą stosunków dobrosąsiedzkich.
Komitet Stały Rady Ministrów wprowadził bardzo istotne zmiany do projektu ustawy przygotowanego przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej – poinformował minister Maciej Berek w czwartek wieczorem, w programie „Pytanie dnia” na antenie TVP Info. Jak poinformował, projekt nowelizacji ustawy o PIP powinien trafić do Sejmu w grudniu 2025 roku, aby prace nad nim w Parlamencie trwały w I kwartale 2026 r.
05.12.2025
4 grudnia Komitet Stały Rady Ministrów przyjął projekt zmian w ustawie o PIP - przekazało w czwartek MRPiPS. Nie wiadomo jednak, jaki jest jego ostateczny kształt. Jeszcze w środę Ministerstwo Zdrowia informowało Komitet, że zgadza się na propozycję, by skutki rozstrzygnięć PIP i ich zakres działał na przyszłość, a skutkiem polecenia inspektora pracy nie było ustalenie istnienia stosunku pracy między stronami umowy B2B, ale ustalenie zgodności jej z prawem. Zdaniem prawników, to byłaby kontrrewolucja w stosunku do projektu resortu pracy.
05.12.2025
Przygotowany przez ministerstwo pracy projekt zmian w ustawie o PIP, przyznający inspektorom pracy uprawnienie do przekształcania umów cywilnoprawnych i B2B w umowy o pracę, łamie konstytucję i szkodzi polskiej gospodarce – ogłosili posłowie PSL na zorganizowanej w czwartek w Sejmie konferencji prasowej. I zażądali zdjęcia tego projektu z dzisiejszego porządku posiedzenia Komitetu Stałego Rady Ministrów.
04.12.2025
Prezydent Karol Nawrocki podpisał we wtorek ustawę z 7 listopada 2025 r. o zmianie ustawy o ochronie zwierząt. Jej celem jest wprowadzenie zakazu chowu i hodowli zwierząt futerkowych w celach komercyjnych, z wyjątkiem królika, w szczególności w celu pozyskania z nich futer lub innych części zwierząt. Zawetowana została jednak ustawa zakazująca trzymania psów na łańcuchach. Prezydent ma w tym zakresie złożyć własny projekt.
02.12.2025
Resort pracy nie podjął nawet próby oszacowania, jak reklasyfikacja umów cywilnoprawnych i B2B na umowy o pracę wpłynie na obciążenie sądów pracy i długość postępowań sądowych. Tymczasem eksperci wyliczyli, że w wariancie skrajnym, zakładającym 150 tys. nowych spraw rocznie, skala powstałych zaległości rośnie do ponad 31 miesięcy dodatkowej pracy lub koniecznego zwiększenia zasobów sądów o 259 proc. Sprawa jest o tyle ważna, że na podobnym etapie prac są dwa projekty ustaw, które – jak twierdzą prawnicy – mogą zwiększyć obciążenie sądów.
25.11.2025
Rada Ministrów przyjęła projekt nowelizacji ustawy o Funduszu Medycznym - poinformował w środę rzecznik rządu Adam Szłapka. Przygotowana przez resort zdrowia propozycja zakłada, że Narodowy Fundusz Zdrowia będzie mógł w 2025 r. otrzymać dodatkowo około 3,6 mld zł z Funduszu Medycznego. MZ chce również, by programy inwestycyjne dla projektów strategicznych były zatwierdzane przez ministra zdrowia, a nie jak dotychczas, ustanawiane przez Radę Ministrów. Zamierza też umożliwić dofinansowanie programów polityki zdrowotnej realizowanych przez gminy w całości ze środków Funduszu Medycznego.
19.11.2025| Identyfikator: | Dz.U.UE.C.2025.3171 |
| Rodzaj: | Opinia |
| Tytuł: | Opinia Europejskiego Komitetu Regionów - Pakiet rozszerzeniowy 2024 - Bałkany Zachodnie i Turcja |
| Data aktu: | 20/06/2025 |
| Data ogłoszenia: | 20/06/2025 |