Opinia Komitetu Regionów w sprawie: Wdrożenie europejskich paktów terytorialnych: wniosek o rewizję porozumień i umów trójstronnych(2007/C 51/06)
(Dz.U.UE C z dnia 6 marca 2007 r.)
KOMITET REGIONÓW,
uwzględniając decyzję prezydencji brytyjskiej z dnia 21 - 22 listopada 2005 r. o zasięgnięciu opinii Komitetu na ten temat, zgodnie z art. 265 ust. 1 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską;
uwzględniając decyzję Prezydium Komitetu z dnia 25 kwietnia 2006 r. o powierzeniu prac nad opinią w tej sprawie Komisji Spraw Konstytucyjnych, Sprawowania Rządów w Europie oraz Przestrzeni Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości;
uwzględniając wnioski ze spotkania grupy wyższego szczebla "Zarządzanie sprawami publicznymi a Unia Europejska", które odbyło się 21 - 22 listopada 2005 r. w Londynie;
uwzględniając wnioski ze spotkania grupy wyższego szczebla "Zarządzanie sprawami publicznymi a Unia Europejska", które odbyło się 2 - 3 października 2006 r. w Turku;
uwzględniając uwagi Komisji Europejskiej przedstawione na spotkaniu grupy wyższego szczebla "Zarządzanie sprawami publicznymi a Unia Europejska" w Turku;
uwzględniając Białą księgę Komisji Europejskiej na temat nowych form sprawowania rządów w Europie z 25 lipca 2001 r. (COM(2001) 428 wersja ostateczna(1));
uwzględniając komunikat Komisji Europejskiej "Ramy zorientowanych na określone cele porozumień i umów trójstronnych między Wspólnotą, państwami a władzami regionalnymi i lokalnymi" z 11 grudnia 2002 r. (COM(2002) 709 wersja ostateczna);
uwzględniając komunikat Komisji do Rady Europejskiej pt. "Plan osiągnięcia wyników dla Europy z myślą o obywatelach" z 10 maja 2006 r. (COM(2006) 211 wersja ostateczna);
uwzględniając swoją opinię (CdR 121/2005) w sprawach: "Lepsze stanowienie prawa" oraz "Poprawa otoczenia regulacyjnego w dziedzinie wzrostu gospodarczego i zatrudnienia w Unii Europejskiej", przyjętą 12 października 2005 r.(2);
uwzględniając projekt opinii (CdR 135/2006 rev 1) przyjęty w dniu 30 czerwca 2006 r. przez Komisję Spraw Konstytucyjnych, Sprawowania Rządów w Europie oraz Przestrzeni Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości (sprawozdawca: Raymond FORNI, przewodniczący rady regionu Franche-Comté (FR/PSE));
a także mając na uwadze, co następuje:
1) Porozumienia i umowy trójstronne stanowią właściwy instrument propagowania wielopoziomowego zarządzania sprawami publicznymi w Europie, ponieważ angażują samorządy terytorialne we wdrażanie polityki wspólnotowej i jednocześnie uwzględniają strukturę instytucjonalną każdego z państw członkowskich.
2) Ten nowy fakultatywny instrument zarządzania gwarantuje wyższy poziom elastyczności, skuteczności i demokratyczności w Unii Europejskiej, sprzyjając w ten sposób uczestnictwu obywateli w przedsięwzięciu europejskim.
3) Nadanie nowej dynamiki porozumieniom i umowom trójstronnym stanowi jeden z priorytetów KR-u na rok 2006. Komitet pragnie zwłaszcza zwiększyć wykorzystanie i potencjał tego dokumentu we wdrażaniu strategii lizbońskiej.
4) Rozpowszechnianie porozumień i umów trójstronnych należących do grupy instrumentów planowania wdrażania czyni planowanie polityczne - od szczebla UE aż po szczebel lokalny - spójniejszym i bardziej jednolitym oraz umożliwia zróżnicowanie instrumentów dialogu z wszystkimi instytucjami zajmującymi się polityką spójności gospodarczej i społecznej na poziomie regionalnym.
5) Efekty eksperymentalnej fazy zawierania porozumień i umów trójstronnych są skromne i należałoby przedefiniować ten instrument, jego przepisy wykonawcze i cele, jak również zasięg.
6) W interesie samorządów lokalnych i regionalnych Komitet wniósł konkretny wkład polegający na dokonaniu rewizji tego instrumentu, tak aby maksymalnie wykorzystać swój potencjał na spotkaniu grupy wyższego szczebla "Zarządzanie sprawami publicznymi a UE" w dniach 2 - 3 października 2006 r.; w swoich wnioskach grupa zaznaczyła z jednej strony, że nic nie stoi na przeszkodzie dalszemu stosowaniu instrumentu, z drugiej zaś pokazała, że niektóre państwa członkowskie zainteresowane są dobrowolnym zainicjowaniem nowej fazy eksperymentalnej.
na 66. sesji plenarnej w dniach 11 - 12 października 2006 r. (posiedzenie z 12 października) jednogłośnie przyjął następującą opinię:
STANOWISKO I ZALECENIA KOMITETU REGIONÓW
1. Krzewienie i promowanie zasady partnerstwa w funkcjonowaniu Unii Europejskiej
Komitet Regionów
1.1 Uważa, że w obliczu gospodarczych, społecznych, środowiskowych i demokratycznych wyzwań, przed jakimi stoi Europa, bezwzględnie konieczne jest wzmocnienie działań Unii Europejskiej, państw członkowskich oraz władz lokalnych i regionalnych na rzecz faktycznego partnerstwa w celu poprawy skuteczności Unii.
1.2 Podkreśla, że wzmocnienie zasady partnerstwa międzyinstytucjonalnego zgodnie z zasadami pomocniczości i proporcjonalności stanowi istotny filar procesu integracji Europy, która byłaby przez wszystkich jej obywateli postrzegana jako "wspólny dom".
1.3 Uważa, że wdrożenie zasady partnerstwa na szczeblu lokalnym pozwoliłoby przezwyciężyć niedomagania obecnego systemu i wnieść rzeczywistą wartość dodaną do realizacji wspólnych, odpowiednio określonych celów w duchu "Planu z myślą o obywatelach", przedstawionego w komunikacie Komisji z 10 maja 2006 r., co nie wpłynęłoby na podział instytucjonalnego zakresu odpowiedzialności partnerów.
1.4 Stwierdza poza tym, że bieżąca debata z udziałem opinii publicznej, którą podjęto w państwach członkowskich w ramach okresu refleksji, dowodzi, że zbliżenie do obywateli europejskich jest możliwe dzięki konkretnym i zauważalnym działaniom oraz że bezpośrednie zaangażowanie organów lokalnych i regionalnych w integrację europejską stanowi niezbędny czynnik w tym zakresie.
2. Ocena fazy eksperymentalnej umów trójstronnych przez Komitet Regionów
Komitet Regionów
2.1 Od początku popierał koncepcję porozumień i umów trójstronnych jako partnerskiej metody mającej na celu umożliwienie elastyczniejszego i skuteczniejszego wdrażania ustawodawstwa i programów o silnym oddziaływaniu terytorialnym.
2.2 Stwierdza, że wyniki eksperymentalnej fazy porozumień i umów trójstronnych nie spełniają oczekiwań, ale uważa, że nie kwestionując z tego powodu trafności przywołanego instrumentu, należy realizować wszelkie bardziej odpowiednie inicjatywy, które mogą go wzmocnić i upowszechnić.
2.3 Zauważa w związku z tym, że jak dotąd podpisano tylko jedno porozumienie trójstronne - z regionem Lombardii - i ubolewa nad brakiem mobilizacji ze strony Komisji Europejskiej, koniecznej do sfinalizowania trzech innych pilotowych porozumień (w Birmingham, Lille i Pescarze), których nowatorska treść mogłaby wnieść faktyczną wartość dodaną. Przyjmuje w związku z tym do wiadomości nowe inicjatywy organów lokalnych i regionalnych (np. inicjatywę Księstwa Asturii i autonomicznej prowincji Trydent) i zwraca uwagę na działania niektórych stowarzyszeń europejskich i krajowych zmierzających do wsparcia i promowania omawianego instrumentu.
2.4 Przypomina, że zainicjowanie idei porozumień i umów trójstronnych spotkało się z żywym zainteresowaniem samorządów terytorialnych, których zadaniem jest transpozycja i wdrożenie dużej części prawodawstwa i działań Unii Europejskiej, co stanowiłoby argument przemawiający za ich skutecznością. Stanowią one ponadto instrument umożliwiający instytucjom wspólnotowym, rządom krajowym oraz organom lokalnym i regionalnym wyznaczenie celów, a także określenie i realizację w zintegrowany sposób działań leżących w ich kompetencji, przy jednoczesnej waloryzacji roli każdego z podmiotów instytucjonalnych.
2.5 Nie podziela zatem opinii Komisji Europejskiej głoszącej, że "żaden organ lokalny, regionalny czy centralny nie okazał szczególnego zainteresowania wnioskiem".
2.6 Zwraca uwagę na niestabilność fazy eksperymentalnej, zakrojonej na zbyt ograniczoną skalę, i po zapoznaniu się z oceną dokonaną przez Komisję Europejską uważa, że rewizja omawianego instrumentu jest tym bardziej niezbędna, przy czym należy zwrócić szczególną uwagę na następujące kwestie:
- lepszą przejrzystość i informacje o tym nowym instrumencie w kontekście planu D, jak i poza nim, oraz kampanie informacyjne skierowane do potencjalnych beneficjentów, czyli organów lokalnych i regionalnych oraz państw członkowskich;
- demonstrowanie wyraźnego przywództwa (leadership) na poszczególnych szczeblach,
- lepszą koordynację źródeł finansowania;
- ponowne potwierdzenie przez Komisję Europejską - inicjatora omawianego instrumentu - swojego zainteresowania elastycznym, praktycznym i ekonomicznym narzędziem zarządzania finansami publicznymi;
- wprowadzenie właściwej koordynacji wewnątrz Komisji Europejskiej,
- wypracowanie prawidłowej koordynacji w pionie, pomiędzy poszczególnymi poziomami władzy, zwłaszcza między szczeblem centralnym a regionalnym/lokalnym, z zastosowaniem regulującej zasady pomocniczości;
- organizowanie się partnerów, kierowanych przez uznany autorytet, z uwzględnieniem kompetencji i odpowiedzialności wszystkich stron;
- określenie wartości dodanej omawianego instrumentu dla Komisji Europejskiej, państw członkowskich i samorządów regionalnych i lokalnych.
2.7 Przypomina, że Parlament Europejski w swojej rezolucji z grudnia 2003 r. przychylnie odniósł się do instrumentu oraz domagał się wprost, żeby działania pilotażowe przeprowadzono w wystarczająco licznych i zróżnicowanych przypadkach, jak też żeby przewidziano środki finansowe na odpowiednią propagację.
2.8 Zwraca uwagę na odpowiedzi na kwestionariusz rozesłany przez fińską prezydencję do państw członkowskich, z których wynika, że większość państw członkowskich jest przychylna porozumieniom trójstronnym/wielostronnym obejmującym państwa członkowskie, organy regionalne i lokalne oraz Komisję Europejską, mając na względzie wspieranie zasady partnerstwa w procesie wdrażania różnych dziedzin polityki europejskiej.
2.9 Zamierza, poprzez zaproponowanie kilku linii działania, przyczynić się do spełnienia zasadniczych warunków określonych przez Komisję Europejską w celu zapewnienia pomyślnego wdrożenia instrumentu; ponadto jest gotowy odgrywać rolę siły napędowej zapewniającej polityczny impuls niezbędny do upowszechnienia korzystania z przywołanego instrumentu; podkreśla jednak, że żadna inicjatywa nie może zakończyć się powodzeniem bez wsparcia i zaangażowania danych państw członkowskich i Komisji Europejskiej.
3. Zalecenia Komitetu Regionów w zakresie wdrażania "europejskich paktów terytorialnych"
Komitet Regionów
3.1 Popiera przeprowadzenie rewizji porozumień i umów trójstronnych i przemianowanie ich na "europejskie pakty terytorialne", aby dostosować je do potrzeb i interesów organów zarządzających na poszczególnych poziomach, stanowiących wtedy strony umowy.
3.2 Pragnie, by europejskie pakty terytorialne pozwalały na:
- uzgodnienie i synchronizację na różnych szczeblach instytucjonalnych procesów programowania, planowania, podejmowania decyzji, realizacji działań i zarządzania celami i projektami w zakresie głównych kierunków polityki europejskiej;
- elastyczne, skuteczne i dobrowolne wdrożenie zasadniczych celów i priorytetów politycznych Unii Europejskiej, za pomocą zorientowanego partnerstwa, zwłaszcza w zakresie celów polityki spójności, adaptacji strategii lizbońskiej do warunków lokalnych, specyficznych działań w zakresie komunikacji, przełożenia na kontekst lokalny polityki europejskiej w sztandarowych obszarach, jak transport, energia itp.; oraz za pomocą realizacji zintegrowanych strategii politycznych, takich jak polityka w zakresie mórz i terenów przybrzeżnych;
- skuteczne zarządzanie porozumieniami i umowami trójstronnymi, w formie początkowo proponowanej przez Komisję Europejską, aby tworzyć rozwiązania skrojone na miarę kontekstu lokalnego, bez uciekania się do skomplikowanych i kosztownych mechanizmów prawnych, a także aby rozwijać partnerstwa w zakresie odpowiedzialności regionów i samorządów lokalnych, korzystające ze wsparcia technicznego i finansowego ze strony państwa i UE. Mogłoby to się okazać szczególnie użyteczne w regionach o niekorzystnym położeniu środowiskowym, gospodarczym i/lub społecznym albo w regionach słabo zaludnionych, takich jak regiony peryferyjne, w których czasami trudno jest transponować lub zastosować prawodawstwo unijne i różne obszary polityki europejskiej.
3.3 Podkreśla, że same te instrumenty miałyby bardzo dużą wartość dodaną zarówno dla organów lokalnych i regionalnych, jak i dla Unii Europejskiej, ponieważ pozwalałyby lepiej dostosować działania unijne do lokalnych i regionalnych realiów, a tym samym w szerszym zakresie stanowiłyby odpowiedź na konkretne troski obywateli.
3.4 Zgłasza gotowość współpracy z Komisją Europejską, prezydencją UE i innymi instytucjami europejskimi, w szczególności z grupą wysokiego szczebla ds. zarządzania sprawami publicznymi, w celu identyfikacji i oceny rzeczywistej wartości dodanej wniesionej przez takie porozumienia i umowy oraz ustalenia potrzebnych kryteriów i wskaźników.
3.5 Uważa, że swoboda korzystania z europejskich paktów terytorialnych i ich negocjowanie oparte na dobrej woli wyrażanej wspólnie przez poszczególne strony byłyby atutem wzmacniającym stały i regularny dialog pomiędzy trzema szczeblami władzy - włączając przypadki, gdy dotyczy to więcej niż jednego państwa członkowskiego - od etapu opracowania do wdrożenia paktu. W każdym razie tworząc ten instrument, należy jednocześnie przestrzegać obowiązujących przepisów i je stosować, zarówno na szczeblu regionalnym i krajowym, jak i wspólnotowym, czyniąc to także w odniesieniu do istniejącego podziału kompetencji w każdym państwie członkowskim, do wdrażania obowiązujących uregulowań sektoralnych czy przepisów regulujących zarządzanie zasobami finansowymi oraz ich kontrolę.
3.6 Uważa jednak, że nie można mówić o rzeczywistym partnerstwie, jeśli nie ma wkładu finansowego każdej ze stron umowy, umożliwiającego osiągnięcie wspólnie określonych celów; postuluje, by rozważania nad finansowaniem europejskich paktów terytorialnych dotyczyły możliwości osiągnięcia synergii pomiędzy istniejącymi na poziomie europejskim liniami budżetowymi w odnośnych dziedzinach i funduszami strukturalnymi a dostępnymi liniami budżetowymi na poziomie regionalnym i krajowym, bez ustanawiania dodatkowego instrumentu finansowego wspólnotowej polityki regionalnej ani czynienia starań o dodatkowe fundusze na ten cel.
