EUROPEJSKI KOMITET REGIONÓW1. Jest głęboko przekonany o wysokiej wartości dodanej współpracy transgranicznej, gdyż jest to zasadniczy element projektu i polityki Unii Europejskiej mający na celu zwiększenie spójności terytorialnej, a także pogłębienie więzi, wymiany i kooperacji między poszczególnymi obszarami i obywatelami ponad granicami lądowymi i morskimi.
2. Jest zaniepokojony pandemią COVID-19, która jest największą przeszkodą we współpracy transgranicznej ostatnich dziesięcioleci; w związku z debatą o przyszłości Europy apeluje do Unii Europejskiej o ponowne umieszczenie współpracy transgranicznej wśród priorytetów politycznych UE, tak aby mogła się ona przyczynić do odbudowy po kryzysie.
3. Po swych konsultacjach społecznych w sprawie przyszłości współpracy transgranicznej i po zasięgnięciu opinii członkiń i członków Europejskiego Transgranicznego Przymierza Obywatelskiego na nachodzące lata proponuje opisaną poniżej wizję współpracy transgranicznej.
Służby ratunkowe, opieka zdrowotna i przyszłe kryzysy
4. Wzywa Komisję Europejską do przedstawienia wniosku w sprawie podtrzymania transgranicznej współpracy lądowej i morskiej oraz życia transgranicznego w razie ogólnounijnego lub regionalnego kryzysu. Wniosek ten powinien przewidywać, że wewnętrzne granice UE pozostaną otwarte, zapewniając swobodny przepływ osób i świadczenie transgranicznych usług publicznych oraz gwarantując pełne i sprawne funkcjonowanie jednolitego rynku i strefy Schengen.
5. Podkreśla, że Unia Europejska i jej państwa członkowskie powinny zawsze w odpowiednim czasie konsultować się z władzami lokalnymi i regionalnymi przed rozważeniem zamknięcia granic lub wszelkiego rodzaju działań, które mogą mieć wpływ na życie obywatelek i obywateli. Ponadto wszelkie takie działania muszą być zgodne z zasadą proporcjonalności i nie mogą wykraczać poza elementy niezbędne do osiągnięcia celów politycznych, które zostały wytyczone w prawidłowy i przejrzysty sposób.
6. Podkreśla, że mieszkańcy Unii Europejskiej muszą mieć jak najszybszy dostęp do służb ratunkowych i opieki zdrowotnej. Zachęca państwa członkowskie, by wzięły pod uwagę środki umożliwiające swobodne przekraczanie granic pracownikom służb ratunkowych i opieki zdrowotnej oraz używanym przez nich pojazdom.
7. Proponuje, aby państwa członkowskie uwzględniły aspekt współpracy transgranicznej w odniesieniu do zmian w działaniach służb zdrowia i ratownictwa medycznego lub do planowania bądź realizacji nowych krajowych, regionalnych lub lokalnych planów w dziedzinie zdrowia. Ponadto można - w miarę możliwości i w zależności od przyczyn sytuacji nadzwyczajnej - wdrażać i realizować unijne planowanie w dziedzinie zdrowia.
8. Wzywa państwa członkowskie do opracowania wspólnych transgranicznych planów gotowości dla wszystkich granic, a nawet dla ich poszczególnych odcinków w celu zapewnienia lepszego przygotowania i reagowania na wypadek sytuacji wyjątkowej. Na etapie opracowywania takich planów należy konsultować się z regionami przygranicznymi UE, a konkretnie z euroregionami, ze społecznościami roboczymi, z europejskimi ugrupowaniami współpracy terytorialnej (EUWT) i innymi strukturami transgranicznymi i tam, gdzie to zasadne, dać im możliwość kierowania ich wdrażaniem lub współzarządzania nimi.
9. Wzywa do ścisłej współpracy z Europejskim Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC) i właściwymi władzami regionalnymi, zwłaszcza poprzez powołanie lokalnych lub regionalnych transgranicznych obserwatoriów ds. zdrowia.
