Ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce z 2018 r. nałożyła obowiązek przeprowadzania co cztery lata oceny poziomu badań w zakresie poszczególnych dyscyplin naukowych, prowadzonych w uczelniach i instytutach naukowych. Na podstawie wyników ewaluacji dokonywanej przez Komisję Ewaluacji Nauki minister przyznaje jednostkom kategorie (od najwyższej A+ do najniższej – C) w poszczególnych dyscyplinach nauki. Od przyznanej kategorii uzależnione jest prawo do nadawania stopni naukowych, prowadzenia studiów oraz finansowanie. Pierwsza ewaluacja w nowym kształcie objęła wyjątkowo pięcioletni okres – lata 2017-2021, a kolejna – obejmie lata 2022-2025. Problem w tym, że już pierwsza ewaluacja okazała się procesem trudnym i budzącym spore wątpliwości.
Tylko dwie uczelnie z najwyższym wynikiem w naukach prawnych - posypią się skargi>>
Wiele do poprawki
Wpłynęło na to wiele czynników - niektóre były losowe, jak pandemia, inne wynikały z decyzji ówczesnych władz resortu edukacji i nauki. Chodzi przede wszystkim o wielokrotną modyfikację listy czasopism oraz brak transparentności, przede wszystkim w zakresie trzeciego kryterium ewaluacji, jakim jest wpływ działalności naukowej prowadzonej przez uczelnie w danej dyscyplinie na funkcjonowanie społeczeństwa i gospodarki. Choć obecnie rządząca koalicja przed wyborami zapowiadała, że uzdrowi sytuację w tej materii, póki co nie do końca widać tego efekty. I wydaje się, że nie należy się ich rychło spodziewać.
- Dyskusja nad modelem przyszłej ewaluacji wciąż trwa - wyjaśnia wiceminister nauki Maciej Gzik. - Pojawiła się w niej również kwestia podmiotów zatrudniających stosunkowo niewielką liczbę osób prowadzących działalność naukową w danej dyscyplinie, jednakże nie w kontekście ich „szczególnego narażenia na nierówności wynikające z ograniczonych zasobów badawczych”. Wskazywano raczej, że to dużym podmiotom, w których liczba osób prowadzących działalność naukową w danej dyscyplinie jest stosunkowo wysoka, trudniej jest uzyskać najwyższą kategorię naukową. Nie zgłoszono jednak w tym zakresie żadnych konkretnych propozycji, poza postulatem zapewnienia odpowiedniej liczby osób prowadzących działalność naukową w podmiocie w danej dyscyplinie w całym okresie objętym ewaluacją jako warunku poddania ocenie - podkreśla.
Pozytywnie ocenia też istniejące przepisy - że specyfika działalności naukowej w dyscyplinach humanistycznych i społecznych została właściwie uwzględniona w kryteriach ewaluacji, ich wadze oraz sposobie oceny. Zwraca uwagę, że obowiązujące przepisy przewidują szereg odrębnych regulacji dla nauk humanistycznych, społecznych i teologicznych. Podkreśla, że zwiększono wagę monografii naukowych jako kluczowego kanału publikacyjnego w tych dyscyplinach – umożliwiono wykazywanie większej ich liczby w ewaluacji oraz podniesiono przyznawaną za nie liczbę punktów o 50 proc. w porównaniu do innych dyscyplin. Dodatkowo, podmioty prowadzące działalność naukową w tych dyscyplinach mogą zgłaszać do oceny eksperckiej monografie wydane w wydawnictwach spoza wykazu ministra, co – w przypadku pozytywnej oceny – pozwala na uzyskanie analogicznej punktacji jak w przypadku monografii opublikowanych w wydawnictwach ujętych w wykazie.
Mniejszy wpływ finansowania, dodatkowe monografie
Wiceminister wskazuje również, że w kryterium II ewaluacji, związanym z efektami finansowymi badań naukowych i prac rozwojowych, wpływ na ostateczny wynik dla podmiotów ww. dyscyplin wynosi jedynie 10 proc. podczas gdy w innych dyscyplinach to 20 proc. lub 35 proc. Ponadto, progi kwot pozyskanego finansowania, od których zależy wysokość przyznawanych punktów, zostały ustalone na poziomie o połowę niższym niż w pozostałych dyscyplinach nauki. W ramach kryterium III ewaluacji, podmioty prowadzące działalność naukową w tych dyscyplinach mają możliwość przedstawienia dodatkowych trzech opisów wpływu związanych z wybitnymi monografiami, słownikami biograficznymi, słownikami bibliograficznymi oraz bazami danych, które odgrywają istotną rolę w rozwoju nauki. - Niezależnie od powyższego, również w tym zakresie możliwe są modyfikacje i jestem otwarty na głos środowiska - podkreśla Gzik.