3.7 Uważa, że wspólnym celem powinno być dążenie do optymalnego oddziaływania poprzez konkretne ukazywanie w terenie wartości wniesionej przez Unię w dane działanie. Owa wartość dodana jest widoczna, kiedy kilka szczebli administracji publicznej (europejski, krajowy, regionalny czy lokalny) dysponuje w zakresie pewnych obszarów polityki uprawnieniami legislacyjnymi czy kompetencjami dotyczącymi opracowywania i wdrażania tychże polityk. Wnosi ponadto, by Komisja Europejska zdefiniowała dokładne wskaźniki, które umożliwiłyby określenie wyżej wymienionej wartości.
3.8 Zachęca Komisję Europejską do rozszerzenia zakresu zastosowania europejskich paktów terytorialnych na inne dziedziny polityki europejskiej niż środowisko i do promowania jego zastosowania zwłaszcza w dziedzinie strategii lizbońskiej, polityki spójności, wielkich infrastruktur europejskich i polityki morskiej.
3.9 Uważa za stosowne zintensyfikowanie konsultacji między Komisją Europejską, Radą Unii Europejskiej, Parlamentem Europejskim a Komitetem Regionów w sprawie definicji i wdrożenia europejskich paktów terytorialnych; uważa ponadto, że w tym celu niezbędne jest poparcie ze strony zainteresowanych rządów krajowych.
3.10 Ponownie zwraca się do Komisji Europejskiej z wnioskiem o wzmocnienie, poprzez jej Sekretariat Generalny, szeroko zakrojonej współpracy na rzecz zarządzania omawianym nowym instrumentem.
3.11 Proponuje wprowadzenie mechanizmów regularnej konsultacji pomiędzy różnymi organami władzy, których dotyczy pakt terytorialny; powinny one zachować elastyczność i angażować ograniczoną liczbę personelu. Pakty terytorialne muszą być tak pomyślane, aby Komisja mogła je zawrzeć, zgodnie z zasadą obiektywizmu, jawności i przejrzystości, z wszystkimi państwami członkowskimi oraz samorządami lokalnymi i regionalnymi spełniającymi ustanowione warunki i kryteria. Regiony włączają się do współpracy z Komisją i wszystkimi państwami w celu opracowania tych kryteriów.
3.12 Uważa bowiem, że zasadnicze znaczenie ma poprawa interakcji i wymiany informacji pomiędzy organami lokalnymi i regionalnymi stanowiącymi strony paktu terytorialnego; proponuje więc rozważyć wprowadzenie systemu sprawozdawczości rocznej opartej na dorocznych spotkaniach organów rządowych uczestniczących w pakcie lub organizowaniu przesłuchań publicznych.
3.13 Wzywa wreszcie Komisję Europejską do przeprowadzenia prawdziwej kampanii informacyjnej i akcji uświadamiającej na temat wdrażania europejskich paktów terytorialnych, skierowanych do wszystkich potencjalnie zainteresowanych podmiotów, aby objaśnić im cele i znaczenie polityczne tego instrumentu.
3.14 Uważa za konieczne, by przy określaniu europejskich paktów terytorialnych formalnie uznano znaczenie lokalnych partnerów społecznych - podmiotów rozwoju terytorialnego.
3.15 Uważa, iż biorąc pod uwagę postulowaną istotną rolę udziału obywateli w określeniu celów europejskich paktów terytorialnych, instytucje europejskie powinny podjąć działania zmierzające do wspierania tego udziału oraz realizacji propozycji w sprawie instrumentów na jego rzecz.
3.16 Powierza swojemu przewodniczącemu zadanie przekazania niniejszej opinii Radzie, Komisji Europejskiej oraz rządom państw członkowskich i grupie wysokiego szczebla ds. zarządzania sprawami publicznymi i UE.
Bruksela, 12 października 2006 r.
|
Przewodniczący |
|
Komitetu Regionów |
|
Michel DELEBARRE |
______
(1) Dz.U. C 287 z 12.10.2001, s. 1-29.
(2) Dz.U. C 81 z 4.4.2006, s. 6-10.
