| Doradczyni i doradcy | Daniel VOCES DE ONAINDI |
| Wniosek o konsultację | Pismo Komisji Europejskiej, 2.12.2024 |
| Podstawa prawna | Artykuł 304 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej |
| Sekcja odpowiedzialna | Sekcja Rolnictwa, Rozwoju Wsi i Środowiska Naturalnego |
| Data przyjęcia przez sekcję | 12.3.2025 |
| Data przyjęcia na sesji plenarnej | 26.3.2025 |
| Sesja plenarna nr | 595 |
| Wynik głosowania (za/przeciw/wstrzymało się) | 151/1/0 |
1. Wnioski i zalecenia
1.1. Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny (EKES) wyraża zadowolenie, że przewodnicząca Ursula von der Leyen wśród priorytetów Komisji na nową kadencję ujęła europejski pakt na rzecz oceanów. Pakt powinien zdaniem EKES-u koncentrować się na uwolnieniu potencjału niebieskiej gospodarki, gwarantując konkurencyjne, wydajne i innowacyjne otoczenie biznesowe wraz z uproszczonymi ramami regulacyjnymi oraz sprzyjając współpracy z globalnymi partnerami z uwzględnieniem ograniczeń planety. EKES opowiada się za tym, by przyjąć kompleksowe podejście łączące dobrobyt gospodarczy i konkurencyjność z regeneracją środowiska i propagowaniem sprawiedliwości społecznej.
1.2. Komitet zaleca, aby europejski pakt był ściśle powiązany ze strategią UE na rzecz niebieskiej gospodarki, celami zrównoważonego rozwoju i Europejskim Zielonym Ładem, aby skupiał się zarówno na przemyśle morskim, jak i lądowym. Powinien być także dopasowany do innych polityk UE, w szczególności Paktu dla czystego przemysłu, strategii na rzecz przemysłu morskiego i dyrektywy ramowej w sprawie strategii morskiej, aby zapewnić spójność i znaczący wpływ. Komitet uważa również za bardzo ważne rozwinięcie strategii UE w zakresie bezpieczeństwa morskiego i ocenę istniejących polityk, takich jak wspólna polityka rybołówstwa. Pakt powinien przyczynić się do jak najszybszego osiągnięcia konkurencyjności, strategicznej autonomii i celów zrównoważonego rozwoju.
1.3. Pakt powinien wzmocnić i ulepszyć ramy europejskiego zarządzania morskiego dzięki skuteczniejszej koordynacji istniejących polityk i organów, a zarazem uniknięciu rozdrobnienia i powielania wysiłków. EKES uważa też, że kluczowe znaczenie ma wzmocnienie umów międzynarodowych, zwiększenie wysiłków dyplomatycznych i wspieranie sieci współpracy między społecznościami nadbrzeżnymi, sektorami produkcyjnymi i naukowcami. Dlatego zaleca, by we wszystkich instytucjach europejskich utworzyć specjalne grupy robocze, których głównym przedmiotem będą morza i oceany.
1.4. EKES wnosi, aby Komisja Europejska stworzyła mechanizm współpracy między agencjami europejskimi posiadającymi kompetencje w dziedzinie oceanów, aby optymalnie gromadzić dane i wiedzę, wspierać wymianę najlepszych praktyk i propagować całościowe podejście. Przykładem dobrych praktyk w tym względzie jest wzmocniona współpraca między Frontexem, Europejską Agencją Bezpieczeństwa Morskiego (EMSA) i Europejską Agencją Kontroli Rybołówstwa (EFCA) w zakresie funkcji straży przybrzeżnej.
1.5. Komitet zaleca, by dokonać przeglądu planowania przestrzennego obszarów morskich w celu ułatwienia synergii i zrównoważenia sprzecznych interesów wynikających z rozwoju nowych gałęzi przemysłu morskiego, takich jak energia morska, a także, by domagać się od tego sektora reinwestowania części dochodów w społeczności lokalne. Trzeba propagować koncepcję polegającą na pozytywnym współistnieniu, sprzyjając tam, gdzie to możliwe, wielorakiemu zastosowaniu obszarów morskich. Należy też stosować podejście ekosystemowe w celu ochrony różnorodności biologicznej i siedlisk morskich. Jest bardzo ważne, aby zagwarantować czynny udział sektorów najbardziej narażonych, takich jak rybołówstwo, w podejmowaniu decyzji w celu ochrony tradycyjnych łowisk i zapewnienia zrównoważonego wykorzystania przestrzeni morskiej.
1.6. EKES apeluje o zawiązanie sojuszu przemysłowego na rzecz łańcuchów wartości niebieskiej gospodarki, który skupiałby wszystkich odpowiednich interesariuszy (przedsiębiorstwa, partnerów społecznych, organizacje badawcze, decydentów i inwestorów itd.). Takie forum będzie służyło pobudzaniu współpracy i tworzeniu sieci w celu rozwoju zrównoważonych statków i cyfrowych technologii morskich, zapewnienia odporności łańcucha dostaw oraz wspierania innowacji, zrównoważoności i konkurencyjności. Ponadto EKES wzywa Komisję do opracowania do 2026 r. planu działania UE na rzecz niebieskiej żywności.
1.7. EKES wzywa do mobilizacji środków finansowych na działania oceaniczne z myślą o osiągnięciu 14. celu zrównoważonego rozwoju. W związku z tym zasadnicze znaczenie ma uruchomienie środków publicznych i prywatnych na projekty z zakresu ochrony i odbudowy zasobów morskich, innowacji i rozwoju oraz dekarbonizacji niebieskiej gospodarki. EKES zaleca, aby stworzyć specjalne linie budżetowe dla oceanów w ramach funduszy horyzontalnych, takich jak "Horyzont" czy Europejski Fundusz Społeczny, oraz wzmocnić fundusze sektorowe takie jak Europejski Fundusz Morski, Rybacki i Akwakultury (EFMRA).
1.8. Kluczem do skutecznego zarządzania oceanami jest nauka. EKES zaleca wzmocnienie międzynarodowej współpracy naukowej, pobudzanie innowacji technologicznych w dziedzinie morskiej i przeznaczenie większych zasobów na instytuty badawcze. Ponadto należy przełożyć wiedzę naukową na skuteczną politykę ochrony i zrównoważonego użytkowania.