Przypomina również o toczących się pracach nad rozporządzeniem dotyczących listy czasopism - zakończono już fazę konsultacji i uzgodnień międzyresortowych, trwa teraz analiza uwag. - Celem zmian jest ujednolicenie sposobu przypisywania punktacji czasopismom, która będzie odpowiadała ich rzeczywistej i aktualnej pozycji naukowej - wyjaśnia wiceminister.
Zobacz w LEX: Stypendium socjalne nie tylko dla studiujących krócej niż przez 6 lat > >
Zmiana bez zmian
Tyle że - mimo negatywnych doświadczeń i przykładów arbitralnego wręcz zmieniania listy czasopism, drogą "wrzutek" - procedura nie ulegnie większym zmianom. Kluczową rolę w procesie oceny czasopism odgrywać będzie Komisja Ewaluacji Nauki - w pierwszej kolejności KEN określi pozycję centylową czasopisma na podstawie wybranego dla dyscypliny naukowej wskaźnika albo wskaźników wpływu. Przed oceną KEN dokona również przypisania czasopism naukowych z baz: Scopus, Web of Science oraz finansowanych w ramach programu „Wsparcie dla czasopism naukowych”, a także materiałów z konferencji DBLP Computer Science Bibliography do dyscyplin naukowych. Na podstawie wyznaczonej wartości każdemu czasopismu naukowemu zostaną przypisane wartości punktowe – od 40 do 200 punktów – dla każdej z jego wartości centylowych. Przewiduje się, że czasopismom naukowym o szczególnym znaczeniu dla realizacji celów polityki naukowej państwa KEN będzie mogła zwiększyć wyliczoną wartość centylową albo medianę wartości centylowych maksymalnie o 10. Na podstawie oceny wpływu czasopism naukowych lub materiałów z konferencji na rozwój nauki KEN będzie przypisywała czasopismom i materiałom z konferencji od 20 do 200 punktów. Czasopismom wyłonionym w ramach programu „Wsparcie dla czasopism naukowych” zostanie przypisane 20 punktów.
Cena promocyjna: 134.1 zł
|Cena regularna: 149 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 126.64 zł
Jeśli czasopismo jest przypisane do różnych dyscyplin i otrzyma różną punktację, KEN wylicza medianę punktów i przyznaje punktację najbliższą tej medianie. Gdyby ustalenie tej wartości było niemożliwe, przyznawana jest wyższa wartość punktowa. Drugi etap to ocena ekspercka - dokonają jej zespoły wyłonione przez ministra - najpierw zespoły dokonają wstępnej selekcji czasopism naukowych, znajdujących się w bazach: ERIH+, DOAJ, EBSCO bądź ICI JML i sporządzą listy tych czasopism posiadających międzynarodową renomę, wywierających szczególny wpływ na rozwój danej dyscypliny naukowej oraz spełniających etyczne i naukowe standardy, proponowanych do ujęcia w wykazie czasopism naukowych. Zespoły sporządzą także uzasadnienie dotyczące każdego czasopisma naukowego ujętego na listach w zakresie spełniania ww. wymagań i przekażą je do akceptacji KEN wraz z listami obejmującymi wybrane czasopisma naukowe oraz przypisane im dyscypliny naukowe. Czasopismom naukowym, które zostaną zaakceptowane przez KEN, zostanie przypisane 20 punktów.
Czytaj także w LEX: Reprezentacja rektora w sprawach z zakresu prawa pracy. Glosa do wyroku SN z dnia 20 marca 2018 r., I PK 10/17 > >
Ocena ekspercka
W dalszej kolejności zespoły sporządzą zestawienia czasopism naukowych proponowanych do zakwalifikowania - do oceny. Aby czasopismo naukowe mogło zostać ujęte w zestawieniu będzie musiało posiadać ustaloną procedurę recenzji naukowej, przestrzegać zasad etyki publikacyjnej zgodnych z wytycznymi Komitetu do spraw Etyki Publikacyjnej (COPE – Committee on Publication Ethics) oraz mieć znaczenie dla realizacji celów polityki naukowej państwa.
Zespoły wezmą pod uwagę:
Ujęcie w międzynarodowych bazach i wartości wskaźników wpływu
- Rozpoznawalność czasopisma naukowego
- Znaczenie czasopisma naukowego dla rozwoju dyscypliny naukowej
- Poziom merytoryczny publikowanych artykułów naukowych
- Wydawanie artykułów naukowych w języku angielskim
- Poziom umiędzynarodowienia czasopisma naukowego
- Upowszechnianie polskiej kultury
- Popularyzacja i promocja badań naukowych
Następnie na tej podstawie KEN sporządzi ostateczny projekt wykazu - będzie mogła dokonać pewnych modyfikacji:
- ocenić czasopismo przypisane do kilku dyscyplin na podstawie mediany
- usunąć czasopismo z projektu wykazu, jeżeli nie spełnia ono warunków etycznych
- podwyższyć lub obniżyć o maksymalnie dwa progi zaproponowaną ocenę czasopisma.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.