Według ogólnoeuropejskich badań opinii publicznej na temat bezpieczeństwa w środowisku pracy, prawie 90% Europejczyków sądzi, iż dobre zarządzanie bezpieczeństwem i zdrowiem w pracy jest istotne, jeśli ludzie mają pracować dłużej, zanim przejdą na emeryturę. Badanie wskazuje również, że wielu Europejczyków uważa, iż warunki panujące w ich miejscu pracy mogą im pozwolić na kontynuowanie aktywności zawodowej do późnego wieku. Równocześnie prawie połowa twierdzi, że ich miejsca pracy nie są dostosowane do potrzeb pracowników starszych.

Pilne rozwiązanie problemu zapewnienia odpowiednich warunków pracy osobom starszym staje się konieczne, bowiem w nadchodzących latach, wskutek wydłużania wieku aktywności zawodowej w niektórych krajach, w tym w Polsce, oraz spadku liczby zatrudnianych młodych osób, znacznie wzrośnie udział osób starszych w rynku pracy.

Badania pokazują, że osoby starsze, mające stałą pracę, są bardziej przywiązane do swojego miejsca pracy, rzadziej chorują i chętniej pracują po godzinach. Umiejętności, doświadczenie oraz dojrzałość starszych pracowników ogólnie przeważają nad potencjalnymi problemami, takimi jak pogarszający się w sposób naturalny stan zdrowia. Konieczna jest także zmiana nastawienia do starzenia się. Jak wynika z innych badań, dyskryminacja w miejscu pracy ze względu na wiek jest najczęściej zgłaszaną formą dyskryminacji na tle wiekowym. Około siedmiu na dziesięciu obywateli uważa, że starsi pracownicy nie są postrzegani pozytywnie przez pracodawców.

Aby zapobiec sytuacji, w której podniesienie wieku emerytalnego “wystraszy” starszych pracowników i spowoduje wzrost liczby wniosków o renty lub starania o wcześniejsze przejście na emeryturę - trzeba wprowadzać środki zachęcające i umożliwiające ludziom kontynuowanie pracy aż do osiągnięcia podniesionego wieku emerytalnego. Środki te powinny obejmować poprawę bezpieczeństwa i warunków pracy, lepsze dopasowywanie struktury wiekowej pracowników do rodzajów pracy oraz promowanie zdolności do pracy w ciągu całego życia zawodowego.

Zasadniczym działaniem powinno być dostosowanie pracy do stanu zdrowia i doświadczenia zawodowego tych osób, a także zapewnienie warunków do ewentualnych ćwiczeń rehabilitacyjnych, aby np. pomóc w utrzymywaniu na rynku pracy osób, które mają już problemy zdrowotne lub cierpią na choroby przewlekłe (często będące skutkiem dotychczasowej pracy w nieodpowiednich warunkach).

Związane z wiekiem zmiany w wydolności funkcjonalnej nie są jednakowe, ponieważ istnieją indywidualne różnice pod względem stylu życia, odżywiania, sprawności, predyspozycji genetycznych do chorób, wynikające także z poziomu wykształcenia oraz otoczenia w pracy i innych warunków. Samo w sobie starzenie się nie jest czynnikiem decydującym o spadku wydolności, ale oddziałuje na wszystkie wyżej wymienione czynniki, co łącznie wpływa na wydolność funkcjonalną. Zmiany w wydolności funkcjonalnej należy rozpatrywać w odniesieniu do poszczególnych osób, a nie całych grup wiekowych.

Wiele związanych z wiekiem zmian w wydolności funkcjonalnej jest bardziej istotnych w niektórych czynnościach zawodowych niż w innych - np. zmiany dotyczące równowagi mają konsekwencje w szczególności dla strażaków i ratowników, którzy pracują w warunkach ekstremalnych, noszą ciężki sprzęt oraz przenoszą ludzi. Z kolei obniżona zdolność oceny odległości i prędkości poruszających się obiektów ma konsekwencje dla prowadzenia pojazdów nocą, lecz nie wpływa na jakość pracy pracowników biurowych. Związany z wiekiem spadek sprawności fizycznej ma znaczenie przy wykonywaniu ciężkiej pracy fizycznej, jednak zmiany zachodzące w przemyśle, zwłaszcza przejście od przemysłu wydobywczego i wytwórczego do przemysłu opartego na usługach i wiedzy, doprowadziły do spadku liczby miejsc pracy wymagających dużej siły fizycznej. Rosnąca automatyzacja i mechanizacja zadań, jak również wykorzystanie podczas pracy urządzeń z własnym napędem, również zmniejszyło potrzebę ciężkiej pracy fizycznej.

Wiele cech, takich jak mądrość i doświadczenie, umiejętność myślenia strategicznego i postrzegania holistycznego (całościowego) oraz umiejętność zastanawiania się rozwija się lub pojawia wraz z wiekiem. Doświadczenie zawodowe i wiedza specjalistyczna również gromadzone są wraz z wiekiem. Istnieją dowody na to, że sprawność poznawcza na ogół nie wykazuje żadnego znaczącego spadku aż do 70. roku życia. Ponadto na zmieniającym się rynku pracy ceni się wiele zdolności i umiejętności, które są cechą osób starszych - takimi jak duże umiejętności interpersonalne, kulturalna obsługa klienta i świadomość jakości pracy.

Potencjalne zmiany w wydolności funkcjonalnej muszą być brane pod uwagę przy ocenie ryzyka, a zakres obowiązków i warunki pracy powinny być indywidualnie modyfikowane w celu uwzględnienia tych zmian.

Edward Kołodziejczyk