(2015/C 272/17)(Dz.U.UE C z dnia 18 sierpnia 2015 r.)
RADA UNII EUROPEJSKIEJ,
uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w szczególności jego art. 121 ust. 2 i art. 148 ust. 4,
uwzględniając rozporządzenie Rady (WE) nr 1466/97 z dnia 7 lipca 1997 r. w sprawie wzmocnienia nadzoru pozycji budżetowych oraz nadzoru i koordynacji polityk gospodarczych 1 , w szczególności jego art. 5 ust. 2,
uwzględniając zalecenie Komisji Europejskiej,
uwzględniając rezolucje Parlamentu Europejskiego,
uwzględniając konkluzje Rady Europejskiej,
uwzględniając opinię Komitetu Zatrudnienia,
uwzględniając opinię Komitetu Ekonomiczno-Finansowego,
uwzględniając opinię Komitetu Ochrony Socjalnej,
uwzględniając opinię Komitetu Polityki Gospodarczej,
a także mając na uwadze, co następuje:
(1) W dniu 26 marca 2010 r. Rada Europejska przyjęła wniosek Komisji dotyczący wprowadzenia nowej strategii na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia zatytułowanej "Europa 2020" i opartej na ściślejszej koordynacji polityk gospodarczych. Strategia ta skupia się na kluczowych obszarach wymagających podjęcia działań służących pobudzeniu europejskiego potencjału w dziedzinie trwałego wzrostu gospodarczego i konkurencyjności.
(2) W dniu 14 lipca 2015 r. na podstawie wniosków Komisji Rada przyjęła zalecenie w sprawie ogólnych wytycznych polityk gospodarczych państw członkowskich i Unii, a w dniu 21 października 2010 r. - decyzję dotyczącą wytycznych w sprawie polityki zatrudnienia państw członkowskich 2 . Dokumenty te stanowią razem "zintegrowane wytyczne", a państwa członkowskie zostały wezwane do ich uwzględnienia we własnych krajowych politykach gospodarczych i politykach zatrudnienia.
(3) W dniu 8 lipca 2014 r. Rada przyjęła zalecenie 3 w sprawie krajowego programu reform Łotwy na 2014 r. oraz wydała opinię na temat przedstawionego przez Łotwę zaktualizowanego programu stabilności na 2014 r.
(4) W dniu 28 listopada 2014 r. Komisja przyjęła roczną analizę wzrostu gospodarczego, rozpoczynając tym samym europejski semestr na rzecz koordynacji polityki gospodarczej w 2015 r. W tym samym dniu na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1176/2011 4 Komisja przyjęła sprawozdanie przedkładane w ramach mechanizmu ostrzegania, w którym nie wskazano Łotwy jako jednego z państw członkowskich, w przypadku których przeprowadzona zostanie szczegółowa ocena sytuacji.
(5) W dniu 18 grudnia 2014 r. Rada Europejska zatwierdziła priorytety zakładające wspieranie inwestycji, zintensyfikowanie reform strukturalnych oraz przeprowadzenie odpowiedzialnej konsolidacji budżetowej sprzyjającej wzrostowi gospodarczemu.
(6) W dniu 26 lutego 2015 r. Komisja opublikowała swoje sprawozdanie krajowe za 2015 r. dotyczące Łotwy. Zawarto w nim ocenę postępów Łotwy w realizacji zaleceń dla tego kraju, przyjętych w dniu 8 lipca 2014 r.
(7) W dniu 15 kwietnia 2015 r. Łotwa przedłożyła swój krajowy program reform na 2015 r. oraz swój program stabilności na 2015 r. W celu uwzględnienia powiązań między tymi dwoma programami poddano je jednoczesnej ocenie.
(8) Łotwa jest obecnie objęta funkcją zapobiegawczą paktu stabilności i wzrostu i korzysta z klauzuli dotyczącej wdrożenia systemowej reformy emerytalnej, co potwierdza Eurostat. W swoim programie stabilności na 2015 r. Łotwa zwróciła się o tymczasowe odchylenie od wymaganej ścieżki korekty zmierzającej do osiągnięcia celu średniookresowego z uwagi na kontynuowane wdrażanie ważnej reformy strukturalnej w sektorze opieki zdrowotnej. Koszty budżetowe reformy sektora opieki zdrowotnej wyniosą w 2016 r. 0,2 % PKB. Przewiduje się, że do 2023 r. reforma spowoduje wzrost zatrudnienia o 0,6 % oraz wzrost PKB o 2,2 %. Ocenia się, że możliwy jest pozytywny wpływ na wzrost gospodarczy i długookresową stabilność finansów publicznych. Jednak biorąc pod uwagę prognozę Komisji z wiosny 2015 r., przewidywany deficyt strukturalny w wysokości 2,2 % PKB w 2016 r. przekracza odpowiedni margines bezpieczeństwa w odniesieniu do wartości referencyjnej określonej w Traktacie w wysokości 3 % PKB, której należy przestrzegać, aby kwalifikować się do objęcia klauzulą dotyczącą reformy strukturalnej. W związku z tym Rada - mimo że uznaje zasadność przeprowadzanej reformy sektora opieki zdrowotnej - uważa, że Łotwa nie spełnia kryteriów, które pozwoliłyby jej skorzystać z tymczasowego odchylenia w 2016 r.
