Artykuł 32 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 136, poz. 857 z późn. zm.) – dalej u.z.l.l.d. oraz art. 16 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz. U. z 2009 r. Nr 52, poz. 417 z późn. zm.) – dalej u.p.p. wymagają uzyskania przed podjęciem działań medycznych zgody pacjenta lub jego przedstawiciela. W stosunku do małoletnich dzieci przedstawicielem jest w zasadzie rodzic. Mirosława Kapko w komentarzu do art. 32 u.z.l.l.d. stwierdza: "Przedstawicielem ustawowym może być rodzic, przysposabiający, opiekun lub kurator. Rodzice są przedstawicielami ustawowymi dziecka, o ile nie pozbawiono ich władzy rodzicielskiej, sami nie są osobami małoletnimi (chyba, że są małżeństwem) albo ubezwłasnowolnionymi. Jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, to każde z nich może podejmować decyzje w sprawach dziecka (art. 97 § 1 k.r.o.). Natomiast o "istotnych sprawach dziecka", a do takich zalicza się leczenie, rodzice mają obowiązek decydować wspólnie (art. 97 § 2 zdanie pierwsze k.r.o.; zob. K. Pietrzykowski (red.), Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, Warszawa 2003, s. 816), szczególnie gdy zachodzi potrzeba przeprowadzenia metody diagnostycznej lub zabiegu stwarzającego ryzyko. Dlatego też w przypadku gdy rodzice nie mogą się porozumieć, decyzję podejmuje sąd opiekuńczy (art. 97 § 2 zdanie drugie ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy; Dz. U. Nr 9, poz. 59 z późn. zm.) – dalej k.r.o. Lekarz, wahając się, czy zgoda jednego z rodziców w danym przypadku jest wystarczająca, powinien jednak zwrócić uwagę na stosunki panujące w rodzinie i sytuację faktyczną. Wyrażenie zgody przez oboje rodziców może być niemożliwe z powodu oddalenia jednego z nich (np. wyjazdu za granicę, zaginięcia), separacji i braku kontaktu, trwania procedury rozwodowej, która może wpływać na ewentualną postawę któregoś z nich. Ze względów praktycznych wydaje się uprawniona opinia, że lekarz musi wystąpić do sądu tylko w skrajnych okolicznościach." [w:] Barcikowska-Szydło Elżbieta, Kapko Mirosława, Majcher Katarzyna, Preiss Witold, Sakowski Krzysztof, Zielińska Eleonora komentarz, ABC 2008. Zgodnie z brzmieniem art. 58 § 1a k.r.o. "Sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka." Innymi słowy to czy rodzic "rozwiedziony" z ograniczoną władzą rodzicielską ma czy nie ma prawa i obowiązku współdecydować o leczeniu właściwie wynika z orzeczenia sądowego. W ocenie Autorki bezpieczeństwo lekarza i dobro pacjenta wymagają ustalenia sytuacji prawnej małoletniego pacjenta. Brak ustalenia w tym zakresie w razie zaistnienia niepowodzenia (w konsekwencji roszczenia wytaczanego przez sąd) może skutkować powstaniem odpowiedzialności co najmniej z tytułu działania bez zgody lub na podstawie zgody wadliwej. W ocenie Autorki należy zapytać o sytuację prawno-rodzinną wyjaśniając, że jest to konieczne dla oceny uprawnienia do wyrażenia zgody na leczenie. Gdy obecny rodzic oświadcza, że służy mu takie prawo wyłącznie Autorka sugeruje odnotować takie stwierdzenie w treści samej zgody na leczenie. W ten sposób lekarz uniknie odpowiedzialności za ewentualne wady takiej zgody. Lekarz nie ma możliwości weryfikacji treści ani nawet faktu istnienia takiego orzeczenia.

Agnieszka Sieńko