Do Ośrodka Rehabilitacji Dziennej X dla dzieci z zaburzonym rozwojem psychomotorycznym został przyjęty pacjent i korzystał ze świadczeń zgodnie z potrzebami zdrowotnymi.
Czy NFZ ma prawo zakwestionować świadczenia na rzecz takiego pacjenta, który jak się okazało wcześniej korzystał z innego ośrodka rehabilitacji dziennej dla dzieci z zaburzonym rozwojem psychomotorycznym i został z niego wypisany ponieważ wykorzystał 120 osobodni?
NFZ wskazał 120 osobodni jako limit świadczeń w tym zakresie w ciągu roku kalendarzowego.
Czy w takiej sytuacji NFZ ma prawo zakwestionować świadczenia wykonane w drugim ośrodku?
Zapis dotyczy przecież świadczeniodawcy, u którego nie można przekroczyć 120 osobodni, a nie pacjenta.
Skąd drugi ośrodek ma wiedzieć ile osobodni wykorzystał pacjent w innym podmiocie i kto to powinien weryfikować?
Czy każdy z podmiotów ma prawo wykonać te 120 osobodni na rzecz jednego pacjenta?

Zgodnie z przepisami zarządzenia Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia z dnia 2 września 2010 r. Nr 53/2010/DSOZ w sprawie określenia warunków zawierania i realizacji umów w rodzaju rehabilitacja lecznicza oraz rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 30 sierpnia 2009 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu rehabilitacji leczniczej (Dz. U. Nr 140, poz. 1145 z późn. zm.), zmienionego rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 25 czerwca 2010 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu rehabilitacji leczniczej (Dz. U. Nr 115, poz. 774), rehabilitacja dzieci z zaburzeniami wieku rozwojowego w ośrodku lub oddziale dziennym wynosi dla jednego świadczeniobiorcy do 120 dni w roku kalendarzowym, przy czym w przypadku uzasadnionym względami medycznymi i koniecznością osiągnięcia celu leczniczego czas trwania rehabilitacji może zostać przedłużony decyzją lekarza prowadzącego rehabilitację, za pisemną zgodą dyrektora właściwego oddziału wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia. Świadczenie zatem udzielane po okresie owych 120 dni, jeśli tylko czas trwania rehabilitacji nie został przedłużony, nie jest świadczeniem gwarantowanym w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 z późn. zm.) - dalej u.ś.o.z.

Zgodnie zaś z ogólnymi regułami wykonania zobowiązań, wynikającymi choćby z przepisu art. 354 i 355 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) - dalej k.c., dłużnik powinien wykonać zobowiązanie zgodnie z jego treścią i w sposób odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego, a jeżeli istnieją w tym zakresie ustalone zwyczaje - także w sposób odpowiadający tym zwyczajom oraz winien on dochować staranności ogólnie wymaganej w stosunkach danego rodzaju. Artykułowany przywoływanymi przepisami o charakterze kodeksowym nakaz takiego postępowania dłużnika, które nie tylko w sposób formalny będzie odpowiadało jego obowiązkom, ale rzeczywiście doprowadzi do osiągnięcia celu społeczno-gospodarczego, rozumianego tutaj między innymi jako zapewnienie pacjentom dostępu do świadczeń gwarantowanych na zasadach określonych w przepisach obowiązującego prawa, prowadzi do przyjęcia założenia, zgodnie z którym świadczeniodawca winien podjąć próbę weryfikacji uprawnienia świadczeniobiorcy do korzystania ze świadczeń rehabilitacyjnych w ośrodku lub oddziale dziennym w wymiarze 120 dni w roku kalendarzowym. Owa próba mogłaby sprowadzać się do skierowania stosownego wniosku do oddziału wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia. Zaniechanie takich czynności po stronie świadczeniodawcy wywoła ten skutek, że Narodowy Fundusz Zdrowia będzie mógł skutecznie kwestionować świadczenia udzielone ponad limit wynikający z przepisów rozporządzenia w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu rehabilitacji leczniczej. Co istotne, świadczeniodawca, który wcześniej nie podjął działań o charakterze weryfikacyjnym i w konsekwencji nie poinformował pacjenta jeszcze przed rozpoczęciem rehabilitacji o fakcie udzielania świadczeń poza limitem 120 dni, nie będzie mógł skutecznie domagać się zapłaty od świadczeniobiorcy za udzielone świadczenia rehabilitacyjne.
Zgodnie z treścią § 14 ust. 4 zarządzenia Nr 53/2010/DSOZ tryb kierowania oraz czas trwania rehabilitacji dzieci z zaburzeniami wieku rozwojowego w ośrodku lub oddziale dziennym został określony w załączniku nr 1 do rozporządzenia w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu rehabilitacji leczniczej. Jak stanowi zaś treść załącznika nr 1 "WYKAZ ORAZ WARUNKI REALIZACJI ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH Z ZAKRESU REHABILITACJI LECZNICZEJ" rehabilitacja dzieci z zaburzeniami wieku rozwojowego w ośrodku lub oddziale dziennym wynosi dla jednego świadczeniobiorcy do 120 dni w roku kalendarzowym, przy czym w przypadku uzasadnionym względami medycznymi i koniecznością osiągnięcia celu leczniczego czas trwania rehabilitacji może zostać przedłużony decyzją lekarza prowadzącego rehabilitację, za pisemną zgodą dyrektora właściwego oddziału wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia.