1.9. EKES wnosi, aby Komisja uwzględniła w pakcie wymiar społeczny, który zapewni sprawiedliwą transformację cyfrową w sektorze morskim wraz z całościowym wsparciem dla pracowników. W tym celu trzeba zająć się kwestią niedoboru siły roboczej, sprzyjać wymianie pokoleniowej za pomocą inicjatyw przyciągających ludzi młodych, wzmocnić ochronę pracy oraz ułatwić przekwalifikowanie i doskonalenie zawodowe. Należy zapewnić pełne uczestnictwo zainteresowanych stron i partnerów społecznych w tym procesie. Trzeba również zachować morskie dziedzictwo kulturowe i udzielić specjalnego wsparcia pracownikom, którzy nie mogą się przekwalifikować.
1.10. Aby przemysł morski mógł rozkwitać i pozostać w Europie, należy zapewnić równe warunki działania i stworzyć silny klaster morski o jasnych celach w zakresie dekarbonizacji. Potrzebne są pilne inwestycje w e-paliwa, innowacje technologiczne, energię z morskich źródeł odnawialnych, zwłaszcza energię pływów, i lokalną produkcję tych rozwiązań.
1.11. EKES - jako przedstawiciel społeczeństwa obywatelskiego - zaleca stworzenie kompleksowego mechanizmu okresowej oceny i monitorowania postępów w urzeczywistnianiu paktu. Ten mechanizm powinien opierać się na modelach stworzonych na potrzeby celów zrównoważonego rozwoju i obejmować wyznaczenie grupy stałych członkiń i członków EKES-u, co zagwarantuje ciągłość, przejrzystość i reprezentatywność procesu monitorowania.
2. Uwagi ogólne
2.1. Europejski pakt na rzecz oceanów ma na celu propagowanie kompleksowego i spójnego podejścia do wszystkich polityk związanych z oceanami. Wymaga to rozwijania badań morskich, ochrony ekosystemów morskich, wprowadzania innowacji, poszerzania wiedzy oraz ożywienia niebieskiej gospodarki. W samym centrum paktu znajdują się społeczności nadbrzeżne i zrozumienie ich potrzeb i obaw jest niezbędne do opracowania skutecznej polityki.
2.2. Komitet dostrzega, że społeczności nadbrzeżne stoją przed wieloma wyzwaniami gospodarczymi, społecznymi i środowiskowymi. Pakt może być fundamentalnym narzędziem, które pomoże sprostać tym wyzwaniom. Toteż musi on położyć mocne podwaliny pod tworzenie wysokiej jakości miejsc pracy, zrównoważony wzrost gospodarczy i spójność społeczną z poszanowaniem ograniczeń planety. Ma to na celu wspieranie zdrowych i produktywnych oceanów oraz dążenie do sprawiedliwej transformacji cyfrowej. Mając na uwadze rozwój nowych gałęzi przemysłu morskiego, w ramach paktu należy ponadto rozważyć modele zarządzania oceanami, które UE mogłaby propagować zarówno na własnych wodach, jak i w innych częściach świata. Pakt powinien również skupiać się na zwiększeniu odporności społeczności nadbrzeżnych na klęski żywiołowe i sprzyjać rozwiązaniom opartym na przyrodzie.
3. Szczegółowe zalecenia z myślą o wspieraniu zdrowych i produktywnych oceanów
3.1. Komitet zaleca, aby pakt obejmował następujące elementy, które przyczynią się do zachowania odpornych i produktywnych oceanów:
3.1.1. Wspieranie konkurencyjności i zrównoważonego wzrostu niebieskiej gospodarki: poprzez inwestycje i innowacje w zakresie technologii ukierunkowanych na neutralność klimatyczną, zdrowie ekosystemów i sprawiedliwą transformację. EKES uważa za pilnie potrzebne uproszczenie prawodawstwa i ograniczenie biurokracji o co najmniej 25 % w przypadku przedsiębiorstw i o 35 % w przypadku MŚP. UE musi postawić na odporne, lokalne i krótkie łańcuchy wartości, w ramach których priorytetowo traktuje się kompleksowy rozwój naszych sektorów morskich, dobrostan, regenerację ekosystemów i społeczności nadbrzeżnych.
3.1.2. Inwestycje i innowacje w przemyśle morskim: UE powinna zaproponować środki, aby przyciągnąć inwestycje prywatne oraz sprzyjać konkurencyjności i rozwojowi przedsiębiorstw. Powinna też zachęcać do tworzenia centrów innowacji w zakresie niebieskiej gospodarki, wspierając współpracę między instytucjami badawczymi, przedsiębiorstwami i decydentami. Organy publiczne powinny promować wsparcie dla przedsiębiorstw typu startup w sektorze morskim poprzez lepszy dostęp do finansowania i wprowadzanie na rynek zaawansowanych technologii. Komitet zaleca zwiększenie w budżetach państw inwestycji w badania naukowe i apeluje do UE o przeznaczenie większych środków na badania nad oceanami.
3.1.3. Europejska autonomia strategiczna w kluczowych obszarach takich jak żywność, energia i transport: UE musi wzmocnić swoją zdolność do produkcji własnych zasobów i zmniejszyć zależność od dostawców zewnętrznych. Wspieranie lokalnych innowacji w tych sferach jest niezbędne dla zapewnienia ich niezależności i odporności w obliczu globalnych wyzwań. Ponadto należy ulepszyć i chronić infrastrukturę wewnętrzną i przyjąć strategie polityczne, które uwzględniają suwerenność żywnościową, a także czynniki społeczne i gospodarcze przedsiębiorstw.
3.1.4. EKES wzywa Komisję do opracowania do 2026 r. planu działania UE na rzecz niebieskiej żywności w celu uwzględnienia tego rodzaju żywności w politykach i strategiach dotyczących żywienia i konsumpcji. Ten plan należy uznać za zasadniczy element wizji przyszłości rolnictwa i żywności. To z kolei zachęciłoby Europejki i Europejczyków do zdrowego odżywiania się o niskim śladzie węglowym i środowiskowym. Unia Europejska powinna prowadzić politykę i oferować zachęty na rzecz stosowania selektywnych narzędzi połowowych o małym wpływie na środowisko i ograniczania przyłowów i odrzutów oraz dawać pierwszeństwo połowom przeznaczonym do spożycia przez ludzi oraz akwakulturze o niskim poziomie troficznym. Szczególną uwagę należy również zwrócić na przeciwdziałanie przełowieniu tam, gdzie ono istnieje, a także nielegalnym, nieraportowanym i nieuregulowanym połowom. Podobnie należy zaostrzyć politykę dotyczącą przywozu niezrównoważonej żywności pochodzenia morskiego oraz kontrole nad nim, ponieważ ma on negatywny wpływ na stada ryb i równe warunki działania europejskich rybaków. Komitet opowiada się za rozpowszechnieniem zrównoważonej akwakultury, zwłaszcza o niskim poziomie troficznym. Ten model akwakultury obejmuje mięczaki, algi i niektóre skorupiaki, nie wymaga sztucznego dokarmiania, poprawia jakość wody i przyczynia się do sekwestracji dwutlenku węgla. Ponadto Komitet apeluje o opracowanie strategii "Od akwakultury morskiej do stołu" (ang. "Sea-farmed to fork").
3.1.5. Utworzenie Sojuszu Przemysłowego na rzecz Łańcuchów Wartości Niebieskiej Gospodarki: EKES zaleca Komisji Europejskiej, by ustanowiła sojusz przemysłowy, który obejmie cały łańcuch wartości niebieskiej gospodarki z myślą o poprawie konkurencyjności sektora i przyjęciu całościowej wizji. W tym celu proponuje się wyposażyć sojusz w finanse operacyjne i przyznać mu sekretariat odpowiedzialny za koordynację inicjatyw, badań, postępu naukowego i rozwoju technologicznego. Ponieważ poszczególne ogniwa morskiego łańcucha wartości są współzależne pod względem rozwoju i wdrażania nowych technologii, ten sojusz przyczyni się do skuteczniejszej współpracy 1 .
3.1.6. Dekarbonizacja niebieskiej gospodarki: Komitet przypomina, że wszystkie sektory gospodarki morskiej i niebieskiej są uzależnione od statków, zaawansowanych technologii morskich oraz odpornych, lokalnych i krótkich przemysłowych łańcuchów dostaw. To samo dotyczy infrastruktury podwodnej (takiej jak kable). Zdaniem Komitetu Unia Europejska powinna wzmocnić potencjał europejskiego przemysłu morskiego, jego sieci łączności i łańcuchy dostaw. Należy postrzegać sektor morski jako zasadniczy element każdej polityki unijnej mającej na celu wspieranie zrównoważonego zarządzania oceanami i uwolnienie pełnego potencjału niebieskiej gospodarki. UE powinna również ułatwiać sprawiedliwą transformację ugruntowanych sektorów niebieskiej gospodarki w kierunku praktyk o niższym śladzie poprzez rozwijanie skierowanych do przedsiębiorstw polityk i programów gospodarki o obiegu zamkniętym. EKES wzywa również do dalszego wspierania zrównoważonej i przyjaznej dla środowiska wodnej turystyki przybrzeżnej. Te postępy stworzą nowe możliwości biznesowe i przyczynią się do zielonej transformacji UE 2 .
3.1.7. EKES przyjmuje z zadowoleniem partnerstwo na rzecz transformacji energetycznej dla rybołówstwa i akwakultury, zainicjowane przez Komisję Europejską w 2024 r. Stanowi to doskonałą okazję dla łańcucha do wspólnej pracy nad planem odnowienia europejskiej floty rybackiej i jej modernizacji w oparciu o zrównoważony i skuteczny model biznesowy.
3.1.8. Komitet opowiada się stanowczo za rozwijaniem przełomowych technologii takich jak energia pływów i fal i za inwestowaniem w nie: te instalacje są mniejsze niż turbiny wiatrowe, co zmniejsza zarówno potrzebny obszar morski, jak i ślad ekologiczny instalacji. Potencjalnie można by w ten sposób wytwarzać nawet 10 % energii elektrycznej w UE. Ponieważ takie instalacje zajmują niewielkie obszary na morzu, na których zwykle nie prowadzi się innej działalności ludzkiej z powodu znacznych ruchów wód, łatwiej dają się pogodzić z rybołówstwem. Dlatego też niezbędne jest zwiększenie poparcia politycznego dla tych technologii oraz zagwarantowanie ich uwzględnienia jako priorytetu przez grupę zadaniową ds. energii mórz i oceanów, co musi iść w parze ze specjalnym finansowaniem i środkami regulacyjnymi ułatwiającymi ich rozwój.
3.1.9. EKES podkreśla rolę, jaką w monitorowaniu oceanów i zarządzaniu nimi odgrywają powstające technologie takie jak sztuczna inteligencja czy internet rzeczy. Proponuje, by otworzyć obszary badawcze, w których inwestycje w te systemy mogłyby przynieść znaczne korzyści środowiskowe i gospodarcze.
3.1.10. Dostęp do finansowania: Komitet apeluje, by zwiększyć dotacje i inwestycje w infrastrukturę i technologie, które propagują innowacje i przedsiębiorczość oraz umożliwiają społecznościom nadbrzeżnym pomyślny rozwój. Po przyjęciu europejskiego paktu na rzecz oceanów Unia Europejska powinna w obrębie kolejnych wieloletnich ram finansowych zbadać sposoby wprowadzenia linii budżetowych ukierunkowanych na oceany, aby zagwarantować odpowiednie finansowanie wszystkich zagadnień objętych paktem, a także wzmocnić fundusze sektorowe takie jak Europejski Fundusz Morski, Rybacki i Akwakultury (EFMRA). Komitet ubolewa z powodu cięć o 105 mln EUR w EFMRA na lata 2025-2027 i wzywa do zwiększenia środków w kolejnych ramach budżetowych. Zaleca również ocenę wykorzystania funduszy na rzecz niebieskiej gospodarki w ramach programu "Horyzont Europa". W związku z tym wnosi o utworzenie specjalnej linii budżetowej przeznaczonej na zrównoważoną niebieską gospodarkę w programie, który będzie kontynuacją programu "Horyzont Europa". Ponadto zachęca, by wykorzystywać finansowanie publiczne jako narzędzie do zwiększania finansowania prywatnego za pośrednictwem takich inicjatyw jak "Horyzont Europa", Fundusz Innowacyjny, finansowanie z EBI i fundusz gwarancyjny. Wreszcie, nalega, aby przeznaczyć dochody z EU ETS na transformację energetyczną, pobudzając rozwój innowacyjnych paliw i projektów w Europie.
3.1.11. EKES zaleca, by określić pewną warunkowość społeczną w finansowaniu publicznym w celu zapewnienia poszanowania praw pracowniczych i zrównoważenia środowiskowego. W związku z tym konieczne jest skuteczne wdrożenie istniejących standardów społecznych i przepisów w sektorze morskim i sektorze rybołówstwa oraz, w razie potrzeby, podjęcie wiążących inicjatyw ustawodawczych.
3.1.12. Komitet zaznacza, jak ważne jest przyspieszenie i uelastycznienie dostępu do finansowania, zwłaszcza w celu ułatwienia dostępu MŚP i rybołówstwa przybrzeżnego oraz wspierania zrównoważonego wzrostu w sektorze niebieskiej gospodarki.
3.1.13. Ocena i ewentualna reforma wspólnej polityki rybołówstwa (WPRyb): przyznaje, że obecna WPRyb przyczyniła się do lepszego zarządzania stadami ryb. Niemniej 70 % ryb, skorupiaków, mięczaków i innych bezkręgowców wodnych pochodzi z państw trzecich, co stanowi wyzwanie z perspektywy autonomii żywnościowej oraz zdolności zapewnienia zrównoważonych i odpowiedzialnych dostaw. Jest bardzo istotne, by zniwelować tę lukę, ułatwiając zrównoważoną produkcję żywności, zamiast ją utrudniać, zapewniając długoterminowe zdrowie unijnych populacji ryb, oraz stosując te same standardy społeczne i środowiskowe do przywozu żywności. W tym celu decydujące znaczenie ma ocena obecnej polityki rybołówstwa, aby przyspieszyć transformację w kierunku większej wydajności rybołówstwa poprzez odpowiednie wyważenie regulacji i stosowanie zachęt gospodarczych. Należy propagować bardziej energooszczędne rybołówstwo i akwakulturę, zachęcając do korzystania z energii ze źródeł odnawialnych. Rozwój precyzyjniejszych technologii połowowych pozwoli stosować bardziej zrównoważone, selektywne i skuteczne praktyki wywierające mniejszy wpływ na środowisko. Pierwszoplanowe znaczenie ma również dostosowanie polityki rybołówstwa do nowych wyzwań, takich jak wyjście Wielkiej Brytanii z UE, wymiar międzynarodowy czy konkurencyjność. Ponadto UE powinna wspierać dostęp do kwot połowowych na podstawie kryteriów społeczno-gospodarczych i środowiskowych, zgodnie z art. 17 WPRyb, oraz zapewnić identyfikowalność produktów rybołówstwa od morza do stołu poprzez solidny system kontroli i etykietowania, przy czym należy skupić się na przywozie.
3.1.14. Kształcenie i podnoszenie kwalifikacji: UE powinna inwestować w rozwój konkretnych umiejętności i kompetencji na potrzeby niebieskiej gospodarki oraz podtrzymywać zaangażowanie młodych ludzi w życie ich społeczności. Miejsca pracy wysokiej jakości i szkolenie pracowników przyczyniają się do pomyślnego rozwoju, konkurencyjności, atrakcyjności i wydajności sektorów niebieskiej gospodarki. Oprócz przekwalifikowania i doskonalenia zawodowego zasadnicze znaczenie dla teraźniejszości i przyszłości omawianych branż będą miały utrzymanie i rekrutacja pracowników sektora morskiego i rybołówstwa. Komitet wzywa Komisję Europejską, by wprowadziła niebieskie linie budżetowe w ramach przyszłego Europejskiego Funduszu Społecznego. Należy również zatroszczyć się o harmonizację szkoleń i certyfikacji w sektorze morskim oraz w sektorze rekreacji i rybołówstwa, zapewniając wzajemne uznawanie świadectw w całej UE, aby ułatwić mobilność pracowników i poprawić konkurencyjność sektora. Ponadto wzywa do rozwijania podstawowej wiedzy o morzach i oceanach, by podnieść świadomość społeczeństwa, zwłaszcza dzieci i młodzieży, na temat znaczenia oceanów i niebieskiej gospodarki.
3.1.15. Brak siły roboczej: aby sprostać wyzwaniom demograficznym, UE musi przyznać pierwszeństwo funduszom na poprawę umiejętności i rozwój siły roboczej w niebieskiej gospodarce, zapewniając długoterminową odporność i innowacje. Organy i sektory prywatne powinny zająć się problemem niedoboru siły roboczej za pomocą specjalnych programów szkoleń w zakresie umiejętności związanych z niebieską gospodarką. Ważne jest opracowanie zharmonizowanych programów szkoleniowych obejmujących umiejętności przekrojowe, aby ułatwić mobilność pracowników między państwami członkowskimi i między sektorami niebieskiej gospodarki. Ponadto UE powinna sprzyjać partnerstwom publiczno-prywatnym, aby wdrażać dostosowane do potrzeb programy budowania zdolności.
3.2. EKES zaleca, by w europejskim pakcie na rzecz oceanów uwzględniono następujące elementy w celu poprawy stanu naszych oceanów:
3.2.1. Centra niebieskiej gospodarki i obserwatorium oceanów: EKES zaleca, by utworzyć centra specjalizujące się w technologii morskiej i zrównoważonych innowacjach w regionach przybrzeżnych, które to centra będą promować badania, rozwój i transfer wiedzy w celu pobudzenia niebieskiej gospodarki. Proponuje, by Komisja zbadała możliwość utworzenia europejskiego obserwatorium zajmującego się gromadzeniem, analizą i rozpowszechnianiem danych dotyczących oceanów. Podmiot ten mógłby również koordynować dane generowane przez różne agencje i jednostki naukowe, ułatwiając kompatybilność i podejmowanie decyzji opartych na danych naukowych.
