(C/2025/3202)
(Dz.U.UE C z dnia 2 lipca 2025 r.)
Sprawozdawczyni i sprawozdawcy: Elena-Alexandra CALISTRU
Konstantinos DIAMANTOUROS
Stefano PALMIERI
| Doradczynie i doradcy | Samuel CORNELLA (z ramienia sprawozdawcy) |
| Wniosek o konsultację | Komisja Europejska, 5.3.2025 |
| Podstawa prawna | Art. 304 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej |
| Sekcja odpowiedzialna | Sekcja ds. Unii Gospodarczej i Walutowej oraz Spójności Gospodarczej i Społecznej |
| Data przyjęcia przez sekcję | 15.4.2025 |
| Data przyjęcia na sesji plenarnej | 30.4.2025 |
| Sesja plenarna nr | 596 |
| Wynik głosowania (za/przeciw/ wstrzymało się) | 202/4/5 |
1. Wnioski i zalecenia
1.1. Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny (EKES) podkreśla strategiczne znaczenie kolejnych wieloletnich ram finansowych (WRF), ponieważ zbliżające się negocjacje w sprawie długoterminowego budżetu UE na okres po 2027 r. przypadną w bardzo ważnym momencie niespotykanego dotychczas zbiegu kryzysów, który powoduje silne napięcia między strategicznymi celami UE a wielkością i przydziałem jej środków budżetowych.
1.2. EKES zwraca uwagę, że trzeba dopilnować, by WRF pozostały silne i ambitne, zgodnie z opinią Enrica Letty, że bez "jednolitych ram finansowych, które sprzyjają przepływowi inwestycji do zrównoważonych i innowacyjnych sektorów gospodarki realnej, nie da się spełnić aspiracji w zakresie ekologicznej, cyfrowej i sprawiedliwej transformacji". Wymaga to nie tylko stopniowych dostosowań, ale także gruntownego przemyślenia koncepcji budżetu UE jako narzędzia inwestycyjnego zdolnego do realizacji priorytetów Unii i dostarczania europejskich dóbr publicznych.
1.3. Z tych wszystkich powodów EKES uważa, że poziom kolejnych WRF - jako odsetek DNB - nie powinien się zmniejszyć w ujęciu realnym, a w rzeczywistości musi znacznie wzrosnąć, aby można było sprostać coraz większym wyzwaniom na szczeblu UE. Ponadto konieczny jest również przegląd obecnych przepisów w celu dostosowania WRF do przyszłej presji inflacyjnej.
1.4. Dlatego Komitet apeluje o znaczne zwiększenie WRF w ujęciu realnym, aby sprostać ogromnym wyzwaniom stojącym przed UE. Ponadto mechanizm dostosowania WRF do inflacji, który tradycyjnie ograniczał roczny wzrost wkładów finansowych do budżetu do 2 %, powinien ulec zmianie, aby można było zachować rzeczywistą siłę nabywczą WRF.
1.5. EKES sugeruje, by uprościć obecne przepisy i zaradzić współistnieniu zbyt dużej liczby programów o pokrywających się celach, która powoduje znaczne obciążenia biurokratyczne dla administracji publicznej, społeczeństwa obywatelskiego i przedsiębiorstw, utrudniając zwiększenie skali i osiągnięcie właściwie ukierunkowanych priorytetów, jak stwierdzono w raporcie Draghiego. Organizacje realizujące projekty na szczeblu lokalnym powinny móc wykorzystywać fundusze w sposób bardziej efektywny.
1.6. Finansowanie powinno być kierowane do większych programów o bardziej znaczącym wpływie na rozwój, a inwestycje muszą również przyczyniać się do integracji regionów peryferyjnych, wyspiarskich i najbardziej oddalonych z ogólnoeuropejskimi przemysłowymi łańcuchami wartości. Jednocześnie nie wolno zaniedbywać Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS), Europejskiego Funduszu Społecznego Plus i Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji, tylko je wzmacniać i usprawniać, aby wdrożyć Plan działania na rzecz Europejskiego filaru praw socjalnych.
1.7. EKES sugeruje, by stopniowo odchodzić od dominującego modelu ścisłego powiązania finansowania z wydatkami ku nowemu modelowi opartemu na oczekiwanych wynikach i wpływie programów. Wnosi zatem, aby dokonać szczegółowego przeglądu procedur administracyjnych, skupiając się na rzeczywistym uproszczeniu, a nie tylko konsolidacji istniejących przepisów i jednocześnie zapewniając odpowiednie wykorzystanie funduszy.
1.8. Komitet zachęca, by ponownie przemyśleć podejście do europejskiej polityki obronnej w ramach WRF, biorąc pod uwagę konkluzje Rady Europejskiej w sprawie europejskiej obronności opublikowane 6 marca 2025 r. Zwiększenie inwestycji w obronność i refleksja nad prawdziwą wspólną europejską obroną, także z wykorzystaniem nowych narzędzi finansowania mogących podnieść poziom rozwoju technologicznego w sektorze wojskowym, stały się czymś niezbędnym po rosyjskiej inwazji na Ukrainę i w związku z rosnącą niechęcią USA do gwarantowania bezpieczeństwa Europy.
1.9. Jednocześnie EKES uważa za istotne, by w nowych WRF w pełni uwzględniono kwestię europejskich dóbr publicznych i rolę, jaką mogą one odegrać w przyszłości UE i jej spójności społecznej. Jest ważne, aby UE odgrywała aktywną rolę w produkcji i ochronie tych dóbr, tak aby jej zaangażowanie przyniosło korzyści skali, pozytywne efekty zewnętrzne i europejską wartość dodaną.