W tym miejscu wskazać należy, iż jak stanowi a contrario przepis art. 16 u.ś.o.z. świadczeniobiorcy przysługują świadczenia opieki zdrowotnej zakwalifikowane jedynie jako gwarantowane. Brzmienie z kolei załącznika nr 1 "WYKAZ ORAZ WARUNKI REALIZACJI ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH Z ZAKRESU REHABILITACJI LECZNICZEJ" do rozporządzenia w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu rehabilitacji leczniczej w sposób niebudzący wątpliwości rozstrzyga, iż świadczeniem gwarantowanym jest świadczenie rehabilitacji dzieci z zaburzeniami wieku rozwojowego w ośrodku lub oddziale dziennym obejmujące tylko do 120 dni w roku kalendarzowym. Świadczenie zatem udzielane po okresie owych 120 dni, jeśli tylko czas trwania rehabilitacji nie został przedłużony, nie jest świadczeniem gwarantowanym w rozumieniu przepisów ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.

Jednocześnie wskazać należy, iż przepisy rozporządzenia w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu rehabilitacji leczniczej w pierwotnym brzmieniu wskazywały jedynie, że rehabilitacja dzieci z zaburzeniami wieku rozwojowego w ośrodku lub oddziale dziennym wynosi dla jednego świadczeniobiorcy 120 dni w roku kalendarzowym (bez możliwości przedłużenia – przyp. aut.). Zmiana dokonana rozporządzeniem z dnia 25 czerwca 2010 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu rehabilitacji leczniczej, wynikała z faktu, iż z dniem 30 czerwca 2010 r. kończył się okres trwania rehabilitacji dzieci z zaburzeniami wieku rozwojowego w ośrodku lub oddziale dziennym, co skutkować mogło, wobec braku możliwości przedłużania terminu, pozbawieniem pacjentów świadczenia zdrowotnego rehabilitacyjnego. Odnosząc się do sugestii świadczeniodawców oraz organizacji zrzeszających świadczeniobiorców minister właściwy do spraw zdrowia podjął w roku 2010 czynności zmierzające do dokonania zmian uznając jednocześnie, że nie w każdym przypadku ściśle określone terminy prowadzenia rehabilitacji odpowiadały potrzebom medycznym pacjentów. W tym miejscu podkreślić należy, iż uzasadnieniem dla przedłużania czasu trwania rehabilitacji leczniczej będą względy medyczne, tj. diagnoza lekarska, na podstawie której Narodowy Fundusz Zdrowia będzie mógł sfinansować świadczenia rehabilitacji leczniczej udzielone w czasie odpowiadającym potrzebom zdrowotnym osoby rehabilitowanej oraz celowi leczniczemu, któremu służy rehabilitacja. Przyjęta zatem konstrukcja przewiduje możliwość udzielenia przez dyrektora oddziału wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia pisemnej zgody na przedłużenie rehabilitacji leczniczej, jednak w każdym przypadku winno odbywać się to po przedstawieniu przez lekarza kierującego na rehabilitację leczniczą albo prowadzącego rehabilitację leczniczą uzasadnienia takiej konieczności. Ponadto omawiana struktura przepisów przesądza o tym, iż udzielanie na rzecz dzieci z zaburzeniami wieku rozwojowego świadczeń rehabilitacyjnych w ośrodku lub oddziale dziennym w okresie przekraczającym 120 dni w roku kalendarzowym może odbywać się wyłącznie poprzez przedłużenie decyzją lekarza prowadzącego rehabilitację, za pisemną zgodą dyrektora właściwego oddziału wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia, czasu trwania rehabilitacji, nie zaś poprzez udzielanie świadczeń przez nowego świadczeniodawcę w wymiarze "nowych" 120 dni w roku kalendarzowym.