3.2.2. Badania i monitorowanie: EKES wzywa do rozszerzenia i wzmocnienia morskich inicjatyw naukowych - takich jak europejska sieć informacji i obserwacji środowiska morskiego (EMODNET) - w celu monitorowania stanu ekosystemów i kształtowania zrównoważonej polityki. Lepsze monitorowanie oceanów przyczyni się do osiągnięcia celów środowiskowych, takich jak te określone w dyrektywie ramowej w sprawie strategii morskiej. EKES ubolewa, że 70 % danych pochodzi z projektów finansowanych tymczasowo. Dane te są w dużej mierze finansowane ze środków publicznych. EKES uważa, że konieczne jest zwiększenie wkładu danych z sektora prywatnego, a także przeznaczenie większej ilości środków na nowoczesne technologie i infrastrukturę naukową.
3.2.3. Projekty odbudowy: Komitet zaleca stworzenie zachęt i projektów pilotażowych w celu sprawiedliwego i skutecznego wdrażania przepisów dotyczących ochrony środowiska. Jest to konieczne, aby zagwarantować w Europie przestrzeganie międzynarodowych zobowiązań w zakresie różnorodności biologicznej, takich jak te określone w porozumieniu z Kunmingu/Montrealu. W szczególności kompromis 30x30 powinien zostać uwzględniony w prawodawstwie Unii i sprawnie wprowadzony w życie zarówno poprzez tworzenie chronionych obszarów morskich i zarządzanie nimi, jak i poprzez stosowanie innych skutecznych obszarowych środków ochrony (OECM) na obszarach połowowych. EKES apeluje o wprowadzenie obszarów ścisłej ochrony (stref zakazu połowów) zgodnie z unijną strategią na rzecz bioróżnorodności 2030 tam, gdzie jest to zgodne z zaleceniami naukowymi. Podkreśla, że obszary należy zamykać indywidualnie z uwzględnieniem specyfiki każdego regionu i z zapewnieniem równowagi między ochroną a działalnością gospodarczą. W tym względzie przypomina, że porozumienie paryskie (art. 2) stanowi, że cele te muszą być realizowane w sposób, który nie zagraża produkcji żywności 3 .
3.2.4. Zapewnienie odporności naszych oceanów: Komitet podkreśla, że zapewnienie "dobrego stanu środowiska" zgodnie z dyrektywą ramową w sprawie strategii morskiej jest niezbędne, ponieważ właściwie chronione środowisko morskie stanowi podstawę stabilności gospodarczej i przyczynia się do łagodzenia oddziaływania zmiany klimatu. EKES wzywa Komisję Europejską do podjęcia wszelkich niezbędnych działań w celu zapewnienia należytego wdrożenia dyrektywy ramowej w sprawie strategii morskiej.
3.2.5. Zielona infrastruktura i strategia dotycząca styku lądu i morza: Komitet sugeruje, aby rozwinąć zrównoważoną infrastrukturę, wykorzystując podejście ekosystemowe w celu zminimalizowania wpływu na środowisko na granicy lądu i morza. Obejmuje to wspieranie portów neutralnych pod względem emisji dwutlenku węgla oraz promowanie czystej energii morskiej. Komitet zaleca również wdrożenie strategii mających na celu znalezienie synergii i zacieśnienie współpracy między sektorami morskimi i lądowymi, takimi jak stocznie i dostawcy technologii. Ponadto rekomenduje wzmocnienie europejskich regulacji dotyczących lądowych źródeł zanieczyszczeń morskich, takich jak zrzuty przemysłowe i ścieki, które wprowadzają zanieczyszczenia organiczne, chemiczne, farmaceutyczne, a także mikrodrobiny plastiku i granulat do ekosystemów wodnych.
3.2.6. Europejski plan przystosowania się do zmiany klimatu: EKES apeluje o dalsze prace nad tym planem, aby wzmocnić odporność społeczności przybrzeżnych, wspierając je w planowaniu i przygotowaniach na skutki zmiany klimatu.
3.2.7. Zwalczanie zanieczyszczenia i odpadów morskich: EKES wzywa Komisję do odgrywania wiodącej roli oraz wzmocnienia działań dyplomatycznych Europy, aby zapewnić przyjęcie traktatu w sprawie tworzyw sztucznych w 2025 r., jak też ustanowić solidny mechanizm finansowania, który wesprze jego wdrażanie.
3.2.8. Wzmocnienie pozycji Europy w międzynarodowych negocjacjach dotyczących oceanów: zgodnie z celem zrównoważonego rozwoju nr 14 EKES nalega, by Komisja zintensyfikowała działania dyplomatyczne w celu zawarcia porozumienia w sprawie subsydiów dla rybołówstwa w ramach WTO, przyspieszyła ratyfikację i wdrażanie porozumienia BBNJ dotyczącego wód międzynarodowych oraz promowała wdrażanie Konwencji o różnorodności biologicznej (CBD) 4 . Tym samym wzywa, by ustanowić moratorium dla górnictwa głębokomorskiego, o ile nie zagwarantuje się zrównoważonej eksploatacji.
4. Wyzwania gospodarcze, społeczne i środowiskowe, przed którymi stoją społeczności nadbrzeżne
4.1. Społeczności nadbrzeżne w Europie stoją w obliczu szeregu powiązanych ze sobą wyzwań gospodarczych, społecznych i środowiskowych. W ostatnich latach nasz przemysł i nasze rynki doświadczyły silnych wstrząsów, spowodowanych takimi wydarzeniami jak pandemia COVID-19, brexit, napaść Rosji na Ukrainę i ekstremalne zdarzenia pogodowe będące wynikiem zmiany klimatu. W rezultacie nie tylko wzrosły ceny energii i surowców, ale również wystąpiła powszechna inflacja. Ponadto zmieniły się szlaki morskie ze względu na ograniczenia w handlu i powstały wąskie gardła w łańcuchu dostaw. Te wyzwania zagroziły niebieskiej gospodarce. Pomimo ich istnienia prognozy wskazują na potencjał stabilizacji i ożywienia gospodarczego w związku z niższymi cenami energii i spadkiem inflacji.