1.10. Fundusz Innowacyjny, który jest finansowany z przychodów z systemu handlu uprawnieniami do emisji (ETS), zapewnił bardzo potrzebne finansowanie, aby przyczyniać się do dekarbonizacji produkcji przemysłowej w UE. Jednak w odpowiedzi na zaproszenia do składania wniosków w ramach Funduszu Innowacyjnego wystąpiła ogromna nadsubskrybcja, co pokazuje wielką różnicę między podażą a popytem. W związku z tym EKES apeluje, by ten fundusz był finansowany większymi środkami, ponieważ tylko bardzo niewielki odsetek przychodów z systemu handlu uprawnieniami do emisji faktycznie trafia do tego funduszu.
1.11. Komitet wnosi, by w następnych wieloletnich ramach finansowych wprowadzić element współfinansowania w przypadku ważnych projektów stanowiących przedmiot wspólnego europejskiego zainteresowania, aby wspierać rozwój przemysłowy we wszystkich państwach członkowskich UE. Ponadto uważa, że należy zwiększyć zasoby na badania i rozwój ("Horyzont Europa") oraz na wzajemne połączenia między sieciami transportu i energii (TEN-T i TEN-E).
1.12. Komitet przyznaje, że w czasie pandemii zapoczątkowano z powodzeniem wspólną emisję długu UE jako innowacyjny instrument i że można by ją powtórzyć, aby sfinansować trwałą konkurencyjność i odporność jednolitego rynku w przyszłości. Zauważa, że dziedziny wyraźnie stanowiące przedmiot wspólnego europejskiego zainteresowania, takie jak bezpieczeństwo zdrowotne, zdolności obronne i krytyczna infrastruktura transgraniczna, mogą czasami wymagać rozwiązań finansowych, które optymalizują zbiorową zdolność pożyczkową UE. Wszelkie takie mechanizmy należy rozpatrywać indywidualnie dla każdego przypadku, wraz z odpowiednimi zabezpieczeniami, ramami zarządzania i wyraźnym naciskiem na inwestycje o widocznej europejskiej wartości dodanej, których nie można skutecznie zrealizować za pomocą konwencjonalnych kanałów finansowania.
1.13. EKES podkreśla, jak ważne jest, aby należycie wspierać wspólną politykę rolną w nowych WRF w celu zagwarantowania bezpieczeństwa żywnościowego i jakości żywności oraz zapewnienia godziwych dochodów gospodarstwom rolnym, co leży w interesie zarówno unijnego społeczeństwa, jak i rolników.
1.14. Uznając potrzebę inwestowania w odporność wodną we wszystkich obszarach społeczeństwa, Komitet wzywa UE do przyjęcia wody jako strategicznego priorytetu w kolejnych WRF. Należy ustanowić fundusz na rzecz niebieskiej transformacji jako pojedynczy punkt dostępu do unijnych inwestycji w wodę, łączący inwestycje publiczne z innowacyjnym finansowaniem.
1.15. Komitet zwraca szczególną uwagę na fakt, że pomyślne wdrożenie kolejnych WRF będzie wymagało zasadniczo odmiennego podejścia do wyników i rozliczalności, opartego na wnioskach wyciągniętych zarówno z tradycyjnych programów, jak i z Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (RRF). Doświadczenia ostatnich lat pokazały, że chociaż finansowanie oparte na wynikach oferuje nowe możliwości, muszą mu towarzyszyć odpowiednie zdolności administracyjne i znaczące zaangażowanie zainteresowanych stron.
1.16. EKES uważa, że podejście polegające na włączaniu zagadnień do głównego nurtu polityki jest kluczowe dla określenia priorytetów w kolejnych WRF, ponieważ włączanie do głównego nurtu wiąże się ściśle z transformacją społeczną. W następnych WRF należy zaproponować zobowiązania do przeznaczania minimalnego odsetka budżetu na cele włączone do głównego nurtu (np. konkurencyjność, zmiana klimatu, zachowanie różnorodności biologicznej, odporność wodna, równość płci, młodzież, cele zrównoważonego rozwoju). Ocena włączania do głównego nurtu oznacza analizę długoterminowych wyników i skutków dla społeczeństwa. Wymagałoby to lepszego monitorowania.
1.17. Wreszcie, EKES apeluje, by w kolejnych WRF wzmocnić rolę UE jako strażnika wartości demokratycznych poprzez skonsolidowane ramy "Europejskiej tarczy demokracji" obejmujące trzy filary:
i) większe finansowanie organizacji społeczeństwa obywatelskiego promujących praworządność, prawa człowieka i ochronę socjalną poprzez usprawniony dostęp do programu "Obywatele, równość, prawa i wartości" (CERV), EFS+ i programu "Kreatywna Europa"; ii) specjalne wsparcie dla niezależnych mediów, organizacji strażniczych i inicjatyw obywatelskich, zwłaszcza w reakcji na malejące finansowanie w tej dziedzinie na całym świecie; iii) rozszerzenie tych zasobów zarówno na państwa członkowskie, jak i na kraje kandydujące, przy zapewnieniu wystarczających poziomów finansowania.
1.18. EKES podkreśla potrzebę wdrożenia szeroko zakrojonego pakietu dotyczącego następnej generacji zasobów własnych, przedstawionego w 2021 r. i dostosowanego przez Komisję Europejską w 2023 r., i przyłącza się do apelu Komisji do Rady o "pilne wznowieni[e] prac nad kwestią nowych zasobów własnych, zgodnie z porozumieniem międzyinstytucjonalnym z 2020 r. i Deklaracją budapeszteńską w sprawie nowego ładu na rzecz europejskiej konkurencyjności". Komitet uważa również, że zasoby własne nie powinny osłabiać konkurencyjności.
2. Kontekst
2.1. W dniu 11 lutego Komisja opublikowała komunikat "Droga ku następnym wieloletnim ramom finansowym", w którym uwypukliła wyzwania polityczne związane z następnymi WRF i zapowiedziała "prostsz[y], lepiej ukierunkowan[y] i bardziej skuteczn[y] budżet". Komunikat skupia się również na możliwych sposobach finansowania nowego budżetu, przedstawiając kolejne kroki w kierunku przedstawienia przyszłych WRF w lipcu 2025 r.
2.2. Prezentując swój roczny program prac, Komisja zaapelowała również o nowy długoterminowy budżet, "lepiej dostosowany do priorytetów i celów Unii oraz elastycznie ukierunkowany na obszary, w których działanie Unii jest najbardziej potrzebne. Będzie on prostszy i skuteczniejszy w działaniu oraz umożliwi lepsze wykorzystanie naszych środków, aby pozyskać dodatkowe finansowanie krajowe, prywatne i instytucjonalne".
2.3. W tej opinii EKES przedstawi uwagi i sugestie w imieniu unijnych przedsiębiorstw, pracowników i społeczeństwa obywatelskiego, uwydatniając niektóre z najistotniejszych i strategicznych kwestii związanych z kolejnymi WRF.
3. Potrzeba silnych WRF w kluczowym momencie
3.1. EKES podkreśla strategiczne znaczenie kolejnych WRF, ponieważ zbliżające się negocjacje w sprawie długoterminowego budżetu UE na okres po 2027 r. przypadną w bardzo ważnym czasie wzmożonych napięć między strategicznymi celami UE a wielkością i przydziałem jej środków budżetowych.
3.2. Ponadto oprócz ogromnych wyzwań związanych ze sprawiedliwą dwojaką transformacją - ekologiczną i cyfrową - oraz z napięciami geopolitycznymi Unia Europejska stoi w obliczu dodatkowej presji na unijne finansowanie, wraz z potrzebą spłaty długu wyemitowanego w ramach Next Generation EU (NGEU).
3.3. Rozwiązanie obecnych kryzysów wymaga wkładu odpowiednich zasobów gospodarczych. Tych jednak brakuje w marginalnych WRF, które w dalszym ciągu opierają się na nieco ponad jednym procencie DNB 27 państw członkowskich i do których stosuje się jałową i małostkową logikę "sprawiedliwego zwrotu".
3.4. EKES zwraca zatem uwagę, że trzeba dopilnować, by WRF pozostały silne i ambitne, zgodnie z opinią Enrica Letty, że bez "jednolitych ram finansowych, które sprzyjają przepływowi inwestycji do zrównoważonych i innowacyjnych sektorów gospodarki realnej, nie da się spełnić aspiracji w zakresie ekologicznej, cyfrowej i sprawiedliwej transformacji" 1 .
3.5. EKES jest zdania, że następne WRF trzeba znacznie zwiększyć w ujęciu realnym, aby sprostać skali wyzwań stojących przed UE, biorąc pod uwagę nowe priorytety i to, że kolejne WRF powinny również pokryć spłatę pożyczek udzielanych w ramach NGEU. Z tych wszystkich powodów Komitet uważa, że poziom kolejnych WRF - jako odsetek DNB - nie powinien się zmniejszyć w ujęciu realnym, a w rzeczywistości musi znacznie wzrosnąć, aby można było sprostać rosnącym wyzwaniom na szczeblu UE. Konieczny jest również przegląd obecnych przepisów w celu dostosowania WRF do przyszłej presji inflacyjnej.
3.6. Obecny odsetek budżetu UE przeznaczony na politykę spójności nie powinien zostać zmniejszony w kolejnych WRF, lecz należy go zwiększyć, ponieważ unijna polityka spójności, a w szczególności Europejski Fundusz Społeczny Plus, okazała się niezbędna dla inwestowania w ludzi, tworzenia miejsc pracy i wzmacniania europejskiego modelu społecznej gospodarki rynkowej.
3.7. EKES podkreśla, że aby skupić się na konkretnych sposobach finansowania nowych WRF, należy wdrożyć szeroko zakrojony pakiet dotyczący następnej generacji zasobów własnych, przedstawiony w 2021 r. i dostosowany w 2023 r. przez Komisję Europejską, która zaapelowała do Rady o "pilne wznowieni[e] prac nad kwestią nowych zasobów własnych, zgodnie z porozumieniem międzyinstytucjonalnym z 2020 r. i Deklaracją budapeszteńską w sprawie nowego ładu na rzecz europejskiej konkurencyjności" 2 EKES uważa również, że zasoby własne nie powinny osłabiać konkurencyjności.
4. Uwagi ogólne
4.1. Bardziej ukierunkowane i uproszczone WRF
4.1.1. EKES popiera większe uproszczenie istniejących przepisów, zgodnie z ogólnymi celami Komisji w zakresie uproszczenia, i zauważa, że obecnie istnieje zbyt wiele programów o pokrywających się celach. Taka sytuacja powoduje znaczne obciążenia biurokratyczne dla administracji publicznej, społeczeństwa obywatelskiego i przedsiębiorstw, co utrudnia im zwiększenie skali i osiągnięcie właściwie ukierunkowanych priorytetów. Jak stwierdzono w raporcie Draghiego 3 , "budżet UE jest poszatkowany na blisko 50 programów wydatkowania, a w rezultacie unijne finansowanie nie może osiągnąć wystarczającej skali w przypadku większych projektów ogólnoeuropejskich".
