Tegoroczne upały mogą być przyczyną rozwoju i nasilenia oddziaływania na człowieka szkodliwych czynników biologicznych. W związku z tym warto przypomnieć, czym są szkodliwe czynniki biologiczne, gdzie pracownicy są najbardziej narażeni, oraz jakie są zasady ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki.

Przepisy dotyczące tych zagadnień określa przede wszystkim rozporządzenie Ministra Zdrowia z 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki (Dz. U. Nr 81, poz. 716 z późn zm.) - dalej r.s.c.b.

Do szkodliwych czynników biologicznych, które mogą być przyczyną zakażenia, alergii lub zatrucia r.s.c.b. zalicza: drobnoustroje komórkowe, w tym zmodyfikowane genetycznie, jednostki bezkomórkowe zdolne do replikacji lub przenoszenia materiału genetycznego, w tym zmodyfikowane genetycznie, hodowle komórkowe oraz pasożyty wewnętrzne człowieka. Szczegółowa klasyfikacja i wykaz szkodliwych czynników biologicznych są określone w załączniku nr 1 do r.s.c.b., natomiast wykaz prac narażających pracowników na działanie czynników biologicznych jest określony w załączniku nr 2 do r.s.c.b.

Zgodnie z załącznikiem nr 1:

- do grupy 1 zagrożenia należą czynniki, przez które wywołanie chorób u ludzi jest mało prawdopodobne;

- do grupy 2 zagrożenia - czynniki, które mogą wywoływać choroby u ludzi, mogą być niebezpieczne dla pracowników, ale rozprzestrzenienie ich w populacji ludzkiej jest mało prawdopodobne. Zazwyczaj istnieją w stosunku do nich skuteczne metody profilaktyki lub leczenia;

- do grupy 3 zagrożenia - czynniki, które mogą wywoływać u ludzi ciężkie choroby, są niebezpieczne dla pracowników, a rozprzestrzenienie ich w populacji ludzkiej jest bardzo prawdopodobne. Zazwyczaj istnieją w stosunku do nich skuteczne metody profilaktyki lub leczenia;

- do grupy 4 - czynniki, które wywołują u ludzi ciężkie choroby, są niebezpieczne dla pracowników, a rozprzestrzenienie czynników w populacji ludzkiej jest bardzo prawdopodobne. Zazwyczaj nie istnieją w stosunku do nich skuteczne metody profilaktyki lub leczenia.

Wykaz prac narażających pracowników na działanie czynników biologicznych obejmuje prace: w zakładach produkujących żywność, w rolnictwie, przy oczyszczaniu ścieków, prace w zakładach gospodarki odpadami, prace, podczas której dochodzi do kontaktu ze zwierzętami lub produktami pochodzenia zwierzęcego, prace w laboratoriach klinicznych, weterynaryjnych lub diagnostycznych oraz w jednostkach ochrony zdrowia, a także prace wykonywane w innych niż ww. okolicznościach, podczas których jest potwierdzone narażenie na działanie czynników biologicznych.

W celu ochrony pracowników przed zagrożeniami powodowanymi przez szkodliwe czynniki biologiczne pracodawca jest obowiązany do stosowania, na warunkach określonych w r.s.c.b., wszelkich dostępnych środków eliminujących narażenie lub ograniczających stopień tego narażenia.

Jeżeli pracownik jest zatrudniony w warunkach narażenia na działanie szkodliwego czynnika biologicznego zakwalifikowanego do grupy 1 zagrożenia, pracodawca powinien stosować środki zapobiegawcze określone w przepisach z zakresu bhp, jak np. ochrony zbiorowe lub indywidualne.

Jeżeli w środowisku pracy występują mikroorganizmy genetycznie zmodyfikowane, co do których istnieje podejrzenie, że mogą wykazywać właściwości chorobotwórcze, pracodawca, w zakresie swojej właściwości, ma obowiązek zapewnić warunki bezpieczeństwa określone w przepisach ustawy z dnia 22 czerwca 2001 r. o organizmach genetycznie zmodyfikowanych (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 806).

Jeżeli zaś w środowisku pracy występują mikroorganizmy o nieustalonej przynależności gatunkowej, co do których istnieje podejrzenie, że mogą wykazywać właściwości chorobotwórcze, pracodawca, w zakresie swojej właściwości, jest obowiązany zapewnić środki zapobiegawcze, przewidziane dla szkodliwego czynnika biologicznego zakwalifikowanego do najwyższej grupy zagrożenia.

Przed wyborem środka zapobiegawczego pracodawca powinien przeprowadzić ocenę ryzyka zawodowego, na jakie czynniki jest lub może być narażony pracownik, uwzględniając w szczególności:

1) klasyfikację i wykaz szkodliwych czynników biologicznych;

2) rodzaj, stopień oraz czas trwania narażenia na działanie szkodliwego czynnika biologicznego;

3) informację na temat potencjalnego działania alergizującego lub toksycznego szkodliwego czynnika biologicznego, choroby, która może wystąpić w następstwie wykonywanej pracy oraz stwierdzonej choroby, która ma bezpośredni związek z wykonywaną pracą;

4) wskazówki organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej, Państwowej Inspekcji Pracy oraz jednostek służby medycyny pracy.

W zakładach opieki zdrowotnej i zakładach leczniczych dla zwierząt pracodawca powinien ponadto uwzględnić:

1) informację na temat potencjalnego występowania szkodliwego czynnika biologicznego u pacjenta lub zwierzęcia oraz w materiale i próbkach od nich pobranych;

2) zagrożenie ze strony szkodliwego czynnika biologicznego, o którym wiadomo, że jest obecny lub którego obecność jest podejrzewana u pacjenta lub u zwierzęcia oraz w materiałach i próbkach od nich pobranych;

3) ryzyko wynikające z rodzaju pracy.

Ocena ryzyka powinna być aktualizowana w szczególności w odniesieniu do zmian mających znaczenie dla zdrowia pracowników w miejscu pracy.

Edward Kołodziejczyk