| Sprawozdawczym: | Melanie KÜHNEMANN-GRUNOW (DE/PES),posłanka do Berlińskiejlzby Deputowanych |
| Dokument źródłowy: |
Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów - Realizacja europejskiej przestrzeni badawczej (EPB). Wzmocnienie europejskich badań naukowych i innowacji: historia EPB i przyszłe kierunki rozwoju COM(2024) 490 - final |
EUROPEJSKI KOMITET REGIONÓW (KR)
Uwagi ogólne
1. Przyjmuje do wiadomości komunikat Komisji z 2024 r. w sprawie realizacji EPB, zauważając, że stanowi on istotną okazję do wzmocnienia europejskich ekosystemów badań naukowych i innowacji oraz do zaradzenia utrzymującym się dysproporcjom.
2. Uważa, że pilnie potrzebne są przyspieszone działania, aby wypełnić zobowiązanie Komisji do umieszczenia badań naukowych i innowacji w centrum gospodarki UE oraz do zwiększenia finansowania badań, tak aby pobudzić ogólny rozwój Europy.
3. Domaga się ambitnie finansowanego i niezależnego programu ramowego w zakresie badań naukowych i innowacji, w którym utrzymano by specjalny rozdział dotyczący budowania zdolności i promowania udziału terytoriów potrzebujących specjalnego wsparcia, tak aby żaden region nie został pominięty. Podkreśla, że daleko jest jeszcze do pełnej realizacji europejskiej przestrzeni badawczej (EPB) i że należy ją dalej wzmacniać, aby w pełni wykorzystać jej potencjał.
4. Apeluje o stworzenie prawdziwie jednolitego rynku badań, zgodnie ze sprawozdaniem Letty 1 , z naciskiem na ustrukturyzowane ramy sprawiedliwego podziału zasobów, mobilność naukowców i postęp naukowy.
5. Uznaje uniwersytety i centra badawcze za podstawowe filary EPB, wspierające wiedzę, talenty i transfer technologii. Oprócz bieżących wysiłków na rzecz wzmocnienia badań podstawowych podkreśla znaczenie szybszego przekładania wyników badań na praktyczne i skuteczne rozwiązania we wszystkich sektorach. Apeluje o większe zaangażowanie uczelni i centrów badawczych, władz regionalnych oraz miast w opracowywanie i realizację polityki w zakresie EPB.
6. Podkreśla rolę władz lokalnych i regionalnych w strategii inteligentnej specjalizacji S3 w ramach polityki spójności dzięki aktywnej pomocniczości, w ramach której władze lokalne i regionalne kształtują, wdrażają i oceniają strategie polityczne, a nie tylko je otrzymują.
7. Podkreśla, że istotne jest uwzględnienie ram wielopoziomowego sprawowania rządów, tak aby władze lokalne i regionalne uczestniczyły w kształtowaniu polityki i dostosowywaniu celów lokalnych ekosystemów innowacji do priorytetów europejskich, wspierając tym samym spójność i inkluzywność w osiąganiu celów EPB.
8. Wnosi, aby w ramach forum EPB ustanowić skuteczne ramy wielopoziomowego sprawowania rządów, zapewniające zorganizowany udział władz lokalnych i regionalnych w opracowywaniu i wdrażaniu polityki. Zauważa, że należy to uzupełnić poprzez jaśniejsze powiązanie programu polityki w zakresie EPB z programami ramowymi UE, co ułatwi regionalne zaangażowanie w politykę opartą na innowacjach.
9. Wzywa do pełnego włączenia władz regionalnych w mechanizmy zarządzania i koordynacji forum EPB i centrów EPB, tak aby stanowisko regionów znalazło odzwierciedlenie w programowaniu, wdrażaniu i ocenie programu "Horyzont Europa" i przyszłych programów ramowych. Należy wzmocnić istniejące struktury, a nie je powielać. Trzeba też jasno określić rolę władz lokalnych i regionalnych w europejskich partnerstwach i misjach.
10. Wzywa do ponownego przemyślenia środków na rzecz rozszerzenia w ramach 10PR i EPB, z uproszczeniem procedur składania wniosków, ukierunkowanym budowaniem zdolności dla wnioskodawców składających wnioski po raz pierwszy oraz dostosowanymi do potrzeb systemami wsparcia dla lokalnych podmiotów, które dopiero rozpoczynają udział w programach UE w zakresie badań naukowych i innowacji.
11. Wspiera centra EPB, które sprzyjają badaniom, rozwojowi, transferowi i innowacjom i zmniejszają lukę między regionami o wysokiej wydajności a regionami słabiej rozwiniętymi, tworząc inkluzywne ekosystemy, które wykorzystują lokalne atuty, a jednocześnie dostosowują się do szerszych strategii UE.