4.1.2. EKES zauważa, że wcześniejsze wysiłki na rzecz uproszczenia procesów administracyjnych dotyczących przedsiębiorstw, organizacji społeczeństwa obywatelskiego i władz nie przyniosły wymiernych rezultatów. Uprościć nie oznacza zebrać istniejących zasad w jednym dokumencie, lecz uprościć wytyczne, systemy kontroli i spoczywające na beneficjentach obciążenia, a zarazem zapewnić - odnośnie do wszystkich beneficjentów - odpowiednie mechanizmy kontroli i równowagi, by zapobiegać oszustwom i nadużyciom.
4.1.3. Należy położyć większy nacisk na większe programy o większym wpływie na rozwój, bez szkody dla mniejszych programów, takich jak Erasmus+, które szczególnie skutecznie docierają do podmiotów społeczeństwa obywatelskiego na szczeblu lokalnym. Inwestycje muszą również przyczyniać się do integracji regionów peryferyjnych, wyspiarskich i najbardziej oddalonych z ogólnoeuropejskimi przemysłowymi łańcuchami wartości.
4.1.4. Jednocześnie nie należy lekceważyć EFS i Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji, lecz trzeba zachować je w kolejnych WRF jako samodzielne instrumenty ze zwiększonym finansowaniem, zwłaszcza biorąc pod uwagę zachodzące istotne zmiany, rosnące nierówności i wpływ na koszty utrzymania - szczególnie w przypadku energii i mieszkań - dotykające najsłabsze grupy społeczne, takie jak osoby z niepełnosprawnościami. W związku z tym należy odpowiednio rozważyć możliwości szkolenia dla pracowników w schyłkowych gałęziach przemysłu, aby zminimalizować niedobór wykwalifikowanych pracowników w nowych sektorach.
4.1.5. W związku z tym EKES sugeruje, by stopniowo odchodzić od dominującego modelu ścisłego powiązania finansowania z wydatkami ku nowemu modelowi opartemu na oczekiwanych wynikach i wpływie programów. Podczas tego przejścia należy starannie zrównoważyć potrzebę przewidywalności z dążeniem do wyników. EKES podkreśla, że dostosowując te ramy, należy pamiętać o potrzebie opracowania konkretnych narzędzi na rzecz MŚP i małych spółek o średniej kapitalizacji, aby nie zostały one wykluczone z powodu zbyt złożonych wymogów.
4.1.6. O ile w budżecie UE należy wykorzystać większą elastyczność i uproszczenie w celu zwiększenia konkurencyjności i sprawiedliwości społecznej oraz nasilenia sprawiedliwej transformacji ekologicznej, o tyle nie powinny one zagrażać przewidywalności. Toteż WRF, projekt funduszy i zasady pomocy państwa powinny być odpowiednio do siebie dopasowane, aby zagwarantować pewność i ogólną spójność systemu.
4.1.7. Komitet wnosi zatem, aby dokonać szczegółowego przeglądu procedur administracyjnych, skupiając się na rzeczywistym uproszczeniu, a nie tylko konsolidacji istniejących przepisów, zapewniając jednocześnie odpowiednie wykorzystanie funduszy. Powinno to obejmować w miarę możliwości zharmonizowane zasady wdrażania dla różnych funduszy, znormalizowane wymagania dotyczące danych i zintegrowane systemy informatyczne, które zmniejszają obciążenie beneficjentów, a jednocześnie zachowują właściwą kontrolę i zapewniają podatnikom przejrzystość.
4.1.8. EKES zauważa, że chociaż w ramach RRF wprowadzono innowacyjne podejście do finansowania opartego na wynikach, jego wdrożenie wykazało poważne ograniczenia. Komitet zauważa, że wypłaty oparte na kamieniach milowych często prowadzą do nacisku na zgodność proceduralną, a nie na istotne zmiany.
4.2. Polityka spójności w dalszym ciągu samym jądrem UE i jej WRF
4.2.1. Jak stwierdził Jacques Delors, "jeżeli polityka europejska zagraża spójności i poświęca standardy społeczne, projekt integracji europejskiej nie ma szans na poparcie przez europejskich obywateli" 4 .
4.2.2. W tym samym duchu EKES przypomina, że polityka spójności jest i musi pozostać kamieniem węgielnym misji UE i rozdziałów wieloletnich ram finansowych, równoważąc potrzebę konwergencji społecznej, gospodarczej i terytorialnej z konkurencyjnością, z myślą o sprawiedliwym podziale dochodów i bogactwa w obrębie regionów i państw członkowskich oraz pomiędzy nimi. W związku z tym Komitet kładzie też nacisk na kluczową rolę przedsiębiorstw gospodarki społecznej we wzmacnianiu spójności terytorialnej i społecznej, zwiększaniu konkurencyjności regionalnej i promowaniu zrównoważonego rozwoju gospodarczego sprzyjającego włączeniu społecznemu.
4.2.3. Komitet uważa za niezbędne, aby polityka spójności pozostała jądrem WRF, ponieważ przyczynia się do pełnego podziału wynikających z rynku wewnętrznego korzyści między wszystkich obywateli i różne regiony UE (tzw. swoboda pozostania w miejscu, które się wybrało do życia). W celu zapewnienia rzeczywistej spójności w całej UE staje się jasne, że usługi świadczone w ogólnym interesie gospodarczym 5 mają do odegrania bezpośrednią rolę w zapewnieniu swobody pobytu, jak wskazano w sprawozdaniu Letty.