Na rzecz bardziej zintegrowanych regionów transgranicznych
10. Wzywa Unię Europejską, by we współpracy z państwami członkowskimi oraz władzami lokalnymi i regionalnymi wspierała rozwój funkcjonalnych obszarów mieszkalnych na lądowych i nadmorskich obszarach transgranicznych Unii i państw sąsiadujących, w tym w regionach najbardziej oddalonych, i w związku z tym skoncentrowała swoje przyszłe możliwości finansowania i strategie polityczne na tych obszarach.
11. Wzywa Komisję Europejską do uwzględnienia w sposób przekrojowy kwestii transgranicznej przy opracowywaniu strategii politycznych.
12. Apeluje do Komisji Europejskiej, w szczególności do Eurostatu, a także do właściwych krajowych urzędów statystycznych, by systematycznie gromadziły dane statystyczne na temat życia na obszarach transgranicznych poprzez sporządzanie map przepływów i współzależności transgranicznych we wszystkich stosownych obszarach polityki i życia publicznego w celu przedstawienia konkretnych dowodów na potrzeby przyszłego kreowania polityki.
13. Zwraca się do państw członkowskich o zbadanie możliwości ustanowienia wspólnych strategii dla zintegrowanych obszarów transgranicznych oraz o przeznaczenie specjalnych środków na opracowanie projektów transgranicznych, planowanie przestrzenne, infrastrukturę, strategie gospodarcze i zintegrowany rynek pracy. Finansowanie opracowywania i wdrażania tych strategii mogłoby zostać zapewnione z tytułu INTERREG w ramach wieloletnich ram finansowych na lata 2021-2027.
14. Uważa, że wszystkie służby Komisji Europejskiej powinny być świadome istnienia EUWT. Europejski Komitet Regionów wzywa zatem Komisję Europejską do zadbania o to, by EUWT były uznawane za podmioty prawne i by kwalifikowały się do udziału we wszystkich unijnych zaproszeniach do składania wniosków.
15. Podkreśla, że należy w większym stopniu chronić zdrowie środowiskowe (jakość powietrza, gleby i wody) oraz zdrowie mieszkańców obszarów przygranicznych, aby uniknąć zanieczyszczeń i zagrożeń przemysłowych powstających po drugiej stronie granicy.
16. Aby umożliwić bezproblemowe życie na obszarach transgranicznych, KR wzywa Komisję Europejską do podjęcia dialogu z państwami członkowskimi w celu znalezienia skutecznych sposobów wzajemnego uznawania kwalifikacji i praw obywateli i przedsiębiorstw.
Poprawa transgranicznych połączeń transportowych i komunikacyjnych
17. Wzywa do wspierania lepszej łączności i intermodalności transgranicznej na granicach lądowych i morskich poprzez odpowiednie finansowanie i planowanie strategiczne. Takie instrumenty jak "Łącząc Europę" powinny zawsze obejmować konkretne wezwania do uzupełnienia brakujących połączeń transgranicznych, nawet poza siecią bazową TEN-T. Długoterminowe inwestycje za pośrednictwem Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI) oraz krajowych banków prorozwojowych i krajowych instytucji prorozwojowych powinny również zapewniać finansowanie projektów transgranicznych, a INTERREG powinien zwiększyć partycypację w finansowaniu wąskich gardeł transportowych za pośrednictwem swych programów operacyjnych.
18. Podkreśla, że aby osiągnąć cele klimatyczne do 2030 r. i neutralność klimatyczną do 2050 r., należy ambitniej popularyzować wszystkie rozwiązania mające na celu obniżenie emisyjności przepływów transgranicznych. Obejmuje to również opracowanie wspólnej polityki cenowej lub systemów sprzedaży biletów, harmonizację rozkładów jazdy i udostępnianie informacji pasażerom.
19. W świetle wyzwań stojących przed obszarami wyspiarskim, górskimi i peryferyjnymi pragnie również podkreślić znaczenie programów transgranicznej współpracy dla zapewnienia ciągłości terytorialnej i mobilności transgranicznej, zrównoważonego gospodarowania zasobami naturalnymi oraz wspierania dekarbonizacji systemu energetycznego i gospodarki o obiegu zamkniętym w danych regionach i basenach morskich.
20. Zaznacza, że należy poświęcić więcej uwagi transgranicznym projektom połączeń informatycznych, dostępowi do sieci szerokopasmowych i wykorzystaniu narzędzi sztucznej inteligencji, które wspierałyby współpracę gospodarczą i społeczną między regionami transgranicznymi, oraz zwiększyć ich finansowanie, zwracając szczególną uwagę na potrzeby obszarów wiejskich.
Rozwój usług transgranicznych
21. Podkreśla potrzebę stworzenia ram prawnych UE umożliwiających skuteczne ustanawianie transgranicznych usług publicznych i zarządzanie nimi, by zaspokoić potrzeby obywateli Unii mieszkających w regionach przygranicznych, zwłaszcza tych, które zmagają się z wyzwaniami demograficznymi, aby zapobiec dalszemu wyludnianiu się tych regionów dzięki wysokiej jakości usług publicznych. We wszystkich dziedzinach istotnych dla życia transgranicznego rozwijać trzeba transgraniczne usługi publiczne dla mieszkańców i przedsiębiorstw.
22. Wzywa regiony przygraniczne UE, w szczególności euroregiony, społeczności robocze, EUWT i inne struktury transgraniczne, do proaktywnego poszukiwania ponad granicami synergii, ewentualnych oszczędności zasobów i uzupełniających usług w celu stworzenia atrakcyjnej oferty dla obywatelek i obywateli oraz turystów po obu stronach granicy.
23. Podkreśla potrzebę zapewnienia lepszego dostępu do treści audiowizualnych i ich lepszego rozpowszechniania poprzez ograniczenie blokowania geograficznego, zwłaszcza w regionach przygranicznych, co przyniosłoby korzyści również mniejszościom językowym.
24. Akcentuje, że zmniejszenie obciążeń administracyjnych ma szczególne znaczenie dla przedsiębiorstw działających w regionach przygranicznych i w związku z tym zobowiązuje się do położenia nacisku na tę kwestię w platformie ds. dostosowania się do wymogów przyszłości, przedstawiając stosowne propozycje w takich dziedzinach jak zamówienia publiczne oraz narzędzia i procedury elektronicznych zamówień publicznych. Podkreśla znaczenie cyfryzacji dla rozwoju transgranicznego świadczenia usług publicznych z punktu widzenia producentów, administracji publicznej i podmiotów świadczących usługi na rzecz obywateli oraz samych obywateli.
25. Wzywa Komisję Europejską do opracowania ram prawnych ułatwiających przyjmowanie przez państwa graniczne statutów pracowników przygranicznych.
Rozwój zintegrowanych transgranicznych rynków pracy
26. Podkreśla, że w bardzo wzajemnie powiązanych regionach transgranicznych konieczny jest wspólny rozwój, aby zapewnić spójność i zrównoważony wzrost gospodarczy. Wymaga to zintegrowanej strategii terytorialnej, sprawiedliwego podziału dochodów pochodzących z pracy transgranicznej oraz transgranicznego finansowania infrastruktury trans- granicznej i usług publicznych niezbędnych z punktu widzenia funkcjonowania regionu transgranicznego.
27. Domaga się lepszego propagowania i ułatwienia transgranicznej współpracy w zakresie mobilności z myślą o kształceniu, szkoleniu i zatrudnieniu. Tego rodzaju mobilność jednostek poprawia perspektywy zatrudnienia, przyczynia się do otwartości na świat i wzmacnia obywatelstwo europejskie.
