(Dz.U.UE C z dnia 3 grudnia 2025 r.)
| Sprawozdawca: Yonnec POLET (BE/PES), radny gminy Berchem-Sainte-Agathe |
ZALECENIA POLITYCZNE
EUROPEJSKI KOMITET REGIONÓW (KR)
1. Przypomina słowa Nelsona Mandeli: "Przezwyciężenie ubóstwa to nie akt dobroczynności. To akt sprawiedliwości. To ochrona podstawowego prawa człowieka - prawa do godności i godnego życia. Gdy utrzymuje się ubóstwo, nie ma prawdziwej wolności" 1 .
Zasady
2. Przypomina, że ubóstwo stanowi pogwałcenie praw człowieka 2 .
3. Ponownie zauważa, że ubóstwo polega na deprywacji materialnej, społecznej i psychologicznej. Stwierdza, że jego przyczyny są wieloaspektowe - od indywidualnych uwarunkowań po czynniki o bardziej systemowym i strukturalnym charakterze. Ubóstwo jest często utrwalane z pokolenia na pokolenie.
4. Powtarza, że art. 3 TUE stanowi, iż UE zwalcza wykluczenie społeczne i dyskryminację, wspiera sprawiedliwość społeczną i ochronę socjalną, a także spójność społeczną i terytorialną oraz przyczynia się do eliminacji ubóstwa.
5. Przypomina, że w art. 34 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej uznaje się prawo do pomocy społecznej i mieszkaniowej w celu zapewnienia godnej egzystencji wszystkim osobom pozbawionym wystarczających środków.
6. Ponownie wskazuje, że w art. 30 i 31 Europejskiej karty społecznej Rady Europy uznano prawo do ochrony przed ubóstwem i wykluczeniem społecznym oraz prawo do mieszkania.
7. Przypomina o zobowiązaniu UE do realizacji celów zrównoważonego rozwoju ONZ na 2030 r., celów dotyczących wyeliminowania skrajnego ubóstwa oraz zmniejszenia o 50 % liczby osób żyjących w ubóstwie.
8. Podkreśla, że w ramach Europejskiego filaru praw socjalnych wezwano do zajęcia się kwestiami ubóstwa, marginalizacji i wykluczenia społecznego 3 .
9. Potępia coraz ostrzejszy ton publicznego dyskursu na temat ubóstwa i to, że pomija się w nim przyczyny strukturalne i systemowe tego problemu. Jest zaniepokojony rosnącą warunkowością środków przeciwdziałania ubóstwu i coraz większą kryminalizacją ubóstwa w naszych społeczeństwach.
Ubóstwo i wykluczenie społeczne w UE
10. Przypomina, że w 2024 r. co najmniej 93,3 mln osób, czyli 21 % ludności w UE było zagrożonych ubóstwem i wykluczeniem społecznym.
11. Zauważa, że zagrożenie ubóstwem lub wykluczeniem społecznym jest zróżnicowane w poszczególnych państwach członkowskich i regionach UE i nieproporcjonalnie częściej dotyka słabszych grup społecznych, takich jak dzieci, osoby starsze, młodzi dorośli, matki samotnie wychowujące dzieci, Romowie, osoby z niepełnosprawnością i bezrobotni. To zróżnicowanie wymaga zastosowania różnych środków, w ramach których organy lokalne i regionalne będą miały uprawnienia i zasoby odpowiednie do opracowania inicjatyw zgodnie z potrzebami w terenie.
12. Podkreśla, że według Eurofound sytuacja osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym pogorszyła się ze względu na coraz większe trudności z opłacaniem czynszu, kredytów hipotecznych, rachunków za media i żywność.
13. Jest zaniepokojony międzypokoleniową reprodukcją ubóstwa, które często dotyka rodziny przez wiele pokoleń. Podkreśla, że potrzebne są ukierunkowane strategie polityczne, które przyczynią się do przerwania tych cykli ubóstwa poprzez wczesne interwencje i edukację, zarówno w przedszkolach, jak i szkołach, opiekę zdrowotną w szkołach, inwestycje o charakterze socjalnym i możliwości gospodarcze sprzyjające włączeniu społecznemu.
14. Zaznacza, że kobiety są nadal bardziej zagrożone ubóstwem i wykluczeniem społecznym niż mężczyźni (odpowiednio 22,3 % w porównaniu z 20,3 %).
15. Przypomina, że zagrożenie ubóstwem lub wykluczeniem społecznym w rodzinach monoparentalnych (43,5 %), wśród których przeważają matki samotnie wychowujące dzieci, jest około dwukrotnie wyższe niż w przypadku innych rodzin z dziećmi (20,2 %).
16. Ostrzega, że w Europie 21,9 % rodzin żyjących w gospodarstwach domowych z dziećmi pozostającymi na utrzymaniu jest zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym - przy czym w niektórych krajach wskaźnik ten przekracza 30 % - oraz że wskaźnik ubóstwa dzieci w Unii Europejskiej wynosi 19,3 %, dochodząc w niektórych krajach do niemal 30 %.
17. Wyraża zaniepokojenie, że w 2024 r. według szacunków około 1 mln 287 tys. osób, w tym 400 tys. dzieci, spało na ulicach lub w schroniskach oraz że wiele innych osób nie miało stałego miejsca zamieszkania i pomieszkiwało nieformalnie z rodziną, przyjaciółmi lub znajomymi przez czas nieokreślony (osoby określane po ang. "sofa surfers").
18. Zwraca uwagę, że brak danych na temat ubóstwa, zwłaszcza dotyczącego osób umieszczonych w różnych ośrodkach instytucjonalnych, prowadzi do niedoszacowania tego zjawiska w UE. Podkreśla ponadto, że władze lokalne i regionalne muszą uczestniczyć w gromadzeniu danych, aby zapewnić lepsze ukierunkowanie działań.
19. Wyraża zaniepokojenie, że grupy defaworyzowane, takie jak osoby narodowości romskiej, osoby migrujące lub bezdomne, a także mieszkańcy obszarów wiejskich lub oddalonych nadal napotykają trudności w pełnym dostępie do podstawowych usług, jak woda, infrastruktura sanitarna, energia, transport, usługi finansowe i usługi łączności cyfrowej. Działania na rzecz zapewnienia dostępu do tych usług należy skoordynować z tym poziomem lokalnym i regionalnym, na którym są one faktycznie świadczone.
Zrozumieć ubóstwo, aby skuteczniej zwalczać jego podstawowe przyczyny
20. Przypomina, że ubóstwo stanowi kombinację czynników indywidualnych, społecznych i strukturalnych. Ma swoje korzenie w warunkach osobistych, wypadkach życiowych, schorzeniach fizycznych i psychicznych, statusie prawnym i statusie pobytu.
21. Podkreśla, że potrzebna jest większa solidarność i że istnieje zbiorowa odpowiedzialność za zapobieganie ubóstwu, łagodzenie jego skutków i eliminowanie jego podstawowych przyczyn.
22. Zwraca uwagę na potrzebę zajęcia się wielowymiarowymi aspektami ubóstwa we wszystkich odpowiednich obszarach polityki oraz zapewnienia solidnej i skoordynowanej reakcji politycznej w ramach zintegrowanej strategii na rzecz walki z ubóstwem.
23. Akcentuje, że władze lokalne i regionalne mogą przyczynić się do lepszego zrozumienia problematyki ubóstwa poprzez organizowanie lokalnych audytów w tym zakresie 4 . Krajowe statystyki i unijne wytyczne powinny sprzyjać tym działaniom, żeby zapewnić porównywalność i jakość.
24. Podkreśla, że do polityki przeciwdziałania ubóstwu trzeba jak najszybciej włączyć zrównoważenie środowiskowe, sprawiedliwość klimatyczną oraz sprawiedliwą transformację, gdyż skutki kryzysów ekologicznych, zmienność cen energii i związana z nią presja kosztowa w nieproporcjonalny sposób dotykają słabsze grupy społeczne. Polityka transformacji ekologicznej musi priorytetowo traktować sprawiedliwość społeczną, aby nie dopuścić do nasilenia lub pogłębienia się ubóstwa i wykluczenia.
25. Uznaje rolę organizacji społeczeństwa obywatelskiego, nienastawionych na zysk dostawców usług społecznych i przedsiębiorstw gospodarki społecznej w zwalczaniu ubóstwa i eliminowaniu jego podstawowych przyczyn.
26. Przypomina, że gromadzenie danych ma kluczowe znaczenie dla skuteczności polityki publicznej. Z zadowoleniem przyjmuje ramy konwergencji społecznej służące monitorowaniu włączenia społecznego w państwach członkowskich oraz identyfikacji wyzwań specyficznych dla poszczególnych krajów i odpowiednich rozwiązań politycznych. W ramach monitorowania trzeba też uwzględnić wskaźniki lokalne i regionalne, aby móc obserwować różnice w obrębie danego państwa członkowskiego.
27. Zaleca skuteczniejsze monitorowanie ubóstwa w całej UE przez Komisję Europejską. Zachęca do osiągania celów strategii poprzez skuteczniejsze wykorzystywanie dostępnych danych oraz gromadzenie bardziej szczegółowych i terminowych danych w ramach tablicy wskaźników społecznych. Należy umożliwić uszczegółowienie tych danych, by uwzględnić poziom lokalny i regionalny, tak aby cele strategii znajdowały przełożenie w praktyce.
Postępy UE w walce z ubóstwem
28. Uznaje kamienie milowe w walce z ubóstwem określone przez UE w dyrektywie w sprawie adekwatnych wynagrodzeń minimalnych, zalecenie Rady w sprawie odpowiedniego dochodu minimalnego, gwarancję dla dzieci, utworzenie europejskiej platformy na rzecz zwalczania bezdomności, plan działania na rzecz Europejskiego filaru praw socjalnych i plan działania na rzecz gospodarki społecznej.
29. Podkreśla, że pilnie potrzebne są dalsze wysiłki na rzecz przeciwdziałania ubóstwu, i z zadowoleniem przyjmuje ogłoszenie przez wiceprzewodniczącą wykonawczą Komisji Europejskiej Roxannę Minzatu pierwszej w historii unijnej strategii przeciwdziałania ubóstwu, która ma zostać przedstawiona w pierwszym kwartale 2026 r.
30. Apeluje, aby strategia była ambitna i realistyczna oraz aby dostosowała cele UE w zakresie ograniczania ubóstwa do zobowiązań podjętych w ramach celów zrównoważonego rozwoju ONZ na 2030 r. i do deklaracji lizbońskiej na rzecz wyeliminowania bezdomności w całej UE do 2030 r.
31. Zauważa, że utrzymywanie się ubóstwa jest sprzeczne z celem Traktatu UE, jakim jest dobrobyt obywateli Unii (art. 3 TUE).
32. Wyraża zaniepokojenie faktem, że UE nie osiągnęła celu strategii "Europa 2020", jakim jest ograniczenie ubóstwa o 25 % w Europie, i najprawdopodobniej nie osiągnie ani celu planu działania na rzecz Europejskiego filaru praw socjalnych z 2021 r., czyli ograniczenia ubóstwa o 15 mln osób do 2030 r., w tym o 5 mln dzieci, ani celu wyeliminowania bezdomności do 2030 r. Dlatego uważa, że przyszła strategia powinna zawierać konkretne cele pośrednie dla poszczególnych poziomów władzy i administracji.
33. Podkreśla, że jedynie około 1,6 mln osób wydostało się z ubóstwa w latach 2019-2023.
34. Podziela ocenę Komisji 5 , że nadal istnieją poważne wyzwania, zwłaszcza w zakresie przeciwdziałania ubóstwu dzieci. Wzywa Komisję Europejską do przyjęcia strategii wykraczającej poza zwykłe ograniczenie ubóstwa dzieci, skupiającej się na rzeczywistej likwidacji ubóstwa dzieci poprzez wdrożenie konkretnych środków i przeznaczenie wystarczających zasobów na osiągnięcie tego celu. Strategia na rzecz zwalczania ubóstwa dzieci musi obejmować fundusze niezbędne do wdrożenia, utrzymania i rozszerzenia środków oraz skutecznie docierać do rodzin znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji. Musi się wiązać z zaangażowaniem politycznym i uwzględniać skuteczną koordynację między wszystkimi organami administracji na szczeblu lokalnym, regionalnym, krajowym i europejskim.
