Od 1 września 2022 r. obowiązuje art. 106a ustawy – Prawo oświatowe, który nakłada taki obowiązek. Choć wybór sposobu realizacji pozostawia się szkole, to musi ona wydzielić w budynku miejsce, w którym uczniowie będą mogli zjeść obiad.
Czytaj: Program „Posiłek w szkole i w domu” wspiera uczniów i osoby starsze>>
Sprawdź w LEX: Czy koszt całego posiłku powinien zostać wpłacony na konto szkoły? >>>
MEN podaje dane i deklaruje kolejne dopłaty
W odpowiedzi na interpelację, MEN opublikował dane na temat utworzonych przez szkoły stołówek (stan na luty 2024 r.). W Systemie Informacji Oświatowej (SIO) nie wykazało posiadania stołówki:
- 8 371 szkół podstawowych, co stanowi 58 proc. ogółu szkół podstawowych w Polsce (spośród 14 336 wszystkich szkół podstawowych);
- 10 686 szkół ponadpodstawowych, co stanowi 97 proc. ogółu szkół ponadpodstawowych w Polsce (spośród 10 980 wszystkich szkół ponadpodstawowych).
W województwie pomorskim nie wykazało posiadania stołówki:
- 450 szkół podstawowych, co stanowi 58 proc. ogółu szkół podstawowych (spośród 782 wszystkich szkół podstawowych w tym województwie);
- 618 szkół ponadpodstawowych, co stanowi 98 proc. ogółu szkół ponadpodstawowych, (spośród 632 wszystkich szkół ponadpodstawowych w tym województwie).
Do końca kwietnia wnioski o kolejne dopłaty
Resort przypomina, że w celu reaktywacji stołówek szkolnych powstał wieloletni rządowy program „Posiłek w szkole i w domu” na lata 2019-2023[1]. Przez pierwsze cztery lata wsparcie w programie otrzymało 2 634 szkoły podstawowe, a w 2023 r. – 614 szkół (rozliczenie osiągniętych efektów przewidziane jest na kwiecień 2024 r.). Ze względu na zdiagnozowane potrzeby w wyposażaniu i remontowaniu stołówek i jadalni także w kolejnych latach organy prowadzące publiczne szkoły podstawowe mogą ubiegać się o wsparcie finansowe w ramach modułu 3 programu „Posiłek w szkole i w domu” na lata 2024-2028.
Termin składania wniosków przez organy prowadzące szkoły do wojewodów upływa 30 kwietnia 2024 r. Wsparcie finansowe w ramach programu będzie udzielane na realizację zadania obejmującego:
- doposażenie i poprawę standardu funkcjonujących stołówek szkolnych (własnej kuchni i jadalni);
- doposażenie stołówek szkolnych, które obecnie nie funkcjonują, tak aby mogły zostać uruchomione;
- stworzenie nowych stołówek szkolnych;
- wsparcie w zakresie adaptacji i wyposażenia pomieszczeń przeznaczonych do spożywania posiłków (jadalni).
Maksymalna wysokość wsparcia finansowego dla organu prowadzącego szkoły podstawowej, w przypadku realizacji zadań w zakresie punktów 1 - 3 wynosi 80 000 zł, natomiast w zakresie punktu 4 wyniesie 25 000 zł.
Program, z którego skorzystali nieliczni
Dotychczas program nie cieszył się jednak ani specjalną popularnością, ani nie został dobrze oceniony przez kontrolerów NIK. W pierwotnej wersji „Posiłek w szkole i w domu" przyjęto uchwałą Rady Ministrów w 2018 r., a jego realizację zaplanowano na lata 2019-2023. Na realizację programu w latach 2019-2023 przewidziano w sumie 2,75 mld zł z budżetu państwa. Program zakładał obowiązkowy wkład finansowy lub rzeczowy organów prowadzących szkoły w wysokości 20 proc. środków niezbędnych do realizacji dotowanego zadania.