4.2. W tym kontekście przemysł europejski zmagał się nie tylko z pandemiami i globalnymi kryzysami geopolitycznymi, ale również z rosnącym wewnętrznym obciążeniem regulacyjnym. Narastające ograniczenia i biurokracja poważnie wpłynęły na konkurencyjność i stabilność gospodarczą przedsiębiorstw.
4.3. Jeżeli chodzi o wyzwania społeczne, wiele obszarów przybrzeżnych boryka się z problemami demograficznymi, takimi jak starzenie się społeczeństwa i migracja młodych ludzi, często wskutek braku możliwości na szczeblu lokalnym. EKES wyraża zaniepokojenie z powodu ofiar w ludziach na morzu związanych ze zjawiskiem migracji. Ponadto społeczności nadbrzeżne muszą radzić sobie z niedoborem wykwalifikowanej siły roboczej, brakiem wymiany pokoleniowej, konfliktami wokół wykorzystania zasobów lub podatnością na klęski klimatyczne. By sprostać tym wyzwaniom, trzeba zwiększyć włączenie społeczne i zapewnić równy dostęp do zasobów i usług. Komitet opowiada się za poprawą warunków pracy w niebieskiej gospodarce w celu zwiększenia atrakcyjności tych sektorów. By podołać niektórym z tych wyzwań, pakt mógłby opierać się na długoterminowej wizji dla obszarów wiejskich UE 5 .
4.4. Co się tyczy wyzwań środowiskowych, jest niezwykle ważne, aby zachować zdrowe, produktywne morza oraz zasoby naturalne takie jak łowiska i czyste wybrzeża z myślą o dobrobycie gospodarczym i zdrowiu zarówno współczesnych, jak i przyszłych pokoleń. Ponadto europejskie oceany są naszymi najlepszymi sojusznikami w przeciwdziałaniu zmianie klimatu. W europejskim pakcie na rzecz oceanów na pierwszym miejscu należy postawić wdrażanie i egzekwowanie obowiązującego prawodawstwa. Niezwykle ważne jest jednak, aby UE oceniła również skuteczność tych polityk oraz rozważyła ich przegląd i aktualizację w razie potrzeby, co pozwoli dostosować je do nowych realiów i wyzwań.
4.5. Zgodnie z pracami EKES-u dotyczącymi Niebieskiego Ładu UE 6 należy uwzględnić wzajemne powiązania między wodą morską i słodką oraz ich wpływ na społeczności nadbrzeżne. Polityki muszą sprzyjać koordynacji w celu sprostania wyzwaniom i wykorzystania możliwości.
5. Model zarządzania oceanami dla wód unijnych i międzynarodowych
5.1. EKES zaleca promowanie inkluzywnego i innowacyjnego modelu zarządzania oceanami poprzez:
5.1.1. Współpracę regionalną: EKES zaleca zacieśnienie koordynacji i współpracy morskiej między państwami członkowskimi dzielącymi baseny morskie, takie jak Morze Bałtyckie, Morze Śródziemne i Morze Północne, w kluczowych obszarach, takich jak energia, środowisko czy rybołówstwo. Proponuje również konsolidację długoterminowych programów politycznych, które wykraczają poza okresy wyborcze i ramy UE, oraz poprawę koordynacji między służbami na szczeblu europejskim i krajowym. Wzywa do zmniejszenia obciążeń regulacyjnych, pobudzenia inwestycji w niebieską gospodarkę i dążenia do pełnego rozwinięcia jednolitego rynku. Ponadto zaleca, aby każda prezydencja Rady UE organizowała wspólne posiedzenia na temat oceanów z udziałem kluczowych ministerstw (środowiska, klimatu, energii, rybołówstwa i transportu) i zainteresowanych stron. Wszystkie instytucje europejskie, w tym EKES, mogą wdrożyć to podejście.
5.1.2. Zalecenia dostosowane do specyfiki regionalnej: niezależnie od opisanych powyżej działań EKES proponuje opracowanie zróżnicowanych zaleceń dla różnych regionów przybrzeżnych UE, z uwzględnieniem ich specyfiki ekologicznej, gospodarczej i społecznej. EKES podkreśla również znaczenie dostosowania polityki do lokalnych czynników kulturowych i społeczno-gospodarczych w celu zapewnienia jej efektywności i skuteczności. Z tych powodów indywidualne działania państw członkowskich i ich regionów mają zasadnicze znaczenie dla dostosowania i wdrożenia tej polityki w kontekście lokalnym.
5.1.3. Wiedzę i innowacje w sektorze morskim: EKES uważa, że konieczne jest promowanie innowacji i rozwijanie umiejętności w celu wprowadzenia zaawansowanych technologii, zwłaszcza europejskich, na rynek wspólnotowy.
5.1.4. Uznanie strategicznego znaczenia oceanu dla bezpieczeństwa i konkurencyjności Europy: Komitet proponuje wzmocnienie szlaków handlowych umożliwiających dostęp do światowych rynków i zasobów energetycznych. Podkreśla potrzebę zadbania o to, by cała działalność morska była prowadzona z uwzględnieniem ekologicznych ograniczeń planety, a także konieczność ochrony praw socjalnych i praw człowieka na morzu.
5.1.5. Zagwarantowanie bezpieczeństwa europejskiego obszaru morskiego: EKES wnosi, aby organy wzmocniły programy ochrony szlaków morskich, portów i krytycznej infrastruktury w obliczu zagrożeń takich jak piractwo, terroryzm, handel ludźmi i przestępczość na morzach. Wymaga to skutecznej realizacji strategii UE w zakresie bezpieczeństwa morskiego. Należy skupić się na współpracy w dziedzinie obronności, w tym na corocznych ćwiczeniach morskich i rozwijaniu zdolności poprzez wspólne normy dla technologii obrony morskiej. Tę strategię należy włączyć do paktu, aby wzmocnić odporność handlu, stabilność gospodarczą i bezpieczeństwo morskich łańcuchów dostaw. Oznacza to również obronę naszych standardów społecznych i środowiskowych w obliczu na przykład nielegalnych połowów i pracy przymusowej, a nawet praktyk stosowanych przez ważne podmioty takie jak Chiny.