12. Zwraca uwagę na utrzymujące się powolne postępy w osiąganiu celu inwestycyjnego w zakresie badań i rozwoju wynoszącego 3 % PKB i podkreśla potrzebę wprowadzenia zmian systemowych. Wzywa państwa członkowskie, aby priorytetowo traktowały zwiększone inwestycje publiczne w badania naukowe i innowacje, gdyż są one podstawą do osiągnięcia tego celu i ważną dźwignią mobilizującą prywatne inwestycje w badania, rozwój i innowacje. Wzywa Komisję, a także poszczególne państwa członkowskie, do opracowania planów działania na rzecz osiągnięcia celu 3 %. Komisja powinna pomóc wszystkim państwom członkowskim w określeniu sposobów, na jakie mogą przyczynić się do osiągnięcia celu, i zapewnić korzyści z jego realizacji regionom w całej UE z uwzględnieniem wsparcia dostosowanego do konkretnych potrzeb i wyzwań każdego kraju i regionu.
13. Wzywa Komisję do zaproponowania znormalizowanych poziomów odniesienia dla krajowych inwestycji w badania naukowe i innowacje, aby zapewnić przejrzystość, porównywalność i spójną ścieżkę osiągnięcia celu 3 % PKB, z uwzględnieniem utrzymujących się niespójności w sprawozdawczości krajowej.
14. Apeluje o większy udział interesariuszy z sektora prywatnego w działaniach w ramach EPB w celu zmniejszenia luki między inwestycjami publicznymi a prywatnymi w badania naukowe i innowacje. Zaznacza, że istnieje potrzeba ukierunkowanych zachęt zgodnych z przyszłym Aktem w sprawie EPB, aby pobudzać prywatne inwestycje w badania i rozwój, ze szczególnym naciskiem na technologię nowej generacji, zaawansowaną wiedzę, technologie typu "deep tech" i strategiczne sektory przemysłu.
15. Wzywa Komisję do poprawy konkurencyjności europejskich badań naukowych i innowacji oraz zapewnienia, regiony o słabszych wynikach, w tym regiony znajdujące się w krajach sklasyfikowanych jako "umiarkowani lub silni innowatorzy", były lepiej wspierane za pomocą ukierunkowanych dotacji i mechanizmów współfinansowania w ramach programu "Horyzont Europa" i kolejnego programu ramowego w zakresie badań naukowych i innowacji. Apeluje, aby wsparcie to koncentrowało się zwłaszcza na regionach osiągających słabe wyniki w celu rozwiązania problemu utrzymujących się różnic w zdolnościach badawczych. Wspiera sieci dzielenia się wiedzą i inicjatywy na rzecz budowania zdolności, a także wzywa do stworzenia ustrukturyzowanych ram współpracy, które umożliwią regionom o wysokiej wydajności zwiększenie inwestycji w badania naukowe i innowacje, dzielenie się wiedzą fachową i angażowanie się w partnerstwa mentorskie lub partnerskie z regionami osiągającymi gorsze wyniki, zachęcając tym samym do uzupełniających inwestycji sektora prywatnego i zapewniając równy dostęp do zasobów i infrastruktury.
16. Podkreśla, że EPB musi priorytetowo traktować wyniki badań naukowych o praktycznych i wymiernych skutkach społecznych, ekonomicznych i środowiskowych, poprzez zajęcie się pilnymi wyzwaniami, w tym konkurencyjnością zaawansowanych technologii, przystosowaniem się do zmiany klimatu i jej łagodzeniem, innowacjami w opiece zdrowotnej, dekarbonizacją przemysłu i transformacją cyfrową. Należy przy tym wspierać zrównoważone rozwiązania rynkowe, które uwzględniają zróżnicowane potrzeby regionalne i przynoszą korzyści wszystkim grupom społecznym.
17. Popiera wezwanie Parlamentu Europejskiego 2 do znacznej poprawy projektowania i wdrażania misji UE, takich jak misja w zakresie neutralnych dla klimatu i inteligentnych miast. Podkreśla, że obecne podejście nie koncentruje się w wystarczającym stopniu na wspieraniu przełomowych i oddolnych pomysłów w zakresie badań naukowych i innowacji (w tym na obszarach słabo zaludnionych) oraz że misje UE muszą zostać przeorientowane, aby pobudzać kreatywność, eksperymenty i nowatorskie badania, które bezpośrednio dotyczą pilnych wyzwań społecznych. Podkreśla, że kluczowe znaczenie dla powodzenia misji UE ma aktywne zaangażowanie władz lokalnych i regionalnych, biorąc pod uwagę rolę tych władz we wdrażaniu rozwiązań ukierunkowanych na konkretny obszar i angażowaniu lokalnych zainteresowanych stron. Zwraca uwagę na potrzebę skupienia się na praktycznych i wymiernych wynikach, ponieważ inicjatywy te mogą napędzać transformację systemową, a jednocześnie wzmacniać globalną konkurencyjność UE.
18. Nawiązuje do apelu Parlamentu Europejskiego o nowe inicjatywy ukierunkowane na realizację misji w ramach 10. programu ramowego, aby bezpośrednio stawić czoła społeczno-gospodarczym, ekologicznym i strategicznym wyzwaniom technologicznym Europy. Podkreśla, że misje te powinny kierować się jasno określonymi celami i opierać się na dogłębnej, tematycznej wiedzy eksperckiej, a nie na podejściach ogólnych, aby zagwarantować, że inwestycje w badania naukowe i innowacje przyniosą wymierne rezultaty o dużym wpływie.
19. Zauważa, że należy jeszcze silniej powiązać EPB z transformacją ekologiczną i cyfrową, wspierając rozwój czystych technologii, rozwiązań w zakresie energii odnawialnej i modeli gospodarki o obiegu zamkniętym jako elementów regionalnych strategii badań naukowych i innowacji w ramach inteligentnej specjalizacji. EPB powinna zachęcać regiony, by koncentrowały się na zrównoważonym rozwoju obszarów miejskich, na inkluzywnych innowacjach oraz na odporności na zmianę klimatu.
20. Podkreśla, że realizacja misji UE musi zostać ponownie zaprojektowana, aby zwiększyć ich wpływ, znaczenie i wartość społeczną, zapewniając aktywny wkład podmiotów lokalnych i regionalnych ponieważ ich zaangażowanie ma zasadnicze znaczenie dla opracowywania i wdrażania rozwiązań ukierunkowanych terytorialnie. Podkreśla, że misje muszą wykraczać poza wspieranie doskonałości badawczej i dostarczać rozwiązań opartych na innowacjach, które bezpośrednio uwzględniają strategiczne priorytety UE, wzmacniając jej odporność, konkurencyjność i zrównoważony rozwój. Zaznacza, że powodzenie misji zależy od zintegrowanego i skoordynowanego podejścia we wszystkich programach i instrumentach finansowania UE, zapewniającego odpowiednie wsparcie zarówno dla badań naukowych i innowacji, jak i dla innych działań. Apeluje o lepszą koordynację międzyinstytucjonalną i jaśniejsze struktury zarządzania, a jednocześnie wskazuje na potrzebę unikania fragmentacji oraz zapewnienia synergii i komplementarności podczas realizacji misji.
21. Wzywa do wzmocnienia roli nauk społecznych i humanistycznych w regionalnych strategiach innowacji i misjach UE, w szczególności we wspieraniu akceptacji społecznej, znaczenia społecznego i inkluzywności w transformacji technologicznej.
22. Proponuje wzmocnienie roli ekosystemów regionalnych i lokalnych w partnerstwach europejskich w celu maksymalizacji wpływu i inkluzywności tychże partnerstw. Ważne jest, aby władze lokalne i regionalne były aktywniej zaangażowane w struktury zarządzania i podejmowania decyzji w ramach partnerstw, co zapewni większą różnorodność terytorialną i lepsze dostosowanie do priorytetów i potrzeb danego obszaru.
23. Apeluje, by w ramach europejskiej przestrzeni badawczej wzmocnić wymiar etyczny badań naukowych i innowacji, włączając go do głównego nurtu jej polityki i programów. Etyka nie tylko gwarantuje odpowiedzialność, przejrzystość i uczciwość nauki, ale ma również kluczowe znaczenie dla wzmocnienia zaufania społeczeństwa do badań naukowych i zapewnienia zgodności postępu naukowego z podstawowymi wartościami Unii Europejskiej. W kontekście powstających i wrażliwych technologii, takich jak sztuczna inteligencja, biotechnologia lub badania o potencjalnym podwójnym zastosowaniu, konieczne są solidne ramy, które ukierunkowują decyzje, sprzyjają refleksji etycznej od wczesnych etapów projektów oraz promują wspólną kulturę uczciwości.
24. Wzywa do zapewnienia równouprawnienia płci w dziedzinach STEAM i innowacji dzięki solidnym planom włączenia, wykorzystując bliskość władz lokalnych i regionalnych w celu zwiększenia reprezentacji kobiet na stanowiskach kierowniczych i wspierania równych szans, dzięki czemu równość płci stanie się kamieniem węgielnym EPB. Nalega na pobudzanie i wspieranie roli władz lokalnych i regionalnych w promowaniu opartej na innowacjach przedsiębiorczości kobiet, co pozwoli zapewnić widoczność przedsiębiorczyń i pomoże w tworzeniu punktów odniesienia.
25. Proponuje utworzenie programów przywództwa terytorialnego w dziedzinie innowacji, skierowanych do podmiotów publicznych i prywatnych w regionach o słabych wynikach w zakresie badań, rozwoju i innowacji, tak aby wzmocnić zdolności strategiczne, techniczne i zarządcze z myślą o dostępie do europejskich programów badawczych.
Wykorzystanie polityki spójności w celu rozwiązania problemu braku równowagi w zakresie doskonałości
26. Podkreśla, że polityka spójności ma kluczowe znaczenie dla zmniejszenia dysproporcji i wzmocnienia zdolności w zakresie badań naukowych i innowacji, tak aby wszystkie regiony i miasta miały równy dostęp do zasobów. Zwraca uwagę na jej rolę we wspieraniu inkluzywności, wzmacnianiu lokalnych zdolności oraz tworzeniu wyważonego i zrównoważonego ekosystemu innowacji.
27. Propaguje podejście do badań naukowych i innowacji uwzględniające aspekt płci, które zapewnia wszystkim naukowczyniom i naukowcom równe możliwości prowadzenia i kształtowania projektów dopasowanych do obszarów priorytetowych EPB.
28. Z zadowoleniem przyjmuje uruchomienie 96 mld EUR 3 na inwestycje w badania naukowe i innowacje w ramach programów krajowych i regionalnych na lata 2014-2020 wspierane przez ukierunkowane terytorialnie strategie S3. Podkreśla, że muszą one być określane przez same regiony i odzwierciedlać ich wyjątkowe atuty i specjalizację.
29. Apeluje o lepszą synergię między programem "Horyzont Europa" a polityką spójności, przeznaczenie większych środków na regiony osiągające słabe wyniki oraz wspieranie współpracy wewnątrz- i międzyregionalnej przy jednoczesnym poszanowaniu inkluzywności i podejścia ukierunkowanego na konkretny obszar.
30. Zaleca wykorzystanie programów takich jak Interreg, Europejski Fundusz Społeczny Plus (EFS+) i międzyregionalne inwestycje innowacyjne (I3) w celu wzmocnienia pomocy technicznej oraz budowania zdolności, zreformowania polityki i zapewnienia uczestnictwa regionów słabiej rozwiniętych poprzez wspieranie innowacji i transferu wiedzy czy zwiększenie uczestnictwa regionów peryferyjnych i najbardziej oddalonych w europejskich sieciach współpracy.
31. Podkreśla potrzebę silniejszej integracji strategii badawczo-innowacyjnych poprzez włączanie celów programu "Horyzont Europa" do regionalnych strategii i planów rozwoju w dążeniu do bardziej efektywnego wykorzystania dostępnych funduszy.
32. W związku z tym podkreśla, że strategie inteligentnej specjalizacji stały się dominującymi ramami polityki na szczeblu regionalnym i powinny odgrywać większą rolę w przemysłowej transformacji Europy 4 .
33. Zaleca, aby przegląd strategii inteligentnej specjalizacji (RIS3) przewidywał wyraźne dostosowanie do priorytetów i misji EPB oraz aby Komisja ustanowiła mechanizmy wzajemnej walidacji między tymi dwiema strategiami politycznymi w celu maksymalizacji synergii.
34. Proponuje wzmocnienie budżetu I3 oraz wykorzystanie części zasobów Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) na realizację strategii inteligentnej specjalizacji w ramach międzyregionalnych projektów inwestycyjnych, wzmocnienie przemysłowych łańcuchów wartości, likwidowanie barier rozwoju oraz wspieranie międzyregionalnych partnerstw na rzecz wzrostu opartego na innowacjach.
35. Uznaje Europejską Radę ds. Innowacji (EIC) za największego inwestora w dziedzinie innowacji technologicznych i apeluje o silną pozycję Europejskiej Rady ds. Innowacji i Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych (ERBN) w 10. programie ramowym w celu utrzymania wiodącej pozycji UE w zakresie badań naukowych i innowacji.
36. W odniesieniu do usunięcia barier dla rozwoju, o których mowa w poprzednim punkcie, wzywa się Komisję Europejską po pierwsze do dostosowania instrumentu I3, aby umożliwić podmiotom działającym w dziedzinie innowacji o poczwórnej helisie w regionach słabiej rozwiniętych i regionach najbardziej oddalonych wzmocnienie ich regionalnych ekosystemów innowacji, a po drugie, do promowania tworzenia piaskownic regulacyjnych lub innych podobnych instrumentów ułatwiających realizację projektów.
37. Podkreśla znaczenie wyeliminowania utrzymujących się luk, które utrudniają realizację kluczowego celu UE, jakim jest inwestowanie 3 % PKB w badania naukowe i innowacje. Osiągnięcie tego celu wymaga zdecydowanego skupienia się na zachęcaniu do inwestycji sektora publicznego i prywatnego 5 . Zwraca uwagę, że chociaż ulgi podatkowe mogą odegrać pewną rolę, należy dokładnie ocenić ich skuteczność, ponieważ utrzymują się obawy, że nie zawsze są one dobrze ukierunkowane i mogą prowadzić do przekierowania na inne cele funduszy z bezpośrednich inwestycji publicznych przeznaczonych na badania naukowe.
38. Apeluje o bardziej zrównoważone podejście, w ramach którego priorytetowo traktuje się wzmocnienie badań publicznych przy jednoczesnym wspieraniu wkładu sektora prywatnego poprzez dobrze skalibrowane zachęty finansowe. Opowiada się za połączeniem dostosowanych do potrzeb zachęt, w tym starannie zaprojektowanych środków podatkowych, partnerstw publiczno-prywatnych oraz ułatwionego dostępu do instrumentów finansowania UE. Zwraca uwagę na fakt, że ukierunkowane programy regionalne muszą wspierać MŚP i przedsiębiorstwa typu startup w sektorach intensywnie związanych z badaniami i rozwojem, zapewniając ich aktywny udział.
39. Uznaje, że konieczne jest wdrożenie usprawnień w mechanizmach pozyskiwania funduszy z międzynarodowych systemów grantowych przez środowisko naukowe, tak by wzmocniona została współpraca badawcza i kooperacja między naukowcami.
40. Podkreśla, że sprawozdanie monitorujące i tablica wyników EPB dostarczają cennych informacji na temat postępów na szczeblu krajowym, ale brak w nich wymiaru regionalnego. Wzywa Komisję do włączenia wskaźników regionalnych do tablicy wyników EPB, aby zapewnić bardziej zniuansowaną ocenę wyników w zakresie badań naukowych i innowacji na poszczególnych obszarach. Potwierdza znaczenie systematycznego wykorzystywania narzędzi, takich jak Regionalny ranking innowacyjności, w celu określenia obszarów wymagających interwencji. Wzywa Komisję do rozważenia, obok innych odpowiednich kryteriów i ocen jakościowych, wykorzystania takich wskaźników regionalnych jako jednej z podstaw przydziału zasobów i środków wsparcia w celu wyeliminowania dysproporcji przy jednoczesnym poszanowaniu różnorodności kontekstów terytorialnych i wzmocnieniu kształtowania polityki opartej na dowodach w celu poprawy konkurencyjności UE.
41. Podkreśla znaczenie poprawy przejrzystości danych na szczeblu regionalnym i wzywa do opracowania zdezagregowanych i publicznie dostępnych danych na temat uczestnictwa i oddziaływania 10. programu ramowego na poziomie NUTS 2, co przyczyni się do kształtowania polityki opartej na dowodach i porównaniach regionalnych. Zachęca Komisję i państwa członkowskie do ułatwienia regionalnego dostępu do narzędzi takich jak CORDA oraz do zbadania sposobów ich zintegrowania z krajowymi i regionalnymi systemami monitorowania, przy jednoczesnym zapewnieniu odpowiednich wytycznych i gwarancji ochrony danych.
Wzmocnienie spójności terytorialnej poprzez przełamanie schematycznych podziałów w dostępie do doskonałości
42. Popiera wzmocnienie centrów EPB jako regionalnych ostoi i konkretnych przejawów terytorialnych ekosystemów innowacji. Podkreśla ich potencjał w zakresie niwelowania różnic w wynikach w zakresie badań naukowych i innowacji między regionami oraz wspierania mniej doświadczonych instytucji w procesach składania wniosków i stymulowania współpracy przy jednoczesnym unikaniu nadmiernej centralizacji lub wykluczenia obszarów osiągających słabe wyniki. Odnotowuje, że kluczowe znaczenie ma zadbanie o to, aby uniwersytety i instytuty badawcze o znaczącym potencjale otrzymywały wsparcie potrzebne do konkurowania w skali globalnej. Poprawi to konkurencyjność Europy w zakresie badań, rozwoju i innowacji bez narażania na szwank spójności regionalnej czy też zaniedbywania regionów słabiej rozwiniętych.
43. Podkreśla, że należy włączyć do programu polityki w zakresie EPB wnioski płynące z projektów pilotażowych realizowanych przez centra EPB, w szczególności z inicjatyw COOPERATE i ERA_FABRIC. Zauważa, że te centra powinny służyć jako platformy do wspierania współpracy międzyregionalnej, przełamywania schematycznych podziałów między podmiotami publicznymi i prywatnymi oraz wzmacniania konkurencyjności przemysłowej Europy.
44. Podkreśla, że podejście EPB musi obejmować współpracę transgraniczną, mobilność wykwalifikowanych pracowników i dostęp do infrastruktury badawczej, a jednocześnie zapewniać ochronę i promowanie praw pracowniczych.
45. Uważa, że działania COST i "Maria Skłodowska-Curie" są kluczowymi instrumentami wspierającymi współpracę, mobilność i budowanie zdolności w dziedzinie badań naukowych. Umożliwiają one naukowcom - zwłaszcza pochodzącym z regionów osiągających słabe wyniki - korzystanie ze wzmocnionych sieci i większych możliwości rozwoju kariery.
46. Zachęca Komisję do zbadania ukierunkowanych zachęt i specjalnych mechanizmów wsparcia w ramach unijnych programów w zakresie badań naukowych i innowacji - takich jak programy pilotażowe, demonstratory lub działania COST - w celu zwiększenia udziału regionów o wynikach w zakresie badań, rozwoju i innowacji poniżej średniej, w tym poprzez budowanie zdolności, programy mentorskie i ułatwiony dostęp do konsorcjów.
47. Ostrzega, że centra EPB nie mogą powielać ograniczeń wcześniejszych inicjatyw poprzez nieproporcjonalne sprzyjanie regionom osiągającym dobre wyniki lub ograniczanie ich do platform wymiany wiedzy bez jasnych struktur oddolnych. Podkreśla potrzebę ukierunkowanej komunikacji, aby zachęcić nowe podmioty do aktywnego zaangażowania się w EPB.
48. Zwraca uwagę, że ich rozwój wymaga bezpośredniego unijnego wsparcia finansowego i strategicznego. Opowiada się za tym, by centra EPB skutecznie przyczyniały się do postępu naukowego i technologicznego Unii, a jednocześnie wzmacniały spójność terytorialną i zdolności innowacyjne we wszystkich regionach.
49. Wzywa do uwzględnienia szczególnej sytuacji regionów najbardziej oddalonych, o której mowa w art. 349 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), poprzez specjalne europejskie mechanizmy finansowania na rzecz rozwoju działalności badawczej, rozwojowej i innowacyjnej tych regionów.
Poprawa w zakresie wymiany wiedzy, partnerskiego uczenia się i wielopoziomowego sprawowania rządów
50. Podkreśla zasadniczą rolę KR-u w kształtowaniu priorytetów EPB i strategii realizacji, w tym poprzez udział w forum EPB. Apeluje, by aktywnie konsultowano się z KR-em i angażowano go w dyskusje przygotowawcze dotyczące kolejnego programu polityki EPB (2025-2027). Wzywa do pełnego uwzględnienia perspektywy i wiedzy fachowej władz lokalnych i regionalnych w określaniu i ustalaniu priorytetów działań.
51. Z zadowoleniem przyjmuje forum EPB jako platformę zorganizowanego dialogu między Komisją, państwami członkowskimi i zainteresowanymi stronami w celu dostosowania polityki w zakresie badań naukowych i innowacji oraz poprawy koordynacji między różnymi służbami. Wzywa do pełnego włączenia władz lokalnych i regionalnych w to forum, aby zapewnić rzeczywiste wielopoziomowe sprawowanie rządów w kształtowaniu przyszłości EPB.
52. Zwraca uwagę, że prace forum Europejskiej Przestrzeni Badawczej (EPB) pokazały fundamentalne znaczenie badań naukowych i wiedzy niezależnie od tego, skąd one pochodzą. Podkreśla potrzebę pogłębienia współpracy europejskiej poprzez zintensyfikowanie procesów waloryzacji, aby wyniki badań i innowacje oparte na wiedzy były rozpowszechniane w całej Europie, a tym samym przynosiły wymierne korzyści społeczeństwu i przedsiębiorstwom. Zwraca uwagę na potrzebę zacieśnienia współpracy na platformie wymiany wiedzy prowadzonej wspólnie z różnymi dyrekcjami generalnymi Komisji, by zapewnić w regionach aktywną popularyzację oraz wprowadzanie technologii, innowacji i wiedzy zdobywanej dzięki badaniom.
53. Stwierdza, że działania forum EPB w latach 2022-2024 pokazują, że potrzebne jest znaczne pogłębienie współpracy między Komisją, państwami członkowskimi i regionami w celu generowania badań, wiedzy i innowacji niezbędnych do osiągnięcia neutralności pod względem emisji dwutlenku węgla. Podkreśla znaczenie znalezienia równowagi między publicznym a prywatnym finansowaniem z myślą o realizacji ambitnych celów unijnych. Należy przy tym zapewnić aktywny udział władz lokalnych i regionalnych i nie można pozostawić w tyle żadnego regionu, zwłaszcza regionów słabiej rozwiniętych i regionów najbardziej oddalonych.
54. Wzywa państwa członkowskie do dostosowania krajowych strategii w zakresie badań naukowych i innowacji do celów EPB, przy zachowaniu spójności poprzez skuteczne wielopoziomowe sprawowanie rządów. Opowiada się za wystarczającymi zobowiązaniami w zakresie finansowania na szczeblu krajowym i niższym niż krajowy. Podkreśla, że należy ustanowić regionalne poziomy odniesienia dla inwestycji w badania i rozwój, aby wspierać zrównoważone postępy w całej UE i zapobiec dalszemu rozdrobnieniu.
55. Z zadowoleniem przyjmuje fakt, że kraje objęte procesem rozszerzenia mają coraz większe możliwości uzyskania dostępu do programu "Horyzont Europa" i skutecznego ubiegania się o finansowanie. Podkreśla, że należy kontynuować wysiłki na rzecz dalszego zmniejszania różnic, jeżeli chodzi o możliwości uczestnictwa. Zachęca do korzystania z programów mobilności i współpracy w ramach programu "Horyzont" w celu wspierania naukowców z tych krajów, tak aby pielęgnować talenty i włączać je do szerszej EPB.
56. Wzywa do ściślejszej integracji EPB z istniejącymi ramami w dziedzinie edukacji, w tym z europejskim obszarem edukacji, europejskim obszarem szkolnictwa wyższego i uczeniem się przez całe życie, włączając w to w stosownych przypadkach poziom szkolenia zawodowego, aby stworzyć synergie wspierające badania naukowe, innowacje, rozwój umiejętności i transfer wiedzy w całej UE.
57. Ponownie podkreśla potrzebę zachęcania do propagowania wiedzy i technologii oraz ich transferu ze środowiska akademickiego do przemysłu, przedsiębiorstw i społeczeństwa, a także zachęca do podejmowania środków mających na celu unikanie myślenia w zamkniętym systemie - zarówno pod względem geograficznym, jak i sektorowym - aby wspierać ściślejszą współpracę i innowacje. Wzywa do pomocy władzom lokalnym i regionalnym we wspieraniu przedsiębiorczości naukowej i technologicznej jako skutecznego mechanizmu transferu technologii do społeczeństwa oraz przyciągania i zatrzymywania talentów.
58. Pozytywnie ocenia zaangażowanie Komisji na rzecz równości płci w EPB, w tym kodeks postępowania "Tolerancja zero" w zakresie zwalczania przemocy motywowanej płcią, w tym molestowaniu seksualnemu, w systemie badań naukowych i innowacji UE 6 oraz ustrukturyzowane monitorowanie za pośrednictwem podgrupy forum EPB ds. równości płci.
59. Apeluje o uwzględnienie równouprawnienia płci jako priorytetu horyzontalnego EPB z jasnymi celami, wskaźnikami i procesami obejmującymi aspekt płci w celu śledzenia postępów i zapewnienia inkluzywności. Wzywa państwa członkowskie i władze lokalne i regionalne do przyjęcia opartego na faktach, przekrojowego podejścia do usuwania barier napotykanych przez kobiety, zwłaszcza w dziedzinie nauk przyrodniczych, technologii, inżynierii i matematyki (STEM) oraz innowacji. Podkreśla potrzebę wspierania władz lokalnych i regionalnych za pomocą zasobów i programów budowania zdolności w celu opracowania i wdrożenia skutecznych planów na rzecz równouprawnienia płci oraz wykorzystania bliskiego kontaktu tych władz ze społecznościami w celu zwiększenia inkluzywności i oddziaływania.
60. Opowiada się za poprawą warunków pracy naukowców we wszystkich państwach członkowskich, uznając, że konkurencyjne wynagrodzenie, korzystne warunki zatrudnienia i dostęp do najnowocześniejszej infrastruktury mają zasadnicze znaczenie dla przyciągania i zatrzymywania talentów. Polityki i mechanizmy EPB powinny być lepiej skoordynowane z programem "Horyzont Europa" i przyszłym programem ramowym, łącząc takie inicjatywy jak platforma talentów EPB w celu poprawy kariery naukowej, rozwoju umiejętności i mobilności personelu badawczego.
61. Wzywa do uznania i wspierania specjalistów ds. zarządzania badaniami naukowymi, którzy mają zasadnicze znaczenie dla pomyślnego rozwoju projektów w zakresie badań naukowych i innowacji. Należy promować konkretne programy mające na celu poprawę ich umiejętności i kariery zawodowej, uwzględniając takie profile jak kierownicy projektów, eksperci prawni, urzędnicy ds. transferu, specjaliści ds. innowacji lub analitycy danych. Włączenie tych osób do struktur projektów - wraz z personelem badawczym - przyczynia się do wydajniejszych, skuteczniejszych i lepiej dostosowanych do celów EPB badań naukowych.
62. Wzywa do urzeczywistnienia "piątej swobody" 7 poprzez usprawnienie procedur administracyjnych, aby ułatwić przemieszczanie się i współpracę transgraniczną oraz zapewnić naukowcom możliwości płynnego i trwałego angażowania się w projekty ponadnarodowe w celu wzmocnienia pozycji UE jako światowego lidera w dziedzinie badań naukowych i innowacji.
63. Popiera rozszerzenie inicjatyw w zakresie edukacji cyfrowej, takich jak europejskie ramy kompetencji dla naukowców (ResearchComp), w celu poprawy umiejętności cyfrowych i umiejętności przekrojowych w środowisku naukowym. Zachęca, by w EPB uwzględniać zasady otwartej nauki, aby ułatwiać dzielenie się wiedzą i wzmocnić europejski ekosystem innowacji cyfrowych.
Lepsza synergia ze strategiami inteligentnej specjalizacji
64. Z zadowoleniem przyjmuje dostosowanie celów EPB do EIC i S3. Opowiada się za przyjęciem strategii S4, podkreślając znaczenie wykorzystania podejścia opartego na poczwórnej helisie 8 w celu włączenia transformacji ekologicznej i cyfrowej do regionalnych ram badań naukowych i innowacji. Uważa, że strategie inteligentnej specjalizacji są ważnymi narzędziami innowacji regionalnych 9 . Zachęca lokalne i regionalne ekosystemy do zmierzenia się z wyzwaniami klimatycznymi oraz do wspierania innowacji społecznych i podnoszenia kwalifikacji cyfrowych.
65. Podkreśla, że powodzenie EPB zależy od wzmocnienia współpracy publiczno-prywatnej i wspierania dynamicznych regionalnych ekosystemów innowacji. Zachęca regionalne klastry innowacyjne, które łączą środowiska akademickie, przemysł i decydentów politycznych, do stymulowania wspólnych wysiłków w zakresie badań naukowych i innowacji oraz transferu wiedzy.
Poprawa monitorowania, koordynacji i bezpieczeństwa badań naukowych
66. Apeluje o bardziej skuteczny i przejrzysty system monitorowania i oceny inicjatyw EPB, gwarantujący, że oceny oddziaływania będą brać pod uwagę wymiar terytorialny, środowiskowy i dotyczący płci, aby wpływać na zrównoważony rozwój regionalny i sprawiedliwy dostęp do korzyści płynących z badań.
67. Zwraca uwagę na potrzebę usprawnienia wysiłków i ograniczenia fragmentacji zarządzania badaniami naukowymi i innowacjami. Opowiada się za znacznym zwiększeniem finansowania europejskiego programu badań naukowych w celu poprawy koordynacji, wspierania współpracy i wyeliminowania nieefektywności. Podkreśla znaczenie wzmocnienia synergii między inicjatywami na szczeblu krajowym, regionalnym, lokalnym i unijnym oraz inwestowania we wspólną infrastrukturę badawczą we wszystkich regionach, zwłaszcza w regionach osiągających słabe wyniki, aby wypełnić luki innowacyjne. Mechanizm monitorowania EPB (EMM) powinien uwzględniać wymiar regionalny, wykorzystując narzędzia takie jak Regionalny ranking innowacyjności (RIS), aby śledzić postępy, identyfikować dysproporcje i promować doskonałość. Nadal trzeba rozwijać metodologię pomiaru, ponieważ wiele wskaźników stosowanych w Europejskiej Tablicy Wyników Innowacyjności (EIS) nie jest dostępnych w wymiarze regionalnym, co utrudnia pełną ocenę sytuacji i podejmowanie skutecznych działań.
68. Zwraca uwagę na kwestię bezpieczeństwa badań naukowych, wzywając do przeprowadzenia rzetelnych ocen ryzyka i ochrony krytycznej infrastruktury badawczej w celu utrzymania suwerenności i konkurencyjności UE w zakresie badań naukowych i innowacji.
Bruksela, dnia 14 maja 2025 r.
Komitet Stały Rady Ministrów wprowadził bardzo istotne zmiany do projektu ustawy przygotowanego przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej – poinformował minister Maciej Berek w czwartek wieczorem, w programie „Pytanie dnia” na antenie TVP Info. Jak poinformował, projekt nowelizacji ustawy o PIP powinien trafić do Sejmu w grudniu 2025 roku, aby prace nad nim w Parlamencie trwały w I kwartale 2026 r.
05.12.2025
4 grudnia Komitet Stały Rady Ministrów przyjął projekt zmian w ustawie o PIP - przekazało w czwartek MRPiPS. Nie wiadomo jednak, jaki jest jego ostateczny kształt. Jeszcze w środę Ministerstwo Zdrowia informowało Komitet, że zgadza się na propozycję, by skutki rozstrzygnięć PIP i ich zakres działał na przyszłość, a skutkiem polecenia inspektora pracy nie było ustalenie istnienia stosunku pracy między stronami umowy B2B, ale ustalenie zgodności jej z prawem. Zdaniem prawników, to byłaby kontrrewolucja w stosunku do projektu resortu pracy.
05.12.2025
Przygotowany przez ministerstwo pracy projekt zmian w ustawie o PIP, przyznający inspektorom pracy uprawnienie do przekształcania umów cywilnoprawnych i B2B w umowy o pracę, łamie konstytucję i szkodzi polskiej gospodarce – ogłosili posłowie PSL na zorganizowanej w czwartek w Sejmie konferencji prasowej. I zażądali zdjęcia tego projektu z dzisiejszego porządku posiedzenia Komitetu Stałego Rady Ministrów.
04.12.2025
Prezydent Karol Nawrocki podpisał we wtorek ustawę z 7 listopada 2025 r. o zmianie ustawy o ochronie zwierząt. Jej celem jest wprowadzenie zakazu chowu i hodowli zwierząt futerkowych w celach komercyjnych, z wyjątkiem królika, w szczególności w celu pozyskania z nich futer lub innych części zwierząt. Zawetowana została jednak ustawa zakazująca trzymania psów na łańcuchach. Prezydent ma w tym zakresie złożyć własny projekt.
02.12.2025
Resort pracy nie podjął nawet próby oszacowania, jak reklasyfikacja umów cywilnoprawnych i B2B na umowy o pracę wpłynie na obciążenie sądów pracy i długość postępowań sądowych. Tymczasem eksperci wyliczyli, że w wariancie skrajnym, zakładającym 150 tys. nowych spraw rocznie, skala powstałych zaległości rośnie do ponad 31 miesięcy dodatkowej pracy lub koniecznego zwiększenia zasobów sądów o 259 proc. Sprawa jest o tyle ważna, że na podobnym etapie prac są dwa projekty ustaw, które – jak twierdzą prawnicy – mogą zwiększyć obciążenie sądów.
25.11.2025
Rada Ministrów przyjęła projekt nowelizacji ustawy o Funduszu Medycznym - poinformował w środę rzecznik rządu Adam Szłapka. Przygotowana przez resort zdrowia propozycja zakłada, że Narodowy Fundusz Zdrowia będzie mógł w 2025 r. otrzymać dodatkowo około 3,6 mld zł z Funduszu Medycznego. MZ chce również, by programy inwestycyjne dla projektów strategicznych były zatwierdzane przez ministra zdrowia, a nie jak dotychczas, ustanawiane przez Radę Ministrów. Zamierza też umożliwić dofinansowanie programów polityki zdrowotnej realizowanych przez gminy w całości ze środków Funduszu Medycznego.
19.11.2025| Identyfikator: | Dz.U.UE.C.2025.3480 |
| Rodzaj: | Opinia |
| Tytuł: | Opinia Europejskiego Komitetu Regionów - Realizacja europejskiej przestrzeni badawczej: perspektywa lokalna i regionalna |
| Data aktu: | 16/07/2025 |
| Data ogłoszenia: | 16/07/2025 |