2 Artykuł 1.
3 Dyrektywę zmieniono czterokrotnie - dyrektywą 2006/21/WE (Dz.U. L 102 z 11.4.2006, s. 15), dyrektywą 2009/31/WE (Dz.U. L 140 z 5.6.2009, s. 114), dyrektywą 2013/30/UE (Dz.U. L 178 z 28.6.2013, s. 66), oraz rozporządzeniem (UE) 2019/1010 (Dz.U. L 170 z 25.6.2019, s. 115).
4 W wyniku zmiany do art. 18 ust. 3 dyrektywy dodano następujący tekst: "Do dnia 31 grudnia 2020 r. Komisja opracuje wytyczne zawierające wspólne rozumienie pojęcia »szkody wyrządzonej środowisku naturalnemu« zdefiniowanej w art. 2".
5 Zob. art. 2.
6 Zob. w szczególności art. 5, 6 i 11 dyrektywy.
7 Art. 12 dyrektywy. Prawo to obejmuje "działania zapobiegawcze", jeżeli państwo członkowskie zdecydowało w ramach krajowej transpozycji dyrektywy, że nie skorzysta z możliwości przewidzianej w art. 12 ust. 5 o niestosowaniu tego prawa w przypadkach bezpośredniego zagrożenia wystąpieniem szkody.
8 Art. 15 ust. 1 i 2 dyrektywy.
9 Art. 14 dyrektywy.
11 Ocena REFIT, s. 60.
13 Dz.U. L 103 z 25.4.1979, s. 1.
14 Dz.U. L 20 z 26.1.2010, s. 7.
15 Dz.U. L 206 z 22.7.92, s. 7.
16 Dz.U. L 32 z 22.12.2000, s. 1.
17 Dz.U. L 164 z 25.6.2008, s. 19.
18 Zob. w szczególności art. 1 dyrektywy.
19 Zob. sprawa C-129/16 Túrkevei Tejtermelő Kft i sprawa C-297/19, Naturschutzbund Deutschland - Landesverband Schleswig-Holstein eV, w których Trybunał wyraźnie wspomina o zasadzie ostrożności - w pkt 52 pierwszej sprawy i w pkt 31 drugiej.
20 Art. 191 ust. 2 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.
21 Szczególne znaczenie mają instrumenty, o których mowa w załączniku III, lub instrumenty, które je zastąpiły.
22 Zdefiniowane w art. 2 ust. 6 dyrektywy.
23 Zdefiniowane w art. 2 ust. 7 dyrektywy. Zob. również art. 3 ust. 1 dyrektywy.
24 Pkt 76 wyroku.
25 Zob. art. 3 ust. 1 lit. a) dyrektywy.
26 Zob. rozdział 2.9 w dokumencie w sprawie wspólnego rozumienia zatytułowany "Prawodawstwo, o którym mowa w załączniku III", s. 41-43.
27 Art. 3 ust. 1 lit. b) dyrektywy.
28 Zob., analogicznie, sprawa C-15/19, AMA, pkt 54.
29 Pkt 190-194.
30 Odpowiednio pkt 52 i pkt 54.
31 Zob. sprawa C-378/08, Raffinerie Mediterranee (ERG) SpA i in., w której Trybunał stwierdził: "Dyrektywa 2004/35 nie sprzeciwia się obowiązywaniu przepisów krajowych, które umożliwiają właściwym władzom działającym na jej podstawie przyjęcie domniemania, że istnieje związek przyczynowy - także w przypadku zanieczyszczeń o charakterze rozproszonym - między działalnością podmiotów gospodarczych a stwierdzonym zanieczyszczeniem, ze względu na położenie należących do nich urządzeń w pobliżu strefy zanieczyszczenia. Jednakże zgodnie z zasadą »zanieczyszczający płaci« dla przyjęcia domniemania istnienia takiego związku przyczynowego władze te winny dysponować wiarygodnymi przesłankami mogącymi uzasadniać to domniemanie, takimi jak położenie urządzeń należących do danego podmiotu gospodarczego w pobliżu miejsca stwierdzonego zanieczyszczenia i istnienie powiązania między wykrytymi substancjami zanieczyszczającymi a składnikami wykorzystywanymi przez ten podmiot w ramach jego działalności".
32 Zob. np. art. 17.
33 Zob. art. 2 ust. 8 dyrektywy.
34 Pkt 33.
35 Zob. użycie tego wyrażenia w art. 6 ust. 1 lit. a) dyrektywy.
36 Jednak w przypadku szkód dotyczących powierzchni ziemi szkodliwe czynniki ograniczają się do bezpośredniego i pośredniego wprowadzania na lub pod powierzchnię ziemi preparatów, organizmów i drobnoustrojów.
37 Zob. okoliczności, które wystąpiły w sprawie C-529/15, Folk.
38 Zob. również załącznik VI.1 do dyrektywy, gdzie odniesiono się do "daty wystąpienia lub wykrycia szkody".
39 Podmioty gospodarcze mają również motywację do stosowania środków ostrożności - czyli środków mających na celu uniknięcie możliwości wystąpienia szkód w środowisku naturalnym. Środki takie mogą obejmować przeprowadzanie ocen ryzyka lub tworzenie systemów zarządzania ryzykiem lub stosowanie technologii redukujących/łagodzących ryzyko. Chociaż dyrektywa w sprawie odpowiedzialności za środowisko nie nakłada bezpośrednio wymogu ich stosowania, środki takie mogą pomóc w uniknięciu szkodliwych zdarzeń i mogą ułatwić podmiotom gospodarczym uzyskanie zabezpieczenia finansowego. Środki te należy odróżnić od właściwych "środków zapobiegawczych", o których mowa w art. 5 dyrektywy.
40 Art. 5 ust. 1 dyrektywy.
41 Art. 6 ust. 1 lit. a) dyrektywy.
42 Art. 6 ust. 1 lit. b) dyrektywy.
43 Art. 7 ust. 1 dyrektywy.
44 Dz.U. L 334 z 17.12.10, s. 17.
45 Art. 6 ust. 1 dyrektywy.
46 Art. 6 ust. 2 lit. a) dyrektywy.
47 Art. 5 ust. 2 i 3 dyrektywy.
48 Art. 11 ust. 2 zdanie drugie dyrektywy.
49 Zob. art. 7 i 8 dyrektywy w sprawie emisji przemysłowych.
50 Dz.U. L 197 z 24.7.2012, s. 1.
51 Art. 17 dyrektywy.
52 Art. 38 ust. 2 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/30/UE dnia 12 czerwca 2013 r. w sprawie bezpieczeństwa działalności związanej ze złożami ropy naftowej i gazu ziemnego na obszarach morskich oraz zmiany dyrektywy 2004/35/WE (Dz.U. L 178 z 28.6.2013, s. 66).
53 Zob. również sprawa C-378/08, ERG.
54 Art. 4 dyrektywy.
55 Art. 8 ust. 3 dyrektywy.
56 Art. 8 ust. 4 lit. a) dyrektywy - często określany jako "obrona w oparciu o zezwolenie na emisję lub zdarzenie".
57 Art. 8 ust. 4 lit. b) dyrektywy - często określany jako "obrona na podstawie ryzyka związanego z rozwojem" lub "obrona w oparciu o stan wiedzy naukowej i technicznej".
58 W pkt 34 Trybunał stwierdził, że dyrektywę "należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwia się ona przepisowi prawa krajowego, który wyklucza zakwalifikowanie szkód mających znaczący negatywny wpływ na ekologiczny, chemiczny lub ilościowy stan lub ekologiczny potencjał danych wód jako »szkód wyrządzonych środowisku naturalnemu«, jeżeli szkody te są objęte pozwoleniem udzielonym na podstawie tego prawa krajowego".
59 Art. 16 dyrektywy. Zob. przykład w sprawie C-129/16.
60 Wyznaczone na podstawie art. 11 ust. 1 dyrektywy.
61 Art. 11 ust. 2 dyrektywy.
62 Tamże.
63 Art. 7 ust. 2 i art. 11 ust. 2 dyrektywy.
64 Zob. pkt 47-57 i pkt 66.
65 Zob. np. art. 5 ust. 3, art. 5 ust. 4, art. 6 ust. 2 i art. 6 ust. 3 dyrektywy.
66 Art. 12 ust. 1 dyrektywy.
67 Art. 12 ust. 2 dyrektywy.
68 Zob. art. 23 dyrektywy w sprawie emisji przemysłowych.
69 We wszystkich państwach członkowskich bardzo ważną rolę odgrywają ornitologiczne organizacje pozarządowe, które na przykład gromadzą i zestawiają dane dotyczące występowania ptaków. Trybunał Sprawiedliwości uznał, ze takie informacje mają wartość naukową - zob. sprawa C-3/96, Komisja/Niderlandy, pkt 68-70.
70 Dz.U. L 328 z 6.12.2008, s. 91.
71 Zob. art. 3 dyrektywy 2008/99/WE.
72 Na przykład w motywie 11 dyrektywy w sprawie przestępstw przeciwko środowisku stwierdzono, że pozostaje ona bez uszczerbku dla innych systemów odpowiedzialności za szkody wyrządzone środowisku naturalnemu istniejących w ramach prawa unijnego lub krajowego.
73 Zob. art. 8.
74 Zob. również art. 8.
75 Dyrektywa 2006/21/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie gospodarowania odpadami pochodzącymi z przemysłu wydobywczego oraz zmieniająca dyrektywę 2004/35/WE (Dz.U. L 102 z 11.4.2006, s. 15).
76 Zob. pkt 96 wyroku.
77 Zob. pkt 99 wyroku.
78 Zob. pkt 40-46. Zob. również motyw 4 dyrektywy. nie do pewnych pojęć (które w niniejszych wytycznych określa się "pojęciami odniesienia"). Po trzecie, uwzględniono pojęcie wagi w celu dalszego określenia zakresu negatywnego wpływu, którym należy się zająć. Czwartą kwestią, na którą należy zwrócić uwagę, jest to, że definicja szkód wyrządzonych środowisku naturalnemu nie wyklucza możliwości, że danym momencie wystąpią jednocześnie wszystkie trzy podkategorie szkód wyrządzonych w zasobach naturalnych.
79 Tekst pochodzi z wersji skonsolidowanej i uwzględnia zmianę polegającą na dodaniu wód morskich już po przyjęciu dyrektywy.
80 Dodano dyrektywą 2013/30/UE (Dz.U. L 178 z 28.6.2013, s. 66).
81 Art. 6 ust. 3 dyrektywy siedliskowej.
82 Dz.U. L 26 z 28.1.2012, s. 1.
83 W sprawie Folk badano, czy eksploatacja elektrowni wodnej może powodować powstanie odpowiedzialności wynikającej z dyrektywy.
84 Art. 5 i 6 dyrektywy.
85 Art. 11 ust. 2 zdanie drugie dyrektywy.
86 Zob. w szczególności przepisy art. 12 ust. 3 i 4 dyrektywy.
87 Art. 15 dyrektywy.
88 Dokładniej ujmując, do celów uzupełniających i kompensacyjnych środków zaradczych; warunki, które istniałyby, gdyby nie wystąpiły szkody wyrządzone środowisku naturalnemu - z uwzględnieniem dalszych zmian stanu zasobów, które doznały szkody, na lepsze lub gorsze, oszacowanych na podstawie najlepszych dostępnych informacji o tendencjach obecnych w momencie wystąpienia szkody.
89 Zob. pkt 52-54.
90 Turloughs są to znikające jeziora występujące w Irlandii na obszarach wapiennych. Zazwyczaj wypełniają się jesienią, a następnie wysychają w miesiącach letnich. Jest to typ siedlisk przyrodniczych o znaczeniu priorytetowym określony w dyrektywie siedliskowej.
91 Ocenę wagi szkody lub bezpośredniego zagrożenia wystąpieniem szkody należy odróżnić od nieobowiązkowej oceny ryzyka działalności, której wykonanie można zalecić podmiotowi gospodarczemu jako środek ostrożności służący zminimalizowaniu ryzyka wystąpienia zdarzenia szkodliwego, za które mógłby ponosić odpowiedzialność.
92 W niektórych sytuacjach bardzo trudno jest ocenić wagę szkód wyrządzonych środowisku naturalnemu, a w szczególności bezpośredniego zagrożenia ich wystąpieniem. Może to wynikać z różnych przyczyn - na przykład w sytuacjach wyjątkowych może brakować informacji. W takich przypadkach zasada ostrożności może odegrać kluczową rolę i stanowić argument za przeprowadzeniem interwencji na podstawie uzasadnionego przekonania. Umożliwia to przeprowadzenie niezbędnych działań zapobiegawczych i wszczęcie odpowiedniej procedury administracyjnej.
93 Im dłużej trwa wprowadzanie podstawowych środków zaradczych, tym większa będzie potrzeba zastosowania kompensacyjnych środków zaradczych.
94 Zob. sprawa C-411/17, pkt 175 i 176.
95 Pkt 34.
96 Zob. w szczególności art. 4 dyrektywy.
97 Zob. art. 8 ust. 3 i 4 dyrektywy.
98 Zob. w szczególności art. 8 ust. 2 dyrektywy lub załącznik II pkt 1.3.3 lit. b) do niej.
99 Zob. art. 191 ust. 2 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE).
100 Jest to zgodne z uzasadnieniem Trybunału w sprawie C-127/02, Waddenzee. W sprawie tej Trybunał ustanowił surowe kryterium oceny planów lub przedsięwzięć do celów art. 6 ust. 3 dyrektywy siedliskowej. Trybunał uznał, że organ może zezwolić na realizację planu lub przedsięwzięcia wyłącznie wówczas, gdy uzyska pewność, że nie będą one miały negatywnego wpływu na ten teren, dodając, że "[m]a to miejsce wówczas, gdy z naukowego punktu widzenia brak jest racjonalnych wątpliwości co do braku wystąpienia takich skutków". Presja czasu związana z wprowadzeniem środków zapobiegawczych i natychmiastowym opanowaniem szkodliwych czynników zgodnie z dyrektywą w sprawie odpowiedzialności za środowisko jest istotną okolicznością różnicującą i oznacza, że podmiot gospodarczy lub właściwy organ może dysponować niedostatecznymi informacjami. Zasada ostrożności oznacza jednak, że wszelkie wątpliwości powinny prowadzić do zastosowania środków zapobiegawczych i natychmiastowego opanowania szkodliwych czynników, a nie skutkować brakiem działania.
101 Odpowiadałoby to pojęciu uzupełniających środków zaradczych.
102 Odpowiadałoby to pojęciu podstawowych środków zaradczych.
103 Użyteczność przedstawiona w definicjach podstawowych, uzupełniających i kompensacyjnych środków zaradczych.
104 Odpowiadałoby to pojęciu kompensacyjnych środków zaradczych.
105 Belgia, Cypr, Republika Czeska, Estonia, Grecja, Węgry, Włochy, Łotwa, Litwa, Luksemburg, Polska, Portugalia, Słowenia, Hiszpania, Szwecja.
106 Wykaz gatunków ptactwa objętych zakresem art. 1 dyrektywy ptasiej, tj. gatunków ptactwa występujących naturalnie w stanie dzikim na europejskim terytorium państw członkowskich, do którego stosuje się Traktat, jest dostępny pod adresem:https://ec.europa.eu/ environment/nature/conservation/wildbirds/eu_species/index_en.htm; Zob. również "lista kontrolna gatunków ptactwa" (ostatnia aktualizacja: 5.7.2018) dostępna pod adresemhttp://cdr.eionet.europa.eu/help/birds_art12.
108 Aby zapoznać się z informacjami na temat typowych gatunków zob. strona 74 dokumentu "Reporting under Article 17 of the Habitats Directive - Explanatory Notes and Guidelines for the period 2013-2018" ["Sprawozdawczość na mocy art. 17 dyrektywy siedliskowej - Uwagi i wskazówki wyjaśniające na okres 2013-2018"] o nazwie "Reporting guidelines Article 17 (pdf) Addendum (ostatnia aktualizacja: 5.7.2018)" na stronie internetowej http://cdr.eionet.europa.eu/help/habitats_art17.
109 Zob. strona 164 dokumentu "Reporting under Article 17 of the Habitats Directive - Explanatory Notes and Guidelines for the period 2013-2018" ["Sprawozdawczość na mocy art. 17 dyrektywy siedliskowej - Uwagi i wskazówki wyjaśniające na okres 2013-2018"] o nazwie "Reporting guidelines Article 17 (pdf) Addendum (ostatnia aktualizacja: 5.7.2018)" na stronie internetowejhttp://cdr.eionet. europa.eu/help/habitats_art17.
112 Zob. strona 121 dokumentu "Reporting under Article 17 of the Habitats Directive - Explanatory Notes and Guidelines for the period 2013-2018" ["Sprawozdawczość na podstawie art. 17 dyrektywy siedliskowej - Uwagi i wskazówki wyjaśniające na okres 20132018"] Reporting guidelines Article 17 (pdf)(ostatnia aktualizacja: 5.7.2018) na stronie internetowejhttp://cdr.eionet.europa.eu/help/habitats_art17.
114 Zob. art. 2 pkt 3 lit. c) dyrektywy w sprawie odpowiedzialności za środowisko.
115 Zob. Guidelines for the establishment of the Natura 2000 network in the marine environment, Application of the Habitats and Birds Directive [Wytyczne dotyczące ustanawiania sieci Natura 2000 w środowisku morskim. Zastosowanie dyrektywy siedliskowej i ptasiej], strony 18-25.
116 Art. 1 lit. e) oraz i) dyrektywy siedliskowej.
117 Zob. strona 11 wytycznych dotyczących ochrony gatunków, o których była już mowa wcześniej.
119 Zob. art. 2 ust. 2 dyrektywy siedliskowej.
121 Zob. pkt 51-52 wyroku.
122 Zob. pkt 15 wyroku.
123 Dyrektywa w sprawie odpowiedzialności za środowisko: "Training Handbook and Accompanying Slides" [Podręcznik szkoleniowy i towarzyszące mu slajdy]. Komisja Europejska/Eftec/Stratus Consulting, luty 2013 r., s. 69.
125 Biodiversity baseline condition [Warunki początkowe dotyczące różnorodności biologicznej].
126 Zob. w szczególności pkt 26 wyroku.
127 Zob. pkt 11 wyroku.
128 Działalność zawodowa uwzględniona w załączniku III do dyrektywy w sprawie odpowiedzialności za środowisko obejmuje działania związane z organizmami zmodyfikowanymi genetycznie określonymi w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/18/WE w sprawie zamierzonego uwalniania do środowiska organizmów zmodyfikowanych genetycznie i uchylającej dyrektywę Rady 90/220/EWG.
129 Pkt 36.
130 Zob. pkt 44-45.
131 Zob. pkt 49.
132 Zob. pkt 52.
133 Zob. pkt 55.
134 Wynika to z odniesień w pkt 54 wyroku do środków zarządzania określonych szczegółowo w art. 6 i art. 12-16 dyrektywy siedliskowej oraz art. 3-9 dyrektywy ptasiej.
135 Zob. pkt 44-45.
136 Jest to zgodne również z art. 8 ust. 4 lit. a) dyrektywy w sprawie odpowiedzialności za środowisko, w którym dopuszcza się, by państwa członkowskie zezwalały, aby podmiot gospodarczy nie ponosił kosztów działań zaradczych - ale wyłącznie wówczas, gdy spełnione zostaną pewne warunki. Dotyczy to pełnej zgodności z warunkami przewidzianymi w zezwoleniu.
137 W wyroku w sprawie C-477/19, IE/Magistrat der Stadt Wien, w pkt 11 i 12 przedstawiono sposób, w jaki takie okoliczności mogą powstać. Prace budowlane określone przez Trybunał jako "szkodliwe działania" miały negatywny wpływ na teren rozrodu i odpoczynku gatunku chronionego, chomika europejskiego, przy czym nie uzyskano uprzedniego zezwolenia.
138 Art. 1 ramowej dyrektywy wodnej.
139 Zob. w tym względzie również wytyczne opracowane w ramach wspólnej strategii wdrażania ramowej dyrektywy wodnej, w szczególności wytyczne nr 2.
140 W 2012 r. instrumenty określone w załączniku IX do ramowej dyrektywy wodnej uchylono dyrektywą w sprawie środowiskowych norm jakości, o której mowa w przypisie 143. Środowiskowe normy jakości, o których mowa w tych instrumentach, zostały zastąpione normami określonymi w dyrektywie w sprawie środowiskowych norm jakości.
141 Stężenia zanieczyszczeń nie wykazują efektów zasolenia lub innych oddziaływań, nie przekraczają norm jakości mających zastosowanie na mocy właściwego prawodawstwa wspólnotowego zgodnie z art. 17 i nie są na takim poziomie, że mogłyby prowadzić do nieosiągnięcia przez powiązane z nimi wody powierzchniowe celów środowiskowych, określonych na mocy art. 4, lub do obniżenia jakości chemicznej lub ekologicznej tych części wód lub spowodowania poważnych szkód w ekosystemach lądowych bezpośrednio zależnych od części wód podziemnych.
143 Dz.U. L 348 z 24.12.2008, s. 84.
144 Wprowadzonymi dyrektywą 2013/39/WE (Dz.U. L 226 z 24.8.2013, s. 1).
145 Zob. załącznik I do dyrektywy w sprawie środowiskowych norm jakości.
146 Zob. ppkt 2.3 załącznika V do ramowej dyrektywy wodnej.
147 Dz.U. L 372 z 27.12.2006, s. 19.
148 Zob. załącznik I do dyrektywy w sprawie ochrony wód podziemnych.
149 Zob. pkt 6 załącznika III do dyrektywy w sprawie odpowiedzialności za środowisko.
150 Zob. pkt 5 załącznika III do dyrektywy w sprawie odpowiedzialności za środowisko.
151 Zob. art. 6 ramowej dyrektywy wodnej.
152 Zob. pkt 115 i 116.
153 Zob. ppkt 1.2.1 załącznika V do ramowej dyrektywy wodnej.
154 Zob. ppkt 2.1.2 załącznika V do ramowej dyrektywy wodnej.
155 Zob. art. 4 ust. 2 lit. c) ppkt (ii) i (iii) w związku z pkt 4 załącznika III do dyrektywy w sprawie ochrony wód podziemnych.
156 Art. 4 ust. 1 ramowej dyrektywy wodnej dotyczy do trzech kategorii celów. Art. 4 ust. 1 lit. a) dotyczy celów związanych z wodami powierzchniowymi; art. 4 ust. 1 lit. b) dotyczy celów w zakresie wód podziemnych; a art. 4 ust. 1 lit. c) dotyczy obszarów chronionych. Cele przewidziane w ramowej dyrektywie wodnej polegają na zapobieganiu pogarszaniu się stanu wód powierzchniowych i podziemnych oraz osiągnięciu dobrego stanu tych wód, a także osiągnięciu zgodności z prawem Unii w odniesieniu do obszarów chronionych (w przypadku gdy jednolite części wód są dla nich istotne). W ramowej dyrektywie wodnej stan określa się przez odniesienie do elementów jakości wód powierzchniowych i podziemnych. Celów określonych w art. 4 ust. 1 lit. c) nie odzwierciedlono w definicji stanu wód powierzchniowych: żaden z przedmiotowych elementów nie odnosi się do tego przepisu. Z kolei jednak cele określone w art. 4 ust. 1 lit. c) w sposób dorozumiany uwzględniono w definicji stanu chemicznego [i ilościowego] wód podziemnych. W szczególności stan chemiczny zwiąże się z przestrzeganiem unijnych i krajowych norm dotyczących substancji chemicznych oraz z zapewnieniem, aby zanieczyszczenie nie osiągnęło poziomu utrudniającego spełnienie [wszystkich] celów ramowej dyrektywy wodnej przez powiązane z nim wody powierzchniowe. Cele określone w art. 4 ust. 1 lit. c) dla obszarów chronionych są zatem uwzględnione w postaci stanu chemicznego wód podziemnych. W związku z tym, mimo że zanieczyszczenia mikrobiologiczne wód podziemnych nie stanowią bezpośredniego przedmiotu dyrektywy w sprawie ochrony wód podziemnych (nie istnieją żadne unijne ani krajowe normy dotyczące takich zanieczyszczeń), zanieczyszczenie mikrobiologiczne zostanie uwzględnione, jeżeli będzie ono utrudniało osiągnięcie celów określonych w art. 4 ust. 1 lit. c). W tym kontekście obszary chronione ze względu na pobór wody pitnej będą istotne. Istotne mogą również być obszary chronione przeznaczone na kąpieliska.
157 Jest to spójne z podejściem przyjętym przez Trybunał w odniesieniu do samej ramowej dyrektywy wodnej, zob. sprawa C-461/13.
158 Załącznik II pkt 1.1.3.
159 Zob. pkt 69-70.
160 Zob. pkt 151 ostatni podpunkt.
161 Zob. pkt 44-45.
162 Zob. art. 4 ust. 7 lit. a) ramowej dyrektywy wodnej.
163 W kontekście wykładni art. 4 ust. 7 ramowej dyrektywy wodnej istotne znaczenie ma również wspomniana wcześniej sprawa C-461/13 Deutschland eV/Bundesrepublik Deutschland .
164 Wcześniej przepisy wspólnotowe.
165 Wszystkie wyżej wymienione rodzaje działalności są zazwyczaj rodzajami działalności, na które udzielono zezwolenia.
166 Zastąpiona dyrektywą w sprawie emisji przemysłowych.
167 Dyrektywy połączono i zastąpiono dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie odpadów oraz uchylającą niektóre dyrektywy (Dz.U. L 312 z 22.11.2008, s. 3).
168 Zob. przykład dotyczący szkodliwego wpływu składowiska odpadów na tereny przybrzeżne w sprawie C-494/01, Komisja/Irlandia. pkt 84.
169 Zastąpione rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1272/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin, zmieniające i uchylające dyrektywy 67/548/EWG i 1999/45/WE oraz zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1907/2006 (Dz.U. L 353 z 31.12.2008, s. 1).
170 Dz.U. L 178 z 28.6.2013, s. 66.
171 Zastąpiona dyrektywą 2002/59/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 czerwca 2002 r. ustanawiającą wspólnotowy system monitorowania i informacji o ruchu statków i uchylającą dyrektywę Rady 93/75/EWG (Dz.U. L 208 z 5.8.2002, s. 10).
172 Zastąpione rozporządzeniem (WE) nr 1013/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 czerwca 2006 r. w sprawie przemieszczania odpadów (Dz.U. L 190 z 12.7.2006, s. 1).
173 Dyrektywa Komisji (UE) 2017/845 z dnia 17 maja 2017 r. zmieniająca dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/56/WE w odniesieniu do przykładowych wykazów elementów branych pod uwagę przy opracowaniu strategii morskich (Dz.U. L 125 z 18.5.2017, s. 27).
174 Chodzi tu o następujące konwencje: Międzynarodowa konwencja o odpowiedzialności cywilnej za szkody spowodowane zanieczyszczeniem olejami z 1992 r.; Międzynarodowa konwencja o utworzeniu Międzynarodowego Funduszu Odszkodowań za Szkody Spowodowane Zanieczyszczeniem Olejami z 1992 r.; Międzynarodowa konwencja o odpowiedzialności cywilnej za szkody spowodowane zanieczyszczeniem olejami bunkrowymi z 2001 r.; Międzynarodowa konwencja o odpowiedzialności i odszkodowaniu za szkodę związaną z przewozem morskim substancji niebezpiecznych i szkodliwych, 1996/2010 (jeszcze nie weszła w życie).
175 Konwencja o ograniczeniu odpowiedzialności za roszczenia morskie z 1976 r.; Konwencja strasburska o ograniczeniu odpowiedzialności w żegludze śródlądowej z 1988 r.
176 Morze Bałtyckie; północno-wschodni Ocean Atlantycki; Morze Śródziemne; Morze Czarne.
177 Na północno-wschodnim Oceanie Atlantyckim: Morze Północne, łącznie z cieśniną Kattegat i kanałem La Manche; Morze Celtyckie; Zatoka Biskajska oraz wybrzeże Półwyspu Iberyjskiego; na Oceanie Atlantyckim, makaronezyjski region biogeograficzny, obejmujący wody wokół Azorów, Madery oraz Wysp Kanaryjskich. Na Morzu Śródziemnym: zachodnie Morze Śródziemne; Morze Adriatyckie; Morze Jońskie i środkowa część Morza Śródziemnego; Morze Egejskie-Lewantyńskie.
178 Decyzja Komisji (UE) 2017/848 z dnia 17 maja 2017 r. ustanawiająca kryteria i standardy metodologiczne dotyczące dobrego stanu środowiska wód morskich oraz specyfikacje i ujednolicone metody monitorowania i oceny, oraz uchylająca decyzję 2010/477/UE (Dz.U. L 125 z 18.5.2017, s. 43).
179 W decyzji w odniesieniu do każdego wskaźnika określono sposób podawania zakresu, w jakim osiągnięto dobry stan środowiska dla każdego obszaru, siedliska lub dla każdej populacji. Zob. standardy metodologiczne określone w załączniku do tej decyzji.
180 Elementy kryteriów zdefiniowano w art. 2 pkt 4 decyzji (UE) 2017/848 jako "elementy tworzące ekosystem, a zwłaszcza jego elementy biologiczne (gatunki, siedliska i ich społeczności) lub aspekty presji na środowisko morskie (substancje biologiczne i fizyczne, odpady i energia), które są oceniane w ramach każdego kryterium".
181 W art. 2 pkt 5 decyzji (UE) 2017/848 termin "wartość progowa" zdefiniowano jako "wartość lub zakres wartości, które umożliwiają ocenę poziomu jakości osiągniętego dla danego kryterium, przyczyniając się tym samym do oceny stopnia, w jakim osiągany jest dobry stan środowiska".
182 Zob. art. 4 decyzji (UE) 2017/848. Wartości progowe należy ustalać na szczeblu unijnym lub na szczeblu regionalnym lub podregionalnym. Jak dotąd nie ustanowiono wartości progowych dla wszystkich kryteriów, ale wartości te są opracowywane. Przykładową wartością jest liczba sztuk śmieci na metr kwadratowy. W przypadku zanieczyszczeń wartością progową są obowiązujące środowiskowe normy jakości ustalone na podstawie ramowej dyrektywy wodnej.
183 Art. 4 ust. 1 lit. c) decyzji (UE) 2017/848 stanowi, że w stosownych przypadkach wartości progowe odzwierciedlają poziom jakości odpowiadający wadze niekorzystnego wpływu na dane kryterium i są ustanawiane w odniesieniu do stanu odniesienia. W tym względzie motyw 13 tejże decyzji stanowi między innymi, że: "Wartości progowe powinny, w stosownych przypadkach, odzwierciedlać poziom jakości odpowiadający wadze niekorzystnego wpływu na dane kryterium i powinny być ustanawiane w odniesieniu do stanu odniesienia". Należy zauważyć, że termin "niekorzystny wpływ" jest stosowany w decyzji (UE) 2017/848 w sposób nieodnoszący się do określenia "znaczący negatywny wpływ" użytego w definicji "szkód wyrządzonych w wodach".
184 Zob. motywy 14 i 15 decyzji (UE) 2017/848. Należy zauważyć, że zgodnie z art. 1 ust. 3 dyrektywy ramowej w sprawie strategii morskiej zbiorowy nacisk wywierany przez działalność człowieka powinien być utrzymywany na poziomie umożliwiającym osiągnięcie dobrego stanu ekologicznego środowiska, co będzie gwarantowało, że możliwości ekosystemów morskich reagowania na zmiany wywołane przez człowieka nie będą zagrożone, a także że może to powodować, w stosownych przypadkach, że wartości progowe dla określonych presji i ich oddziaływania na środowisko nie zawsze będą osiągane na wszystkich obszarach wód morskich państw członkowskich, pod warunkiem że nie będzie to zagrażać realizacji celów dyrektywy ramowej w sprawie strategii morskiej, przy jednoczesnym umożliwieniu zrównoważonego użytkowania zasobów i usług morskich.
185 Elementy te określono w załączniku III do dyrektywy ramowej w sprawie strategii morskiej.
186 Wzajemne zależności między tymi różnymi aspektami uwzględnianymi przy ustalaniu dobrego stanu środowiska wyjaśniono w dokumencie roboczym służb Komisji. Zob. SWD(2020) 62, dokument informacyjny dotyczący dyrektywy ramowej w sprawie strategii morskiej, wyjaśniający ustalanie dobrego stanu środowiska i jego powiązania z ocenami i określaniem zadań środowiskowych.
187 Zob. też art. 8 ust. 1 lit. b) ppkt (ii) dyrektywy ramowej w sprawie strategii morskiej.
188 Zob. załącznik III pkt 7 lit. a) i załącznik III pkt 8.
189 Przykładowo: na podstawie art. 7 dyrektywy w sprawie emisji przemysłowych operatorzy muszą informować właściwe organy w razie incydentów i wypadków oraz stosować środki zapobiegawcze; na podstawie art. 8 tej samej dyrektywy operatorzy muszą informować organy o braku zgodności oraz stosować środki zapobiegawcze, a jednocześnie zapobiegać ewentualnemu zawieszeniu działania operacyjnego.