5.1.6. Komitet wzywa Komisję, aby w ramach paktu wzmocniła wymiar dotyczący przemysłu stoczniowego, technologii dla przemysłu morskiego i logistyki morskiej. Od tego sektora zależy wiele społeczności nadbrzeżnych i podsektorów, takich jak rybołówstwo, rekreacja wodna, energia morska oraz transport morski. W związku z tym Komitet apeluje do Komisji, by uwzględniła zapowiedzianą strategię na rzecz przemysłu morskiego jako jeden z filarów paktu.
5.1.7. Wobec rosnących zagrożeń dla bezpieczeństwa morskiego w interesie UE leży także zapewnienie bezpieczeństwa i ochrony pracowników sektora morskiego i rybołówstwa, zgodnie z wymogami odpowiednich konwencji Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP), takich jak Konwencja o pracy na morzu.
5.1.8. Sprawiedliwą transformację: EKES podkreśla, że zrównoważenie środowiskowe musi iść w parze ze zrównoważonym rozwojem społecznym, tak aby transformacja w kierunku paliw alternatywnych i nowych technologii mogła przebiegać uczciwie, sprawiedliwie i całościowo. W centrum transformacji ekologicznej i cyfrowej należy umieścić człowieka: trzeba zagwarantować lepsze warunki pracy, stworzyć miejsca pracy wysokiej jakości i zadbać o to, by zawody w sektorze morskim i rybołówstwie były bardziej atrakcyjne i inkluzywne 7 .
5.1.9. Udział zainteresowanych stron: EKES wnosi, aby bardziej zaangażować społeczności lokalne, partnerów społecznych i przemysł w rozwój polityki związanej z morzem, wspierając i promując klastry morskie. W pakcie należy dostrzec klastry morskie jako kluczowe podmioty i platformy dla zarządzania oceanami, ponieważ łączą w sobie głos i interesy różnych sektorów. Ważne jest nie tylko uczestnictwo wszystkich podmiotów niebieskiej gospodarki w konsultacjach publicznych, ale także ich aktywne zaangażowanie w rozwój polityki morskiej. Istotne jest również, aby korzyści społeczne wynikające ze zrównoważonego rozwoju były sprawiedliwie rozłożone, a projekty miały długoterminowy wpływ i przyczyniały się do odporności niebieskiej gospodarki. Ponadto istotne jest uznanie udziału społeczeństwa obywatelskiego, co wymaga uwzględnienia w procesie decyzyjnym jego punktu widzenia oraz potrzeb.
5.1.10. Planowanie przestrzenne obszarów morskich (PPOM): w związku z niepokojącym kurczeniem się przestrzeni morskiej i rywalizacją o nią, spowodowanymi przez rozwój nowych sektorów przemysłu, Komitet zaleca zmianę dyrektywy ustanawiającej ramy planowania przestrzennego obszarów morskich. Ma to na celu zrównoważenie sprzecznych interesów (np. akwakultura, rybołówstwo i produkcja energii). EKES proponuje, by przyjąć nową koncepcję polegającą na pozytywnym współistnieniu, która będzie sprzyjać tam, gdzie to możliwe, wielorakiemu zastosowaniu obszarów, wspierając działalność przyjazną dla przyrody i regeneracyjną, i będzie się opierać na podejściu ekosystemowym. W związku z tym docenia wysiłki na rzecz stworzenia morskich obszarów chronionych i inne skuteczne obszarowe środki ochrony mające na celu ochronę ekosystemów. Uznaje Europejskie niebieskie forum za skuteczne narzędzie, dzięki któremu zainteresowane strony mogą dyskutować, podejmować wspólne wyzwania i reagować na wspólne priorytety w perspektywie średnioterminowej. Głównym celem jest osiągnięcie konsensu, stworzenie synergii i znalezienie rozwiązań prowadzących do przyjęcia wspólnej wizji. Ponadto jest niezwykle ważne, aby zagwarantować udział sektorów najbardziej narażonych, takich jak rybołówstwo, w podejmowaniu decyzji, zapewniając ochronę i wykorzystanie tradycyjnych łowisk oraz dostęp do nich.
5.1.11. Spójność społeczną: Komitet wnosi, aby wzmocnić powiązania między zainteresowanymi stronami (rządami, społecznościami nadbrzeżnymi i lokalnymi przedsiębiorstwami) i zmniejszyć nierówności społeczne za pomocą inkluzywnych polityk, sprawiedliwych strategii inwestycyjnych i gospodarki społecznej. Kwestią priorytetową powinien być czynny udział społeczeństwa obywatelskiego w podejmowaniu decyzji, aby polityka odzwierciedlała jego potrzeby i aspiracje. UE powinna również zwrócić szczególną uwagę na wzmocnienie pozycji kobiet i młodzieży w niebieskiej gospodarce.
5.1.12. Zarządzanie oceanami oparte na danych: obserwacja i monitorowanie oceanów, wraz ze skutecznym zarządzaniem danymi, mają zasadnicze znaczenie dla pobudzenia niebieskiej gospodarki, dla ochrony środowiska, wspierania innowacji, zapewnienia bezpieczeństwa morskiego oraz wzmocnienia odporności wybrzeży i konkurencyjności. EKES apeluje, by wykorzystywać systemy monitorowania w czasie rzeczywistym i sztuczną inteligencję do zarządzania oceanami opartego na danych. W tym celu proponuje spójne europejskie ramy, które obejmą krajowe i regionalne systemy obserwacji, będą wspierały współpracę między naukowcami, organami, sektorem prywatnym, sektorem obronności i lokalnymi społecznościami oraz pobudzą inwestycje w nowoczesną infrastrukturę i zaawansowane technologie, takie jak duże zbiory danych, środowiskowy DNA (eDNA) i sztuczna inteligencja.
5.1.13. Okresowe monitorowanie: Komitet zaleca, by Komisja Europejska wprowadziła mechanizmy do okresowej oceny postępów w realizacji paktu i informowania o nich, podobne do mechanizmów ustanowionych w ramach celów zrównoważonego rozwoju.
