Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego - Wkład metawersum robotyki w sektor medyczny (opinia z inicjatywy własnej)

Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego Wkład metawersum robotyki w sektor medyczny (opinia z inicjatywy własnej)

(C/2025/2008)

Sprawozdawca: Martin BOHME

Współsprawozdawca: Hervé JEANNIN

Doradczynie i doradcy	Hun Xhing CHEAH (z ramienia współsprawozdawcy Kat. 2)
Decyzja Zgromadzenia Plenarnego	18.1.2024
Podstawa prawna	Art. 52 ust. 2 regulaminu wewnętrznego
Sekcja odpowiedzialna	Komisja Konsultacyjna ds. Przemian w Przemyśle
Data przyjęcia przez sekcję	16.1.2025
Data przyjęcia na sesji plenarnej	26.2.2025
Sesja plenarna nr	594
Wynik głosowania (za/przeciw/wstrzymało się)	185/0/3

1. Wnioski i zalecenia

1.1. EKES zaleca opracowanie kompleksowych ram regulacyjnych dla robotyki i metawersum w opiece zdrowotnej. Ramy te muszą uwzględniać kwestie odpowiedzialności, zwłaszcza gdy podczas operacji wykonywanych na odległość lub zabiegów wspomaganych robotyką występują awarie systemu. Jest niezmiernie ważne, by sprawowanie nadzoru przez człowieka było nadal centralnym elementem operacji i by człowiek mógł wpływać na ich przebieg - powinien mieć możliwość wstrzymywania wszelkich procesów sztucznej inteligencji lub robotyki, a także ich dostosowywania lub ich wyłączenia i przejęcia kontroli. EKES podkreśla, że jasno określony zakres odpowiedzialności ma zasadnicze znaczenie dla zapewnienia bezpieczeństwa pacjentów i budowania zaufania do tych technologii.

1.2. EKES podkreśla znaczenie promowania standardów etycznych i protokołów zgody pacjenta. Nalega, aby UE wdrożyła wytyczne etyczne dotyczące wykorzystania robotyki i metawersum w opiece zdrowotnej, ze szczególnym uwzględnieniem zgody pacjenta. EKES uważa, że pacjenci muszą mieć prawo do zrozumienia i akceptacji stosowania tych technologii, zwłaszcza gdy w grę wchodzi sztuczna inteligencja. Ponadto podkreśla potrzebę zajęcia się potencjalnymi uprzedzeniami w systemach opartych na sztucznej inteligencji oraz etycznymi implikacjami monitorowania pacjentów i personelu służby zdrowia w środowiskach wirtualnych.

1.3. EKES wzywa do inwestowania w infrastrukturę cyfrową w celu zapewnienia równego dostępu. Podkreśla, jak ważne jest inwestowanie w infrastrukturę cyfrową, zwłaszcza na obszarach wiejskich i niedoinwestowanych, aby zapobiegać wykluczeniu cyfrowemu. UE powinna na pierwszym miejscu stawiać wdrażanie sieci 5G i 6G, aby wspierać bezpieczne i niezawodne działanie technologii robotyki i metawersum. EKES podkreśla, że zapewnienie równego dostępu do tych postępów w opiece zdrowotnej we wszystkich państwach członkowskich jest kluczowym priorytetem.

1.4. EKES opowiada się za większym wsparciem edukacyjnym i szkoleniowym dla pracowników służby zdrowia. Uważa, że UE musi finansować i promować programy edukacyjne i szkoleniowe przygotowujące personel medyczny do integracji technologii robotyki i metawersum. Zaleca się włączenie tych technologii do programów nauczania dla studentów medycyny oraz zapewnienie ciągłego rozwoju zawodowego, tak aby pracownicy służby zdrowia byli w pełni przygotowani do dostosowania się do tych innowacji. Ponadto należy zapewnić szkolenia nie tylko pracownikom służby zdrowia, ale całemu personelowi, który ma bezpośredni lub pośredni kontakt z nowymi technologiami. Szkolenia powinny koncentrować się nie tylko na kwestiach technicznych, ale także na zagadnieniach etycznych i wyzwaniach psychologicznych. Bardzo ważne jest angażowanie wszystkich zainteresowanych pracowników, czyli prowadzenie dialogu społecznego w trakcie całego procesu - od etapu początkowego (decyzja inwestycyjna) do realizacji i działań następczych.

