Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie komunikatu Komisji dla Rady i Parlamentu Europejskiego: "Jednolite procedury azylowe jako kolejny krok do stworzenia bardziej skutecznego Wspólnego Europejskiego Systemu Azylowego"(COM(2004) 503 końcowy - SEC(2004) 937)
(2005/C 157/17)
(Dz.U.UE C z dnia 28 czerwca 2005 r.)
Dnia 15 października 2004 r. Komisja, działając na podstawie art. 262 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską, postanowiła zasięgnąć opinii Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie komunikatu Komisji dla Rady i Parlamentu Europejskiego "Jednolite procedury azylowe jako kolejny krok do stworzenia bardziej skutecznego Wspólnego Europejskiego Systemu Azylowego"
Sekcja ds. Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Obywatelstwa, której powierzono przygotowanie prac Komitetu w tej sprawie, uchwaliła swoją opinię 25 listopada 2004 r. Sprawozdawcą była An LE NOUAILMARLIERE.
Na 413. sesji plenarnej w dniach 15-16 grudnia 2004 r. (posiedzenie z dnia 15 grudnia 2004 r.) Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny 133 głosami, przy 10 głosach wstrzymujących się, przyjął następującą opinię:
1. Istota komunikatu Komisji
1.1 W komunikacie przedłożonym EKES do konsultacji proponuje się usprawnienie i przyspieszenie procedur nadawania statusu uchodźcy lub osoby potrzebującej międzynarodowej ochrony z innych powodów.
1.2 W dokumencie tym Komisja bada argumenty na rzecz szybszej i bardziej efektywnej jednolitej procedury azylowej oraz uproszczenia procedur dla wnioskodawców; wydaje się przy tym uwzględniać troskę o lepsze postrzeganie przez opinię publiczną procesu rozpatrywania wniosków o azyl oraz ewentualnego powrotu wnioskodawców do kraju pochodzenia.
1.3 Komisja podkreśla wartość dodaną tych działań, wynikającą ze wzmocnienia współpracy i wspólnego metodologicznego podejścia Państw Członkowskich. Przewidziane są przy tym dwa następujące po sobie i wzajemnie od siebie uzależnione kroki: tak zwana faza przygotowawcza oraz działania legislacyjne na szczeblu Wspólnoty.
1.4 W fazie przygotowawczej planowane są konsultacje i dyskusje w państwach członkowskich na temat kroków, jakie należy podjąć w celu ujednolicenia procedur przyznawania obu rodzajów statusu przewidzianych przez dyrektywę o warunkach udzielania statusu uchodźcy(1).
1.5 Faza ta ma się rozpocząć w styczniu 2005 r., równolegle z rozpoczęciem wdrażania uchwalonych już przepisów pierwszego etapu Wspólnego Europejskiego Systemu Azylowego(2).
1.6 Komisja przedłoży do końca 2004 roku swój plan działania "One-Stop Shop".
1.7 Zaproponowana faza przygotowawcza ma spełniać cztery cele:
– ukierunkowanie dyskusji na temat sposobu, w jaki UE ma przyjąć jednolite procedury azylowe;
– określenie zakresu niezbędnych zmian;
– zainicjowanie tych zmian poprzez wdrożenie praktyk przed przyjęciem odpowiednich aktów prawnych lub równolegle do niego;
– ponadto celem fazy przygotowawczej jest prowadzenie konsultacji.
1.8 Druga faza obejmuje uchwalenie odpowiednich wspólnotowych aktów prawnych w celu ujednolicenia procedur rozpatrywania wniosków o nadanie statusu uchodźcy w rozumieniu konwencji genewskiej z roku 1951 i protokołu nowojorskiego z roku 1967 oraz wniosków o udzielenie ochrony subsydiarnej w rozumieniu dyrektywy w sprawie trybu nadawania statusu uchodźcy(3).
1.9 W dokumencie Komisji opisane są też założenia postępowania legislacyjnego: cele oraz harmonogram realizacji działań, ich obszar zastosowania, środki odwoławcze, przestrzeganie konwencji genewskiej, utrzymanie jakości decyzji, sposoby powrotu do kraju pochodzenia oraz interakcja z innymi instrumentami.
1.10 Podsumowując stwierdzić można, że proponowana jednolita procedura ma na celu rozpatrywanie wniosków o azyl lub inną ochronę międzynarodową w jednym trybie - niezależnie od tego, jaki status mógłby zostać nadany osobie ubiegającej się:
– status uchodźcy w rozumieniu konwencji genewskiej z roku 1951 i protokołu nowojorskiego z roku 1967 czy też
– status osoby potrzebującej ochrony subsydiarnej w rozumieniu dyrektywy 2004/83/WE przyjętej przez Radę 29 kwietnia 2004 r.(4).