Odnosząc powyższe ustalenia w zakresie obowiązującego stanu prawnego do treści sformułowanego pytania wskazać nadto należy, iż zobowiązania świadczeniodawcy wynikające z zawartej z Narodowym Funduszem Zdrowia umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej mają charakter kontraktowy, zaś zgodnie z przepisem art. 155 ust. 1 u.ś.o.z. do umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej stosuje się, jeżeli przepisy ustawy nie stanowią inaczej, przepisy Kodeksu cywilnego. Zgodnie zaś z ogólnymi regułami wykonania zobowiązań, wynikającymi z przepisu art. 354 k.c. dłużnik powinien wykonać zobowiązanie zgodnie z jego treścią i w sposób odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego, a jeżeli istnieją w tym zakresie ustalone zwyczaje - także w sposób odpowiadający tym zwyczajom. Jak stanowi z kolei art. 355 k.c. dłużnik obowiązany jest do staranności ogólnie wymaganej w stosunkach danego rodzaju. Artykułowany przywoływanymi przepisami o charakterze kodeksowym nakaz takiego postępowania dłużnika, które nie tylko w sposób formalny będzie odpowiadało jego obowiązkom, ale rzeczywiście doprowadzi do osiągnięcia celu społeczno-gospodarczego, rozumianego tutaj między innymi jako zapewnienie pacjentom dostępu do świadczeń gwarantowanych na zasadach określonych w przepisach obowiązującego prawa, prowadzi do przyjęcia założenia, zgodnie z którym świadczeniodawca winien zachować należytą staranność, podejmując próbę weryfikacji uprawnienia świadczeniobiorcy do korzystania ze świadczeń rehabilitacyjnych w ośrodku lub oddziale dziennym w wymiarze 120 dni w roku kalendarzowym. Owa próba mogłaby sprowadzać się do skierowania stosownego wniosku do oddziału wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia. Zaniechanie takich czynności po stronie świadczeniodawcy wywoła ten skutek, że Narodowy Fundusz Zdrowia będzie mógł skutecznie kwestionować świadczenia udzielone ponad limit wynikający z przepisów rozporządzenia w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu rehabilitacji leczniczej. Co istotne, świadczeniodawca, który wcześniej nie podjął działań o charakterze weryfikacyjnym i w konsekwencji nie poinformował pacjenta jeszcze przed rozpoczęciem rehabilitacji o fakcie udzielania świadczeń poza limitem 120 dni, nie będzie mógł skutecznie domagać się zapłaty od świadczeniobiorcy za udzielone świadczenia rehabilitacyjne.

Artur Paszkowski