1.5. EKES zachęca do wspierania innowacyjności poprzez ukierunkowaną strategię inwestycyjną UE. Zdecydowanie zaleca, aby UE opracowała ukierunkowaną strategię inwestycyjną, mającą na celu zwłaszcza wspieranie małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) pracujących nad rozwiązaniami z zakresu robotyki i metawersum dla opieki zdrowotnej. Proponuje, aby strategia ta odzwierciedlała programy takie jak "Horyzont Europa", zapewniając finansowanie badań, rozwoju i praktycznego wdrażania tych technologii, co zapewniłoby Europie wiodącą rolę w tej dziedzinie.

1.6. EKES podkreśla potrzebę solidnej ochrony prywatności danych i cyberbezpieczeństwa. Wzywa UE do wdrożenia rygorystycznych przepisów dotyczących prywatności danych i cyberbezpieczeństwa w celu ochrony wrażliwych danych dotyczących zdrowia i zapewnienia ochrony przed cyberatakami. Obejmuje to zabezpieczenie połączeń między robotyką, metawersum i urządzeniami interfejsu przeznaczonego do użytku przez człowieka. EKES wskazuje również, że kwestia suwerenności danych i zgodności z przepisami musi być uwzględniana w różnych jurysdykcjach, aby chronić prawa pacjentów i zagwarantować zaufanie do transgranicznych usług opieki zdrowotnej.

2. Uwagi ogólne

2.1. Robotyka już zaczęła zmieniać oblicze opieki zdrowotnej, zwiększając precyzję w trakcie operacji i zmniejszając obciążenie fizyczne chirurgów. Metawersum w połączeniu z robotyką niesie ze sobą obietnicę stworzenia wirtualnych środowisk, które usprawnią współpracę między pracownikami służby zdrowia na całym świecie, zapewnią symulacje w czasie rzeczywistym na potrzeby szkoleń i rozszerzą specjalistyczną opiekę na odległe obszary.

2.2. Korzyści muszą być jednak dostępne dla wszystkich. Dlatego niezwykle istotne jest, aby Unia Europejska opracowała politykę zapewniającą wszystkim pacjentom dostęp do tych osiągnięć technologicznych, niezależnie od miejsca zamieszkania lub statusu społecznoekonomicznego. Metawersum może służyć demokratyzacji dostępu do opieki zdrowotnej, ale tylko wtedy, gdy będzie odpowiednio regulowane i wspierane.

2.3. Metawersum może zrewolucjonizować praktykę medyczną poprzez tworzenie środowisk immersyjnych umożliwiających pracownikom służby zdrowia współpracę w czasie rzeczywistym z różnych lokalizacji. Dzięki tym wirtualnym platformom studenci medycyny, lekarze i chirurdzy mogą ćwiczyć w realistycznych symulacjach, rozwijając w ten sposób swoje umiejętności i ograniczając liczbę błędów w sytuacjach rzeczywistych.

3. Zalecenia ogólne

3.1. EKES apeluje o ustanowienie kompleksowych i zrównoważonych ram regulacyjnych dotyczących wykorzystania robotyki i metawersum w opiece zdrowotnej. Kluczowe znaczenie ma rozwiązanie kwestii odpowiedzialności - kto ponosi odpowiedzialność w przypadku wystąpienia błędów spowodowanych awariami technologicznymi, takimi jak awaria robota lub utrata łączności z metawersum podczas krytycznej procedury? Jest niezmiernie ważne, by sprawowanie nadzoru przez człowieka było nadal centralnym elementem operacji i by człowiek mógł wpływać na ich przebieg - powinien mieć możliwość wstrzymywania wszelkich procesów sztucznej inteligencji lub robotyki, a także ich dostosowywania lub ich wyłączenia i przejęcia kontroli. Odpowiedzialność wszystkich zaangażowanych stron, od producentów po pracowników służby zdrowia, muszą określać jasne przepisy.

