Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego - Wniosek dotyczący rozporządzenia Rady ustanawiającego Instrument na rzecz Zwiększenia Bezpieczeństwa Europy poprzez Wzmocnienie Europejskiego Przemysłu Obronnego (COM(2025) 122 final)

Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego

Wniosek dotyczący rozporządzenia Rady ustanawiającego Instrument na rzecz Zwiększenia Bezpieczeństwa Europy poprzez Wzmocnienie Europejskiego Przemysłu Obronnego

(COM(2025) 122 final)

(C/2025/5156)

(Dz.U.UE C z dnia 28 października 2025 r.)

Sprawozdawca: Maurizio MENSI

Współsprawozdawca: Jan PIE

Doradczynie i doradcy	DAL FERRO Alberto (doradca z ramienia sprawozdawcy, Grupa III) THEODOSOPOULOS Vassilis (doradca z ramienia współsprawozdawcy, kategoria 1)
Wniosek o konsultację	KE, 13.5.2025
Podstawa prawna	Art. 114 i 304 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej
Dokumenty Komisji Europejskiej	COM(2025) 122 final
Odpowiednie cele zrównoważonego rozwoju	CEL 9 - Innowacyjność, przemysł, infrastruktura CEL 16- Pokój, sprawiedliwość i silne instytucje
Sekcja odpowiedzialna	Komisja Konsultacyjna ds. Przemian w Przemyśle (CCMI)
Data przyjęcia przez sekcję	10.7.2025
Data przyjęcia na sesji plenarnej	16.7.2025
Sesja plenarna nr	598
Wynik głosowania (za/przeciw/wstrzymało się)	180/5/7

1. ZALECENIA

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny (EKES)

1.1 Podkreśla, że wdrażanie instrumentu SAFE musi opierać się na zasadach zapisanych w Traktacie o Unii Europejskiej, zgodnie z którymi UE powinna również przyczyniać się do pokoju, bezpieczeństwa i ochrony swoich obywatelek i obywateli, a także do poszanowania zasad Karty Narodów Zjednoczonych.

1.2 Zwraca uwagę, że SAFE powinien przyczyniać się do zwiększenia inwestycji w europejską bazę technologiczno- przemysłową sektora obronnego (EDTIB) oraz do zmniejszenia zależności, aby wzmocnić swobodę działania Europy i bezpieczeństwo dostaw w tym obszarze.

1.3 Zaleca, aby państwa członkowskie pilnie, w jak największym stopniu i w sposób skoordynowany wykorzystały instrument SAFE stosownie do swojej sytuacji finansowej, zważywszy na atrakcyjne warunki finansowania i towarzyszące ułatwienia, a także fakt, że inwestycje w ramach SAFE (np. w mobilność wojskową) mogą również przyczyniać się do konkurencyjności i realizacji celów cywilnych.

1.4 Podkreśla znaczenie skupienia inwestycji na wskazanych przez państwa członkowskie w ramach UE kluczowych potrzebach w zakresie zdolności oraz ukierunkowania tych inwestycji na EDTIB.

1.5 Zwraca uwagę, że konieczne jest zaspokojenie pilnych potrzeb państw członkowskich, przy jednoczesnym wzmocnieniu gotowości obronnej UE i konkurencyjności EDTIB oraz zabezpieczeniu przyszłej swobody działania państw członkowskich.

1.6 Zdecydowanie popiera to, by podczas wdrażania SAFE (np. w przypadku nadsubskrypcji) ściśle stosowano zasadę europejskiejpreferencji, którejodzwierciedleniem jest wymóg znacznego udziału komponentów unijnych oraz - w przypadku produktów złożonych (kategoria druga) - również możliwość decydowania, bez ograniczeń ze strony państw trzecich, o definicji, dostosowaniu i ewolucji projektu produktu (zasada "uprawnień projektowych"). Proponuje, aby w przypadku mniej złożonych produktów (kategoria pierwsza), dla których istotna jest kwestia uprawnień projektowych, przewidziano zachęty do zamówień na produkty, za których projektowanie odpowiedzialne są podmioty europejskie.

1.7 Ubolewa, że pociski rakietowe, ochrona infrastruktury krytycznej i cyberbezpieczeństwo nie zostały zaliczone do

produktów kategorii drugiej, za których projektowanie powinny być odpowiedzialne podmioty europejskie.

1.8 Podkreśla, że spośród państw spoza UE i ich sektorów przemysłu - oprócz Ukrainy i państw EOG należących do EFTA - wyłącznie partnerzy o zbieżnych poglądach, którzy podpisali z UE partnerstwo w dziedzinie bezpieczeństwa i obrony, mogą brać udział w SAFE oraz że jakikolwiek udział sektorów przemysłu państw trzecich nie powinien podważać głównego celu instrumentu, tj. wzmocnienia EDTIB i zmniejszenia zależności od dostawców spoza Europy.

1.9 Z zadowoleniem przyjmuje włączenie a priori Norwegii i Ukrainy oraz ich przemysłu do zamówień realizowanych na zasadzie współpracy w ramach SAFE, a także podpisanie partnerstwa w dziedzinie bezpieczeństwa i obrony między UE a Zjednoczonym Królestwem, które umożliwi Zjednoczonemu Królestwu udział w zamówieniach realizowanych na zasadzie współpracy w ramach SAFE.

1.10 Podkreśla, że SAFE powinien służyć jako punkt wyjścia do mobilizacji dodatkowych zasobów, i wzywa państwa członkowskie do pilnego podjęcia działań w tym zakresie.

2. NOTY WYJAŚNIAJĄCE

Argumenty na poparcie zalecenia 1.1

2.1. Pokój i bezpieczeństwo to fundamenty, które umożliwiają UE ochronę jej podstawowych wartości - wolności, demokracji, praw człowieka i praworządności - przy jednoczesnym zapewnieniu stabilności, dobrobytu i dobrostanu jej obywatelek i obywateli. Bez nich postęp w zakresie sprawiedliwości, rozwoju gospodarczego i spójności społecznej byłby niemożliwy.

2.2. Obecnie UE stoi w obliczu znacznie pogorszonej sytuacji geopolitycznej - wojna Rosji przeciwko Ukrainie podważa architekturę bezpieczeństwa kontynentu i ujawnia słabości europejskiej architektury obronnej. Jednocześnie Stany Zjednoczone przyspieszają strategiczne odejście od tradycyjnych zobowiązań transatlantyckich, co zmusza państwa europejskie do ponownego przemyślenia stopnia zależności od przywództwa USA oraz do przyspieszenia działań na rzecz większej autonomii strategicznej.

2.3. W tej sytuacji inicjatywy UE dotyczące przemysłu obronnego muszą pilnie zapewnić wzmocnienie zdolności UE i jej państw członkowskich do ochrony pokoju i bezpieczeństwa. Realizując takie inicjatywy, należy zarazem wystrzegać się militaryzacji i opierać się na całościowym podejściu do bezpieczeństwa i odporności, które łączy komponenty przemysłowe, technologiczne i społeczne z potencjałem wojskowym.

Argumenty na poparcie zalecenia 1.2

2.4. Prace nad tą opinią CCMI rozpoczęły się wkrótce po przekazaniu EKES-owi wniosku o konsultację dotyczącego proponowanego rozporządzenia w sprawie SAFE. W momencie finalizacji projektu opinii rozporządzenie zostało już przyjęte przez Radę. Dlatego też w opinii przesunięto środek ciężkości na kolejne kroki we wdrażaniu SAFE. Obejmują one wyrażenie zainteresowania przez państwa członkowskie skorzystaniem z pożyczek SAFE (do końca lipca 2025 r.), złożenie (do końca listopada 2025 r.) i ocenę wniosków państw członkowskich o pomoc finansową i odpowiednich planów inwestycyjnych, podpisanie umów pożyczki oraz wypłatę pożyczek (do końca grudnia 2030 r.).

2.5. Nadrzędnym celem SAFE, jako części pakietu w sprawie obronności europejskiej Gotowość 2030, powinno być zwiększenie gotowości obronnej UE i jej państw członkowskich. Wymaga to wzmocnienia bezpieczeństwa dostaw i swobody działania, tj. zdolności do niezawodnego dostarczania europejskim siłom zbrojnym potrzebnego sprzętu, szczególnie w czasie wojny, przy jednoczesnym zagwarantowaniu, że może być on w pełni wykorzystywany zgodnie z potrzebami.

2.6. Gotowość obronna nie może ograniczać się jedynie do posiadania określonego sprzętu. Kluczowe znaczenie ma również zdolność do konserwacji, naprawy, a w czasie konfliktu - także do produkcji/wymiany takiego sprzętu w dużych ilościach i w szybkim tempie; zdolność i swoboda jego modyfikowania i modernizowania zgodnie z potrzebami; oraz swoboda jego użycia, a w stosownych przypadkach także przekazania sojusznikom i partnerom - bez nieuzasadnionych ograniczeń. Tę zdolność i swobodę może zapewnić jedynie solidny i innowacyjny rodzimy przemysł obronny, zdolny do projektowania, wytwarzania i utrzymania pełnego spektrum niezbędnych produktów.

2.7. Aby poprawić gotowość obronną w UE, SAFE musi zatem wspierać większe inwestycje w EDTIB, pomagając jednocześnie zmniejszyć zależność od dostawców z państw trzecich, którzy mogą nie być w stanie niezawodnie zaopatrywać europejskich sił zbrojnych lub gotowi są to czynić jedynie na warunkach niekorzystnych dla interesów europejskich.

Argumenty na poparcie zalecenia 1.3

2.8. Rada Europejska podkreśliła potrzebę dalszego znacznego zwiększania wydatków na bezpieczeństwo i obronę Europy. Szereg państw członkowskich boryka się jednak z ograniczeniami fiskalnymi, które zmniejszają ich możliwości w tym zakresie, a podwyższone i nierówne koszty finansowania zewnętrznego dodatkowo komplikują te starania i mogą pogłębiać strukturalne dysproporcje w zakresie gotowości obronnej w UE.

2.9. W tej sytuacji państwa członkowskie powinny w pełni i pilnie wykorzystać SAFE. Dzięki atrakcyjnym warunkom finansowania i towarzyszącym im ułatwieniom oferuje on mechanizm wspierający państwa członkowskie, zwłaszcza te o bardziej ograniczonej przestrzeni fiskalnej, w angażowaniu się we wspólne zamówienia w dziedzinie obronności. Może to przyczynić się do wspólnego wkładu w rozwój zdolności obronnych Europy, przy jednoczesnym zapewnieniu długoterminowej trwałości inwestycji w obronność. Należy zarazem podkreślić, że inwestycje w niektórych wyznaczonych obszarach zdolności mogą również przyczyniać się do realizacji celów cywilnych (np. inwestycje w infrastrukturę transportową podwójnego zastosowania i aktywa w ramach mobilności wojskowej mogą w szerszym ujęciu pomagać w sprostaniu wyzwaniom związanym z mobilnością transgraniczną).

Argumenty na poparcie zalecenia 1.4

2.10. Skoncentrowanie inwestycji w obronność w UE na wskazanych wspólnie przez państwa członkowskie kluczowych potrzebach w zakresie zdolności gwarantuje, że ograniczone zasoby zostaną przydzielone na najpilniejsze wspólne potrzeby w zakresie bezpieczeństwa i na priorytety strategiczne w sposób spójny i konsekwentny, bez zbędnego powielania działań i nieefektywności.

2.11. Ukierunkowanie tych inwestycji na EDTIB przyniesie istotne korzyści rządom, siłom zbrojnym i społeczeństwom europejskim - również w dłuższej perspektywie. W szczególności przyczyni się do zwiększenia konkurencyjności, zdolności produkcyjnych i innowacyjnych EDTIB, a tym samym do wzmocnienia bezpieczeństwa dostaw, autonomii technologicznej i swobody działania, jak również do wzrostu zatrudnienia, rozwoju kompetencji i dochodów podatkowych.

Argumenty na poparcie zalecenia 1.5

2.12. Z powodu wieloletnich zaniedbań inwestycyjnych w dziedzinie obronności EDTIB może obecnie nie być w pełni zdolna do zaspokojenia wszystkich potrzeb sił zbrojnych Europy w wymaganym tempie lub w wymaganych ilościach. Biorąc pod uwagę pilną potrzebę wzmocnienia zdolności obronnych w UE przy jednoczesnym dalszym wspieraniu Ukrainy, niektóre z materiałów potrzebnych w krótkim okresie mogą być pozyskiwane spoza UE.

2.13. Zaspokajanie potrzeb krótkoterminowych nie powinno jednak podważać uzgodnionego celu, którym jest zwiększenie gotowości EDTIB i swobody działania Europy w dłuższej perspektywie. Dotyczy to w szczególności przypadków, w których zaawansowane i złożone produkty (kategorii drugiej) byłyby pozyskiwane spoza UE - ze względu na ich strategiczne znaczenie, wysoki poziom zaawansowania technologicznego i długi okres użytkowania. Rozróżnienie między takimi produktami a materiałami zużywalnymi lub produktami mniej złożonymi (kategoria pierwsza) oraz dostosowanie kryteriów kwalifikowalności do każdej kategorii umożliwiają osiągnięcie równowagi między tymi dwoma wymogami.

Argumenty na poparcie zalecenia 1.6

2.14. Aby zagwarantować, że inwestycje w ramach SAFE będą w jak największym stopniu ukierunkowane na EDTIB, konieczne jest ścisłe stosowanie zasady europejskiej preferencji przewidzianej w rozporządzeniu. Ta zasada odnosi się nie tylko do przedsiębiorstw (pod względem lokalizacji i kontroli), ale także do samych produktów objętych zamówieniami.

2.15. Co się tyczy produktów, minimalnym wymogiem jest znaczny udział komponentów wytworzonych w UE, tak aby zagwarantować, że znacząca część ogólnej wartości będzie pochodzić z EDTIB.

2.16. Ze względu na strategiczny charakter produktów w kategorii drugiej należy wprowadzić dodatkowy wymóg dotyczący europejskich uprawnień projektowych, rozumianych jako zdolność podejmowania decyzji - bez ograniczeń ze strony państw trzecich ani podmiotów z państw trzecich - w zakresie definiowania, dostosowywania i rozwijania projektu produktu. Ma to szczególne znaczenie dla zagwarantowania, że w razie potrzeby europejscy producenci będą mieli prawo do zastępowania komponentów pochodzących z państw trzecich, jeżeli ich użycie mogłoby ograniczać swobodę europejskich użytkowników w zakresie eksploatacji lub przekazywania sprzętu zgodnie z potrzebami.

2.17. Odnośnie do produktów kategorii pierwszej brak wymogu dotyczącego uprawnień projektowych może zapewnić państwom członkowskim elastyczność niezbędną do zaspokojenia pilnego zapotrzebowania. Należy zarazem dołożyć wszelkich starań, aby składać zamówienia na produkty, w przypadku których uprawnienia projektowe mają europejskie podmioty. EKES ubolewa, że SAFE nie przewiduje zachęt takich jak lepsze warunki finansowania, aby dopingować do podejmowania takich wysiłków.

Argumenty na poparcie zalecenia 1.7

2.18. Pociski rakietowe stanowią krytyczny, strategicznie ważny element zdolności wojskowych, czego dowodem jest trwająca wojna w Ukrainie. Ochrona infrastruktury krytycznej i rozwiązania cybernetyczne obejmują złożone, niezużywalne produkty, które mają istotne znaczenie dla bezpieczeństwa oraz odporności wojskowych i cywilnych infrastruktur, systemów i danych. Są one zatem niezbędne dla stabilności i odporności naszych społeczeństw, gospodarek i instytucji, a także dla umożliwienia skutecznych działań wojskowych we wszystkich domenach operacyjnych. W związku z tym powinny były zostać zaliczone do kategorii drugiej, tak aby uprawnione do projektowania tych produktów były podmioty w Europie, co umożliwiłoby ich dostosowywanie do zmieniających się potrzeb i technologii oraz w razie potrzeby - zastępowanie problematycznych komponentów pochodzących z państw trzecich.

Argumenty na poparcie zalecenia 1.8

2.19. EKES z zadowoleniem przyjmuje elastyczne podejście do liczby i kategorii państw uczestniczących w zamówieniach realizowanych na zasadzie współpracy oraz otwartość na udział państw trzecich. Współpraca z partnerami o zbieżnych poglądach może przynosić obopólne korzyści, przyczyniając się do agregacji popytu, interopera- cyjności, ekonomii skali oraz inwestowania w EDTIB.

2.20. Zarazem tylko te państwa, które nie naruszają interesów UE ani jej państw członkowskich w zakresie bezpieczeństwa i obrony oraz ściśle respektują wartości UE i jej wspólną politykę zagraniczną, bezpieczeństwa i obrony, powinny mieć możliwość udziału w tej inicjatywie.

2.21. Choć udział państw trzecich o zbieżnych poglądach we wspólnych zamówieniach może być korzystny pod warunkiem zachowania zgodności z interesami bezpieczeństwa UE i jej państw członkowskich, to udział przemysłu tych państw w działaniach finansowanych z SAFE może - jeżeli się nim odpowiednio nie pokieruje - osłabić konkurencyjność EDTIB, a tym samym podważyć główny cel tego instrumentu. Dlatego też udział przemysłu państw trzecich powinien być zorganizowany w taki sposób, aby chronić europejskie interesy przemysłowe.

Argumenty na poparcie zalecenia 1.9

2.22. Norwegia jest strategicznym partnerem UE ze względu na bliskość geograficzną, zaawansowany przemysł obronny oraz wspólne zaangażowanie na rzecz bezpieczeństwa europejskiego. Jest już pełnoprawnym partnerem w unijnych programach w zakresie obronności i wnosi w nie wkład. Ukraina jest krajem kandydującym, którego bezpieczeństwo jest ściśle powiązane z bezpieczeństwem UE i który w najbliższej przyszłości pozostanie na pierwszej linii europejskiej obrony. Jej odporny i innowacyjny przemysł obronny może również znacznie przyczyniać się do zwiększenia konkurencyjności i gotowości obronnej Europy. Ze strategicznego punktu widzenia domyślny udział obu państw i ich przemysłu w zamówieniach realizowanych na zasadzie współpracy w ramach SAFE ma zatem zasadnicze znaczenie.

2.23. UE i Zjednoczone Królestwo mają wspólną historię, wartości i instytucje demokratyczne, a także ściśle powiązane interesy w zakresie bezpieczeństwa i geopolityki. W miarę jak Europa coraz bardziej przejmuje odpowiedzialność za własną obronność, UE i Zjednoczone Królestwo będą musiały połączyć siły, aby osiągnąć wspólne cele. Obejmuje to również budowę bazy technologicznoprzemysłowej zdolnej do opracowywania i produkcji pełnego spektrum zdolności obronnych, przy jednoczesnym zmniejszeniu zależności od Stanów Zjednoczonych. Niedawno podpisane partnerstwo UE-Zjednoczone w dziedzinie bezpieczeństwa i obrony umożliwia Zjednoczonemu Królestwu udział w zamówieniach realizowanych na zasadzie współpracy w ramach instrumentu SAFE oraz może przynieść znaczne, obopólne korzyści w zakresie finansowania, agregacji popytu i interoperacyjności.

Argumenty na poparcie zalecenia 1.10

2.24. Choć na instrument SAFE wyasygnowano spory budżet, szacuje się, że potrzeby w zakresie gotowości UE i jej państw członkowskich są znacznie wyższe. Biorąc pod uwagę niekorzystne środowisko bezpieczeństwa, zaspokojenie tych potrzeb jest kwestią pilną, szczególnie dla państw członkowskich bezpośrednio narażonych na zagrożenia militarne. Prawdopodobnie potrzebne będą zatem dalsze działania na szczeblu UE w tym zakresie.

2.25. Aby wspierać europejską solidarność oraz zapewnić wydajność i skuteczność w przydzielaniu ograniczonych zasobów, które muszą służyć realizacji wszystkich różnorodnych celów UE, dodatkowe środki uruchamiane na szczeblu unijnym w dziedzinie obronności powinny opierać się na podejściu zastosowanym w SAFE i na zasadach inwestowania "wspólnie i w Europie" w celu zaspokojenia wspólnych potrzeb. W przypadku przyszłych inicjatyw należy również w stosownych przypadkach rozważyć możliwość finansowania w formie dotacji.

Bruksela, dnia 16 lipca 2025 r.

• Identyfikator: Dz.U.UE.C.2025.5156
• Rodzaj: Opinia
• Tytuł: Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego - Wniosek dotyczący rozporządzenia Rady ustanawiającego Instrument na rzecz Zwiększenia Bezpieczeństwa Europy poprzez Wzmocnienie Europejskiego Przemysłu Obronnego (COM(2025) 122 final)
• Data aktu: 28/10/2025
• Data ogłoszenia: 28/10/2025