35. Zaleca, aby Komisja Europejska przedstawiła najambitniejszą, najbardziej realistyczną i skuteczną strategię UE przeciwdziałania ubóstwu, opartą na prawach uznanych w traktatach UE, filarze praw socjalnych i instrumentach międzynarodowych.
36. Wzywa Komisję do zaangażowania osób doświadczających ubóstwa oraz współpracujących z nimi organizacji społeczeństwa obywatelskiego w przygotowanie strategii UE na rzecz przeciwdziałania ubóstwu i działania następcze w związku z tą strategią. Uważa, że trzeba również zaangażować władze lokalne i regionalne, które ponoszą odpowiedzialność operacyjną za wiele usług społecznych.
Większe ambicje UE
37. Wzywa Unię Europejską do wzmożenia wysiłków na rzecz zwalczania ubóstwa z myślą o przekroczeniu do 2030 r. określonego w Planie działania na rzecz Europejskiego filaru praw socjalnych celu, polegającego na ograniczeniu ubóstwa o 15 mln osób, oraz realizacji celów zrównoważonego rozwoju ONZ w zakresie wyeliminowaniu skrajnego ubóstwa dla ogółu społeczeństwa i ograniczenie do 2030 r. przynajmniej o połowę dla każdej grupy wiekowej odsetka mężczyzn, kobiet i dzieci żyjących w ubóstwie we wszystkich jego wymiarach.
38. Apeluje o nowy Plan działania na rzecz Europejskiego filaru praw socjalnych na 2025 r., aby wzmocnić cel dotyczący ubóstwa i wyznaczyć dodatkowe cele w zakresie mieszkalnictwa, w tym bezdomności i wysokiej jakości miejsc pracy. Cele te należy sformułować w porozumieniu z władzami lokalnymi i regionalnymi, które często są odpowiedzialne za politykę mieszkaniową i politykę rynku pracy.
39. Popiera apel Parlamentu Europejskiego o wyeliminowanie bezdomności do 2030 r., co jest także postulatem zawartym w deklaracji lizbońskiej.
40. Podkreśla rolę systemów opieki społecznej państw członkowskich w realizacji i wdrażaniu przyszłej unijnej strategii przeciwdziałania ubóstwu. Wzywa do zabezpieczenia ich finansowania.
41. Ponownie wzywa Komisję Europejską do zaproponowania konkretnych celów ograniczenia ubóstwa energetycznego do roku 2030 i jego wyeliminowania do roku 2050 6 .
42. Podkreśla, że w strategii UE na rzecz walki z ubóstwem należy priorytetowo traktować aktywne włączenie społeczne. Służyć temu powinny: zapewnienie dostępu do wysokiej jakości ukierunkowanej edukacji, szkoleń i możliwości zatrudnienia, a także korzystanie z praw politycznych. Zauważa, że takie podejście umożliwia osobom, zwłaszcza tym znajdującym się w najtrudniejszej sytuacji, pełne uczestnictwo w życiu społecznym i rynku pracy oraz wspiera trwałe wyjście z ubóstwa.
43. Podkreśla znaczenie sprawiedliwego dostępu do usług społecznych, opieki zdrowotnej i możliwości gospodarczych w walce z ubóstwem oraz zaznacza, że powodzenie unijnej strategii przeciwdziałania ubóstwu będzie zależało od jej zdolności do wzmocnienia systemów ochrony socjalnej i opieki zdrowotnej, poprawy systemów dochodu minimalnego i zwalczania ubóstwa pracujących.
44. Akcentuje znaczenie zapewnienia osobom żyjącym w ubóstwie dostępu do sztuki, kultury, sportu i zajęć rekreacyjnych w ramach promowania włączenia społecznego. Dostęp taki pozwoli im rozwijać ich potencjał i budować osobisty i zbiorowy dobrobyt.
45. Apeluje o dalsze wysiłki na rzecz przyjęcia dyrektywy z 2008 r. w sprawie równego traktowania.
46. Wzywa UE i wszystkie jej państwa członkowskie do przyłączenia się do zmienionej Europejskiej karty społecznej Rady Europy i do jej ratyfikacji.
Bardziej skoordynowane działania UE
47. Apeluje, aby strategia UE na rzecz przeciwdziałania ubóstwu zapewniła zgodność z europejską gwarancją dla dzieci, europejską strategią w dziedzinie opieki, zaleceniami Rady w sprawie wczesnego dzieciństwa, edukacji i opieki, europejską platformą na rzecz zwalczania bezdomności, przyszłym unijnym planem na rzecz przystępnych cenowo mieszkań, zmienionym Planem działania na rzecz Europejskiego filaru praw socjalnych oraz celami ram strategicznych w zakresie walki z ubóstwem na lata 2021-2030, tak aby wszystkie inicjatywy przyczyniały się do osiągnięcia ogólnego celu wyznaczonego przez UE w zakresie ograniczania ubóstwa. Niezwykle ważne jest, aby koordynacja ta odbywała się również na poziomie wdrażania. Podmioty lokalne i regionalne mają kapitalny wpływ na powodzenie wielu z tych inicjatyw.
48. Proponuje przeprowadzanie "kontroli ubóstwa" w ramach oceny skutków każdej polityki UE, z kryteriami dostosowanymi do Europejskiego filaru praw socjalnych.
49. Wzywa Komisję Europejską do regionalizacji wskaźników ubóstwa na poziomie NUTS 3 w celu dokładnego określenia obszarów o wysokim ubóstwie, zwłaszcza na obszarach podmiejskich i wiejskich w trudnej sytuacji, oraz dostosowania reakcji politycznych i finansowania do lokalnych realiów.