3.2. Można by zastosować hierarchiczne ramy prawne podobne do unijnych przepisów dotyczących ochrony środowiska, aby zapewnić, że prawodawstwo nadąża za postępem technologicznym. Ramy te powinny obejmować nie tylko przepisy dotyczące etycznego wykorzystania sztucznej inteligencji (AI) w robotyce medycznej, ale także szczegółowe wymogi dotyczące prywatności, cyberbezpieczeństwa i ochrony danych w środowiskach wirtualnych. Jedną z kluczowych kwestii jest określenie odpowiedzialności w przypadku awarii podczas operacji przeprowadzanych zdalnie lub wspomaganych przez roboty. Kwestia ta ma kluczowe znaczenie dla budowania zaufania między pacjentami a personelem medycznym. Dla zagwarantowania przejrzystości i rozliczalności konieczne są solidne mechanizmy prawne, które należy zharmonizować w całej UE w celu wspierania transgranicznych usług medycznych.

3.3. Aby te technologie mogły w pełni rozwinąć swój potencjał, niezbędne są kompleksowe programy edukacyjne i szkoleniowe. Personel medyczny na wszystkich szczeblach, od pielęgniarek po chirurgów, będzie musiał zostać przeszkolony nie tylko w zakresie obsługi systemów robotycznych, ale także w zakresie nowych protokołów związanych ze środowiskami wirtualnymi. Dialog społeczny ma zasadnicze znaczenie dla zapewnienia, aby pracownicy mieli pełną świadomość istnienia takich programów szkoleniowych i byli w nie zaangażowani. Uniwersytety muszą przejąć inicjatywę we włączaniu tych zagadnień do swoich programów nauczania. Metawersum zaoferuje niespotykane dotąd możliwości szkoleniowe, pozwalając studentom i specjalistom na symulowanie rzeczywistych scenariuszy i doskonalenie umiejętności w środowisku wolnym od ryzyka. EKES apeluje o stworzenie ogólnounijnego programu inwestycyjnego wspierającego edukację w tej dziedzinie, który zagwarantuje, że przyszli pracownicy służby zdrowia będą dobrze przygotowani do korzystania z technologii jutra.

3.4. Powszechne wykorzystanie robotyki i metawersum w opiece zdrowotnej rodzi istotne pytania natury etycznej i prawnej. Należy jasno określić kwestie takie jak odpowiedzialność cywilna podczas operacji z wykorzystaniem robotów, zwłaszcza gdy w trakcie zabiegu wystąpi awaria połączenia internetowego. Aby zbudować zaufanie do tych technologii, kluczowe jest pytanie, kto ponosi odpowiedzialność, gdy coś pójdzie nie tak. Ponadto EKES podkreśla znaczenie zapewnienia ochrony danych i prywatności pacjentów. W miarę rozwoju tych technologii pacjenci muszą zachować prawo do wyrażenia zgody na ich stosowanie, w szczególności gdy w grę wchodzą wrażliwe dane osobowe. Co więcej, innowacje te muszą być wdrażane w sposób niedyskryminujący, gwarantując na przykład, że systemy sztucznej inteligencji nie będą wprowadzać uprzedzeń, które mogłyby negatywnie wpłynąć na opiekę nad pacjentem.

3.5. EKES zdecydowanie opowiada się za specjalną strategią inwestycyjną UE mającą na celu wspieranie innowacyjności w dziedzinie robotyki i metawersum w sektorze opieki zdrowotnej. Strategia ta powinna obejmować wsparcie dla małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP), które często są pionierami innowacji technologicznych, ale mogą mieć trudności w konkurowaniu z większymi firmami ze względu na ograniczenia finansowe lub regulacyjne. Należy ustanowić kompleksowy unijny program finansowania, analogiczny do programu "Horyzont Europa", w celu wsparcia badań, rozwoju i praktycznego wdrażania tych technologii we wszystkich państwach członkowskich. Dzięki temu europejskie firmy i świadczeniodawcy opieki zdrowotnej zachowają konkurencyjność na arenie międzynarodowej, a jednocześnie łatwiej będzie przebiegać współpraca transgraniczna.