4.2.4. EKES uważa, że regionalny PKB na mieszkańca musi pozostać głównym kryterium kategoryzacji regionów, i postuluje, by silniej zaangażować partnerów społecznych i społeczeństwo obywatelskie, tak aby lepiej uwzględnić priorytety i potrzeby sektora prywatnego, jednocześnie dostosowując się do budżetów krajowych i zapewniając konsolidację fiskalną. Komitet zdecydowanie przestrzega jednak przed centralizacją i podkreśla, że podczas wzmocnionego monitorowania wyników należy przestrzegać zasady pomocniczości i zachowywać pierwszoplanową rolę regionów we wdrażaniu.
4.2.5. Dostrzegając nieodzowną potrzebę zwiększenia ogólnej konkurencyjności UE, EKES wzywa również do refleksji nad terytorialnym wymiarem konkurencyjności, jak to szczegółowo opisano w unijnym indeksie konkurencyjności regionalnej 2.0, opublikowanym w ubiegłym roku przez Komisję Europejską 6 . Ten indeks skupia się na potrzebie analizy konkurencyjności UE na poziomie terytorialnym, co będzie miało kapitalne znaczenie dla realizacji wielu działań zasugerowanych w raportach Letty i Draghiego oraz dla ich finansowania w ramach WRF.
5. Uwagi szczegółowe
5.1. Wieloletnie ramy finansowe i obronność
5.1.1. Z myślą o ostatnich wydarzeniach geopolitycznych EKES podkreśla, jak ważne jest wdrożenie prawdziwej europejskiej strategii w zakresie obronności za pośrednictwem kolejnych WRF, m.in. z wykorzystaniem nowych narzędzi finansowania mogących podnieść poziom rozwoju technologicznego w sektorze wojskowym.
5.1.2. W swoim programie prac Komisja słusznie wskazała, że "[n]ależy zatem pilnie wzmocnić gotowość Europy na wypadek sytuacji kryzysowej i jej gotowość obronną, jako że UE i jej państwa członkowskie stoją obecnie w obliczu wielowymiarowych, złożonych, transgranicznych zagrożeń i kryzysów". Komitet zauważa, że do osiągnięcia większej autonomii strategicznej potrzeba skoordynowanego podejścia, które łączy unijną obronność z unijną polityką zagraniczną, polityką handlową i przemysłową, badania i innowacje, pełną interoperacyjność między państwami członkowskimi oraz wspólne lub skoordynowane zamówienia w dziedzinie obronności.
5.1.3. Nowe wieloletnie ramy finansowe powinny też przewidywać finansowanie na obronność i gotowość, w którym uwzględni się podwójne zastosowanie wielu krytycznych technologii. Komitet wzywa do przyjęcia zintegrowanego podejścia, w ramach którego:
i) będzie się lepiej agregować i koordynować popyt na szczeblu UE w celu zwiększenia korzyści skali, także poprzez wspólne zamówienia; ii) natychmiast wdroży się Strategię na rzecz europejskiego przemysłu obronnego (EDIS); iii) szybko przyjmie się Europejski program inwestycji w dziedzinie obronności (EDIP); iv) stworzy się synergie między cywilnymi i wojskowymi badaniami i innowacjami;
v) zapewni się uznanie i wsparcie dla roli społeczeństwa obywatelskiego w strategii na rzecz unii gotowości.
5.1.4. EKES podkreśla, że inwestycjom w dziedzinie obronności muszą towarzyszyć solidne mechanizmy nadzoru i przejrzysta sprawozdawczość, które pozwolą zagwarantować odpowiedzialność, a zarazem chronić uzasadnione interesy bezpieczeństwa. Apeluje o ustrukturyzowane zaangażowanie partnerów społecznych i społeczeństwa obywatelskiego w monitorowanie społeczno-gospodarczych skutków inwestycji w dziedzinie obronności.
5.2. WRF i dobra publiczne
5.2.1. EKES uważa za istotne, by w nowych WRF w pełni uwzględniono kwestię europejskich dóbr publicznych i rolę, jaką mogą one odegrać w przyszłości UE i jej spójności społecznej. O ile w świetle sytuacji geopolitycznej nabrało znaczenia, by inwestować w obronę i bezpieczeństwo, odporność i gotowość, o tyle jest również istotne, aby UE odgrywała czynną rolę w produkcji i ochronie europejskich dóbr publicznych, tak aby przy jej zaangażowaniu uzyskać korzyści skali, pozytywne efekty zewnętrzne i europejską wartość dodaną.
5.2.2. Wieloletnie ramy finansowe na lata 2028-2034 powinny zatem obejmować specjalne fundusze mające na celu zapewnienie odpowiednich inwestycji w europejskie dobra publiczne. EKES ma zatem nadzieję, że przydzielone w kolejnych WRF środki umożliwią UE realizację priorytetów strategicznych w dziedzinie kształcenia, transportu, zdrowia publicznego, postępu społecznego, autonomii strategicznej, ochrony środowiska i zmiany klimatu.
5.2.3. Biorąc pod uwagę pozytywne wyniki osiągnięte podczas kryzysu związanego z COVID-19, należy uruchomić unijne narzędzie podobne do SURE, aby można było poradzić sobie z ewentualnymi wstrząsami, zapewnić wsparcie w zakresie podnoszenia i zmiany kwalifikacji oraz sprawić, by dwojaka transformacja - cyfrowa i ekologiczna - była zarówno zrównoważona społecznie, jak i sprawiedliwa.
5.2.4. Następne WRF powinny również pozwolić na skuteczne wdrożenie Europejskiego filaru praw socjalnych oraz zapewnienie równości wszystkim ludziom, zgodnie z postulatami zawartymi w konkluzjach Rady Europejskiej z dnia 21 lipca 2020 r. Dzięki strategicznemu wykorzystaniu silniejszy Europejski Fundusz Społeczny może pozwolić zagwarantować prawa człowieka, wzmocnić spójność społeczną, stworzyć lepiej wykwalifikowaną siłę roboczą, poprawić długoterminową stabilność gospodarczą oraz wspierać produktywność i innowacje, dzięki czemu regiony będą prosperowały i wzrośnie konkurencyjność Europy na świecie.
