Czy organ prowadzący jest zobowiązany przedłożyć odpowiednim strukturom związków zawodowych do zaopiniowania projekt arkuszy organizacyjnych placówek oświatowych?
Z prośbą taką zwrócił się do naszego Zespołu Obsługi Jednostek Oświatowych Zarząd Oddziału ZNP, powołując się na przepisy ustawy o związkach zawodowych, ustawy Karta Nauczyciela i Kodeks pracy.
Zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół (Dz. U. Nr 61, poz. 624 z późn. zm.) arkusz organizacji szkoły jest dokumentem opracowywanym przez dyrektora szkoły do 30 kwietnia każdego roku, określającym szczegółową organizację nauczania, wychowania i opieki w danym roku szkolnym, z uwzględnieniem szkolnego planu nauczania. Zatwierdza go organ prowadzący szkołę (jednostka samorządu terytorialnego). W arkuszu umieszcza się: liczbę pracowników szkoły, w tym zajmujących stanowiska kierownicze, ogólną liczbę godzin zajęć edukacyjnych finansowanych ze środków przydzielonych przez organ prowadzący szkołę. Na podstawie art. 31 ust. 1 pkt 6a ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty arkusze opiniuje kurator oświaty w zakresie ich zgodności z prawem.
W związku z tym, że pytanie nie wskazuje, na jakie przepisy powołują się związki zawodowe zwracając się z prośbą o przedłożenie do zaopiniowania projektów arkuszy organizacyjnych placówek oświatowych należy wskazać na ich uprawnienia dotyczące opiniowania określonych dokumentów w świetle ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 z późn. zm.):
1) Art. 19 ust. 1 wskazuje na prawo opiniowania założeń i projektów aktów prawnych w zakresie objętym zadaniami związków zawodowych,
2) Art. 191 wskazuje na prawo opiniowania dokumentów konsultacyjnych Unii Europejskiej,
3) Art. 26 - zajmowanie stanowiska w indywidualnych sprawach pracowniczych, zajmowanie stanowiska wobec pracodawcy w sprawach dotyczących zbiorowych interesów i praw pracowników.
Zadania związków zawodowych wymienione powyżej związane są z ich głównym celem: współuczestniczeniem w tworzeniu korzystnych warunków pracy, obrony i reprezentowania interesów pracowniczych.
Wobec wyżej wymienionych ustawowych zadań związków zawodowych zachodzi zatem pytanie, jaki jest charakter prawny arkusza organizacyjnego szkoły, czy arkusz organizacyjny szkoły jest dokumentem, który reguluje sprawy objęte zadaniami związków zawodowych.
Po pierwsze dokument ten nie jest aktem prawnym tworzonym przez organy administracji rządowej, ani też organy samorządu terytorialnego, lecz jedynie jest zatwierdzany przez odpowiedni organ jednostki samorządu terytorialnego.
Po drugie Karta Nauczyciela wymienia szereg przypadków, kiedy wymagana jest konsultacja określonych dokumentów ze związkami zawodowymi. Są to akty prawne jednostek samorządu terytorialnego, które regulują kwestie dotyczące warunków pracy i płacy nauczycieli: uchwała w sprawie regulaminu wynagradzania nauczycieli (art. 30 ust. 6 i 6a), uchwała w sprawie nagród organu prowadzącego i nagród dyrektora szkoły (art. 49 Karty nauczyciela), regulamin dotyczący zakładowego funduszu świadczeń socjalnych (art. 53 Karty Nauczyciela). Akty te podlegają konsultacji ze związkami zawodowymi.
Ponadto Karta Nauczyciela przewiduje obowiązek konsultacji ze związkami zawodowymi w indywidualnych sprawach pracowniczych (np. art. 20 ust. 5a).
Na podstawie powyższych przepisów należy stwierdzić, iż ustawodawca zagwarantował związkom zawodowym realizację ich zadań wymienionych w ustawie o związkach zawodowych poprzez szeroki udział w sprawach dotyczących warunków pracy i płacy nauczycieli.
Arkusz organizacyjny szkoły ustala szczegółową organizację nauczania, wychowania i opieki w danej szkole (placówce). Kwestia tego, jak zostanie zorganizowane nauczanie, wychowanie i opieka, stanowiące podstawowe zadania szkoły, nie należy, w mojej ocenie, do zakresu zadań związków zawodowych.
Dlatego też w mojej ocenie nie ma podstaw prawnych do opiniowania przez związki zawodowe arkuszy organizacyjnych szkół (placówek) publicznych prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego.