Dwudzieste szóste roczne sprawozdanie sporządzone zgodnie z art. 8 ust. 2 wspólnego stanowiska Rady 2008/944/WPZiB określającego wspólne zasady kontroli wywozu technologii wojskowych i sprzętu wojskowego

Dwudzieste szóste roczne sprawozdanie sporządzone zgodnie z art. 8 ust. 2 wspólnego stanowiska Rady 2008/944/WPZiB określającego wspólne zasady kontroli wywozu technologii wojskowych i sprzętu wojskowego

(C/2025/472)

WPROWADZENIE

Niniejsze sprawozdanie obejmuje dane za 2023 r. dotyczące (i) zezwoleń udzielonych przez państwa członkowskie UE i odmów wydania przez nie zezwoleń oraz (ii) dane dotyczące wywozu broni konwencjonalnej z państw członkowskich UE. Sprawozdanie obejmuje też działania związane z wdrażaniem wspólnego stanowiska 2008/944/WPZiB ^{1 (2} , a także wybrane informacje na temat wewnątrzunijnych transferów produktów związanych z obronnością, które to transfery są regulowane dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/43/WE ³ .

Sprawozdanie opracowała Europejska Służba Działań Zewnętrznych (ESDZ) na podstawie danych przekazanych przez państwa członkowskie UE. Podgrupa robocza ds. wywozu broni konwencjonalnej (COARM) w ramach działającej w Radzie Grupy Roboczej ds. Nieproliferacji i Wywozu Broni wspiera stały dialog wśród państw członkowskich na temat spójnego stosowania wspólnych zasad kontroli wywozu broni.

Następujące państwa trzecie oficjalnie postanowiły przyjąć i stosować kryteria i zasady określone we wspólnym stanowisku 2008/944/WPZiB: Albania, Bośnia i Hercegowina, Kanada, Macedonia Północna, Gruzja, Islandia, Czarnogóra i Norwegia. Od roku 2012 istnieje system wymiany informacji między UE a Norwegią.

Obok niniejszego sprawozdania, z danymi przekazanymi przez państwa członkowskie na temat wywozu broni można się również zapoznać w internecie ⁴ . Udostępniony w internecie system zawiera informacje na temat wartości, miejsca przeznaczenia oraz rodzaju zezwolenia na wywóz broni przekazane przez wszystkie państwa członkowskie UE, a także dane na temat rzeczywistego wywozu pochodzące od tych państw członkowskich UE, które zgłaszają takie dane. W systemie dostępne są przedstawienia graficzne oraz narzędzia pozwalające wszystkim podmiotom zainteresowanym wartością, sprzętem wojskowym oraz miejscem przeznaczenia broni wywożonej z Europy tworzyć różnorodne zestawienia analityczne. Choć system internetowy umożliwia zapoznawanie się z danymi w sposób bardziej przyjazny użytkownikowi, głównym źródłem informacji pozostaje sprawozdanie zamieszczone w Dzienniku Urzędowym UE.

I. WDRAŻANIE WSPÓLNEGO STANOWISKA 2008/944/WPZiB (dalej "wspólne stanowisko")

1. Spotkania w ramach dialogu politycznego

W ramach dialogu politycznego ESDZ zorganizowała w 2023 r. spotkania z Kanadą, Norwegią i Stanami Zjednoczonymi dotyczące kwestii kontroli wywozu broni. Spotkania te stanowiły forum dla owocnych dyskusji na temat kwestii będących przedmiotem wspólnego zainteresowania, takich jak polityki eksportowe dotyczące określonych miejsc przeznaczenia, kwestie zgodności i kontroli oraz Traktat o handlu bronią. Stany Zjednoczone wzięły również udział w jednym z posiedzeń grupy COARM, by rozmawiać o kwestiach kontroli wywozu broni z państwami członkowskimi UE.

2. Dialog z zainteresowanymi stronami: Parlamentem Europejskim, społeczeństwem obywatelskim i odnośnym sektorem przemysłu

ESDZ odpowiedziała na pytania zadane przez posłów do Parlamentu Europejskiego i dotyczące kwestii wywozu broni, a także uczestniczyła w wydarzeniach zorganizowanych w Parlamencie Europejskim poświęconych europejskiemu wywozowi broni ⁵ .

Tak jak w przeszłości regularnie organizowane były posiedzenia grupy COARM z udziałem podmiotów zewnętrznych, w tym biur ONZ (UNODC), organizacji pozarządowych (np. MKCK, Safeworld) oraz przedsiębiorstw (Conflict Armament Research).

4 lipca 2023 r. odbyło się forum z udziałem grupy COARM i organizacji pozarządowych, zorganizowane przez Safeworld przy współudziale ESDZ. Grupa COARM zapraszała również na swoje spotkania przedstawicieli europejskiego przemysłu obronnego i przeprowadzała debaty z udziałem przedstawicieli ośrodków analitycznych zajmujących się kwestiami związanymi z handlem bronią (Konsorcjum UE ds. Nieproliferacji i Rozbrojenia).

3. Działania informacyjne

W art. 11 wspólnego stanowiska wezwano państwa członkowskie, aby dokładały "wszelkich starań w celu zachęcenia innych państw dokonujących wywozu technologii wojskowych lub sprzętu wojskowego do stosowania kryteriów niniejszego wspólnego stanowiska". W wybranych państwach trzecich przeprowadzono działania promujące skuteczne krajowe kontrole wywozu broni oraz zasady i kryteria określone we wspólnym stanowisku; działania te były elementem wykonywania decyzji Rady (WPZiB) 2020/1464 ⁶  (zmienionej decyzją Rady (WPZiB) 2022/848 ⁷ ) oraz decyzji Rady (WPZiB) 2023/2539 ⁸ , które to wykonywanie powierzono niemieckiemu Federalnemu Urzędowi Gospodarki i Kontroli Eksportu (BAFA); wykonywanie decyzji powszechnie określa się jako piątą i szóstą fazę unijnego projektu działań informacyjnych dotyczących broni konwencjonalnej (COARM).

Kontynuowane były też działania informacyjne UE skierowane do państw trzecich i dotyczące upowszechnienia i wdrożenia Traktatu o handlu bronią (ATT); działania prowadzone były przez BAFA i Expertise France na podstawie decyzji Rady (WPZiB) 2021/2309 ⁹  (trzecia faza unijnego projektu działań informacyjnych dotyczących ATT) oraz przez Sekretariat Traktatu o handlu bronią na podstawie decyzji Rady (WPZiB) 2021/649 ¹⁰  (zmienionej decyzją Rady (WPZiB) 2023/161 ¹¹ ) i decyzji Rady (WPZiB) 2023/2296 ¹² . Więcej informacji można znaleźć poniżej i w załączniku D.

4. Przegląd wspólnego stanowiska 2008/944/WPZiB (dalej "wspólne stanowisko")

W 2023 r. grupa COARM kontynuowała prace nad realizacją celów przedstawionych w konkluzjach Rady ¹³  dotyczących przeglądu wspólnego stanowiska w 2019 r.

Od wiosny 2022 r. ESDZ prowadzi wewnętrzną bazę danych obejmującą strony krajowe zawierające odnośne informacje na temat potencjalnych i obecnych miejsc przeznaczenia wywożonego europejskiego sprzętu wojskowego. Dostęp do tej bazy danych mają wyłącznie urzędnicy wydający zezwolenia z państw członkowskich UE oraz ESDZ. Baza danych ma przyczynić się do zapewnienia większej zbieżności w stosowaniu wspólnego stanowiska przez państwa członkowskie.

Jesienią 2022 r. państwa członkowskie uzgodniły dokument wewnętrzny na temat dobrych praktyk, obejmujący treści dotyczące rozwijania krajowego systemu zgłaszania rzeczywistego wywozu.

W pkt 14 konkluzji Rada zwraca się grupy COARM, by za pięć lat (czyli w 2024 r.) dokonała ponownej oceny wdrażania wspólnego stanowiska. Proces przeglądu rozpoczęto w 2022 r. utworzeniem trzech grup dyskusyjnych złożonych z przedstawicieli państw członkowskich; proces ten był kontynuowany przez cały 2023 r. Uczestnictwo państw członkowskich w tych grupach było dobrowolne. Grupy zajmowały się: (i) wspólnie produkowanym sprzętem wojskowym, (ii) dalszą harmonizacją oraz (iii) egzekwowaniem. W 2023 r. Konsorcjum UE ds. Nieproliferacji i Rozbrojenia przedstawiło trzy pomocnicze opracowania naukowe i zorganizowało seminarium dla państw członkowskich i naukowców. Na forum grupy roboczej COARM odbyła się też wymiana poglądów z przedstawicielami europejskiego przemysłu obronnego. Oczekuje się, że przegląd, obejmujący aktualizacje wspólnego stanowiska i przewodnika użytkownika, a także ewentualnie inne spodziewane rezultaty, w tym konkluzje Rady UE, zakończy się do końca 2024 r.

5. Powiadomienia o odmowie i konsultacje

Wspólne stanowisko przewiduje powiadomienie o odmowach wydania zezwolenia. Przewiduje również proces konsultacji w sytuacji, gdy państwo członkowskie weryfikuje wniosek o zezwolenie na transakcję zasadniczo taką samą jak transakcja, której odmówiło wcześniej inne państwo członkowskie. Konsultacje przeprowadza się za pośrednictwem internetowego systemu COARM. System ten już pokazał, że pozwala zwiększyć przejrzystość między państwami członkowskimi w odniesieniu do określonych państw stanowiących miejsce końcowego przeznaczenia i do użytkowników końcowych.

Liczbę notyfikowanych odmów wydania zezwolenia - w podziale na miejsce przeznaczenia i kategorię z wykazu uzbrojenia - podano w wierszu (d) tabel w załączniku A.I. Liczba wysłanych przez każde państwo członkowskie w ramach konsultacji zapytań i otrzymanych przez nie odpowiedzi oraz liczba zapytań i odpowiedzi w podziale na miejsce przeznaczenia znajdują się odpowiednio w tabelach B.I oraz B.II.

Przedsiębiorstwa z sektora obronności w państwach członkowskich są na ogół świadome ograniczeń w politykach wywozu broni i zwykle nie ubiegają się o zezwolenie, jeśli wiedzą, że prawdopodobnie dostaną odpowiedź odmowną. Niska liczba odmów nie świadczy zatem o stopniu restrykcyjności polityki wywozowej względem poszczególnych miejsc przeznaczenia. Z drugiej strony embarga na broń nałożone przez UE ¹⁴  oznaczają ogólny zakaz przyznawania zezwoleń względem odnośnych miejsc przeznaczenia.

6. Przewodnik użytkownika

Przewodnik użytkownika jest jednym z kluczowych instrumentów podsumowujących uzgodnione wskazówki dotyczące wdrażania przepisów operacyjnych wspólnego stanowiska i interpretacji zawartych w nim kryteriów. Mowa o nim w art. 13 wspólnego stanowiska. Został opracowany przez grupę COARM i jest okresowo aktualizowany: ostatnią aktualizację przeprowadzono w ramach przeglądu wspólnego stanowiska (2019 r.). Nie jest aktem prawnie wiążącym, jednak jest zatwierdzany przez Radę. W swoich konkluzjach z 16 września 2019 r. Rada z zadowoleniem odniosła się do zmiany przewodnika użytkownika ¹⁵ .

Przewodnik użytkownika jest przeznaczony przede wszystkim dla urzędników wydających zezwolenia na wywóz (urzędników wydających zezwolenia i innych urzędników państwowych z odnośnych ministerstw lub agencji rządowych), a zatem przyczynia się w istotny i praktyczny sposób do zbliżania polityk i procedur państw członkowskich w zakresie kontroli wywozu broni. Aby wesprzeć praktyczne stosowanie kryteriów określonych we wspólnym stanowisku, w przewodniku przedstawiono najlepsze praktyki, które zostały opracowane przez grupę COARM na podstawie najlepszych praktyk krajowych i z uwzględnieniem informacji otrzymywanych od innych zainteresowanych stron, w tym od społeczeństwa obywatelskiego. Te dobre praktyki mają służyć zapewnieniu większej spójności wśród państw członkowskich pod względem stosowania kryteriów określonych we wspólnym stanowisku. W tym celu np. określono czynniki, które należy uwzględniać podczas rozpatrywania wniosków o zezwolenie na wywóz. Proces decyzyjny opiera się na wiedzy fachowej tych urzędników na temat kwestii regionalnych, prawnych, sądowych, technicznych i dotyczących rozwoju, a także kwestii związanych z bezpieczeństwem i wojskowością.

Przewodnik jest dokumentem publicznym, który jest dostępny na stronie internetowej Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych ¹⁶ . Jego publikacja ma zwiększyć przejrzystość i zrozumienie motywów i czynników wpływających na faktycznie wydane lub potencjalne decyzje państw członkowskich w sprawie zezwolenia, nawet jeśli same decyzje nie mogą podlegać zewnętrznej kontroli.

Aktualizowanie przewodnika użytkownika jest elementem procesu przeglądu wspólnego stanowiska 2008/944/WPZiB.

7. Wspólny wykaz uzbrojenia Unii Europejskiej

Wspólny wykaz uzbrojenia UE obejmuje towary wojskowe, co do których państwa członkowskie powinny stosować proces wydawania zezwoleń na wywóz, zgodnie z art. 12 wspólnego stanowiska. Wykaz ten jest identyczny z wykazem produktów związanych z obronnością załączonym do dyrektywy 2009/43/WE ¹⁷ . Wspólny wykaz uzbrojenia UE uwzględnia zmiany w wykazie broni i sprzętu wojskowego przyjętym w ramach porozumienia z Wassenaar, które to zmiany zostały uzgodnione na posiedzeniu plenarnym państw-stron porozumienia. Najnowsza wersja wspólnego wykazu uzbrojenia obowiązująca w okresie objętym niniejszym sprawozdaniem ukazała się w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej 28 lutego 2023 r. ¹⁸  w związku ze zmianami uzgodnionymi na posiedzeniu plenarnym porozumienia z Wassenaar, które odbyło się 30 listopada-1 grudnia 2022 r. ¹⁹

8. Pośrednictwo w handlu bronią

Zgodnie z art. 5 wspólnego stanowiska Rady 2003/468/WPZiB ²⁰  państwa członkowskie dokonały osobnych ustaleń w zakresie wymiany informacji dotyczących udzielonych zezwoleń na prowadzenie pośrednictwa oraz decyzji odmownych w tej sprawie. Ponadto te państwa członkowskie, które nakładają na pośredników obowiązek uzyskania pisemnego zezwolenia na prowadzenie pośrednictwa lub prowadzą rejestr pośredników w handlu bronią, dokonały osobnych ustaleń w zakresie wymiany odnośnych informacji dotyczących zarejestrowanych pośredników. Informacje na temat zezwoleń na prowadzenie pośrednictwa znajdują się w załączniku A.III.

Szczegółowe informacje na temat wdrażania w poszczególnych państwach wspólnego stanowiska 2003/468/WPZiB znajdują się w załączniku C.

II. TRAKTAT O HANDLU BRONIĄ (ATT)

1. Zaangażowanie na rzecz Traktatu o handlu bronią: konferencja państw-stron

Jak w przypadku poprzednich konferencji państw-stron UE i jej państwa członkowskie odegrały aktywną rolę w całym cyklu przygotowawczym i w samej IX konferencji państw-stron (21-25 sierpnia 2023 r.), podczas której położono nacisk na rolę odnośnego sektora przemysłu w odpowiedzialnych międzynarodowych transferach broni konwencjonalnej jako jeden z priorytetowych tematów prezydencji południowokoreańskiej.

Konferencja ustaliła, że każdemu przewodniczącemu konferencji państw-stron zaleca się, by we współpracy z Sekretariatem ATT uwzględniał odnośny sektor przemysłu w działaniach informacyjnych, a państwom-stronom, Sekretariatowi ATT i innym zainteresowanym stronom zaleca się, by angażowali odnośny sektor przemysłu i wymieniali się informacjami istotnymi z punktu widzenia tego sektora przemysłu dotyczącymi ATT i rozwoju sytuacji. Konferencja z zadowoleniem przyjęła również Wytyczne ONZ dotyczące biznesu i praw człowieka i zachęciła państwa-strony i inne zainteresowane strony, by kontynuowały dyskusje nad sposobem, w jaki wspomniane wytyczne oraz instrumenty w zakresie praw człowieka i międzynarodowego prawa humanitarnego mają odpowiednio zastosowanie w kontekście Traktatu o handlu bronią.

Państwa-strony zachęcono też, by:

- w stosownych przypadkach wraz z innym zainteresowanymi stronami kontynuowały i pogłębiały dyskusje nad rolą odnośnego sektora przemysłu w odpowiedzialnych międzynarodowych transferach broni konwencjonalnej oraz by wymieniały się doświadczeniami i praktykami w zakresie skutecznych środków, w tym istniejących procesów, wskazówek i powiązanych materiałów, oraz pisemnymi wytycznymi dotyczącymi krajowych wysiłków służących zapewnieniu, by odnośny sektor przemysłu był świadomy krajowych systemów kontroli transferu i był z nimi zgodny;

- podjęły niezbędne kroki w celu zapewnienia, by podmioty z odnośnego sektora przemysłu i sektora prywatnego podlegające ich jurysdykcji krajowej prowadziły działalność zgodnie z przedmiotem i celem traktatu;

- opracowały, jako żywy dokument, regularnie rewidowany i w razie potrzeby - aktualizowany, wykaz ewentualnych dokumentów referencyjnych dotyczących odpowiedzialnego prowadzenia działalności gospodarczej w odniesieniu do międzynarodowego handlu bronią konwencjonalną, który to wykaz będzie uwzględniany przez państwa-strony, tak by zapewnić zgodność odnośnego sektora przemysłu z krajowymi systemami kontroli w celu wdrażania ATT i prowadzenia odpowiedzialnych międzynarodowych transferów broni konwencjonalnej.

Państwa-strony przyjęły części (rozdział dotyczący zakazów) dobrowolnego przewodnika po wdrażaniu art. 6 i 7 oraz dobrowolny przewodnik po art. 9 (tranzyt i przeładunek).

Potwierdzono, że przenikanie broni jest jednym z istotnych tematów, które powinny zajmować poczesne miejsce w prowadzonych w ramach ATT dyskusjach oraz wymianie najlepszych praktyk i informacji. Odbyło się pierwsze posiedzenie forum wymiany informacji na temat przenikania broni, podczas którego omawiano konkretne przypadki. Konferencja zatwierdziła dokument pt. "Post-delivery cooperation: operational steps for the introduction and implementation of post-shipment control" ["Współpraca po dostawie: kroki operacyjne w celu wprowadzenia i wdrożenia kontroli po wysyłce"] jako załącznik do dokumentu określającego "Possible Measures to Prevent and Address Diversion" ["ewentualne środki służące zapobieganiu i zwalczaniu dywersji"] i jako żywy dokument o dobrowolnym charakterze.

Konferencja ponownie wyraziła zaniepokojenie tendencją spadkową, jeśli chodzi o poziom rocznej sprawozdawczości, i zaapelowała do państw-stron, które nie w pełni wywiązują się z obowiązków sprawozdawczych, by przedłożyły swoje sprawozdania, a w razie trudności z realizacją tego obowiązku - by korzystały z dostępnych mechanizmów pomocy, by osiągnąć pełną zgodność.

Podczas konferencji uzgodniono jasny plan dotyczący następnego cyklu, któremu przewodniczyć będzie Rumunia. Zadeklarowała ona, że w ramach przewodnictwa skupi się na roli współpracy między agencjami. Na próbę przyjęto na rok zmieniony program prac, który przewiduje ograniczenie liczby nieformalnych posiedzeń przygotowawczych i sesji grup roboczych wymagających fizycznej obecności uczestników.

UE była aktywnym i widocznym podmiotem przez cały okres konferencji: w związku z wszystkimi poruszanymi tematami wydała 7 oświadczeń UE, podkreślając swoje zdecydowane poparcie dla ATT i apelując do wszystkich państw o powstrzymywanie się od dokonywania transferów broni do Rosji. Powszechnie uznano znaczącą rolę UE w ramach traktatu. Ponadto UE współorganizowała 4 imprezy towarzyszące, w tym wydarzenie promujące bazę danych ATT umożliwiającą dopasowywanie potrzeb i zasobów oraz projekt działań informacyjnych dotyczących ATT. UE po raz pierwszy połączyła również siły z organizacjami społeczeństwa obywatelskiego, by zwrócić uwagę na przepływy broni do sił zbrojnych Mjanmy oraz na wyzwania związane ze skutecznym wdrażaniem ATT ²¹ .

2. Unijny program wspierający wdrażanie ATT w ramach decyzji (WPZiB) 2021/2309

Po wejściu w życie Traktatu o handlu bronią w 2014 r. i przyjęciu go dotychczas ²²  przez 115 państw-stron nadal trzeba stawiać czoła wyzwaniom związanym z jego upowszechnianiem i skutecznym wdrażaniem przez państwa-strony.

Aby pomóc w przezwyciężaniu tych wyzwań, UE przyjęła program wspierający wdrażanie ATT przez państwa trzecie ²³ . Program ten jest realizowany zarówno przez niemiecki Federalny Urząd Gospodarki i Kontroli Eksportu (BAFA), jak i przez Expertise France. Zapewnia wsparcie państwom trzecim - które o to wystąpiły - we wzmacnianiu ich systemów transferów broni zgodnie z wymogami traktatu. Więcej informacji na temat tych działań znajduje się w załączniku D.

3. Wsparcie dla Sekretariatu ATT

Przyjmując decyzję (WPZiB) 2021/649 ²⁴  (zmienioną decyzją Rady (WPZiB) 2023/161 ²⁵ ) oraz decyzję Rady (WPZiB) 2023/2296 ²⁶  Rada postanowiła wspierać Sekretariat Traktatu o handlu bronią w działaniach, które koncentrują się na wdrażaniu tego traktatu. Decyzja ta jest zgodna z ogólnym celem polityki UE, jakim jest wzmocnienie ram wielostronnych, w tym w dziedzinie kontroli wywozu broni. Więcej informacji na temat tych działań znajduje się w załączniku D.

III. PRIORYTETOWE WYTYCZNE DLA GRUPY COARM NA NAJBLIŻSZĄ PRZYSZŁOŚĆ

W 2024 r., obok swoich stałych zadań, grupa COARM będzie m.in.:

- angażować się w koordynację wsparcia dla Ukrainy dotyczącego zapobiegania przenikaniu broni strzeleckiej i lekkiej: regularne kontakty między państwami członkowskimi i instytucjami UE za pośrednictwem nieformalnego forum wymiany informacji przy okazji posiedzeń grupy COARM; ewentualnie korzystać z zestawu narzędzi WPZiB, w tym nowych decyzji Rady, które zostaną przyjęte w 2024 r. i w późniejszym okresie, z myślą o ukierunkowanym wsparciu UE i koordynowaniu pomocy zapewnianej na rzecz Ukrainy przez podmioty zewnętrzne;

- kontynuować przegląd wspólnego stanowiska 2008/944/WPZiB z dnia 8 grudnia 2008 r. określającego wspólne zasady kontroli wywozu technologii wojskowych i sprzętu wojskowego: ma się on zakończyć do jesieni 2024 r. przyjęciem przez Radę zaktualizowanego wspólnego stanowiska i przewodnika użytkownika, a także konkluzji Rady;

- w stosownych przypadkach - angażować się w obronę i wzmacnianie wielostronnych reżimów kontroli eksportu.

Grupa COARM będzie nadal inicjować kontakty z innymi odpowiednimi grupami - w tym Grupą Roboczą ds. Produktów Podwójnego Zastosowania i Grupą Roboczą ds. Unii Celnej - w celu powiązania prac prowadzonych w zbieżnych obszarach. Zacieśniane są kontakty między grupą COARM a krajowymi urzędnikami wydającymi zezwolenia i funkcjonariuszami organów ścigania zajmującymi się kontrolami wywozu broni.

IV. ŚRODKI POMOCOWE W RAMACH EUROPEJSKIEGO INSTRUMENTU NA RZECZ POKOJU

Wraz z Europejskim Instrumentem na rzecz Pokoju ustanowionym w 2021 r. UE wkroczyła w nową epokę bezpieczeństwa i obrony, zwiększając rolę UE jako podmiotu w dziedzinie bezpieczeństwa w obliczu rosnących wyzwań globalnych. Instrument, który na początku dysponował pulą środków finansowych w wysokości 5,69 mld EUR na okres 2021-2027, przekształcił się w jeden z kluczowych instrumentów, który pozwala UE lepiej wspierać misje i operacje wojskowe w dziedzinie wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony (WPBiO) oraz pomagać naszym partnerom na całym świecie we wzmacnianiu ich zdolności wojskowych i obronnych. Obecnie jego wartość wynosi 17 mld EUR i udziela on wsparcia ponad 20 partnerom. Nadal funkcjonuje jako instrument globalny, który ma zapobiegać konfliktom, chronić pokój i wzmacniać międzynarodowe bezpieczeństwo i stabilność oraz propagować prawo międzynarodowe praw człowieka i międzynarodowe prawo humanitarne.

W 2023 r. obok sfinansowania wsparcia wojskowego na rzecz Ukrainy Rada zezwoliła na udzielenie wsparcia w ramach instrumentu dla szeregu krajów afrykańskich (Benin, Demokratyczna Republika Konga, Ghana, Kamerun, Mauretania, Mozambik, Rwanda i Somalia), a także kilku wschodnich i południowych sąsiadów UE (Gruzja, Republika Mołdawii, Jordania i Liban) i partnerów z Bałkanów Zachodnich (Bośnia i Hercegowina, Macedonia, Bałkańska Medyczna Grupa Zadaniowa). Ponadto z instrumentu sfinansowano wojskowe komponenty kilku operacji wspierania pokoju przez państwa afrykańskie: misji przejściowej Unii Afrykańskiej w Somalii (ATMIS), połączonych sił Grupy Pięciu na rzecz Sahelu, wielonarodowych wspólnych sił interwencyjnych do walki z Boko Haram oraz misji Południowoafrykańskiej Wspólnoty Rozwoju w Mozambiku (SAMIM).

W 2023 r. zostało przyjętych ogółem 21 wniosków Wysokiego Przedstawiciela dotyczących środków pomocy i zmieniających decyzje odnoszące się do istniejących środków pomocy, w tym w zakresie trójtorowej inicjatywy dotyczącej amunicji na rzecz Ukrainy, zatwierdzenia wsparcia w postaci śmiercionośnego sprzętu dla Somalii i Nigru (zawieszone), szybkiego dostarczenia do Ghany pojazdów zajętych w wyniku operacji IRINI oraz - ogólniej - zwiększenia zakresu środków pomocy zapewnianych krajom Zatoki Gwinejskiej w ramach instrumentu. Komitet Polityczny i Bezpieczeństwa (KPiB) zatwierdził trzy działania w ramach środka pomocy mającego postać ogólnego programu wsparcia na rzecz Unii Afrykańskiej w latach 2022-2024. Ponadto z instrumentu po raz pierwszy sfinansowano ćwiczenie EU LIVE.

Po pierwszym zwiększeniu środków instrumentu o 2 mld EUR przyjętym 13 marca 2023 r. Rada przyjęła decyzję 26 czerwca 2023 r. zwiększającą ogólny pułap finansowy instrumentu o 3,5 mld EUR (w cenach z 2018 r.).

Środki pomocy i działania są opracowywane i wdrażane w oparciu o zintegrowane podejście UE. Obejmuje ono oceny potrzeb, oceny uwrażliwienia na konflikty oraz analizę dotyczącą braku stabilności politycznej w danym kraju.

KRÓTKI OPIS KATEGORII WE WSPÓLNYM WYKAZIE UZBROJENIA UE ²⁷

ML1 Broń gładkolufowa o kalibrze mniejszym niż 20 mm, inne uzbrojenie i broń automatyczna o kalibrze 12,7 mm (0,50 cala) lub mniejszym oraz wyposażenie i specjalnie zaprojektowane do nich elementy składowe

ML2 Broń gładkolufowa o kalibrze 20 mm lub większym, inna broń i uzbrojenie o kalibrze większym od 12,7 mm (0,50 cala), miotacze specjalnie zaprojektowane lub zmodyfikowane do celów wojskowych oraz wyposażenie i specjalnie zaprojektowane do nich elementy składowe

ML3 Amunicja i zapalniki oraz specjalnie zaprojektowane do nich elementy składowe

ML4 Bomby, torpedy, rakiety, pociski kierowane, inne urządzenia i ładunki wybuchowe oraz związane z nimi wyposażenie i akcesoria oraz specjalnie zaprojektowane do nich elementy składowe

ML5 Sprzęt kierowania ogniem oraz sprzęt do ostrzegania i alarmowania, a także powiązane z nimi systemy oraz sprzęt testowania, strojenia i zakłócania, specjalnie zaprojektowane do celów wojskowych, a także specjalnie zaprojektowane do nich elementy składowe i wyposażenie

ML6 Pojazdy naziemne i ich elementy składowe

ML7 Środki chemiczne, "środki biologiczne", "środki rozpraszania tłumu", materiały radioaktywne oraz związane z nimi sprzęt, elementy składowe i materiały

ML8 "Materiały wysokoenergetyczne" oraz substancje pokrewne

ML9 Wojenne jednostki pływające (nawodne lub podwodne), specjalny sprzęt morski, wyposażenie, elementy składowe i inne nawodne jednostki pływające

ML10 "Statki powietrzne", "statki powietrzne lżejsze od powietrza", "bezzałogowe pojazdy powietrzne" ("drony"), silniki i sprzęt do "statków powietrznych", pokrewne wyposażenie i elementy składowe, specjalnie zaprojektowane lub zmodyfikowane do celów wojskowych

ML11 Sprzęt elektroniczny, "statki kosmiczne" i elementy składowe, niewyszczególnione w innych pozycjach wspólnego wykazu uzbrojenia UE

ML12 Systemy broni opartej na energii kinetycznej dużych prędkości oraz pokrewny sprzęt, oraz specjalnie zaprojektowane do nich elementy składowe

ML13 Sprzęt opancerzony lub ochronny, takież konstrukcje oraz ich elementy składowe

ML14 "Sprzęt specjalistyczny do szkolenia wojskowego" lub dla symulacji scenariuszy wojskowych, symulatory specjalnie zaprojektowane do treningu użytkowania jakiegokolwiek uzbrojenia wymienionego w pozycjach ML1 lub ML2 oraz specjalnie zaprojektowane do nich elementy składowe i akcesoria

ML15 Sprzęt do zobrazowywania lub przeciwdziałania, specjalnie zaprojektowany do celów wojskowych, oraz specjalnie zaprojektowane do niego elementy składowe i akcesoria

ML16 Odkuwki, odlewy i inne półfabrykaty, które zostały specjalnie zaprojektowane dla obiektów określonych w pozycjach od ML1 do ML4, ML6, ML9, ML10, ML12 lub ML19

ML17 Różnorodny sprzęt, materiały i "biblioteki" oraz specjalnie zaprojektowane do nich elementy składowe

ML18 Sprzęt do "produkcji", obiekty do prowadzenia badań środowiskowych oraz elementy składowe

ML19 Systemy broni o ukierunkowanejenergii (Directed Energy Weapon - DEW), sprzęt pokrewny lub sprzęt do przeciwdziałań, modele badawcze, oraz specjalnie zaprojektowane do nich elementy składowe

ML20 Sprzęt kriogeniczny lub "nadprzewodzący" oraz specjalnie zaprojektowane do niego elementy składowe i akcesoria

ML21 "Oprogramowanie"

ML22 "Technologia"

ZAŁĄCZNIK

Tables:

A.I EXPORTS AND LICENCE REFUSALS PER DESTINATION, PER REGION AND WORLDWIDE

A.II EXPORTS TO UNITED NATIONS-MANDATED OR OTHER INTERNATIONAL MISSIONS

A.III BROKERING LICENCES (GRANTED AND REFUSED)

B. CONSULTATIONS ON DENIED LICENCES (TOTAL NUMBER)

C. NATIONAL IMPLEMENTATION OF COMMON POSITION 2008/944/CFSP (DEFINING COMMON RULES FOR THE CONTROL OF EXPORTS OF MILITARY TECHNOLOGY AND EQUIPMENT) AND COMMON POSITION 2003/468/CFSP (CONTROL OF ARMS BROKERING)

D. EU OUTREACH ACTIVITIES

E. NATIONAL REPORTS ON ARMS EXPORTS - INTERNET ADDRESSES

F. EUROPEAN PEACE FACILITY - ASSISTANCE MEASURES

grafika

1 Prawnie wiążące dla państw członkowskich UE.

2 Wspólne stanowisko Rady 2008/944/WPZiB z dnia 8 grudnia 2008 r. określające wspólne zasady kontroli wywozu technologii wojskowych i sprzętu wojskowego (Dz.U. L 335 z 13.12.2008, s. 99) zmienione decyzją Rady (WPZiB) 2019/1560 z dnia 16 września 2019 r. (Dz.U. L 239 z 17.9.2019, s. 16).

3 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/43/WE z dnia 6 maja 2009 r. w sprawie uproszczenia warunków transferów produktów związanych z obronnością we Wspólnocie (Dz.U. L 146 z 10.6.2009, s. 1).

4 https://webgate.ec.europa.eu/eeasqap/sense/app/75fd8e6e-68ac-42dd-a078-f616633118bb/sheet/74299ecd-7a90-4b89-a509- 92c9b96b86ba/state/analysis.

5 Na przykład w wysłuchaniu publicznym pt. "Wojna w Ukrainie: skutki dla polityk w zakresie wywozu broni na szczeblu UE", które przeprowadzono na forum Podkomisji Bezpieczeństwa i Obrony (SEDE) 29 listopada 2022 r. Nagranie dostępne jest tutaj: https:// multimedia.europarl.europa.eu/en/webstreaming/subcommittee-on-security-and-defence_20221129-1500-COMMITTEE-SEDE.

6 Decyzja Rady (WPZiB) 2020/1464 z dnia 12 października 2020 r. w sprawie propagowania skutecznych kontroli wywozu broni (Dz.U. L 335 z 13.10.2020, s. 3).

7 Decyzja Rady (WPZiB) 2022/848 z dnia 30 maja 2022 r. zmieniająca decyzję (WPZiB) 2020/1464 w sprawie propagowania skutecznych kontroli wywozu broni (Dz.U. L 148 z 31.5.2022, s. 50).

8 Decyzja Rady (WPZiB) 2023/2539 z dnia 13 listopada 2023 r. w sprawie wsparcia projektu dotyczącego propagowania skutecznych kontroli wywozu broni (Dz.U. L, 2023/2539, 14.11.2023, ELI: http://data.europa.eu/eli/dec/2023/2539/oj).

9 Decyzja Rady (WPZiB) 2021/2309 z dnia 22 grudnia 2021 r. w sprawie działań informacyjnych Unii wspierających wdrożenie Traktatu o handlu bronią (Dz.U. L 461 z 27.12.2021, s. 78).

10 Decyzja Rady (WPZiB) 2021/649 z dnia 16 kwietnia 2021 r. w sprawie wsparcia przez Unię działań Sekretariatu ATT w celu wsparcia wdrażania Traktatu o handlu bronią (Dz.U. L 133 z 20.4.2021, s. 59).

11 Decyzja Rady (WPZiB) 2023/161 z dnia 23 stycznia 2023 r. zmieniająca decyzję (WPZiB) 2021/649 w sprawie wsparcia przez Unię działań Sekretariatu ATT w celu wsparcia wdrażania Traktatu o handlu bronią (Dz.U. L 22 z 24.1.2023, s. 28).

12 Decyzja Rady (WPZiB) 2023/2296 z dnia 23 października 2023 r. w sprawie wsparcia przez Unię działań Sekretariatu Traktatu o handlu bronią w celu wsparcia wdrażania Traktatu o handlu bronią (Dz.U. L, 2023/2296, 24.10.2023, ELI: http://data.europa.eu/ eli/dec/2023/2296/oj).

13 https://www.consilium.europa.eu/media/40660/st12195-en19.pdf.

14 Zob. ogólnie dostępne narzędzie internetowe: Mapa sankcji UE.

15 https://www.consilium.europa.eu/media/40659/st12189-en19.pdf.

16 https://www.eeas.europa.eu/eeas/disarmament-non-proliferation-and-arms-export-control-0_en.

17 Obecny wykaz produktów związanych z obronnością został przyjęty w drodze dyrektywy delegowanej Komisji (UE) 2023/277 z dnia 5 października 2022 r. (Dz.U. L 42 z 10.2.2023, s. 1-39). W celu dostosowania załącznika do dyrektywy 2009/43/WE do zaktualizowanego wspólnego wykazu uzbrojenia z 20 lutego 2023 r. przed końcem 2023 r. opublikowana zostanie dyrektywa delegowana odzwierciedlająca aktualizacje.

18 Dz.U. C 72 z 28.2.2023, s. 2.

19 Więcej tutaj: https://www.wassenaar.org/.

20 Wspólne stanowisko Rady 2003/468/WPZiB z dnia 23 czerwca 2003 r. w sprawie kontroli pośrednictwa w handlu bronią (Dz. U. L 156 z 25.6.2003, s. 79).

21 Szczegóły dostępne na stronie IX konferencji państw-stron ATT: https://thearmstradetreaty.org/csp-9.html.

22 Stan na lipiec 2024 r.

23 Decyzja Rady (WPZiB) 2021/2309 z dnia 22 grudnia 2021 r. w sprawie działań informacyjnych Unii wspierających wdrożenie Traktatu o handlu bronią (Dz.U. L 461 z 27.12.2021, s. 78).

24 Decyzja Rady (WPZiB) 2021/649 z dnia 16 kwietnia 2021 r. w sprawie wsparcia przez Unię działań Sekretariatu ATT w celu wsparcia wdrażania Traktatu o handlu bronią (Dz.U. L 133 z 20.4.2021, s. 59).

25 Decyzja Rady (WPZiB) 2023/161 z dnia 23 stycznia 2023 r. zmieniająca decyzję (WPZiB) 2021/649 w sprawie wsparcia przez Unię działań Sekretariatu ATT w celu wsparcia wdrażania Traktatu o handlu bronią (Dz.U. L 22 z 24.1.2023, s. 28).

26 Decyzja Rady (WPZiB) 2023/2296 z dnia 23 października 2023 r. w sprawie wsparcia przez Unię działań Sekretariatu Traktatu o handlu bronią w celu wsparcia wdrażania Traktatu o handlu bronią (Dz.U. L, 2023/2296, 24.10.2023, ELI: http://data.europa.eu/ eli/dec/2023/2296/oj).

27 Pełny opis kategorii, w wersji przyjętej przez Radę w 2023 r. (Dz.U. C 72 z 28.2.2023, s. 2), można znaleźć na stronie: https://eur- lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX%3A52023XG0228%2801%29&qid=1677594029492.

• Identyfikator: Dz.U.UE.C.2025.472
• Rodzaj: Informacja
• Tytuł: Dwudzieste szóste roczne sprawozdanie sporządzone zgodnie z art. 8 ust. 2 wspólnego stanowiska Rady 2008/944/WPZiB określającego wspólne zasady kontroli wywozu technologii wojskowych i sprzętu wojskowego
• Data aktu: 21/02/2025
• Data ogłoszenia: 21/02/2025