2. Uwagi ogólne
2.1 Komitet popiera cele, jakie postawiła sobie Komisja, oraz jej starania, by w ramach ujednoliconych procedur zachować podstawowe zasady konwencji genewskiej z roku 1951. W tym celu - zgodnie z przepisami dyrektywy w sprawie trybu nadawania statusu uchodźcy - weryfikacja praw uchodźców dokonywać się powinna w pierwszym rzędzie na zasadach przewidzianych w konwencji genewskiej; weryfikacja przesłanek ochrony subsydiarnej powinna mieć miejsce w drugiej kolejności, jeśli wnioskodawca nie spełnia warunków przyznania statusu uchodźcy zgodnie z konwencją.
2.2 Komitet zaleca wyraźne zaznaczenie tego priorytetu, niezależnie od tego, jaka będzie przyszłość urzeczywistnienia jednolitej procedury.
2.3 Komitet zaleca ponadto każdorazowe uzasadnianie odrzucenia wniosku o ochronę międzynarodową, a w szczególności odmowy nadania statusu uchodźcy w rozumieniu konwencji genewskiej z roku 1951, również wówczas, gdy udzielono ochrony subsydiarnej. EKES uważa takie gwarancje proceduralne za niezbędne dla zachowania podstawowych zasad konwencji genewskiej z roku 1951, której znaczenie również Komisja podkreśla.
2.4 Co się tyczy udzielania ochrony subsydiarnej, to Komitet jest przekonany, że osoby ubiegające się o azyl nie są w stanie rozróżnić między statusem uchodźcy na zasadach konwencji a statusem ochrony subsydiarnej i dlatego też muszą stawić czoła dodatkowym utrudnieniom w krajach, w których wymaga się od nich złożenia ponownego wniosku na innej podstawie prawnej w przypadku odrzucenia ich wniosku o przyznanie im statusu uchodźcy wg konwencji genewskiej z roku 1951. Sytuacja taka spotka się z niezrozumieniem i zniechęceniem osób ubiegających się o azyl; dodatkowo oznaczać będzie trudną dla nich do zniesienia przewlekłość postępowania.
2.5 Komitet wzywa Komisję do uwzględnienia w swojej propozycji oraz w trakcie fazy przygotowawczej i legislacyjnej zasady tzw. non-refoulement (art. 33 konwencji genewskiej) oraz konieczności ustanowienia środka odwoławczego o skutku zawieszającym w przypadku wydania decyzji negatywnej. Ewentualne rozpatrzenie z urzędu przez organ administracji, czy zachodzą przesłanki dla udzielenia ochrony subsydiarnej, nastąpić powinno dopiero po sprawdzeniu istnienia przesłanek dla nadania statusu uchodźcy przewidzianego w konwencji genewskiej i powinno dawać ubiegającemu się możliwość zastosowania środka odwoławczego przeciwko wydaleniu ze skutkiem zawieszającym, zgodnie z postanowieniami międzynarodowej i europejskiej konwencji praw człowieka.
2.6 Aby to zagwarantować, organizacje pozarządowe i Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych do spraw Uchodźców (UNHCR) nie powinni być wykluczani z administracyjnych organów odwoławczych, o ile takowe istnieją, w ich braku natomiast powinni mieć swobodny dostęp do osób ubiegających się i do ich akt. Ułatwiłoby to dostęp do tego środka prawnego i korzystanie z prawa do odwołania do instancji sądowej.
2.7 Komitet wzywa ponadto Komisję, aby przy okazji wprowadzania zmian do dyrektywy w sprawie jednolitej procedury przyjętej przez Radę 19 listopada 2004 r. i oczekującej na ponowne przedłożenie Parlamentowi Europejskiemu rozszerzono jej zakres stosowania o ochronę subsydiarną w rozumieniu dyrektywy w sprawie trybu nadawania statusu uchodźcy oraz by ponownie zbadać zasadność figurowania w wykazie "bezpiecznych krajów trzecich" krajów pochodzenia lub krajów tranzytowych, które nie przyznają osobom ubiegającym się o azyl prawa do rozpatrzenia ich indywidualnej sytuacji oraz praw.
2.8 Komitet zaleca przeanalizowanie w trakcie fazy przygotowawczej ewentualnych braków i problemów aktualnie obowiązujących procedur przyznawania statusu uchodźcy.
2.9 Co się tyczy dwustronnych umów o readmisji, w celu umożliwienia wszystkim państwom członkowskim przestrzegania swych zobowiązań międzynarodowych i dyrektyw europejskich(5) Rada powinna zapewnić sobie w fazie przygotowawczej możliwość stworzenia zharmonizowanego systemu solidarności między państwami członkowskimi (np. programu ponownego osiedlania w kraju pochodzenia i podziału kosztów).
2.10 Komitet wzywa również Komisję do zrewidowania tzw. procedury przyspieszonej, która odmawia osobom ubiegającym się o azyl korzyści płynących z dogłębnej oceny ich indywidualnego przypadku, a tym samym i wynikających z niego praw, a w szczególności odraczając skutek postępowań sądowych i narażając je na odesłanie do kraju pochodzenia, zanim ich sprawa zostanie rozpatrzona przez właściwy sąd.
2.11 Komitet wzywa ponadto Komisję, by rozważając możliwości powrotu do kraju pochodzenia i przyczyny za nim przemawiające uwzględniła fakt, że w danych okolicznościach powrót może okazać się niemożliwy z powodu faktycznych przeszkód nie związanych ze statusem uchodźcy lub ze względów humanitarnych (np. z powodu choroby).
Bruksela, 15 grudnia 2004 r.
|
Przewodnicząca |
|
Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego |
|
Anne-Marie SIGMUND |
______
(1) Patrz dyrektywa Rady 2004/83/WE w sprawie minimalnych norm uznawania obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców za uchodźców lub osoby, które z innych względów wymagają ochrony międzynarodowej, statusu tych osób oraz zakresu przyznawanej pomocy, przyjęta przez Radę 29 kwietnia 2004 r., oraz opinia EKES w tej sprawie, Dz.U. C 221 z 17 września 2002 r. (sprawozdawca: An LE NOUAIL).
(2) Patrz decyzja Rady 2000/596/WE ustanawiająca Europejski Fundusz na rzecz Uchodźców oraz opinia EKES w tej sprawie, Dz.U. C 168 z 16 czerwca 2000 r. (sprawozdawca: Soscha Gräfin zu EULENBURG); dyrektywa Rady 2001/55/WE w sprawie minimalnych standardów przyznawania tymczasowej ochrony na wypadek masowego napływu wysiedleńców oraz opinia EKES w tej sprawie, Dz.U. C 155 z 29 maja 2001 r. (sprawozdawca: Giacomina CASSINA); dyrektywa Rady w sprawie minimalnych norm dotyczących procedur nadawania i odbierania statusu uchodźcy, w sprawie której Rada osiągnęła porozumienie 19 listopada 2004 r., oraz opinia EKES w tej sprawie, Dz.U. C 193 z 10 lipca 2001 r. (sprawozdawca: Vitor MELICÍAS); dyrektywa Rady 2003/9/WE ustanawiająca minimalne normy dotyczące przyjmowania osób ubiegających się o azyl oraz opinia EKES w tej sprawie, Dz.U. C 48 z 21 lutego 2001 r. (sprawozdawcy: Dario MENGOZZI i Luis Miguel PARIZA CASTANOS); rozporządzenie Rady nr 343/2003 ustanawiające kryteria i mechanizmy rozpatrywania wniosku o azyl (Dublin II) oraz opinia EKES w tej sprawie, Dz.U. C 125 z 27 maja 2002 r. (sprawozdawca: Sukhdev SHARMA); dyrektywa Rady 2004/83/WE w sprawie minimalnych norm uznawania obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców za uchodźców lub osoby, które z innych względów wymagają ochrony międzynarodowej, statusu tych osób oraz zakresu przyznawanej pomocy, przyjęta przez Radę 29 kwietnia 2004 r., oraz opinia EKES w tej sprawie, Dz.U. C 221 z 17 września 2002 r. (sprawozdawca: An LE NOUAIL); decyzja Rady w sprawie utworzenia Europejskiego Funduszu na rzecz Uchodźców na lata 2005-2010, przyjęta przez Radę 8 czerwca 2004 r., oraz opinia EKES w tej sprawie Dz.U. C 241 z 28.9.2004.
(3) Patrz: dyrektywa Rady 2004/83/WE w sprawie minimalnych norm uznawania obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców za uchodźców lub osoby, które z innych względów wymagają ochrony międzynarodowej, statusu tych osób oraz zakresu przyznawanej pomocy, przyjęta przez Radę 29 kwietnia 2004 r., oraz opinia EKES w tej sprawie, Dz.U. C 221 z 17 września 2002 r. (sprawozdawca: An LE NOUAIL).
(4) Patrz dyrektywa 2004/83/WE w sprawie minimalnych norm uznawania obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców za uchodźców lub osoby, które z innych względów wymagają ochrony międzynarodowej, statusu tych osób oraz zakresu przyznawanej pomocy, przyjęta przez Radę 29 kwietnia 2004 r.
(5) Patrz punkt 3.13.1 do opinii EKES-u w sprawie komunikatu Komisji "Badanie zależności między migracją legalną a nielegalną" (COM(2004)412 fin), przyjętej 15-16 grudnia 2004 r. (sprawozdawca: Luis Miguel PARIZA CASTAŃOS).
