Przepis art. 226 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) nakłada na pracodawcę obowiązek przeprowadzania oceny i dokumentowania ryzyka zawodowego występującego przy określonych pracach i związanego z wykonywaną pracą oraz stosowania niezbędnych środków profilaktycznych zmniejszające to ryzyko.
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 z późn. zm.) ryzyko zawodowe to prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną praca, powodujących straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy.
Ocena ryzyka zawodowego, czyli działanie mające na celu określenia poziomu ryzyka zawodowego i jego dopuszczalności jest systematycznym badaniem wszystkich aspektów pracy, umożliwiającym stwierdzenie, jakie zagrożenia w środowisku pracy mogą być powodem urazu lub pogorszenia się stanu zdrowia pracownika, oraz czy zagrożenia te można wyeliminować, a jeżeli nie, to jakie środki ochronne należy podjąć w celu ograniczenia ryzyka związanego z tymi zagrożeniami.
Polski Komitet Normalizacyjny wprowadził do użytku Polską Normę PN-N-18002 Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Ogólne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego. Zawiera ona ogólne wytyczne postępowania przy przeprowadzaniu oceny ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy oraz ogólne zasady przygotowania oceny ryzyka. Norma ta jest zalecana do stosowania przez Centralny Instytut Ochrony pracy oraz jest powszechnie stosowana przez zespoły oceny ryzyka zawodowego w zakładach pracy. Na bazie tej normy CIOP-PIB skonstruował, przydatny w ocenie ryzyka zawodowego, komputerowy program STER.
Według wyjaśnień resortu pracy oraz Państwowej Inspekcji Pracy ocena ryzyka zawodowego nie musi być dokonywana na wszystkich stanowiskach pracy. Obowiązek oceny i jej dokumentowanie dotyczy sytuacji, kiedy ryzyko zawodowe rzeczywiście występuje. Jeśli w zakładzie pracy jest grupa stanowisk, na których wykonywane są takie same zadania w takich samych warunkach środowiska pracy, wystarczające jest dokonanie oceny na jednym z tych stanowisk i następnie i objęcie tą oceną pozostałych, identycznych pod względem warunków pracy, stanowisk.
Pracodawcy nierzadko zastanawiają się, czy ocena ryzyka zawodowego jest konieczna na stanowiskach pracy związanych z obsługą komputera. Odpowiedź jest twierdząca - na stanowiskach pracy wyposażonych w komputery również należy przeprowadzać ocenę i dokumentować ryzyko zawodowe. Jest to konieczne, gdyż na stanowiskach tych występują czynniki uciążliwe, które są przyczyną przewlekłych dolegliwości, takich jak bóle pleców, barków i rąk, choroba zwyrodnieniowa nadgarstków oraz problemy ze wzrokiem. Dolegliwości te, jednoznacznie związane z długotrwałą, monotonną obsługą komputera, zobowiązują pracodawców do przeprowadzania oceny ryzyka zawodowego na tych stanowiskach.
Głównym celem oceny ryzyka zawodowego jest poprawa warunków pracy oraz ochrony życia i zdrowia pracowników. Od sposobu przeprowadzenia tej oceny zależy w dużej mierze skuteczność funkcjonującego w wielu firmach systemu zarządzania bhp. W systemach tych ocenę ryzyka zawodowego przeprowadza się w sposób usystematyzowany i jest ona traktowana jako proces ciągły, dający rzeczywiste i skuteczne podstawy do poprawy warunków pracy. Współudział pracowników w jej przeprowadzaniu może zwiększyć ich zaangażowanie w rozwiązywanie problemów związanych z bhp.
Edward Kołodziejczyk