50. Zaleca zapewnienie wdrożenia i monitorowania unijnej strategii przeciwdziałania ubóstwu z wykorzystaniem metodyki gwarancji dla dzieci oraz wyznaczenie koordynatora UE ds. przeciwdziałania ubóstwu w ramach Komisji Europejskiej.
51. Wzywa państwa członkowskie do przygotowania krajowych planów działania i wyznaczenia krajowych koordynatorów ds. wdrażania unijnej strategii przeciwdziałania ubóstwu. Prace te powinny odbywać się w ścisłej współpracy z władzami lokalnymi i regionalnymi - począwszy od opracowania planów, a skończywszy na ich wdrożeniu.
52. Proponuje, aby krajowe plany działania w zakresie ubóstwa koncentrowały się na środkach na rzecz osiągnięcia sprawiedliwych wynagrodzeń - zwłaszcza dla kobiet - i godnej pracy, rozwoju systemów dochodu minimalnego, dostępu do zindywidualizowanych usług społecznych i podstawowych usług wysokiej jakości 7 .
53. Proponuje wykorzystanie prac przeprowadzonych w ramach konwergencji społecznej w celu wzmocnienia ich wpływu na europejski semestr, przy czym w zaleceniach dla poszczególnych krajów określono ambitniejsze cele społeczne i cele w zakresie ograniczenia ubóstwa. Zalecenia dla poszczególnych krajów powinny uwzględniać również regionalne różnice, jeśli chodzi o zakres i formy ubóstwa, i w stosownych przypadkach uwzględniać wskaźniki regionalne.
54. Zaleca opracowanie planu działania UE na rzecz usług społecznych.
55. Podkreśla, że główną odpowiedzialność za przeciwdziałanie ubóstwu ponoszą państwa członkowskie. Niektóre z nich przyjęły już krajowe strategie na rzecz walki z ubóstwem.
Władze lokalne i regionalne zwalczają ubóstwo
56. Przypomina zarazem, że władze lokalne i regionalne odgrywają wiodącą rolę w walce z ubóstwem, świadcząc podstawowe usługi publiczne, w tym poprzez opiekę społeczną, opiekę nad dziećmi w sytuacji zagrożenia i osobami z niepełnosprawnością, przystępne cenowo mieszkania, tworzenie miejsc pracy i wsparcie opieki nad dziećmi, a także dbając o to, by strategie UE przekładały się na działania na szczeblu lokalnym i regionalnym.
57. Przypomina o znaczeniu zasady pomocniczości dla skutecznego oddziaływania polityki UE w terenie oraz o potrzebie ścisłego zaangażowania władz lokalnych i regionalnych w kształtowanie polityki, którą będą następnie realizować.
58. Podkreśla, że jako szczebel sprawowania rządów najbliższy obywatelom określają one szczególne potrzeby poszczególnych osób w zakresie opracowywania ukierunkowanych na ludzi i zindywidualizowanych ścieżek prowadzących do aktywnej integracji 8 .
59. Zwraca uwagę na różnice w regionalnym poziomie ubóstwa i na potrzebę ukierunkowanych interwencji na szczeblu lokalnym i regionalnym, zwłaszcza na obszarach słabiej rozwiniętych i znajdujących się w niekorzystnej sytuacji strukturalnej, takich jak regiony górskie, obszary najbardziej oddalone i strefy poprzemysłowe, gdzie zagrożenie ubóstwem jest spotęgowane przez słabą infrastrukturę i ograniczony dostęp do usług.
60. Podkreśla, że ubóstwo jest wyzwaniem dla miast, przedmieść i obszarów wiejskich. Wyraża zaniepokojenie faktem, że obszary peryferyjne i najbardziej oddalone często borykają się z jeszcze wyższymi wskaźnikami ubóstwa i wykluczenia społecznego.
61. Podkreśla ponadto, że regiony górskie i obszary słabiej rozwinięte borykają się ze szczególnymi utrudnieniami strukturalnymi, takimi jak izolacja geograficzna, kryzys demograficzny i ograniczony dostęp do podstawowych usług. Strategia UE na rzecz walki z ubóstwem powinna obejmować ukierunkowane środki i inwestycje gwarantujące, że ludność zamieszkująca te terytoria nie zostanie pozostawiona samej sobie.
62. Akcentuje, że powodzenie unijnej strategii przeciwdziałania ubóstwu zależy od zaangażowania władz lokalnych i regionalnych oraz od ich dostępu do długoterminowego finansowania i elastycznych instrumentów.
63. Podkreśla znaczenie unikania koncentracji ubóstwa i międzypokoleniowego powielania nierówności na niektórych obszarach charakteryzujących się dużą podatnością na zagrożenia społeczno-gospodarcze. Zaleca wprowadzenie zintegrowanych strategii politycznych mających na celu zwiększenie różnorodności społecznej i terytorialnej, w szczególności poprzez miejskie planowanie przestrzenne, edukację, mieszkalnictwo, mobilność i dostęp do zatrudnienia.
64. Zaleca, aby władze lokalne i regionalne przyjęły plany przeciwdziałania ubóstwu i ukierunkowane strategie polityczne skierowane do konkretnych grup w celu przeciwdziałania ubóstwu i jego przyczynom ze względu na ich zróżnicowany charakter.
65. Zauważa, że wymagałoby to udostępnienia władzom lokalnym i regionalnym dodatkowych funduszy UE, a także ograniczenia biurokracji i większej elastyczności, aby mogły one łatwiej pozyskiwać te środki.
66. W związku z tym podkreśla potrzebę zapewnienia władzom lokalnym i regionalnym odpowiednich zasobów, aby mogły skutecznie realizować cele europejskie. Trzeba także upewnić się, że posiadają one zdolność finansową do wdrażania środków przeciwdziałających ubóstwu, usług publicznych i ukierunkowanych interwencji, które przyczyniają się do ogólnego sukcesu strategii UE na rzecz walki z ubóstwem.
67. Zaleca, aby władze lokalne i regionalne stosowały uwarunkowania społeczne i kryteria inne niż cena w postępowaniach o udzielenie zamówienia publicznego.