5.3. Innowacje i badania naukowe, współpraca w przemyśle i sieci przemysłowe
5.3.1. EKES zauważa, że energochłonne sektory przemysłu UE borykają się z problemem stałej różnicy kosztów w porównaniu z ich międzynarodowymi odpowiednikami ze względu na wysokie ceny energii i unijną politykę klimatyczną (system ETS). Fundusz Innowacyjny, który jest finansowany z przychodów z ETS, zapewnił bardzo potrzebne finansowanie, aby pomóc w dekarbonizacji produkcji przemysłowej w UE. Jednak w odpowiedzi na zaproszenia do składania wniosków w ramach Funduszu Innowacyjnego wystąpiła ogromna nadsubskrybcja, co pokazuje wielką różnicę między podażą a popytem 7 .
5.3.2. EKES apeluje, by Fundusz Innowacyjny był finansowany większymi środkami, ponieważ tylko bardzo niewielki odsetek przychodów z systemu handlu uprawnieniami do emisji faktycznie trafia do tego funduszu. Dwojakim sposobem na zwiększenie budżetu w przyszłości byłoby:
i) przeznaczenie przez państwa członkowskie wyższego odsetka tych przychodów na Fundusz Innowacyjny; ii) uwzględnienie w WRF specjalnego budżetu przeznaczonego na działania realizowane w ramach Funduszu Innowacyjnego.
5.3.3. W liście do komisarza Piotra Serafina przewodnicząca Komisji Europejskiej stwierdziła, że następne WRF powinny obejmować Europejski Fundusz Konkurencyjności ze "zdolnością inwestycyjną, która będzie wspierać strategiczne sektory o kluczowym znaczeniu dla konkurencyjności UE, w tym badania i innowacje oraz ważne projekty stanowiące przedmiot wspólnego europejskiego zainteresowania". W związku z tym EKES ponownie podkreśla znaczenie nowych zasobów własnych, które jednak nie powinny osłabiać konkurencyjności.
5.3.4. Komitet przyznaje, że w czasie pandemii zapoczątkowano z powodzeniem wspólną emisję długu UE jako innowacyjny instrument i że można by ją powtórzyć, aby sfinansować trwałą konkurencyjność i odporność jednolitego rynku w przyszłości 8 .
5.3.5. Komitet zwraca uwagę, że w raporcie Maria Draghiego wskazuje się na pobudzanie inwestycji prywatnych i publicznych jako jedno z głównych narzędzi zwiększania konkurencyjności UE. W następnych WRF potrzeba będzie silnego funduszu konkurencyjności, aby wykorzystać inwestycje w transformację ekologiczną i cyfrową, wzmacniając unijne łańcuchy wartości i otwartą strategiczną autonomię Europy, wspierając wszelkiego rodzaju przedsiębiorstwa w UE, od dużych grup biznesowych po MŚP i przedsiębiorstwa gospodarki społecznej. Taki fundusz powinien opierać się na nowych zasobach publicznych, w związku z czym należy uniknąć prostej reorganizacji istniejących programów.
5.3.6. Ważne projekty stanowiące przedmiot wspólnego zainteresowania (IPCEI) mają zasadnicze znaczenie dla wspierania rozwoju przemysłowego UE.
5.3.7. Jednak do tej pory finansowanie projektów IPCEI było uzależnione wyłącznie od finansowania krajowego, co powodowało różnice, a także utrudniało integrację wielu krajów i regionów z przemysłowymi łańcuchami wartości UE. Instytucje UE powinny zatem określić strategiczne priorytety i uzgodnić standardową formułę współfinansowania nowych IPCEI, przynajmniej od 2028 r., umożliwiając bardziej równy i zrównoważony udział przedsiębiorstw w całej UE.
5.3.8. Biorąc pod uwagę, że UE nadal nie osiągnęła docelowego poziomu wydatków na badania i rozwój w wysokości 3 % swojego PKB i została wyprzedzona przez swoich głównych konkurentów, w następnych WRF trzeba zwiększyć budżet przeznaczony na program "Horyzont Europa".
5.3.9. Wreszcie, w kolejnych WRF należy zwiększyć zasoby na ukończenie transeuropejskiej sieci transportowej (TEN-T) i transeuropejskiej sieci energetycznej (TEN-E), aby zapewnić wysokiej jakości, spójną i multimodalną infrastrukturę transportową oraz lepsze połączenia międzysystemowe w całej UE.
5.4. Uwzględnianie głównych priorytetów w następnych WRF
5.4.1. Włączanie zagadnień do głównego nurtu ma sprawić, że najważniejsze priorytety polityczne zostaną odpowiednio wyeksponowane i będą realizowane we wszystkich obszarach polityki sektorowej. Służy ono uwypukleniu długofalowych przemian społecznych i uwzględnieniu takich celów na wszystkich etapach procesu polityki budżetowej. Obecnie dotyczy działań w zakresie zmian klimatu, ochrony różnorodności biologicznej, odporności wodnej, równości płci i celów zrównoważonego rozwoju. W następnych WRF powinno się zaproponować obowiązek wydatkowania minimalnego odsetka budżetu na tego rodzaju cele, przy czym należy tu również uwzględnić konkurencyjność, demokrację i wartości UE.