(9) W programie stabilności na 2015 r. rząd planuje zasadniczo stabilny deficyt nominalny na poziomie 1,4 % PKB w 2016 r. i 1,3 % w 2017 r., rosnący do poziomu 1,7 % w 2018 r. Aby osiągnąć te cele, rząd planuje deficyt strukturalny na poziomie 1,8 % PKB w 2016 r. i 1,4 % PKB od 2017 r. Ścieżka korekty przewidziana w programie stabilności obejmuje odchylenie oparte na klauzuli dotyczącej reformy strukturalnej, do objęcia którą Łotwa wydaje się nie kwalifikować; klasyfikuje ona również planowane dodatkowe wydatki na obronę w okresie 2016-2019 jako operacje jednorazowe. Zgodnie z programem stabilności przewiduje się spadek relacji długu sektora instytucji rządowych i samorządowych do PKB z 37 % PKB w 2015 r. do 34 % PKB w 2018 r., z pewnymi rocznymi wahaniami w międzyczasie w wyniku nagromadzenia aktywów płynnych do celów zarządzania długiem. Scenariusz makroekonomiczny, na którym oparto prognozy budżetowe, jest wiarygodny. Środki za 2015 r. zostały w większości wdrożone zgodnie z budżetem. Działania, które mają wesprzeć zakładane cele związane z deficytem, począwszy od 2016 r., nie zostały jednak jeszcze dostatecznie sprecyzowane. Jeżeli przyjąć za punkt wyjścia prognozę Komisji z wiosny 2015 r., Łotwa spełnia wymagania w 2015 r., z uwzględnieniem zastosowania klauzuli dotyczącej systemowej reformy emerytalnej. Istnieje ryzyko dużego odchylenia w 2016 r. Konieczna jest poprawa salda strukturalnego o 0,3 % PKB, biorąc pod uwagę korektę związaną z systemową reformą emerytalną. W oparciu o prognozę Komisji saldo to ulega pogorszeniu o 0,3 % PKB, co jest również związane z tym, że wydatków na obronę nie można klasyfikować jako operacji jednorazowych. Opierając się na ocenie programu stabilności i biorąc pod uwagę prognozę Komisji z wiosny 2015 r., Rada jest zdania, że istnieje ryzyko, iż Łotwa nie spełni warunków paktu stabilności i wzrostu.
(10) W obszarze łotewskiego szkolnictwa wyższego trwa powoływanie niezależnej krajowej agencji akredytacyjnej oraz opracowywanie nowego modelu finansowania nagradzającego jakość. Mimo pewnych postępów w zakresie reformowania systemów badań i innowacji zgodnie z zasadami inteligentnej specjalizacji, nieadekwatne finansowanie publiczne rozdrobnionego systemu badań i innowacji prowadzi do słabych wyników badań naukowych. W 2013 r. Łotwa zainwestowała tylko ok. 0,6 % PKB w działalność badawczo-rozwojową, co stanowi trzeci najsłabszy wynik w Unii. Intensywność wydatków publicznych na badania i rozwój na Łotwie w 2013 r. wyniosła zaledwie 0,43 % PKB. Brak innowacji i inwestycji prywatnych w sektory o wyższej wartości dodanej i wymagających specjalistycznej wiedzy hamuje konkurencyjność.
(11) Pomimo postępów w zakresie walki z bezrobociem konieczne są dalsze wysiłki na rzecz przeciwdziałania bezrobociu młodzieży i jego negatywnym długookresowym skutkom, uwzględniając kurczenie się siły roboczej. Łotwa poczyniła pewne postępy w zakresie reformy kształcenia i szkolenia zawodowego oraz programów przyuczania do zawodu, jednak z uwagi na ograniczone zaangażowanie się MŚP nie rozwiązano problemu braku atrakcyjności tych programów.
