a także mając na uwadze, co następuje:(1) Zgodnie z art. 126 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej państwa członkowskie są zobowiązane unikać nadmiernego deficytu budżetowego.
(2) Pakt stabilności i wzrostu opiera się na dążeniu do zapewnienia zdrowych finansów sektora instytucji rządowych i samorządowych jako środka służącego umocnieniu warunków stabilności cen oraz silnego, trwałego wzrostu sprzyjającego tworzeniu nowych miejsc pracy.
(3) W następstwie zalecenia Komisji w dniu 3 kwietnia 2020 r. Rada zdecydowała, w drodze decyzji (UE) 2020/509 1 , zgodnie z art. 126 ust. 6 Traktatu, że w Rumunii istnieje nadmierny deficyt, i wydała zalecenie mające na celu likwidację nadmiernego deficytu budżetowego najpóźniej do 2022 r. 2 (zwanego dalej "zaleceniem Rady z dnia 3 kwietnia 2020 r."), zgodnie z art. 126 ust. 7 Traktatu i art. 3 rozporządzenia Rady (WE) nr 1467/97 3 .
(4) W dniu 20 marca 2020 r. Komisja przyjęła komunikat w sprawie aktywowania ogólnej klauzuli wyjścia paktu stabilności i wzrostu. Klauzula ta, jak określono w art. 5 ust. 1, art. 6 ust. 3, art. 9 ust. 1 i art. 10 ust. 3 rozporządzenia Rady (WE) nr 1466/97 4 oraz w art. 3 ust. 5 i art. 5 ust. 2 rozporządzenia (WE) nr 1467/97, ułatwia koordynację polityk budżetowych w okresach poważnego pogorszenia koniunktury gospodarczej. W komunikacie tym Komisja przedstawiła swoją opinię, że biorąc pod uwagę poważne pogorszenie koniunktury gospodarczej w wyniku pandemii COVID-19, obecna sytuacja pozwala na uruchomienie klauzuli wyjścia paktu stabilności i wzrostu. W dniu 23 marca 2020 r. ministrowie finansów państw członkowskich zgodzili się z oceną Komisji.
(5) W dniu 15 września 2020 r. Rumunia przekazała sprawozdanie z działań podjętych w odpowiedzi na zalecenie Rady z dnia 3 kwietnia 2020 r. W sprawozdaniu tym wskazano na znaczne pogorszenie się stanu jej finansów publicznych w 2020 r., głównie na skutek pandemii COVID-19.
(6) W dniu 18 listopada 2020 r. Komisja przyjęła komunikat w sprawie sytuacji fiskalnej w Rumunii. W świetle utrzymującej się wyjątkowej niepewności spowodowanej pandemią COVID-19 i jej bezprecedensowych skutków makroekonomicznych i budżetowych Komisja uznała, że w tamtym momencie nie można było podjąć żadnej decyzji w sprawie dalszych działań w ramach procedury nadmiernego deficytu wszczętej wobec Rumunii. W szczególności ze względu na taką wyjątkową niepewność, w tym w odniesieniu do opracowania wiarygodnej ścieżki polityki fiskalnej, Komisja nie mogła na ówczesnym etapie przedstawić zalecenia dotyczącego zalecenia Rady
na podstawie art. 126 ust. 7 Traktatu. Komisja zapowiedziała, że wiosną 2021 r. dokona ponownej oceny sytuacji budżetowej Rumunii, na podstawie danych dotyczących wyników za 2020 r., budżetu na 2021 r. i prognozy gospodarczej Komisji z wiosny 2021 r., oraz że w stosownych przypadkach zaproponuje nowe działania w ramach procedury nadmiernego deficytu, przy uwzględnieniu dalszego stosowania w 2021 r. ogólnej klauzuli wyjścia paktu stabilności i wzrostu.
(7) W dniu 3 marca 2021 r. Komisja przyjęła komunikat, w którym nakreślono kierunki rozwoju polityki w celu ułatwienia koordynacji polityk fiskalnych oraz przygotowania przez państwa członkowskie ich programów stabilności i konwergencji. W komunikacie tym Komisja wyraziła opinię, że decyzja w sprawie dezaktywacji ogólnej klauzuli wyjścia paktu stabilności i wzrostu albo dalszego jej stosowania powinna zawierać ocenę ogólną stanu gospodarki, przy czym głównym kryterium ilościowym powinien być poziom aktywności gospodarczej w Unii lub w strefie euro w porównaniu z poziomami sprzed kryzysu (na koniec 2019 r.). W dniu 2 czerwca 2021 r. Komisja przyjęła komunikat pt. "Koordynacja polityki gospodarczej w 2021 r.: przezwyciężenie COVID-19, wspieranie odbudowy i modernizacja naszej gospodarki" Według tego komunikatu ogólna klauzula wyjścia paktu stabilności i wzrostu będzie w dalszym ciągu stosowana w 2022 r. i spodziewana jest jej dezaktywacja od 2023 r.
(8) Według aktualnej wersji monitora Komisji na temat zdolności obsługi zadłużenia w 2020 r. uwzględniającej prognozę gospodarczą Komisji z wiosny 2021 r. zagrożenia dla stabilności finansów publicznych Rumunii w perspektywie średnio- i długoterminowej pozostają wysokie. Ryzyku temu należy przeciwdziałać za pomocą odpowiedniego średniookresowego planu fiskalnego popartego środkami strukturalnymi.
(9) W obliczu głębokiego spadku aktywności gospodarczej w związku z pandemią COVID-19 oraz wynikającej z tego konieczności wsparcia odbudowy w 2021 r. i 2022 r. przez politykę fiskalną zalecenie Rady z dnia 3 kwietnia 2020 r. nie stanowi już dla Rumunii odpowiedniej podstawy określającej wytyczne dotyczące polityki fiskalnej.
(10) Zgodnie z ostatnim zdaniem w art. 3 ust. 5 rozporządzenia (WE) nr 1467/97 w przypadku znacznego pogorszenia koniunktury gospodarczej w strefie euro lub w całej Unii Rada może, na podstawie zalecenia Komisji, podjąć decyzję o przyjęciu zmienionego zalecenia na mocy art. 126 ust. 7 Traktatu, pod warunkiem że nie zagraża to stabilności finansów publicznych w średnim okresie.
(11) Zgodnie z art. 126 ust. 7 Traktatu i art. 3 rozporządzenia (WE) nr 1467/97 Rada jest zobowiązana skierować zalecenie do danego państwa członkowskiego, określając termin skorygowania nadmiernego deficytu. W zaleceniu tym określa się termin maksymalny sześciomiesięczny na podjęcie przez dane państwo członkowskie skutecznych działań w celu skorygowania deficytu, a jeżeli jest to uzasadnione powagą sytuacji, termin ten może być skrócony do trzech miesięcy. W zaleceniu dotyczącym skorygowania nadmiernego deficytu Rada powinna również wezwać do osiągnięcia rocznych celów budżetowych, które - w oparciu o prognozę stanowiącą podstawę tego zalecenia - są zgodne z minimalną roczną korektą salda strukturalnego - oznaczają salda w ujęciu uwzględniającym zmiany cykliczne, po skorygowaniu o działania jednorazowe i tymczasowe - o co najmniej 0,5 % PKB jako punkt odniesienia.
(12) W 2020 r. realny PKB Rumunii zmniejszył się o 3,9 %. Według prognozy gospodarczej Komisji z wiosny 2021 r. planowany jest ponowny wzrost realnego PKB o 5,1 % w 2021 r. i 4,9 % w 2022 r. Przewiduje się, że spożycie prywatne zacznie rosnąć wraz ze zwiększeniem liczby zaszczepionych osób i stopniowym znoszeniem środków w zakresie ograniczenia kontaktów osobistych, a wzrost wynagrodzeń również będzie się utrzymywał na solidnym poziomie. Stopniowe wprowadzanie projektów w ramach planu odbudowy i zwiększania odporności, o których mowa w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/241 5 nada nowy impuls wzrostowi inwestycji. Przewiduje się, że w horyzoncie prognozy wkład eksportu netto, tj. eksportu pomniejszonego o import, wciąż będzie ujemny. Wynika to z faktu, że według prognoz import zostanie pobudzony przez większe spożycie prywatne, jak również rosnące inwestycje. Eksport będzie wspierany przez ożywienie popytu zewnętrznego, lecz pozostanie mniej dynamiczny niż import. Perspektywy wzrostu są obarczone zarówno ryzykiem pozytywnym, jak i negatywnym, które się wzajemnie równoważą. Z jednej strony wiarygodna średniookresowa strategia fiskalna może przyczynić się do rozwiania obaw związanych ze stabilnością finansów publicznych, w szczególności w połączeniu z ambitnymi reformami (w tym przewidzianymi w planie odbudowy i zwiększania odporności). To pomogłoby zlikwidować zakłócenia równowagi makroekonomicznej w Rumunii, zmniejszyć ryzyko dla stabilności finansowej i przyczynić się do trwałego wzrostu gospodarczego, w tym przez poprawę klimatu inwestycyjnego. Z drugiej strony niepewność dotycząca kształtowania polityki publicznej oraz opóźnienia lub brak wydajności w kontekście wdrażania planu odbudowy i zwiększania odporności mogłyby doprowadzić do efektu utraty zaufania.
(13) W dniu 2 marca 2021 r. parlament Rumunii przyjął budżet Rumunii na 2021 r. i średniookresową strategię fiskalną. W programie konwergencji na 2021 r., przedłożonym Komisji w dniu 5 maja 2021 r., uwzględniono tę strategię fiskalną oraz informacje na temat profilu bezzwrotnego wsparcia finansowego i pożyczek w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności ustanowionego rozporządzeniem (UE) 2021/241 (zwanego dalej "Instrumentem"). Obierając za punkt wyjścia deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych na poziomie 9,2 % PKB w 2020 r., w programie konwergencji Rumunii (zwanym dalej "programem konwergencji") wyznaczono jako cel sprowadzenie deficytu poniżej 3 % PKB do 2024 r. w następującym tempie: 8,0 % PKB w 2021 r., 6,2 % PKB w 2022 r., 4,4 % PKB w 2023 r. i 2,9 % PKB w 2024 r. Korekta fiskalna określona w programie konwergencji opiera się w znacznej mierze na wydatkach. Przewiduje się, że kontrola wydatków (ich zmniejszenie wyrażone jako odsetek PKB) nastąpi w szczególności w odniesieniu do wynagrodzeń w sektorze publicznym (spadek o 1,4 punktów procentowych w latach 2022-2024) oraz transferów socjalnych (spadek o 0,9 punktów procentowych w latach 2022-2024).
(14) Według wiosennej prognozy gospodarczej Komisji z 2021 r., której horyzont wydłużono do 2024 r., deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych wyniesie 8,0 % PKB w 2021 r., 7,1 % w 2022 r. oraz 6,8 % w 2023 r. i 2024 r. W prognozie tej uwzględniono wydatki, które mają być finansowane z bezzwrotnego wsparcia finansowego i pożyczek z Instrumentu, jak przedstawiono w programie konwergencji oraz w dodatkowych informacjach przekazanych przez Rumunię. Prognozowany przez Komisję spadek nominalnego deficytu sektora instytucji rządowych i samorządowych następuje głównie dzięki stopniowemu wygasaniu środków nadzwyczajnych przyjętych w odpowiedzi na pandemię COVID-19, wyższym dochodom w związku z prognozowanym ożywieniem gospodarczym oraz dodatkowemu pozytywnemu wpływowi inwestycji i reform, które zostaną sfinansowane z Instrumentu. Ponadto rząd Rumunii postanowił zamrozić wynagrodzenia sektora publicznego w 2021 r. i 2022 r., przełożyć podwyżki emerytur przewidziane na 2021 r. i jedynie nieznacznie podwyższyć emerytury w 2022 r., środki, które przyczyniają się do poprawy perspektyw budżetowych w porównaniu z prognozą gospodarczą Komisji z jesieni 2020 r. Środki te zostały już przyjęte. Ponadto rząd Rumunii zamierza przyjąć nowe przepisy dotyczące emerytur, dzięki którym wydatki na emerytury wyrażone jako odsetek PKB będą utrzymywały się na zasadniczo niezmienionym poziomie. Wyższy - w porównaniu z programem konwergencji- deficyt przewidywany w prognozie gospodarczej Komisji z wiosny 2021 r. wynika z faktu, że planowana konsolidacja nie jest w pełni wspierana przez uchwalone lub zapowiedziane w sposób wiarygodny środki, a w związku z tym nie mogła być uwzględniona w tej prognozie. Komisja przewiduje, że deficyt strukturalny spadnie o 0,7 punktów procentowych PKB w 2021 r., oraz o 0,5 punktów procentowych PKB w 2022 r., a następnie zwiększy się o 0,1 punktów procentowych PKB w 2023 r. i o 0,4 punktów procentowych PKB w 2024 r.
(15) Dług sektora instytucji rządowych i samorządowych wyniósł 34,7 % PKB na koniec 2018 r., 35,3 % PKB na koniec 2019 r. i 47,3 % PKB na koniec 2020 r. Według prognozy gospodarczej Komisji z wiosny 2021 r. dług ten wzrośnie do 49,7 % PKB na koniec 2021 r., 52,7 % PKB na koniec 2022 r. i 59,5 % PKB na koniec 2024 r., zbliżając się po raz pierwszy do określonej w Traktacie wartości referencyjnej wynoszącej 60 % PKB, ze względu na brak środków naprawczych uzupełniających środki już uchwalone lub zapowiedziane w wiarygodny sposób.
(16) Analiza stabilności długu w średnim i długim okresie, zaktualizowana po sporządzeniu prognozy gospodarczej Komisji z wiosny 2021 r., potwierdza, że ryzyko dla stabilności jest wysokie w średnim okresie. Według prognozy bazowej na 10 lat wskaźnik zadłużenia sektora instytucji rządowych i samorządowych będzie nadal wzrastał w okresie objętym prognozą i osiągnie poziom zbliżony do 90 % PKB. Ryzyko dla stabilności długu wynika z wysokiego deficytu fiskalnego, kosztów starzenia się społeczeństwa oraz wrażliwości ścieżki długu na wstrząsy makrofiskalne. Przyjęte latem 2019 r. podwyżki emerytur, obecnie wstrzymane do końca 2022 r., są głównym źródłem zagrożeń dla stabilności długu. Struktura długu, charakteryzująca się wysokim udziałem długu denominowanego w walutach obcych oraz znacznym udziałem długu w posiadaniu nierezydentów, zwiększa dodatkowo zagrożenia dla stabilności długu, choć interwencje Narodowego Banku Rumunii na rynku wtórnym pomogły utrzymać rządowe koszty finansowania zewnętrznego w 2020 r. na korzystnym poziomie. Ponadto istnieje ryzyko związane z zobowiązaniami warunkowymi z tytułu gwarancji państwowych (1,4 % PKB) udzielonych przedsiębiorstwom i osobom samozatrudnionym podczas kryzysu wywołanego COVID-19. Prognozuje się, że potrzeby finansowe brutto wzrosną. Z drugiej strony, spodziewane jest, że reformy i inwestycje w ramach NextGenerationEU - jeżeli zostaną skutecznie wdrożone - będą miały pozytywny wpływ na wzrost PKB w nadchodzących latach, a tym samym przyczynią się do stabilności długu.
(17) Na podstawie art. 3 ust. 4 rozporządzenia (WE) nr 1467/97 korektę nadmiernego deficytu należy osiągnąć w roku następującym po roku jego stwierdzenia, chyba że zaistnieją szczególne okoliczności. Ścieżkę dostosowania należy określić zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1467/97, uwzględniając sytuację gospodarczą i budżetową danego państwa członkowskiego.
(18) Takie szczególne okoliczności występują w omawianym przypadku Rumunii. Przyznanie Rumunii dodatkowego roku na korektę nadmiernego deficytu, co byłoby zgodne z regułą ustanowioną w art. 3 ust. 4 rozporządzenia (WE) nr 1467/97, wymagałoby bardzo gwałtownej korekty fiskalnej i doprowadziłoby do znacznego spadku produkcji, co z kolei mogłoby niekorzystnie wpłynąć na ożywienie gospodarcze po pandemii COVID-19. Ścieżka dostosowania zakładająca korektę nadmiernego deficytu do 2024 r. i jednocześnie wymagająca znaczących dostosowań corocznych oznaczałaby bardziej stopniowy wysiłek i pozwoliłaby zapewnić odpowiednią równowagę między konsolidacją budżetową a wspieraniem ożywienia gospodarczego. Nowa ścieżka dostosowania uwzględnia również nową sytuację, w tym zmiany budżetu w 2020 r., oraz nową strategię budżetową wprowadzoną przez rząd Rumunii. Reformy, w tym te usprawniające proces zarządzania finansami publicznymi, będą miały zasadnicze znaczenie dla trwałej korekty nadmiernego deficytu. W świetle powyższego, zgodnie z kierunkiem polityki fiskalnej określonym w komunikacie Komisji z dnia 3 marca 2021 r., uzasadnione jest wyznaczenie terminu na skorygowanie nadmiernego deficytu na 2024 r.
(19) Wiarygodna i zrównoważona ścieżka dostosowania w tym terminie wymagałaby, aby Rumunia osiągnęła docelowy nominalny deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych w wysokości 8,0 % PKB w 2021 r., 6,2 % PKB w 2022 r., 4,4 % PKB w 2023 r. oraz 2,9 % PKB w 2024 r., co jest zgodne z wartościami docelowymi określonymi przez rząd. W oparciu o prognozę gospodarczą Komisji z wiosny 2021 r. jest to zgodne z utrzymaniem nominalnej stopy wzrostu publicznych wydatków pierwotnych netto na poziomie 3,4 % w 2021 r., 1,3 % w 2022 r., 0,9 % w 2023 r. i 0,0 % w 2024 r. 6 Jeżeli niezbędna będzie dokładna analiza, takie stopy wzrostu publicznych wydatków pierwotnych netto będą podstawowym wskaźnikiem do oceny wysiłku fiskalnego. Odpowiednia roczna korekta fiskalna salda strukturalnego wynosi 0,7 % PKB w 2021 r., 1,8 % PKB w 2022 r., 1,7 % PKB w 2023 r. oraz 1,5 % PKB w 2024 r.
