MEN doreguluje kwestię godzin ponadwymiarowych i pracy nauczyciela w wolny dzień

Resort edukacji zgodził się na doprecyzowanie przepisów Karty Nauczyciela dotyczących takich kwestii, jak: praca nauczyciela w wolne dni, przydzielanie godzin ponadwymiarowych oraz godzin doraźnych zastępstw, a także ewidencjonowanie czasu pracy. Część rozwiązań ma być gotowa już we wrześniu tego roku, inne - wiążące się z wydatkami - wejdą w życie 1 stycznia 2026 roku.

Ministerstwo doszło porozumienia ze związkowcami, którzy od dawna postulowali zmiany w przepisach regulujących czas pracy pedagogów. Nie są one do końca jasne w kwestiach wynagrodzeń za godziny ponadwymiarowe oraz godziny doraźnych zastępstw - zwłaszcza tych, przydzielanych nauczycielom specjalistom.

MEiN: Wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe również, gdy nauczyciel jest na wycieczce szkolnej>>

Problematyczne przepisy

Doraźne zastępstwa reguluje art. 35 ust. 2a Karty Nauczyciela, który definiuje je jako dodatkowe godziny zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych przydzielone nauczycielowi ponad tygodniowy obowiązkowy wymiar pracy, realizowane w zastępstwie nieobecnego nauczyciela. Za takie zastępstwa przysługuje wynagrodzenie obliczane na podstawie stawki osobistego zaszeregowania nauczyciela (wynagrodzenie zasadnicze bez dodatku funkcyjnego), uwzględniając dodatek za warunki pracy (art. 35 ust. 3 KN).

Przepisy te są stosunkowo przejrzyste, ale problemy pojawiają się w przypadku nauczycieli specjalistów, takich jak: bibliotekarze, pedagodzy, psycholodzy czy wychowawcy świetlic. Zgodnie z art. 42 KN tygodniowy czas pracy nauczyciela w pełnym wymiarze nie może przekraczać 40 godzin i obejmuje:

•     zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze z uczniami lub na ich rzecz w wymiarze określonym w art. 42 ust. 3 (np. 18 godzin dla nauczycieli przedmiotów),
•     inne zajęcia wynikające z zadań statutowych szkoły, takie jak zajęcia opiekuńcze czy uwzględniające potrzeby uczniów,
•     czynności związane z przygotowaniem do zajęć, samokształceniem i doskonaleniem zawodowym.

Niektórzy dyrektorzy interpretują te przepisy tak, że opieka nad uczniami w ramach zastępstwa mieści się w pensum nauczyciela specjalisty, co oznacza brak dodatkowego wynagrodzenia. Na przykład bibliotekarz, którego obowiązkowe pensum wynosi 30 godzin, realizuje swoje zadania w bibliotece w ustalonych godzinach. W przypadku przydzielenia mu zastępstwa uznaje się, że opieka nad uczniami podczas tych godzin nie stanowi dodatkowej pracy, a jedynie wypełnienie pensum. W rezultacie nie wypłaca się za to wynagrodzenia za doraźne zastępstwo. Takie podejście jest jednak sprzeczne z prawem, gdyż zmusza do realizacji dodatkowych obowiązków w ramach godzin pracy bez odpowiedniego wynagrodzenia. To sytuacja podobna do wymuszania pracy w ramach dodatkowego zlecenia bez wynagrodzenia, mimo że pracownik wykonuje swoje etatowe zadania. Dlatego też związkowcy od lat domagają się zmian w tym zakresie - postulowali dodanie art. 35 ust. 2b KN, który miałby zakazywać przydzielania godzin doraźnych zastępstw nauczycielom, którzy nie realizują podstawy programowej, szczególnie nauczycielom bibliotekarzom szkolnym, wychowawcom, pedagogom, pedagogom specjalnym, psychologom, logopedom, terapeutom psychologicznym i doradcom zawodowym.

- Sceptycznie podchodzę do pomysłów wprowadzenia tak sztywnych regulacji – ocenia Izabela Leśniewska, prezes zarządu Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Kadry Kierowniczej Oświaty. – Często coś, co na papierze wygląda świetnie, w praktyce jest nie do zrealizowania – wskazuje. Podkreśla, że doprecyzowanie, że doraźne zastępstwo to zastępstwo za konkretnego nauczyciela jest zbędne i nic nie zmieni.

Czytaj w LEX: Praca nauczycieli w godzinach ponadwymiarowych > >

Koniec z przydzielaniem godzin psychologom?

Resort zgodził się na zmiany w tym zakresie. – Należy to jednoznacznie uregulować – podkreśla Urszula Woźniak, wiceprezes ZNP. Wskazuje również na potrzebę uregulowania w Karcie Nauczyciela szczegółowych zasad obliczania i wypłacania wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe. – To ważne, ponieważ obecnie te kwestie są regulowane przez różne regulaminy wynagradzania nauczycieli ustalane przez Rady Gmin i Powiatów. Wprowadzenie jednolitych zapisów w całej Polsce staje się dużym krokiem naprzód – ocenia.

Doprecyzowany zostanie także termin wypłaty wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe oraz godziny doraźnych zastępstw. System nie uwzględnia praktycznych trudności związanych z tygodniowym rozliczaniem czasu pracy nauczycieli, zwłaszcza gdy tydzień pracy kończy się 30 lub 31 dnia miesiąca. Po nowelizacji, ten termin ma zostać przesunięty do 5. dnia każdego miesiąca.

Sprawdź również w LEX: Glosa do uchwały SN z dnia 22 marca 2007 r., III PZP 1/07 > >

Precyzyjne zasady płacenia za pracę w dniu wolnym

Resort zgodził się też na doprecyzowanie przepisów zawartych w artykule 42 ustawy Karta Nauczyciela, który dotyczy nauczycieli realizujących zmienne plany zajęć w różnych okresach roku szkolnego. - Obecnie zapis ten bywa nadużywany przez organy prowadzące oraz dyrektorów szkół, co prowadzi do nieprawidłowego rozliczania godzin pracy nauczycieli. Doprecyzowanie przepisu pozwoli na właściwe i sprawiedliwe rozliczenia - wskazuje Urszula Woźniak.

Zobacz wzór dokumentu w LEX: Regulamin organizacji doraźnych zastępstw za nieobecnych nauczycieli > >

Dodaje, że równie ważną kwestią jest doprecyzowanie artykułu 42c ust. 3 Karty Nauczyciela, dotyczącego wynagrodzenia lub udzielania dnia wolnego za pracę w dni ustawowo wolne, takie jak sobota czy niedziela. - W przypadku gdy nauczyciel wykonuje pracę w tym czasie – czy to bezpośrednio z uczniami, czy na ich rzecz – za każdą czynność powinna przysługiwać odpowiednia rekompensata w formie wynagrodzenia lub innego dnia wolnego - podkreśla. Resort zamierza też opracować rozwiązania dotyczące ewidencjonowania czasu pracy - obecnie budzą one dużo emocji, bo część organów prowadzących wymaga raportowania całych 40 godzin pracy nauczyciela, co budzi sprzeciw pedagogów i nie ma wyraźnych podstaw w przepisach. Jednocześnie jednak potrzebny jest system ewidencjonowania urlopów. Prace nad odpowiednimi aktami prawnymi mają ruszyć już wkrótce - zmiany dotyczące awansu, oceniania, mają obowiązywać od września 2025 r. W styczniu 2026 r.  mają natomiast wejść w życie te nowelizacje, których wprowadzenie wiążę się z kosztami dla budżetu państwa.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.