68. Zaleca władzom lokalnym i regionalnym stosowanie zróżnicowanych cen w oparciu o kryteria społeczne w celu zapewnienia wszystkim dostępu do podstawowych usług publicznych, które nie są bezpłatne, takich jak stołówki szkolne. Apeluje, aby te zróżnicowane ceny odzwierciedlały sytuację finansową każdej osoby w celu zagwarantowania dostępu rodzinom o najniższych dochodach oraz większego wkładu ze strony gospodarstw domowych o najwyższych dochodach.
69. Zachęca władze lokalne i regionalne do wyznaczenia regionalnego koordynatora ds. walki z ubóstwem.
70. Zwraca się do Komisji Europejskiej o utworzenie platformy 9 , na której władze lokalne i regionalne będą szukać informacji, dzielić się doświadczeniami i najlepszymi praktykami oraz otrzymywać pomoc techniczną w celu przygotowania lokalnych planów walki z ubóstwem.
71. Podkreśla, że działania organizacji pozarządowych, nienastawionych na zysk dostawców usług społecznych i przedsiębiorstw gospodarki społecznej mogą z pożytkiem uzupełniać lokalne usługi publiczne. Zaznacza, że pomagają one wskazać innowacyjne praktyki w zakresie zapewniania pomocy socjalnej.
72. Zobowiązuje się do ułatwiania ukierunkowanej i racjonalnej pod względem kosztów wymiany z organizacjami zwalczającymi ubóstwo, przede wszystkim poprzez wykorzystanie istniejących forów i wydarzeń KR-u (w tym formatów cyfrowych) i eksponowanie najlepszych lokalnych i regionalnych strategii politycznych o widocznych wynikach, z myślą o potencjalnym zwiększeniu skali ich stosowania w ramach unijnej strategii UE na rzecz przeciwdziałania ubóstwu, w stosownych przypadkach i w oparciu o dowody.
Zasoby umożliwiające godne życie
73. Przypomina zasadę 14 Europejskiego filaru praw socjalnych, zgodnie z którą "[k]ażdy, kto nie dysponuje wystarczającymi zasobami, ma prawo do odpowiedniego dochodu minimalnego zapewniającego godne życie na wszystkich jego etapach oraz skuteczny dostęp do towarów i usług wspierających[...]".
74. Ponownie wskazuje, że krajowe systemy wsparcia dochodu i powiązane usługi wsparcia to minimum pozwalające zapewnić ludziom godne życie.
75. Przyznaje, że znaczna część osób doświadczających ubóstwa jest czasowo lub trwale niezdolna do pracy w stopniu wystarczającym do utrzymania się.
76. Zauważa, że w wielu państwach członkowskich ukierunkowane świadczenia chronią ludzi przed popadnięciem w ubóstwo 10 .
77. Odnotowuje, że świadczenia na dzieci są często niezbędnym wsparciem dla rodzin o niskich dochodach oraz że systemy transferu dochodów zmniejszają ubóstwo dzieci średnio o 42,4 % w krajach europejskich 11 .
78. Przypomina o potrzebie odpowiedniego ustawodawstwa gwarantującego dochód minimalny co najmniej powyżej progu ubóstwa i nadążający za inflacją i kosztami utrzymania 12 . Opracowywanie i wdrażanie tej inicjatywy powinno uwzględniać regionalne różnice w kosztach utrzymania oraz odbywać się w ramach dialogu z władzami lokalnymi i regionalnymi.
79. Przypomina zalecenia zawarte w CDR-5495-2022:
- ustanowienie zaktualizowanych europejskich ram odniesienia dla systemów dochodu minimalnego;
- wspieranie corocznego przeglądu systemów dochodu minimalnego na szczeblu państw członkowskich;
- dopilnowanie, aby progi uzależnione od wysokości dochodów były ustalane w taki sposób, aby ludzie, a zwłaszcza osoby starsze, nie byli wykluczani ze wsparcia dochodu minimalnego;
- przyspieszenie harmonogramu wdrażania zalecenia Rady w sprawie odpowiedniego dochodu minimalnego do 2027 r.
80. Wzywa Komisję Europejską do opracowania dyrektywy w sprawie odpowiedniego dochodu minimalnego wraz z minimalnymi standardami w zakresie zasięgu, dostępności - zwłaszcza dla młodych ludzi - adekwatności i automatycznych dostosowań do kosztów utrzymania.
81. Zachęca państwa członkowskie oraz władze lokalne i regionalne do wprowadzenia systemów automatycznego przydzielania pomocy społecznej w oparciu o łączenie danych administracyjnych. Ta zasada solidarności u źródła skutecznie rozwiązałaby problem niekorzystania z praw socjalnych i zapewniłaby osobom znajdującym się w niepewnej sytuacji pomoc, do której są uprawnione, bez podejmowania przez nie dodatkowych kroków.
Ubóstwo pracujących
82. Przypomina, że zagrożenie ubóstwem drastycznie wzrasta w przypadku osób bezrobotnych (66,3 %), ale stanowi również problem dla osób zatrudnionych (11,3 %) lub samozatrudnionych (23,6 %) i właścicieli małych przedsiębiorstw.
83. Podkreśla znaczenie umiejętności i szkoleń jako warunków wstępnych zatrudnienia. Przypomina, że programy szkoleń i uczenia się przez całe życie mają zasadnicze znaczenie dla odporności i udanego przekwalifikowania zawodowego również tych osób, które już znalazły pracę.
84. Wzywa do wspierania w ramach strategii UE na rzecz walki z ubóstwem szerszej dostępności programów szkoleń w miejscu pracy i poza nią. Jest to ważne zarówno dla osób doświadczających ubóstwa, jak i w celu zapobiegania temu zjawisku.
85. Zauważa, że praca nie zapobiega ubóstwu, że ubóstwo pracujących rośnie i dotyczy znacznej liczby pracowników w UE (co najmniej jednej osoby na 10).
86. Stwierdza, że niebędąca wolnym wyborem praca w niepełnym wymiarze godzin i niska intensywność pracy są źródłami ubóstwa pracujących, które często dotyka sektory, gdzie nadmiernie reprezentowane są kobiety i pracownicy migrujący.
87. Przypomina, że pracownicy są zagrożeni ubóstwem pracujących, gdy ich ekwiwalentny roczny dochód do dyspozycji wynosi poniżej 60 % krajowej mediany dochodów gospodarstw domowych.
88. Ponownie wspomina o swoim poparciu dla lokalnych gwarancji zatrudnienia i inicjatyw dla osób długotrwale bezrobotnych i ponawia apel, który skierował do Komisji w opinii z 2022 r., dotyczący utworzenia doraźnego europejskiego funduszu gwarancji zatrudnienia w wysokości 750 mln EUR w celu zwalczania długotrwałego bezrobocia 13 .
89. Podkreśla, że 60 % progu krajowej mediany dochodów gospodarstw domowych służy jako punkt odniesienia w dyrektywie UE w sprawie adekwatnych wynagrodzeń minimalnych. Wzywa do szybkiego i właściwego wdrożenia dyrektywy w całej UE.
90. Akcentuje, że uregulowanie statusu pracowników nierejestrowanych przyczynia się do zwalczania ubóstwa pracujących oraz że uregulowanie sytuacji pracowników migrujących może utrzymać wzrost gospodarczy.
91. Przypomina o sukcesie gwarancji dla młodzieży w pomaganiu młodym ludziom i młodzieży NEET w wejściu na rynek pracy. Apeluje o jej dalsze rozszerzenie.
92. Podkreśla znaczenie wzmocnienia mechanizmów zwalczania pracy nierejestrowanej w celu zapobiegania nadużyciom, ochrony praw pracowniczych, zwalczania nieuczciwej konkurencji między przedsiębiorstwami oraz zapewnienia skuteczności polityki legalizacji.
93. Wzywa do szybkiego przyjęcia dyrektywy w sprawie staży, aby zagwarantować jakość staży i zakazać praktyk opartych na wyzysku 14 .
94. Apeluje o szybkie wdrożenie dyrektywy w sprawie przejrzystości wynagrodzeń oraz o podjęcie dalszych działań w celu rozwiązania problemu zróżnicowania wynagrodzenia i emerytur ze względu na płeć. Nawołuje do dalszych inwestycji we wczesną opiekę nad dziećmi, takich jak poprawa dostępności i przystępności cenowej placówek opieki nad dziećmi i opieki długoterminowej oraz dostępu do nich, a także ulepszenie środków sprzyjających równowadze między życiem zawodowym a prywatnym w celu wspierania dostępu rodziców samotnie wychowujących dzieci do zatrudnienia.
95. Wzywa do pełnego wdrożenia zalecenia Rady z 2019 r. w sprawie dostępu pracowników i osób samozatrudnionych do ochrony socjalnej. Apeluje o zalecenia Rady w sprawie powszechnego i bezpłatnego dostępu do ochrony socjalnej i podstawowych usług w UE. Trzeba koniecznie uwzględnić różnice między regionami w dostępie do świadczeń społecznych. Władze lokalne i regionalne muszą też dysponować niezbędnymi narzędziami, aby móc wyjść naprzeciw potrzebom różnych społeczności. Nawołuje państwa członkowskie oraz władze lokalne i regionalne do zapewnienia i poprawy dostępu do podstawowych usług dla wszystkich, bez dyskryminacji ze względu na wiek, pochodzenie etniczne lub warunki pobytu.
96. Wzywa do opracowania przyszłego planu działania UE na rzecz wysokiej jakości miejsc pracy w celu rozwiązania problemu ubóstwa pracujących, narzuconej lub niedobrowolnej pracy w niepełnym wymiarze godzin i niepewnych umów oraz w celu zapewnienia godnych warunków pracy, a także do tego, aby sposobem na wyjście z ubóstwa pozostało sprawiedliwe wynagrodzenie za zatrudnienie.
97. Nawołuje Komisję Europejską do włączenia celu cząstkowego dotyczącego ograniczenia ubóstwa pracujących do planu działania na rzecz Europejskiego filaru praw socjalnych.
Ubóstwo dzieci
98. Z zadowoleniem przyjmuje fakt, że wszystkie państwa członkowskie przedłożyły krajowe plany działania dotyczące europejskiej gwarancji dla dzieci, i wzywa do ich pełnego wdrożenia.
99. Przypomina, że wezwał wcześniej do przeznaczenia wystarczających środków na wsparcie europejskiej gwarancji dla dzieci, i podkreśla pozytywne skutki finansowego wsparcia rodzin z dziećmi w walce z ubóstwem dzieci i w przełamywaniu międzypokoleniowego cyklu ubóstwa.
100. Ponawia swoje zalecenia zawarte w CDR-0219-2024 i CDR-2601-2021, zgodnie z którymi:
- Wszystkie państwa członkowskie powinny przeznaczyć co najmniej 5 % swoich środków z EFS+ na ukierunkowane środki i reformy strukturalne mające na celu zwalczanie ubóstwa dzieci.
- Jest to wymóg minimalny i zachęca się państwa członkowskie do wykorzystania w tym celu wyższego odsetka EFS+.
- Zgodnie z obowiązującym rozporządzeniem w sprawie EFS+ stopa finansowania wsparcia dla osób najbardziej potrzebujących musi wynosić 90 %.
- Komisja i państwa członkowskie powinny zapewnić odpowiednie finansowanie strategii UE na rzecz praw dziecka, zapewniając, aby zarówno finansowanie unijne, jak i budżety krajowe odpowiednio wspierały jej wdrażanie.
101. Wzywa do zwiększenia unijnego finansowania gwarancji dla dzieci w kolejnych wieloletnich ramach finansowych UE oraz do zwiększenia przeznaczenia 5 % środków na EFS+ na okres po 2027 r. W przypadku zwiększenia środków unijnych należałoby również zbadać, jak poziomy lokalny i regionalny, często odpowiedzialne za dbanie o przestrzeganie praw dziecka, mogłyby zyskać lepiej określoną rolę w tym modelu finansowania.
Mieszkalnictwo
102. Z zadowoleniem przyjmuje zapowiedziane podwojenie środków finansowych UE udostępnionych na wsparcie projektów mieszkaniowych w całej Unii.
103. Wzywa Komisję do zajęcia się problemem bezdomności, w tym kwestią ponownego zakwaterowania i zapobiegania, w planie UE dotyczącym przystępnych cenowo mieszkań oraz do skupienia się na mieszkalnictwie socjalnym.
104. Zwraca się do Rady o podjęcie działań następczych w związku z inicjatywą prezydencji belgijskiej dotyczącą przygotowania zalecenia Rady w sprawie położenia kresu bezdomności.
105. Nawołuje państwa członkowskie do dalszego inwestowania w mieszkalnictwo socjalne oraz do zapewnienia powszechnego dostępu do mieszkań, przede wszystkim dla gospodarstw domowych osób samotnie wychowujących dzieci i dla rodzin w potrzebie.
106. Wzywa do tego, aby strategia UE na rzecz przeciwdziałania ubóstwu zajmowała się problemem bezdomności, w tym jej wymiarem płci i wymiarem intersekcjonalnym, a także by przyczyniała się do osiągnięcia celu, jakim jest wyeliminowanie bezdomności do 2030 r.
107. Podkreśla, że władze lokalne i regionalne powinny wdrożyć politykę dostępu do mieszkań, która uwzględniałaby podatność na zagrożenia rodzin monoparentalnych, zwłaszcza matek samotnie wychowujących dzieci. Zaleca włączenie tego kryterium do programów przyznawania mieszkań socjalnych, aby zwalczać ubóstwo i wykluczenie społeczne kobiet i dzieci.
108. Zwraca się do Komisji Europejskiej o dalsze rozwijanie i wzmacnianie europejskiej platformy na rzecz przeciwdziałania bezdomności.
109. Uznaje zasadę "mieszkanie przede wszystkim" za najlepszą praktykę w walce z bezdomnością. Podkreśla jej skuteczność 15 .
110. Wzywa do realokacji niewykorzystanych funduszy strukturalnych z państw członkowskich na walkę z bezdomnością w obecnych wieloletnich ramach finansowych.
111. Przypomina, że poprawa efektywności energetycznej jest jednym z głównych obszarów działania władz lokalnych i regionalnych 16 . Strategia walki z ubóstwem powinna promować ten cel poprzez wsparcie techniczne i finansowe dla lokalnych i regionalnych przedsiębiorstw mieszkaniowych i osób o niskich dochodach.
112. Wzywa do zapewnienia bezpośredniego wsparcia finansowego na renowację domów, tak aby koszty początkowe nie tworzyły bariery dla gospodarstw domowych znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji.
113. Apeluje o włączenie zabezpieczeń społecznych do unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji, aby zagwarantować, że ustalanie opłat za emisję gazów cieplarnianych nie będzie miało nieproporcjonalnego wpływu na gospodarstwa domowe o niskich dochodach, lub o zrekompensowanie tego wpływu za pośrednictwem Społecznego Funduszu Klimatycznego 17 .
Niepobieranie świadczeń i bariery w dostępie do świadczeń i usług społecznych
114. Podkreśla wyzwanie, jakim jest niepobieranie istniejących świadczeń i usług społecznych, które można zdefiniować jako nieotrzymywanie świadczeń przez osoby, które są do nich uprawnione.
115. Zaznacza, że poza indywidualnymi konsekwencjami niepobieranie środków zagraża skuteczności ochrony socjalnej i efektywności działań publicznych.
116. Podkreśla, że organizacja usług publicznych ma duży wpływ na korzystanie ze świadczeń i usług oraz że niespójności i sprzeczne wymagania między różnymi usługami mogą zniechęcać osoby uprawnione do świadczeń lub usług socjalnych do korzystania z nich, a nawet doprowadzić do niewłaściwego traktowania ze strony instytucji.
117. Wzywa do podjęcia krajowych, lokalnych i regionalnych środków mających na celu rozwiązanie problemu niekorzystania ze świadczeń społecznych, systemów dochodu minimalnego i usług społecznych. Chodzi o środki takie jak:
- zapewnienie dostępu online i offline do podstawowych usług i korzyści, aby cyfryzacja nie stała się przeszkodą, inwestowanie w zwiększenie umiejętności cyfrowych i dostępu cyfrowego;
- tworzenie lub rozszerzanie usług społecznych o niskim progu uczestnictwa, które umożliwiają składanie wniosków o różne świadczenia społeczne w jednym miejscu, przy wsparciu doradców społecznych 18 ;
- automatyczna wypłata świadczeń socjalnych w oparciu o dane dostępne dla usług publicznych 19 ; promowanie lokalnych punktów kontaktowych i modeli współpracy między poziomem lokalnym a instytucjami zabezpieczenia społecznego jako ośrodków dostępu do wsparcia.
118. Wzywa państwa członkowskie oraz władze lokalne i regionalne do uważnego rozważenia zagrożeń związanych z nadzorem i dyskryminacją osób doświadczających ubóstwa przy opracowywaniu polityki społecznej opartej na danych.
119. Apeluje o zapewnienie odpowiedniego finansowania systemów ochrony socjalnej i o podejście oparte na inwestycjach społecznych, które umożliwi państwom członkowskim wyłączenie tego finansowania, a także inwestycji w mieszkalnictwo publiczne i socjalne, z procedury nadmiernego deficytu przewidzianej w pakcie stabilności i wzrostu.
Zapewnienie, by strategia dysponowała środkami niezbędnymi do realizacji jej ambitnych celów
120. Przypomina, że walka z ubóstwem jest inwestycją, a nie kosztem.
121. Zaleca, aby przy przydzielaniu funduszy spójności i funduszy społecznych UE priorytetowo traktować obszary, na których utrzymują się wyzwania strukturalne, w tym regiony górskie i słabo zaludnione. Obszary te wymagają zwiększonych inwestycji terytorialnych w celu rozwiązania problemu chronicznego niedostatecznego rozwoju i zapewnienia równego dostępu do możliwości i usług.
122. Zachęca Komisję Europejską do uruchomienia środków wykraczających poza EFS+, z funduszy na rzecz klimatu, przeciwdziałania dyskryminacji, integracji i spójności, w celu wspierania walki z ubóstwem.
123. Wzywa Komisję Europejską do dopilnowania, by - podobnie jak w przypadku przeznaczenia 25 % środków na włączenie społeczne w ramach EFS+ - znaczna część tych funduszy została przeznaczona i skutecznie wykorzystana na wsparcie lokalnych inicjatyw na rzecz ograniczania ubóstwa.
124. Zwraca się do Komisji Europejskiej i państw członkowskich o zwrócenie szczególnej uwagi na zapewnienie finansowania unijnej strategii walki z ubóstwem oraz o osiągnięcie jej celów przy opracowywaniu i przyjmowaniu kolejnych wieloletnich ram finansowych UE, przy jednoczesnym zwiększeniu poziomu finansowania polityki spójności.
125. Wzywa do przeznaczenia większej części funduszy UE na inwestycje społeczne i politykę spójności, które wspierają osoby najbardziej zmarginalizowane i znajdujące się w najtrudniejszej sytuacji w UE.
126. Zwraca się do Komisji o zwiększenie z 3 do 10 % środków przeznaczonych na pogłębioną deprywację materialną i środków towarzyszących w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego+.
127. Zachęca państwa członkowskie do priorytetowego traktowania ochrony usług publicznych, świadczeń społecznych, wydatków socjalnych i inwestycji publicznych, aby chronić osoby najbardziej zagrożone ubóstwem i wykluczeniem społecznym przed negatywnymi skutkami cięć.
128. Zwraca się do Komisji o uzależnienie dostępu do finansowania UE przeznaczonego na walkę z ubóstwem od przyjęcia zarówno krajowych, jak i lokalnych planów walki z ubóstwem, w oparciu o obecne warunki podstawowe dla EFS +.
Bruksela, dnia 14 października 2025 r.
Komitet Stały Rady Ministrów wprowadził bardzo istotne zmiany do projektu ustawy przygotowanego przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej – poinformował minister Maciej Berek w czwartek wieczorem, w programie „Pytanie dnia” na antenie TVP Info. Jak poinformował, projekt nowelizacji ustawy o PIP powinien trafić do Sejmu w grudniu 2025 roku, aby prace nad nim w Parlamencie trwały w I kwartale 2026 r.
05.12.2025
4 grudnia Komitet Stały Rady Ministrów przyjął projekt zmian w ustawie o PIP - przekazało w czwartek MRPiPS. Nie wiadomo jednak, jaki jest jego ostateczny kształt. Jeszcze w środę Ministerstwo Zdrowia informowało Komitet, że zgadza się na propozycję, by skutki rozstrzygnięć PIP i ich zakres działał na przyszłość, a skutkiem polecenia inspektora pracy nie było ustalenie istnienia stosunku pracy między stronami umowy B2B, ale ustalenie zgodności jej z prawem. Zdaniem prawników, to byłaby kontrrewolucja w stosunku do projektu resortu pracy.
05.12.2025
Przygotowany przez ministerstwo pracy projekt zmian w ustawie o PIP, przyznający inspektorom pracy uprawnienie do przekształcania umów cywilnoprawnych i B2B w umowy o pracę, łamie konstytucję i szkodzi polskiej gospodarce – ogłosili posłowie PSL na zorganizowanej w czwartek w Sejmie konferencji prasowej. I zażądali zdjęcia tego projektu z dzisiejszego porządku posiedzenia Komitetu Stałego Rady Ministrów.
04.12.2025
Prezydent Karol Nawrocki podpisał we wtorek ustawę z 7 listopada 2025 r. o zmianie ustawy o ochronie zwierząt. Jej celem jest wprowadzenie zakazu chowu i hodowli zwierząt futerkowych w celach komercyjnych, z wyjątkiem królika, w szczególności w celu pozyskania z nich futer lub innych części zwierząt. Zawetowana została jednak ustawa zakazująca trzymania psów na łańcuchach. Prezydent ma w tym zakresie złożyć własny projekt.
02.12.2025
Resort pracy nie podjął nawet próby oszacowania, jak reklasyfikacja umów cywilnoprawnych i B2B na umowy o pracę wpłynie na obciążenie sądów pracy i długość postępowań sądowych. Tymczasem eksperci wyliczyli, że w wariancie skrajnym, zakładającym 150 tys. nowych spraw rocznie, skala powstałych zaległości rośnie do ponad 31 miesięcy dodatkowej pracy lub koniecznego zwiększenia zasobów sądów o 259 proc. Sprawa jest o tyle ważna, że na podobnym etapie prac są dwa projekty ustaw, które – jak twierdzą prawnicy – mogą zwiększyć obciążenie sądów.
25.11.2025
Rada Ministrów przyjęła projekt nowelizacji ustawy o Funduszu Medycznym - poinformował w środę rzecznik rządu Adam Szłapka. Przygotowana przez resort zdrowia propozycja zakłada, że Narodowy Fundusz Zdrowia będzie mógł w 2025 r. otrzymać dodatkowo około 3,6 mld zł z Funduszu Medycznego. MZ chce również, by programy inwestycyjne dla projektów strategicznych były zatwierdzane przez ministra zdrowia, a nie jak dotychczas, ustanawiane przez Radę Ministrów. Zamierza też umożliwić dofinansowanie programów polityki zdrowotnej realizowanych przez gminy w całości ze środków Funduszu Medycznego.
19.11.2025| Identyfikator: | Dz.U.UE.C.2025.6322 |
| Rodzaj: | Opinia |
| Tytuł: | Opinia Europejskiego Komitetu Regionów - Strategia UE na rzecz walki z ubóstwem |
| Data aktu: | 03/12/2025 |
| Data ogłoszenia: | 03/12/2025 |