5.1.14. Przywództwo na świecie i globalna dyplomacja: nie może być paktu na rzecz oceanów bez umów lub partnerstw międzynarodowych. Dlatego EKES wnosi, by UE stała się światowym liderem w dziedzinie zrównoważonego zarządzania oceanami i propagowała najlepsze praktyki w obrębie Unii i poza nią. Jedną z metod eksportu tych norm jest wzmocnienie dyplomacji UE w celu uwzględnienia żywotnych interesów rolnictwa, leśnictwa i rybołówstwa podczas negocjowania umów handlowych. EKES zaleca, by w ramach paktu ustanowić międzynarodowy filar w oparciu o istniejącą współpracę transgraniczną, w tym o ramy dotyczące "Dekady nauk o oceanach". Ponadto zaleca wykorzystanie rynku UE jako mechanizmu wywierania presji na partnerów międzynarodowych oraz doskonalenia standardów środowiskowych i społecznych na całym świecie.
5.1.15. Odporność na zmianę klimatu: EKES wnosi o opracowanie środków na rzecz gotowości na wypadek klęsk żywiołowych i na rzecz odporności na zmianę klimatu.
5.1.16. Dostosowanie zasobów negocjacyjnych UE na międzynarodowych forach związanych z oceanami do deklarowanego celu, jakim jest światowe przywództwo: w szczególności niezbędne jest dysponowanie wystarczającymi zasobami ludzkimi i finansowymi do prowadzenia negocjacji na tych forach międzynarodowych, w tym w sprawie umów dwustronnych i regionalnych. EKES wzywa Komisję do zwiększenia w tym celu pozycji budżetu. Ponadto w regionalnych organizacjach ds. zarządzania rybołówstwem (RFMO) Komisja powinna dążyć do przyjmowania unijnych standardów środowiskowych i społecznych w innych regionach, tym samym zapewniając równe warunki działania.
5.2. Podsumowując, ten model zarządzania powinien uwzględniać zrównoważony rozwój ekologiczny, odporność gospodarczą i włączenie społeczne, służąc jako przykład zarządzania oceanami na całym świecie.
Bruksela, dnia 26 marca 2025 r.
Komitet Stały Rady Ministrów wprowadził bardzo istotne zmiany do projektu ustawy przygotowanego przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej – poinformował minister Maciej Berek w czwartek wieczorem, w programie „Pytanie dnia” na antenie TVP Info. Jak poinformował, projekt nowelizacji ustawy o PIP powinien trafić do Sejmu w grudniu 2025 roku, aby prace nad nim w Parlamencie trwały w I kwartale 2026 r.
05.12.2025
4 grudnia Komitet Stały Rady Ministrów przyjął projekt zmian w ustawie o PIP - przekazało w czwartek MRPiPS. Nie wiadomo jednak, jaki jest jego ostateczny kształt. Jeszcze w środę Ministerstwo Zdrowia informowało Komitet, że zgadza się na propozycję, by skutki rozstrzygnięć PIP i ich zakres działał na przyszłość, a skutkiem polecenia inspektora pracy nie było ustalenie istnienia stosunku pracy między stronami umowy B2B, ale ustalenie zgodności jej z prawem. Zdaniem prawników, to byłaby kontrrewolucja w stosunku do projektu resortu pracy.
05.12.2025
Przygotowany przez ministerstwo pracy projekt zmian w ustawie o PIP, przyznający inspektorom pracy uprawnienie do przekształcania umów cywilnoprawnych i B2B w umowy o pracę, łamie konstytucję i szkodzi polskiej gospodarce – ogłosili posłowie PSL na zorganizowanej w czwartek w Sejmie konferencji prasowej. I zażądali zdjęcia tego projektu z dzisiejszego porządku posiedzenia Komitetu Stałego Rady Ministrów.
04.12.2025
Prezydent Karol Nawrocki podpisał we wtorek ustawę z 7 listopada 2025 r. o zmianie ustawy o ochronie zwierząt. Jej celem jest wprowadzenie zakazu chowu i hodowli zwierząt futerkowych w celach komercyjnych, z wyjątkiem królika, w szczególności w celu pozyskania z nich futer lub innych części zwierząt. Zawetowana została jednak ustawa zakazująca trzymania psów na łańcuchach. Prezydent ma w tym zakresie złożyć własny projekt.
02.12.2025
Resort pracy nie podjął nawet próby oszacowania, jak reklasyfikacja umów cywilnoprawnych i B2B na umowy o pracę wpłynie na obciążenie sądów pracy i długość postępowań sądowych. Tymczasem eksperci wyliczyli, że w wariancie skrajnym, zakładającym 150 tys. nowych spraw rocznie, skala powstałych zaległości rośnie do ponad 31 miesięcy dodatkowej pracy lub koniecznego zwiększenia zasobów sądów o 259 proc. Sprawa jest o tyle ważna, że na podobnym etapie prac są dwa projekty ustaw, które – jak twierdzą prawnicy – mogą zwiększyć obciążenie sądów.
25.11.2025
Rada Ministrów przyjęła projekt nowelizacji ustawy o Funduszu Medycznym - poinformował w środę rzecznik rządu Adam Szłapka. Przygotowana przez resort zdrowia propozycja zakłada, że Narodowy Fundusz Zdrowia będzie mógł w 2025 r. otrzymać dodatkowo około 3,6 mld zł z Funduszu Medycznego. MZ chce również, by programy inwestycyjne dla projektów strategicznych były zatwierdzane przez ministra zdrowia, a nie jak dotychczas, ustanawiane przez Radę Ministrów. Zamierza też umożliwić dofinansowanie programów polityki zdrowotnej realizowanych przez gminy w całości ze środków Funduszu Medycznego.
19.11.2025| Identyfikator: | Dz.U.UE.C.2025.2961 |
| Rodzaj: | Opinia |
| Tytuł: | Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego - Zalecenia społeczeństwa obywatelskiego dotyczące europejskiego paktu na rzecz oceanów (opinia rozpoznawcza na wniosek Komisji Europejskiej) |
| Data aktu: | 16/06/2025 |
| Data ogłoszenia: | 16/06/2025 |