5.4.2. Niezbędnym narzędziem, by sprawdzić skuteczność uwzględnienia głównych priorytetów, jest monitorowanie. Wymaga ono jednak szczególnej uwagi, zwłaszcza gdy postępy są powolne lub częściowe lub gdy pożądane zmiany da się zmierzyć w kategoriach jakościowych - za pomocą wskaźników jakościowych - a nie przy użyciu wskaźników ilościowych.
5.5. WRF a następna wspólna polityka rolna
5.5.1. EKES podkreśla, jak jest ważne - w trosce zarówno o unijne społeczeństwo, jak i rolników - by należycie wspierać w nowych WRF wspólną politykę rolną w celu zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego i jakości żywności, a także godziwych dochodów gospodarstw rolnych.
5.5.2. Na obszarach wiejskich żyje 30 % ludności UE, ale często poświęca się tym obszarom mniej uwagi niż obszarom miejskim, tymczasem te pierwsze odgrywają zasadniczą rolę w unijnej transformacji ekologicznej i cyfrowej, bezpieczeństwie żywnościowym i spójności społecznej. W kolejnych WRF trzeba zatem zadbać o to, by obszary wiejskie otrzymały odpowiednie finansowanie, aby zapobiegać dysproporcjom i wspierać spójność gospodarczą 9 .
5.6. Odporność wodna jako strategiczny priorytet finansowania dla Europy
5.6.1. Uznając potrzebę inwestowania w odporność wodną we wszystkich obszarach społeczeństwa, Komitet wzywa UE do przyjęcia wody jako strategicznego priorytetu w kolejnych WRF.
5.6.2. Należy ustanowić fundusz na rzecz niebieskiej transformacji jako pojedynczy punkt dostępu do unijnych inwestycji w wodę, łączący inwestycje publiczne z innowacyjnym finansowaniem.
5.7. Przejrzystość i demokratyczna rozliczalność
5.7.1. EKES podkreśla, że pomyślne wdrożenie kolejnych WRF będzie wymagało zasadniczo odmiennego podejścia do wyników i rozliczalności, opartego na doświadczeniach wyciągniętych zarówno z tradycyjnych programów, jak i z RRF. Doświadczenia ostatnich lat pokazały, że chociaż finansowanie oparte na wynikach oferuje nowe możliwości, muszą mu towarzyszyć odpowiednie zdolności administracyjne i znaczące zaangażowanie zainteresowanych stron.
5.7.2. Komitet kładzie zatem szczególny nacisk na fakt, że znaczące zaangażowanie społeczeństwa obywatelskiego oraz partnerów społecznych i biznesowych musi wykraczać poza konsultacje. Ich udział powinien być ustrukturyzowany i powinni oni otrzymać odpowiednie zasoby, poczynając od najwcześniejszych etapów planowania aż po wdrożenie i monitorowanie. To zaangażowanie nie ma tylko charakteru proceduralnego, lecz jest niezbędne do zagwarantowania, że finansowanie będzie skutecznie zaspokajać rzeczywiste potrzeby gospodarcze i społeczne w terenie.
5.7.3. EKES wzywa do opracowania bardziej wyrafinowanych metodyk oceny skutków, które pozwolą należycie uchwycić złożone efekty unijnego finansowania. W tym celu trzeba wyjść poza tradycyjne wskaźniki i uwzględnić zarówno jakościowe, jak i ilościowe miary długofalowego wpływu. Równocześnie należy dopilnować, by wymogi dotyczące gromadzenia danych i sprawozdawczości pozostały proporcjonalne i możliwe do spełnienia przez beneficjentów.
5.7.4. Komitet podkreśla, że wdrażanie następnych WRF powinny wspierać solidne mechanizmy zarządzania, które będą łączyły ukierunkowanie strategiczne z wydajnością operacyjną. Obejmuje to wzmocnioną koordynację między instytucjami UE, władzami krajowymi i organami regionalnymi, wspieraną przez odpowiednią pomoc techniczną i środki w zakresie budowania zdolności.
5.7.5. EKES zaznacza, że skuteczne systemy monitorowania i oceny muszą być podstawowymi, a nie pomocniczymi elementami nowych WRF. Te systemy powinny umożliwiać ciągłe uczenie się i dostosowywanie, a jednocześnie gwarantować przejrzystość w procesie wdrażania. EKES podkreśla, że w obrębie takich ram należy zachować staranną równowagę między kompleksowym nadzorem a praktyczną wykonalnością.
5.7.6. Komitet zaznacza, że przejrzystość musi służyć dwóm celom: zapewnieniu właściwego nadzoru oraz wykazaniu konkretnego wpływu unijnego finansowania na obywateli. W związku z tym nie należy ograniczać się do formalnej sprawozdawczości, lecz trzeba oprzeć się na dostępnych w czasie rzeczywistym informacjach na temat wdrażania i wyników. Komitet wskazuje, że taka przejrzystość ma zasadnicze znaczenie dla utrzymania zaufania obywateli i przeciwdziałania eurosceptycznym narracjom.
5.7.7. Partnerzy społeczni i organizacje społeczeństwa obywatelskiego muszą mieć jasno określoną rolę w monitorowaniu i nadzorze. EKES apeluje, by ich zaangażowanie było odpowiednio wspierane poprzez pomoc techniczną i wspomagane dzięki dostępowi do kompleksowych danych i systemów monitorowania. Zaznacza jednak, że podnoszenie wymogów w zakresie przejrzystości nie może powodować dodatkowych obciążeń administracyjnych, które mogłyby utrudniać efektywne wdrażanie.