(20) Aby ocenić potencjalny wpływ ogólnej polityki fiskalnej na produkcję, w obecnej sytuacji znaczące płatności z budżetu Unii (w ramach Instrumentu i innych funduszy unijnych) powinny być włączone do odpowiednich zagregowanych wydatków, jako miara kursu polityki fiskalnej 7 . Na tej podstawie przewiduje się, że fundusze unijne będą miały znaczący pozytywny wpływ na gospodarkę rumuńską w nadchodzących latach. W szczególności inwestycje i reformy wspierane przez Instrument dają Rumunii szansę na poprawę jej sytuacji fiskalnej w perspektywie średnioterminowej przy jednoczesnym wspieraniu wzrostu gospodarczego i tworzenia miejsc pracy.
(21) Środki konsolidacji budżetowej powinny zapewnić trwałą korektę nadmiernego deficytu, mając jednocześnie na celu podniesienie jakości finansów publicznych i wzmocnienie potencjału wzrostu gospodarki. Reformy budżetowe, a także reformy o ogólnym charakterze gospodarczym, w tym reformy systemu emerytalnego, administracji podatkowej, wynagrodzeń sektora publicznego i zarządzania przedsiębiorstwami państwowymi, powinny wspierać wysiłki w celu konsolidacji fiskalnej oraz sprawić, że będzie ona miała zrównoważony charakter.
(22) Od 2016 r. Rumunia systematycznie i wielokrotnie odstępowała od swoich krajowych reguł fiskalnych oraz harmonogramu przyjęcia średniookresowej strategii fiskalnej, zapisanych w krajowych ramach fiskalnych. W przyszłości korekta budżetowa Rumunii będzie wspierana przez pełne wdrożenie krajowych ram fiskalnych,
PRZYJMUJE NINIEJSZE ZALECENIE:
1. Rumunia powinna zlikwidować nadmierny deficyt najpóźniej do 2024 r.
2. Rumunia powinna osiągnąć docelowy nominalny deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych w wysokości 8,0 % PKB w 2021 r., 6,2 % PKB w 2022 r., 4,4 % PKB w 2023 r. oraz 2,9 % PKB w 2024 r., co jest zgodne z utrzymaniem nominalnej stopy wzrostu publicznych wydatków pierwotnych netto na poziomie 3,4 % w 2021 r., 1,3 % w 2022 r., 0,9 % w 2023 r. oraz 0,0 % w 2024 r. Odpowiada to rocznej korekcie strukturalnej wynoszącej 0,7 % PKB w 2021 r., 1,8 % PKB w 2022 r., 1,7 % PKB w 2023 r. oraz 1,5 % PKB w 2024 r.
3. Rumunia powinna w pełni wdrożyć środki przyjęte już na 2021 r. Powinna określić i wdrożyć dodatkowe środki niezbędne do osiągnięcia korekty nadmiernego deficytu do 2024 r. Środki konsolidacji budżetowej powinny zagwarantować trwałą korektę w sposób sprzyjający wzrostowi gospodarczemu. Wszelkie nadzwyczajne dochody należy wykorzystać na zmniejszenie deficytu sektora instytucji rządowych i samorządowych.
4. Rada wyznacza dzień 15 października 2021 r. jako termin na podjęcie przez Rumunię skutecznych działań oraz, zgodnie z art. 3 ust. 4a rozporządzenia (WE) nr 1467/97, na przedłożenie sprawozdania na temat planowanej strategii konsolidacji budżetowej, która ma służyć osiągnięciu wyznaczonych celów. Rumunia powinna następnie składać sprawozdania z postępów we wdrażaniu niniejszego zalecenia co najmniej raz na sześć miesięcy, aż do skorygowania nadmiernego deficytu. Rumunia powinna ponadto zapewnić pełne i skuteczne stosowanie swoich krajowych ram fiskalnych. Aby zapewnić skuteczną realizację średniookresowej strategii fiskalnej, konieczne będzie też wsparcie konsolidacji fiskalnej kompleksowymi reformami.
Niniejsze zalecenie skierowane jest do Rumunii.