Realizacji zadań przyjrzała się Najwyższa Izba Kontroli - okazało się, że tylko 18 proc. stołówek uzyskało wsparcie z programu „Posiłek w szkole i w domu”. Na realizację zadań w ramach modułu 3 w latach 2019-2020 organy prowadzące szkoły (czyli gminy) przeznaczyły w sumie ok. 101 mln zł, z czego z budżetu państwa ponad 77 mln zł. Gminy zapewniły wkład własny na poziomie 24 proc.
Sprawdź w LEX: W jaki sposób rodzice powinni wnosić opłaty za posiłek dla uczniów przygotowywany przez firmę cateringową? >
Według NIK organy prowadzące zgłaszały wątpliwości co do rodzaju wydatków, jakie mogą być ponoszone w ramach modułu 3 Programu, a pomimo to odpowiedzialny minister nie opracował wytycznych zapewniających jednolitą interpretację zasad oceny wniosków w przypadku ujęcia w nich tzw. „ukrytego wydatku majątkowego”. Jak natomiast zwracali wielokrotnie uwagę samorządowcy, problemem zwykle nie jest utworzenie stołówki, a jej utrzymanie, a tego nie uwzględniano w ministerialnych dopłatach.
Opłata za "wsad do kotła"
W przypadku opłat zastosowanie ma art. 106 ustawy z 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe, czyli organ prowadzący pokrywa koszty związane z przygotowaniem i dowozem posiłków inne niż tzw. wsad do kotła, czyli produkty, z których przygotowuje się posiłek. Opłaty - jak już wyżej wspomniano - nie uwzględniają innych kosztów - wynagrodzeń pracowników, utrzymania stołówki, składek na ZUS, z kosztów poniesionych przy przygotowaniu posiłku (opłaty za wodę, prąd, ścieki, odbiór odpadów). Trzeba tu podkreślić, że przepis nie nakazywał szkole wybudować pełnoprawnej stołówki z kuchnią, jedzenie można zamawiać lub przygotowywać w innej placówce. Wskazywano, że z opłatami będzie podobnie - jeżeli szkoła dowozi posiłki, to poniesie wszystkie koszty dowozu, a rodzice zapłacą jedynie za produkty.
Od takiego posiłku nie pobiera się też VAT. Do gminy należą sprawy związane edukacją publiczną, w których mieści się też organizowanie stołówek szkolnych. Z przepisów wynika, że opłaty pobierane z tytułu sprzedaży obiadów nie mają charakteru komercyjnego, ponieważ w cenie ujęte są jedynie koszty zakupu produktów niezbędnych do ich przygotowania.
Za catering trzeba płacić, ale gmina może pomóc
Resort edukacji wielokrotnie wyjaśniał, jak naliczane są opłaty za catering dostarczany do szkół. Wskazywało, że Naczelny Sąd Administracyjny, w tezie zawartej w wyroku z 26 października 2009 r. (sygn. akt I OSK 567/09), uznał za niewłaściwą sytuację różnicowania kosztów posiłku ze względu na sposób organizacji wyżywienia (stołówka szkolna lub dowożenie posiłków wynikające z braku kuchni w szkole). Jednak w świetle konstytucyjnych regulacji dotyczących jednostek samorządu terytorialnego, stanowisko NSA może być kwestionowane. W pełni uzasadnione byłoby tylko w sytuacji, gdyby ustawa nakładała obowiązek zorganizowania w szkole stołówki.
Dodaje, że oszacowano, że wprowadzenie w przepisach prawa oświatowego regulacji nakładającej na wszystkie organy prowadzące publiczne szkoły podstawowe obowiązek zapewniania odpłatnego gorącego posiłku w stołówce szkolnej, wygenerowałoby po stronie tych organów w kraju łączne koszty w wysokości co najmniej 235 mln zł rocznie. Istnieją również inne instrumenty umożliwiające wsparcie materialne rodzin uczniów. Gminy mogą otrzymywać z budżetu państwa środki na wsparcie w formie posiłku, świadczenia pieniężnego na zakup posiłku lub żywności albo świadczenia rzeczowego w postaci produktów żywnościowych dla osób spełniających warunki otrzymania pomocy - wskazywało MEN.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