5.7.8. W celu zagwarantowania tego znaczącego zaangażowania oraz w stosownych przypadkach należy postarać się lepiej uwzględnić w następnych WRF ocenę wpływu polityki UE na młodzież, opracowując i wdrażając przyszłe programy finansowania, tak aby głos młodego społeczeństwa obywatelskiego był słyszalny, a WRF były opracowywane z myślą o młodych ludziach i przyszłych pokoleniach.
5.7.9. EKES podkreśla fundamentalną rolę organizacji społeczeństwa obywatelskiego w ochronie i propagowaniu takich europejskich wartości jak państwo prawne, demokracja, prawa człowieka i ochrona socjalna. Z myślą o tym, by wzmocnić ten istotny filar europejskiej demokracji, Komitet apeluje, aby znacznie zwiększyć finansowanie za pośrednictwem takich programów jak CERV, EFS+, Europejski Instrument na rzecz Wspierania Demokracji i Praw Człowieka (EIDHR), Erasmus+ i "Kreatywna Europa", przewidując konkretne cele przydziału środków oraz usprawnione mechanizmy dostępu dla mniejszych organizacji działających na szczeblu lokalnym.
5.7.10. Wobec słabnącego na całym świecie poparcia dla instytucji demokratycznych EKES wnosi, by UE znacząco rozszerzyła swoją rolę strażnika wartości demokratycznych poprzez ustanowienie solidnych ram finansowania niezależnych mediów, organizacji strażniczych i inicjatyw obywatelskich. EKES popiera proponowaną inicjatywę "Europejska tarcza demokracji" i zaleca, by przeznaczyć na nią wystarczające zasoby, aby skutecznie chronić wartości UE, przy czym należy przewidzieć pierwszoplanową rolę dla organizacji społeczeństwa obywatelskiego.
Bruksela, dnia 30 kwietnia 2025 r.
Komitet Stały Rady Ministrów wprowadził bardzo istotne zmiany do projektu ustawy przygotowanego przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej – poinformował minister Maciej Berek w czwartek wieczorem, w programie „Pytanie dnia” na antenie TVP Info. Jak poinformował, projekt nowelizacji ustawy o PIP powinien trafić do Sejmu w grudniu 2025 roku, aby prace nad nim w Parlamencie trwały w I kwartale 2026 r.
05.12.2025
4 grudnia Komitet Stały Rady Ministrów przyjął projekt zmian w ustawie o PIP - przekazało w czwartek MRPiPS. Nie wiadomo jednak, jaki jest jego ostateczny kształt. Jeszcze w środę Ministerstwo Zdrowia informowało Komitet, że zgadza się na propozycję, by skutki rozstrzygnięć PIP i ich zakres działał na przyszłość, a skutkiem polecenia inspektora pracy nie było ustalenie istnienia stosunku pracy między stronami umowy B2B, ale ustalenie zgodności jej z prawem. Zdaniem prawników, to byłaby kontrrewolucja w stosunku do projektu resortu pracy.
05.12.2025
Przygotowany przez ministerstwo pracy projekt zmian w ustawie o PIP, przyznający inspektorom pracy uprawnienie do przekształcania umów cywilnoprawnych i B2B w umowy o pracę, łamie konstytucję i szkodzi polskiej gospodarce – ogłosili posłowie PSL na zorganizowanej w czwartek w Sejmie konferencji prasowej. I zażądali zdjęcia tego projektu z dzisiejszego porządku posiedzenia Komitetu Stałego Rady Ministrów.
04.12.2025
Prezydent Karol Nawrocki podpisał we wtorek ustawę z 7 listopada 2025 r. o zmianie ustawy o ochronie zwierząt. Jej celem jest wprowadzenie zakazu chowu i hodowli zwierząt futerkowych w celach komercyjnych, z wyjątkiem królika, w szczególności w celu pozyskania z nich futer lub innych części zwierząt. Zawetowana została jednak ustawa zakazująca trzymania psów na łańcuchach. Prezydent ma w tym zakresie złożyć własny projekt.
02.12.2025
Resort pracy nie podjął nawet próby oszacowania, jak reklasyfikacja umów cywilnoprawnych i B2B na umowy o pracę wpłynie na obciążenie sądów pracy i długość postępowań sądowych. Tymczasem eksperci wyliczyli, że w wariancie skrajnym, zakładającym 150 tys. nowych spraw rocznie, skala powstałych zaległości rośnie do ponad 31 miesięcy dodatkowej pracy lub koniecznego zwiększenia zasobów sądów o 259 proc. Sprawa jest o tyle ważna, że na podobnym etapie prac są dwa projekty ustaw, które – jak twierdzą prawnicy – mogą zwiększyć obciążenie sądów.
25.11.2025
Rada Ministrów przyjęła projekt nowelizacji ustawy o Funduszu Medycznym - poinformował w środę rzecznik rządu Adam Szłapka. Przygotowana przez resort zdrowia propozycja zakłada, że Narodowy Fundusz Zdrowia będzie mógł w 2025 r. otrzymać dodatkowo około 3,6 mld zł z Funduszu Medycznego. MZ chce również, by programy inwestycyjne dla projektów strategicznych były zatwierdzane przez ministra zdrowia, a nie jak dotychczas, ustanawiane przez Radę Ministrów. Zamierza też umożliwić dofinansowanie programów polityki zdrowotnej realizowanych przez gminy w całości ze środków Funduszu Medycznego.
19.11.2025| Identyfikator: | Dz.U.UE.C.2025.3202 |
| Rodzaj: | Opinia |
| Tytuł: | Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego - Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady Europejskiej, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów Droga ku następnym wieloletnim ramom finansowym (COM(2025) 46 final) |
| Data aktu: | 02/07/2025 |
| Data ogłoszenia: | 02/07/2025 |