3.6. Komitet podkreśla znaczenie zaangażowania przedstawicieli wolnych zawodów - takich jak lekarze, stomatolodzy, psychoterapeuci i weterynarze - a także innych pracowników służby zdrowia - w kształtowanie przyszłości technologii opieki zdrowotnej. Ci specjaliści nie tylko będą wykorzystywać robotykę i metawersum w swojej praktyce, ale także pomogą określić etyczne i praktyczne granice ich zastosowania. Na przykład gogle VR mogą poprawić mobilność chirurga, zmieniając w ten sposób również jego rolę zawodową. Autonomia zawodowa musi być chroniona w każdej sytuacji. Wraz z pojawianiem się nowych ról w ramach wolnych zawodów, takich jak specjaliści w dziedzinie chirurgii zdalnej i terapeuci wirtualni, kluczowe staje się utrzymanie silnych podstaw etycznych. Przysięga Hipokratesa, która pozostaje kamieniem węgielnym etyki lekarskiej, musi zostać dostosowana do nowego kontekstu, tak aby uwzględniać nowe technologie i zapewniać, że dobro pacjenta zawsze ma najwyższy priorytet.

3.7. Przyszła rola człowieka w systemie opieki zdrowotnej opartym na technologii: w miarę jak robotyka i metawersum coraz częściej przejmują zadania tradycyjnie wykonywane przez ludzi, rośnie potrzeba ponownego zdefiniowania roli pracowników służby zdrowia. EKES uważa, że ludzkie doświadczenie, empatia i osąd zawsze będą niezastąpione w sektorze opieki zdrowotnej. Jednak im bardziej technologie są integrowane w świadczeniu opieki zdrowotnej, tym więcej jest nowych stanowisk, wymagających specyficznych umiejętności i kompetencji. UE powinna rozważyć stworzenie ekosystemu, który będzie wspierał integrację tych technologii, a jednocześnie zagwarantuje, że pracownicy służby zdrowia pozostaną w centrum tego procesu. Takie podejście pomoże zachować ludzki wymiar, który jest tak istotny w opiece nad pacjentem, nawet w środowisku, w którym dominują technologie.

3.8. Jednym z największych wyzwań związanych z wdrażaniem robotyki i metawersum jest zapewnienie wszystkim obywatelom dostępu do tych innowacji. EKES podkreśla potrzebę opracowania polityki, która zapobiegałaby powstawaniu przepaści cyfrowej, w szczególności między obszarami miejskimi i wiejskimi lub między krajami o różnym poziomie infrastruktury technologicznej. Aby temu zaradzić, UE powinna na pierwszym miejscu stawiać inwestycje w infrastrukturę cyfrową, w tym wdrażanie sieci 5G i 6G, które są niezbędne do niezawodnego i bezpiecznego działania tych technologii. Ponadto należy opracować europejską strategię mającą na celu zapewnienie pacjentom możliwości korzystania z postępu w opiece medycznej, bez względu na miejsce zamieszkania i status społecznoekonomiczny.

3.9. Robotyka i metawersum stwarzają nowe zagrożenia dla cyberbezpieczeństwa, zwłaszcza w kontekście opieki zdrowotnej, gdzie w grę wchodzą wrażliwe dane osobowe. EKES podkreśla, jak ważne jest zapewnienie wdrożenia solidnych protokołów cyberbezpieczeństwa w celu ochrony pacjentów i placówek opieki zdrowotnej przed cyberatakami. Obejmuje to ochronę zestawów nagłownych, systemów robotycznych i sieci, które je łączą. Ponadto należy ustanowić jasne wytyczne dotyczące ochrony danych, zwłaszcza w odniesieniu do transgranicznego przepływu danych dotyczących zdrowia w obrębie metawersum. Pacjenci powinni mieć kontrolę nad swoimi danymi, a wszelkie wykorzystanie sztucznej inteligencji w placówkach medycznych musi być zgodne z unijnymi ramami regulacyjnymi, także z aktem w sprawie sztucznej inteligencji.

3.10. EKES wyraża zaniepokojenie dominacją w sektorach robotyki i metawersum kilku dużych firm technologicznych z siedzibą w USA. Biorąc pod uwagę kluczowe znaczenie opieki zdrowotnej dla życia ludzi, Europa musi rozwijać własny potencjał technologiczny i nie może dopuścić do nadmiernego uzależnienia od zagranicznych korporacji. UE powinna wspierać konkurencyjny rynek europejski, który sprzyja innowacyjności, a jednocześnie utrzymuje wysokie standardy etyczne i regulacyjne.

4. Zalecenia techniczne

4.1. Zarządzanie łańcuchem dostaw zarówno oprogramowania, jak i sprzętu ma kluczowe znaczenie. Wiąże się to z zapewnieniem, że aktualizacje oprogramowania w metawersum będą zgodne z fizycznymi możliwościami systemów robotycznych. Ważne jest, aby aktualizacje nie zakłócały krytycznych operacji medycznych, np. operacji chirurgicznych. Ponadto należy jasno określić odpowiedzialność za monitorowanie zagrożeń i reagowanie np. na ataki ransomware lub oszustwa, które mogą naruszyć integralność systemu.