28. Podkreśla, że systemy kształcenia, między innymi na uniwersytetach, w placówkach kształcenia dorosłych i placówkach kształcenia zawodowego w regionach przygranicznych, powinny oferować możliwości uczenia się języków krajów sąsiadujących na jak najwcześniejszym etapie życia oraz zgodnie z koncepcją "uczenia się przez całe życie", przy czym programy nauczania powinny być dostosowane do obecnych i przyszłych potrzeb rynku pracy.
Wzmocnienie transgranicznego zarządzania
29. Wzywa do nadania strukturom transgranicznym, takim jak euroregiony, społeczności robocze lub transgraniczne EUWT, większej roli w zarządzaniu obszarami przygranicznymi oraz do regularnego konsultowania się z nimi we wszystkich aspektach życia transgranicznego. Aby to zapewnić, państwa członkowskie oraz władze lokalne i regionalne powinny wprowadzić odpowiednie metody pracy
Krzewienie wspólnego poczucia tożsamości ponad granicami
30. Zaznacza, że współpraca transgraniczna dotyczy nie tylko kwestii gospodarczych, lecz również życia w regionach przygranicznych i krzewienia poczucia wspólnej tożsamości. Należy opracować podejście oparte na kulturze, akcentujące bogactwo dziedzictwa materialnego i niematerialnego regionów transgranicznych, oferujące obywatelom możliwość regularnej interakcji i socjalizacji z sąsiadami oraz budujące wzajemne zaufanie, którego brak pozostaje główną przeszkodą we współpracy transgranicznej. W tym kontekście niezwykle ważne są projekty oparte na kontaktach międzyludzkich, a zwłaszcza wzmacnianie wymiany międzykulturowej, ponieważ pogłębiają współpracę opartą na bliskości, którą obywatele wyraźniej odczuwają w codziennym życiu. Należy również zwrócić szczególną uwagę na różnorodność ludności i poszukiwać odpowiednich środków w celu zastosowania podejścia sprzyjającego włączeniu społecznemu.
31. Popiera stworzenie cyfrowej transgranicznej karty usług UE i przypomina współprawodawcom, że pierwotnym założeniem e-karty usług jest zmniejszenie złożoności administracyjnej i kosztów wypełniania formalności administracyjnych przez usługodawców transgranicznych, w szczególności MŚP.
32. Wnosi, by Unia Europejska, państwa członkowskie i władze lokalne i regionalne wspierały organizację regularnych transgranicznych wydarzeń kulturalnych, edukacyjnych i sportowych oraz festiwali. Akcentuje, że należy dalej rozwijać wolontariat i zaangażowanie młodzieży w transgraniczne i europejskie inicjatywy współpracy, uzupełniając inicjatywę INTERREG Wolontariat Młodzieży (IVY) i Europejski Korpus Solidarności.
33. Jest zdania, że Unia Europejska powinna wspierać zachęcać do opracowywania uniwersalnych automatycznych urządzeń tłumaczących, które są szczególnie przydatne na obszarach transgranicznych.
Lepsze stanowienie prawa z myślą o silniejszych regionach przygranicznych
34. Podkreśla, że Unia Europejska przyjęła wiele aktów prawnych i traktatów, które mogą znacznie poprawić jakość życia obywateli mieszkających w regionach przygranicznych, lecz ich wdrażanie i działania następcze wobec nich są niewystarczające. Apeluje, by Komisja Europejska dokonała przeglądu wdrażania dotychczasowego prawodawstwa i zwiększyła zdolność działań następczych w celu zapewnienia jego właściwego wdrożenia na wszystkich szczeblach.
35. Wzywa Komisję Europejską do zaproponowania instrumentu koordynacji między państwami członkowskimi podczas transpozycji dyrektyw UE, tak aby nie tworzyć nowych przeszkód prawnych na granicach.
36. Wzywa Komisję Europejską i państwa członkowskie do przeprowadzenia transgranicznych ocen oddziaływania terytorialnego w odniesieniu do wszystkich odnośnych wniosków ustawodawczych o potencjalnym oddziaływaniu transgranicznym, aby uniknąć tworzenia nowych przeszkód w regionach transgranicznych.