190 Art. 22 dyrektywy w sprawie emisji przemysłowych. Komisja sporządziła wskazówki dotyczące przygotowania sprawozdania bazowego. Zob. "Wskazówki Komisji Europejskiej dotyczące opracowywania sprawozdań bazowych na podstawie art. 22 ust. 2 dyrektywy 2010/75/UE w sprawie emisji przemysłowych" (2014/C 136/03).
191 Art. 6 ust. 1 lit. b) dyrektywy.
192 Dyrektywa Rady 98/83/WE z dnia 3 listopada 1998 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz.U. L 330 z 5.12.1998, s. 32).
193 UNEP/MC/COP.3/8/Rev.1
194 Ocena ryzyka może wspomagać określanie celów w zakresie środków zaradczych lub opanowania na danym terenie, takich jak:a) osiągnięcie maksymalnych dopuszczalnych wartości ustanowionych w prawie krajowym lub lokalnym, lub też przez odpowiednie organy; lub
b) osiągnięcie szczególnych wartości opartych na analizie ryzyka i określonych dla danego terenu na podstawie oceny. Ocenę danego terenu - opierającą się na odpowiednio zdefiniowanych wspólnych metodach oceny bezpieczeństwa (tj. na podstawie związku między źródłem, drogą rozprzestrzeniania i receptorem) i uwzględniającą lokalne warunki miejscowe i wartości w tle - można uznać a główne narzędzie na potrzeby ustalenia, czy zachodzi konieczność podjęcia działań w zakresie zarządzania ryzykiem, które to narzędzie wspiera proces podejmowania uzasadnionych decyzji opartych na analizie ryzyka i zrównoważone zarządzanie ryzykiem.
Ocenę ryzyka zasadniczo przeprowadza się w czterech wyraźnie określonych etapach, którym przyświecają konkretne cele, tj. identyfikacja zagrożeń, określenie związku między dawką a ryzykiem oraz pomiar wielkości narażenia na potrzeby ustalenia poziomu ryzyka i oszacowania wpływu na narażone receptory:
a) identyfikacja i charakteryzowanie zakresu (np. zakres zanieczyszczenia, bliskość populacji ludzkiej, głębokość wód podziemnych, bliskość wód powierzchniowych lub wrażliwych siedlisk): ocena ryzyka może dotyczyć wpływu zanieczyszczeń na zdrowie ludzi, zwierzęta lądowe i organizmy wodne. Zdrowie ludzi często będzie traktowane priorytetowo. Zakres oceny ryzyka określa się na podstawie potrzeb związanych z danym terenem;
b) analiza poziomu zagrożenia i toksyczności: zagrożenia stwarzane przez niektóre zanieczyszczenia są dobrze znane, a na temat ich wpływu dostępnych jest wiele informacji naukowych;
c) analiza narażenia: celem jest oszacowanie, w jakim stopniu ludzie lub środowisko będą mieli kontakt z zidentyfikowanymi zanieczyszczeniami. Analiza opiera się na opisie faktycznych i ewentualnych scenariuszy narażenia, a także na charakterze i stopniu zanieczyszczenia. Może to obejmować pomiar narażenia, w tym badania zasobów wody, lokalnie uprawianej żywności, żywności pochodzenia morskiego oraz ludzkich włosów z głowy oraz moczu. Dokonując pomiar poziomów zawartości zanieczyszczeń w osadach, u ryb i pozostałej faunie i florze, można ustalić potencjalny wpływ na środowisko;
d) analiza ryzyka: wyniki wcześniejszych etapów zostaną łącznie rozważone w celu obiektywnego oszacowania prawdopodobieństwa wystąpienia negatywnego wpływu na elementy chronione w określonych warunkach panujących na danym terenie.
Po przeprowadzeniu oceny terenu zanieczyszczonego podejmuje się decyzje w sprawie najodpowiedniejszego sposobu zarządzania ryzykiem stwarzanym przez dany teren. Takie decyzje można podejmować na szczeblu krajowym, regionalnym lub lokalnym lub, w szczególnych okolicznościach, mogą je podejmować właściciele gruntów lub inne podmioty. Cel zarządzania ryzykiem powinien polegać na wcześniejszym uzgodnieniu działania i powinien być spójny z celem ochrony zdrowia ludzi i środowiska przed emisjami antropogenicznymi i uwalnianiem zanieczyszczeń. Wymogi dotyczące zarządzania terenem zanieczyszczonym można określić w krajowych lub lokalnych przepisach i strategiach.
195 Zob., na przykład, model S-Risk stosowany we Flandrii:www.s-risk.be.