4.2. Przy integrowaniu robotyki i metawersum z opieką zdrowotną należy wziąć pod uwagę kilka czynników technicznych. Należą do nich dostępność przepustowości, opóźnienia i wierność systemów, aby zapewnić płynną i niezawodną pracę. Łączność musi być zagwarantowana ze zwróceniem szczególnej uwagi na kompatybilność elektromagnetyczną (EMC) i zakłócenia, zwłaszcza w środowiskach krytycznych, takich jak sale operacyjne. Interfejsy przeznaczone do użytku przez człowieka, takie jak zestawy nagłowne i sterowanie gestami, muszą być również niezawodne, ergonomiczne i intuicyjne dla pracowników służby zdrowia.

4.3. Bezpieczeństwo jest kluczowym elementem przy stosowaniu robotyki w połączeniu z metawersum. Jedną z najważniejszych kwestii jest dokładność mapowania geoprzestrzennego, która umożliwia systemom robotycznym wykonywanie precyzyjnych działań. Należy zidentyfikować potencjalne tryby awarii, zwłaszcza te, które mogą wynikać z faktu, że metawersum działa jako warstwa pośrednicząca między operatorem ludzkim a robotem. Muszą istnieć rozwiązania zapasowe, zarówno ręczne, jak i zautomatyzowane, które można wdrożyć w przypadku awarii systemów, np. w przypadku przerwy w dostawie prądu, aby zapewnić bezpieczeństwo pacjentów.

5. Przykłady robotyki i metawersum w sektorze medycznym

5.1. Chirurgia wspomagana robotem: chirurg steruje robotem za pomocą konsoli, co zwiększa precyzję operacji i umożliwia wykonywanie minimalnie inwazyjnych zabiegów. Chociaż robot fizycznie znajduje się na sali operacyjnej, trwają prace nad zintegrowaniem takich systemów ze zdalnymi operacjami telemedycznymi. Wraz z rozwojem metawersum chirurg mógłby nawet wykonywać operacje w środowisku wirtualnym, komunikując się z robotem na odległość.

5.2. NASA i chirurgia zdalna: NASA prowadzi już badania nad systemami robotycznymi, które mogłyby umożliwić przeprowadzanie operacji w kosmosie lub odległych miejscach. Możliwość ta zostanie znacznie poprawiona dzięki współdziałaniu technologii metawersum i robotyki, co umożliwi immersyjną kontrolę i precyzyjne interwencje.

5.3. Symulacje wirtualnej rzeczywistości (VR) w kształceniu medycznym: uniwersytety i szpitale coraz częściej wykorzystują platformy VR w kształceniu medycznym. Dzięki wirtualnej rzeczywistości i metawersum studenci medycyny i lekarze mogą szkolić się w realistycznych wirtualnych scenariuszach, takich jak wykonywanie operacji lub diagnozowanie pacjentów.

5.4. Egzoszkielety dla pacjentów z ograniczeniami ruchowymi: egzoszkielety wspomagające pacjentów w rehabilitacji są coraz częściej integrowane z systemami wirtualnymi. Aby odzyskiwać funkcje motoryczne, pacjent może poruszać się po wirtualnym środowisku metawersum, korzystając ze wsparcia zewnętrznego.

5.5. Środowiska wirtualne do leczenia psychologicznego: metawersum można wykorzystać do tworzenia immersyjnych środowisk terapeutycznych, w których można leczyć pacjentów z problemami zdrowia psychicznego (takimi jak zaburzenia lękowe lub zespół stresu pourazowego). Tworząc kontrolowane scenariusze wirtualne, pacjenci mogą przezwyciężyć określone lęki lub doświadczyć przetwarzania emocji.

Bruksela, dnia 26 lutego 2025 r.

• Identyfikator: Dz.U.UE.C.2025.2008
• Rodzaj: Opinia
• Tytuł: Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego - Wkład metawersum robotyki w sektor medyczny (opinia z inicjatywy własnej)
• Data aktu: 30/04/2025
• Data ogłoszenia: 30/04/2025