(12) Pomimo znacznych działań obejmujących analizy i planowanie, reformy w zakresie pomocy socjalnej nie posunęły się i nie są poparte wystarczającymi planami budżetowymi. Wąski zakres i niewystarczająca adekwatność świadczeń z tytułu bezrobocia i pomocy społecznej uniemożliwiają skuteczne działania na rzecz ograniczenia ubóstwa, wykluczenia społecznego i dużych nierówności społecznych. W takich warunkach wydatki socjalne mają niewielki wpływ na zmniejszanie ubóstwa. W 2014 r. ok. 32,7 % ludności Łotwy było zagrożone ubóstwem lub wykluczeniem społecznym. Nierówności w dochodach są nadal jednymi z najwyższych w Unii. Finansowanie i zakres aktywnych polityk dotyczących rynku pracy są nadal niskie w porównaniu z innymi państwami członkowskimi. Duży klin podatkowy dla osób o niskich dochodach nadal zniechęca do formalnego zatrudnienia i ogranicza popyt na pracowników o niskich kwalifikacjach, przy tym nie wykorzystuje się dużego potencjału drzemiącego w podatkach związanych z ochroną środowiska i skutecznym opodatkowaniu nieruchomości. Słabe finansowanie publicznej opieki zdrowotnej i duży udział kosztów, które muszą ponosić sami pacjenci, niedostateczne poświęcenie uwagi kwestii bodźców do osiągania wyników i skuteczności działania, brak koordynacji opieki zdrowotnej - wszystko to skutkuje ograniczeniem dostępu do systemu opieki zdrowotnej dla dużej części ludności. Koniecznie jest kontynuowanie działań na rzecz poprawy dostępności, efektywności kosztowej i jakości systemu opieki zdrowotnej oraz powiązanie finansowania szpitali z wynikami ich działania.
(13) Łotwa poczyniła znaczne postępy w zakresie reformy systemu sądownictwa. Wskaźnik rozstrzygania w sprawach cywilnych i handlowych jest jednak nadal niski, co powoduje dodatkowe obciążenia dla firm. Należy zwiększyć rolę Rady Sądowniczej i prezesów sądów we wdrażaniu reform sądowniczych. Zwalczanie uchylania się od opodatkowania oraz odpowiedni pobór podatków są niewystarczające; również unikanie opodatkowania nadal utrzymuje się na wysokim poziomie. Przyjęto ustawę dotyczącą niewypłacalności, jednak nadal istnieją problemy w zakresie właściwej polityki upadłościowej oraz skutecznego systemu nadzoru syndyków masy upadłościowej. Podjęcie bardziej zdecydowanych środków przeciwdziałania konfliktom interesów i korupcji poprawiłyby klimat biznesowy i jakość usług publicznych, szczególnie w tak narażonych sektorach, jak zamówienia publiczne, roboty budowlane i opieka zdrowotna. Nie odnotowano żadnych postępów w zakresie proponowanych przez Radę ds. Konkurencji zmian w prawie o konkurencji mających na celu zapewnienie jej większej niezależności instytucjonalnej i finansowej, tak aby mogła podejmować skuteczne interwencje wobec organów państwowych. Parlament Łotwy nie przyjął ustawy o służbie publicznej. Ważne będzie włączenie samorządów lokalnych.
(14) W ramach europejskiego semestru Komisja przeprowadziła wszechstronną analizę polityki gospodarczej Łotwy i opublikowała ją w sprawozdaniu krajowym na 2015 r. Komisja oceniła również program stabilności i krajowy program reform, a także działania następcze podjęte w odpowiedzi na zalecenia skierowane do Łotwy w poprzednich latach. Wzięła ona pod uwagę nie tylko ich znaczenie dla stabilnej polityki budżetowej i polityki społeczno-gospodarczej na Łotwie, ale także zgodność z przepisami i wytycznymi UE, ze względu na konieczność wzmocnienia ogólnego zarządzania gospodarczego w Unii przez wnoszenie na szczeblu UE wkładu w przyszłe decyzje krajowe. Zalecenia w ramach europejskiego semestru znajdują odzwierciedlenie w pkt 1-4 poniżej.
(15) W świetle powyższej oceny Rada przeanalizowała program stabilności, a jej opinia 5 znajduje odzwierciedlenie w szczególności w zaleceniu zamieszczonym poniżej w pkt 1.
(16) W ramach europejskiego semestru Komisja przeprowadziła również analizę polityki gospodarczej strefy euro jako całości. Na podstawie tej analizy Rada wydała osobne zalecenia skierowane do państw członkowskich, których walutą jest euro 6 . Jako kraj, którego walutą jest euro, Łotwa powinna również zapewnić pełne i terminowe wykonanie tych zaleceń,
NINIEJSZYM ZALECA Łotwie podjęcie w latach 2015 i 2016 działań mających na celu:
