Reforma edukacji miała wzmocnić pozycje rad rodziców szkołach, ale mimo prób uregulowania działalności tych podmiotów, wiele kwestii wciąż budzi wątpliwości. Lakoniczne przepisy muszą doprecyzowywać sądy.
Kompetencje w ustawie
Kompetencje rady rodziców określa art. 84 ustawy - Prawo Oświatowe. Rada jest ciałem doradczym, ma prawo występować z wnioskami i opiniami we wszystkich sprawach szkoły lub placówki. Może je kierować do dyrektora, organu prowadzącego lub kuratorium.
Do kompetencji rady należy:
- uchwalanie w porozumieniu z radą pedagogiczną programu wychowawczo-profilaktycznego szkoły lub placówki, o którym mowa w art. 26;
- opiniowanie programu i harmonogramu poprawy efektywności kształcenia lub wychowania szkoły lub placówki, o którym mowa w art. 56 ust. 2;
- opiniowanie projektu planu finansowego składanego przez dyrektora szkoły.
Rada rodziców wydaje też opinię w sprawie oceny pracy nauczyciela. Mimo powrotu do poprzednich przepisów regulujących kwestię oceniania pedagogów, MEN zdecydował się pozostawić radzie tę kompetencję. Uznał bowiem, że rodzice powinni mieć wpływ na ocenę nauczyciela.
Czytaj w LEX: Zadania rady rodziców w szkole i przedszkolu >
Ani w umowie, ani w sądzie
Diabeł tkwi jednak w szczegółach, co pokazuje orzecznictwo sądów w różnych sprawach dotyczących rad rodziców. - Rodzice, tylko na podstawie “szkolnych” ustaw, mają w szkole i poza nią cztery razy więcej uprawnień i kompetencji niż rada rodziców, ale najczęściej nie znają ich, nie potrafią z nich korzystać, a czasem zwykły konformizm powoduje, że interwencje w jakiejś sprawie chętnie cedują właśnie na radę - mówi prof. Antoni Jeżowski. - A ta, z uwagi na swą słabiutką pozycję prawną, niewiele może. Edukacja w tym obszarze jest bardzo trudna, bo - nie zawsze aktywnym - rodzicem się bywa, a np. nauczycielem, prawnikiem, kierowcą itp. się jest, i to często przez całe życie - tłumaczy.
Problem pojawia się już na poziomie podpisywania umów, bo rada rodziców nie jest osobą fizyczną, osobą prawną, nie jest także jednostką organizacyjną niebędącą osobą prawną, której ustawa przyznaje zdolność prawną. Jak tłumaczy prof. Antoni Jeżowski, rada nie ma też zdolności sądowej ani nie podlega wpisaniu do określonego rejestru.
W konsekwencji nie może sygnować umów, a nawet jeżeli to zrobi i kontrahent zawiedzie, nie bardzo może się zwrócić po pomoc do sądu. To problem wtedy, gdy rada rodziców chce np. zorganizować uczniom dodatkowe zajęcia. Taką sprawą zajmował się Sąd Apelacyjny w Gdańsku (III AUa 1789/16) i uznał, że rada nie może zawierać umów z nauczycielami.
Jak tłumaczy Wojciech Starzyński, prezes Rady Fundacji „Rodzice Szkole”, same przepisy nie stanowią największej bariery dla działania rad rodziców, gorzej z ich znajomością, bo, zdaniem eksperta, dyrektorzy szkół rzadko stosują je prawidłowo. - Niemniej postulujemy zmiany w kwestii statusu prawnego rad rodziców, powinny być one traktowane na podobnych zasadach, co stowarzyszenia - tłumaczy.
Sprawdź w LEX: Jak długo należy trzymać dokumentację i rachunki z obrad rady rodziców? >
Problemy z kontem częściowo rozwiązane
W 2016 r. Komisja Nadzoru Finansowego zawiesiła działalność Banku Spółdzielczego w Nadarzynie, okazało się jednak, że pieniędzy z ubezpieczenia nie odzyska rada rodziców, która zdeponowała tam 14 tys. zł. A to dlatego, że nie miała ona prawa do zakładania konta. Te przepisy się już zmieniły, ale wiele problemów jest wciąż aktualnych - wciąż brakuje brakuje jasności, jeżeli chodzi o status prawny rad rodziców.
Sprawdź w LEX: Czy dyrektor szkoły jako osoba prywatna może dokonać dobrowolnej wpłaty na konto rady rodziców w swojej szkole? >
Jak podkreśla prof. Jeżowski, rada dysponuje własnym rachunkiem bankowym, odrębnym od rachunku jednostki oświatowej, a wszelkie przepływy finansowe rady nie są uwzględniane w sprawozdaniach finansowych jednostki oświatowej.
Według Wojciecha Starzyńskiego jednak nadmierna regulacja nie rozwiąże problemu, bardziej korzystne jest wypracowanie konsensusu. Część zmian zresztą już wprowadzono, rozwiązano m.in. kwestię wypłat w przypadku upadłości banku. - Dziś do takiej sytuacji, jak w Nadarzynie by nie doszło, bo Bankowy Fundusz Gwarancyjny wypłaci radzie rodziców pieniądze w ramach gwarancji - mówi Starzyński. Dodaje, że Fundacja „Rodzice Szkole” opracowała poradnik dotyczący najważniejszych kwestii związanych z prowadzeniem rachunków bankowych przez rady rodziców.
Sprawdź w LEX: Czy rada rodziców, jako organ szkoły może mieć zebrania poza siedzibą szkoły i poza siedzibą przechowywać dokumentację rady rodziców? >
Trudno dotrzeć do dokumentów
Mimo że rada rodziców ma duży wpływ na szkolne prawo oraz na sytuację nauczycieli, to zgodnie z orzecznictwem sądów, część dokumentów nie podlega przepisom o dostępie do informacji publicznej. Jak wskazuje prof. Jeżowski, nie można żądać wglądu do korespondencji między dyrektorem szkoły powszechnej a radą rodziców tej szkoły oraz protokołów z posiedzeń rady rodziców. Według orzecznictwa dokumenty te mają charakter wewnętrzny - nie jest to dokumentacja urzędowa podlegająca udostępnieniu.
Sprawdź w LEX: Czy regulamin rady rodziców powinien znaleźć się w statucie szkoły? >
- Moim zdaniem te dokumenty powinny być udostępniane, oczywiście z uwzględnieniem przepisów o ochronie danych osobowych, co należałoby zapewne wziąć pod uwagę w przypadku opinii ws. oceny pracy nauczyciela - mówi Wojciech Starzyński.
Rada rodziców nie jest podatnikiem>>
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.