37. Wnosi, by Komisja Europejska zaproponowała przegląd lub wyjaśnienie układu z Schengen, zwłaszcza jego postanowień umożliwiających państwom członkowskim zamykanie granic lub wprowadzanie dodatkowych wymogów administracyjnych w celu ich przekroczenia.
38. Głęboko ubolewa, że dyskusje między państwami członkowskimi na temat proponowanego mechanizmu eliminowania barier prawnych i administracyjnych w kontekście transgranicznym (ECBM) zakończyły się fiaskiem, ponieważ wniosek przewidywał znaczne postępy we współpracy transgranicznej. Ponieważ transgraniczne przeszkody prawne i administracyjne poważnie ograniczają współpracę transgraniczną i jakość życia w regionach przygranicznych, KR apeluje o nową inicjatywę Komisji dotyczącą zmiany rozporządzenia w sprawie ECBM z uwzględnieniem kwestii poruszonych wcześniej przez państwa członkowskie. KR wyraża gotowość, by przed wydaniem tego nowego wniosku dotyczącego rozporządzenia zorganizować dyskusję z Komisją Europejską, Parlamentem Europejskim, państwami członkowskimi, władzami lokalnymi i regionalnymi i innymi podmiotami zainteresowanymi tym tematem.
39. Wzywa Komisję Europejską i państwa członkowskie do uznania roli, jaką odgrywają euroregiony jako kluczowy instrument integracji i spójności europejskiej poprzez tworzenie tożsamości euroregionalnej, przyjmowanie wspólnych strategii, działania na rzecz ograniczenia kosztów oraz współpracę w kontakcie z obywatelami. W związku z tym wzywa do wspierania i propagowania roli euroregionów we współpracy transgranicznej poprzez zapewnienie im większego wsparcia finansowego.
Poprawa europejskiej współpracy terytorialnej
40. Wzywa Unię Europejską do zmiany wieloletnich ram finansowych podczas przeglądu śródokresowego, tak by znacznie więcej środków przeznaczyć na programy INTERREG i Europejską współpracę terytorialną.
41. Zwraca się o dalsze znaczne upraszczanie projektów INTERREG i podkreśla, że powinny one być wystarczająco elastyczne, aby zaspokoić rzeczywiste potrzeby obszarów transgranicznych. Wnosi, by organy zarządzające programami INTERREG nadal unikały nadmiernie rygorystycznego wdrażania. Należy odstąpić od zbędnych procedur administracyjnych oraz zbyt częstych kontroli i audytów, ponieważ obecne obciążenie sprawia, że wiele organów władz lokalnych i regionalnych i innych podmiotów postrzega projekty transgraniczne jako niewykonalne lub niepożądane.
42. W latach 2021-2027 konieczne jest utrzymanie wszystkich obszarów geograficznych współpracy transgranicznej określonych w latach 2014-2020 i niewykreślanie z wykazu obszarów kwalifikujących się do różnych programów współpracy transgranicznej bez uzasadnienia.
43. Wzywa regiony przygraniczne UE i organy zarządzające programami INTERREG do zainwestowania większych środków w projekty oparte na kontaktach międzyludzkich, projekty między osobami (P2P) lub mikroprojekty, którymi można zarządzać w drodze regularnych zaproszeń do składania wniosków lub poprzez utworzenie "funduszu małych projektów" w regionach przygranicznych w celu zwiększenia możliwości spotkań i działań służących budowaniu wzajemnego zaufania, a także proponuje ściślejszą współpracę i współpracę transgraniczną, transnarodową i międzyregionalną.
44. Podkreśla znaczenie synergii i komplementarności między działaniami w zakresie współpracy transgranicznej a europejskimi programami finansowania objętymi zarządzaniem bezpośrednim, pośrednim oraz w szczególności dzielonym.
45. Zwraca uwagę, że w ramach programów INTERREG i współpracy transgranicznej Unia powinna finansować dalsze szkolenia urzędników pracujących w regionach przygranicznych oraz oferować podobne do Erasmusa programy nauki języków i wymiany dla urzędników służby cywilnej w regionach transgranicznych w celu zacieśnienia współpracy transgranicznej.
46. Podkreśla swe zobowiązanie do współpracy z instytucjami państw członkowskich UE i odpowiednimi zainteresowanymi stronami przy realizacji propozycji przedstawionych w niniejszej rezolucji.
47. Zaznacza, że propozycje zawarte w niniejszej rezolucji mają na celu wniesienie wkładu w dyskusje prowadzone na Konferencji w sprawie przyszłości Europy. Zachęca w tym względzie władze lokalne i regionalne regionów przygranicznych do organizacji transgranicznych dialogów obywatelskich i do stałych mechanizmów konsultacji, dzięki którym obywatelki i obywatele mogliby wnieść wkład w Konferencję w sprawie przyszłości Europy.
Aspekt zewnętrzny współpracy transgranicznej
48. Przypomina o istotnej roli, jaką współpraca transgraniczna i stałe struktury transgraniczne takie jak euroregiony, społeczności robocze i EUWT mogą odegrać w zrównoważonym rozwoju ponad granicami zewnętrznymi, przyczyniając się do ściślejszej współpracy UE z jej sąsiadami i do większego bezpieczeństwa, wspierając samorządy lokalne i regionalne oraz poprawiając rozwój społeczno-gospodarczy. Władze lokalne i regionalne wzdłuż granic zewnętrznych UE, zarówno lądowych, jak i morskich, powinny zacieśnić współpracę ze swoimi sąsiadami nienależącymi do UE, z korzyścią dla obu stron, rozwijając wspólną infrastrukturę, pogłębiając współpracę społeczno-gospodarczą i intensyfikując wymianę kulturalną, umożliwiając jednocześnie tworzenie wspólnych usług, co byłoby korzystne dla obywateli danego obszaru przygranicznego.
49. Wzywa do rozważenia współpracy transgranicznej między władzami europejskimi, krajowymi, regionalnymi i lokalnymi jako kluczowego elementu długoterminowego rozwiązania kryzysu humanitarnego w Europie i w jej sąsiedztwie.
50. Podkreśla kluczową rolę transgranicznego Programu UE na rzecz pokoju i pojednania na lata 2014-2020 (PEACE) na granicy między Republiką Irlandii a Irlandią Północną w procesie pokojowym i ubolewa, że rząd Zjednoczonego Królestwa podjął decyzję o wycofaniu się z udziału w innych programach Europejskiej współpracy terytorialnej. Biorąc pod uwagę pomyślne prace w ramach programów INTERREG obejmujących obszar Morza Północnego, KR postrzega propagowanie przyszłych projektów i struktur transgranicznych jako ważny krok w kierunku podtrzymania ścisłych więzi z miastami i regionami Zjednoczonego Królestwa, nawet bez formalnego zaangażowania w unijne programy współpracy.
51. Przypomina, że zewnętrzne granice UE rozciągają się aż po Karaiby, Ocean Indyjski i zachodnie wybrzeże Afryki dzięki obecności na tych obszarach europejskich regionów najbardziej oddalonych. Są to obszary wysoce narażone na ryzyko i sytuacje nadzwyczajne związane m.in. z przepływami migracyjnymi, nielegalnym handlem, klęskami żywiołowymi, kryzysami zdrowotnymi itd. W przeciwieństwie do innych granic zewnętrznych UE nie opracowała wspólnych strategii dla tych obszarów. Wzywa UE, by zajęła się tą kwestią i opracowała plany działania dla każdego z tych obszarów, zacieśniając współpracę z krajami sąsiadującymi i wykorzystując w tym celu strategiczny potencjał europejskich regionów najbardziej oddalonych.
Bruksela, dnia 1 lipca 2021 r.
|
Apostolos TZITZIKOSTAS |
|
Przewodniczący |
|
Europejskiego Komitetu Regionów |
