(2001/K 235/03)(Tekst mający znaczenie dla EOG)
(Dz.U.UE C z dnia 21 sierpnia 2001 r.)
II. Wstęp
1.1. Komisja określiła ogólne zasady swojej polityki w zakresie promocji kapitału podwyższonego ryzyka(1) we Wspólnocie. Wyraziła m.in. zaniepokojenie zagrożeniami wynikającymi z nadmiernego uzależnienia się przedsiębiorstw we Wspólnocie od finansowania wierzycielskiego(2) oraz zwróciła uwagę na potencjalny wpływ rozwoju rynków kapitałowych podwyższonego ryzyka na wzrost i tworzenie miejsc pracy(3). Komisja uważa, że dla niektórych rodzajów przedsiębiorstw lub przedsiębiorstw na określonym etapie rozwoju korzystniejsze może być sięganie po kapitał akcyjny lub zbliżony do niego niż tylko po środki kredytowe, zważywszy na koszty obsługi zadłużenia i niechęć wielu kredytodawców do ponoszenia ryzyka.
1.2. Zainteresowanie kapitałem podwyższonego ryzyka zostało określone jako jeden z ogólniejszych celów Wspólnoty podczas posiedzenia Rady Europejskiej w Lizbonie w dniach 23-24 marca 2000 r., kiedy to przyjęto rok 2003 jako termin wprowadzenia planu działania na rzecz kapitału podwyższonego ryzyka (RCAP - risk capital action plan), zachęcając do zmiany kierunków finansowania z myślą o udzieleniu wsparcia nowo powstającym firmom, firmom sektora wysokich technologii i mikroprzedsiębiorstw, jak również podejmowania innych inicjatyw opartych na kapitale podwyższonego ryzyka, proponowanych przez Europejski Bank Inwestycyjny (EBI).
1.3. Luka kapitałowa, wskazująca na istnienie trwałej nieprawidłowości rynku, która uniemożliwia zaspokojenie popytu przez podaż po cenach akceptowalnych dla obu stron, wywiera negatywny wpływ na małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP) w Europie w porównaniu z ich odpowiednikami w Ameryce Północnej. Luka ta dotyczy, z jednej strony, wprowadzających innowacyjne rozwiązania i przeważnie młodych firm sektora wysokich technologii o dużym potencjale wzrostu oraz, z drugiej strony, wielu różnych firm w różnym wieku z różnych sektorów o mniejszym potencjale wzrostu, które nie mogą znaleźć źródeł finansowania projektów rozszerzania działalności bez korzystania z zewnętrznego kapitału podwyższonego ryzyka.
1.4. Finansowanie kapitałowe, zwłaszcza mniejszych firm, wiąże się z licznymi problemami zarówno dla inwestora, jak i dla przedsiębiorcy. Inwestor musi przeprowadzić ostrożną analizę nie tylko oferowanych zabezpieczeń (co ma miejsce w przypadku kredytodawcy), lecz całej strategii działalności. Dla przedsiębiorcy oznacza to wyzwanie polegające na konieczności podzielenia się kontrolą nad spółką z zewnętrznym inwestorem, być może po raz pierwszy w życiu.
1.5. Zważywszy na dostrzegane zalety zwiększenia udziału kapitału podwyższonego ryzyka oraz uświadamiając sobie wyzwania stojące przed przedsiębiorcami w związku z angażowaniem się w przedsięwzięcia o podwyższonym ryzyku, władze publiczne podejmują działania wspierające rozwój rynków kapitałowych. Komisja zidentyfikowała kilka form działania, zwłaszcza w ramach RCAP, które powinny zostać podjęte w celu stymulowania rozwoju rynków kapitału podwyższonego ryzyka. Są to m.in.:
a) promowanie kultury przedsiębiorczości;
b) złagodzenie ograniczeń fiskalnych dotyczących finansowania kapitałowego jak np. mniej korzystne traktowanie niż finansowania wierzycielskiego;
c) podejmowanie działań na rzecz integracji rynku;
d) złagodzenie ograniczeń regulacyjnych, włącznie z ograniczeniami dotyczącymi podejmowania inwestycji przez niektóre rodzaje instytucji finansowych (np. fundusze emerytalne) oraz procedur administracyjnych przy zakładaniu spółek.
1.6. Komisja jasno stwierdziła, że filozofia leżąca u podstaw strategii rozwoju wspólnotowego rynku kapitału podwyższonego ryzyka kładzie główny nacisk na tworzenie otoczenia sprzyjającego tworzeniu i kontynuowaniu działalności nowych i wprowadzających innowacyjne rozwiązania przedsiębiorstw, poprzez działania strukturalne i horyzontalne, o których mowa powyżej(4). Odzwierciedla to fakt, że dostarczanie kapitału podwyższonego ryzyka jest zasadniczo działalnością gospodarczą, wymagającą podejmowania decyzji handlowych. Przy istniejących uwarunkowaniach ekonomicznych i budżetowych same fundusze publiczne nie są w stanie ani nie usiłują zapewnić pokrycia całego wzrostu podaży kapitału podwyższonego ryzyka, do którego Wspólnota dąży. Głównym wyzwaniem jest stworzenie warunków, w których duże rezerwy prywatnego kapitału istniejące w Europie będą wykorzystywane na tego rodzaju inwestycje. Problem dotyczy w równej mierze rozwoju popytu na kapitał wśród przedsiębiorców, jak i zapewnienia podaży kapitału przez inwestorów.
1.7. Ponadto jednak Komisja uznała, że "rola publicznego finansowania rynku kapitału podwyższonego ryzyka ogranicza się do rozwiązywania możliwych do zidentyfikowania nieprawidłowości w funkcjonowaniu rynku"(4).
Władze publiczne na szczeblu krajowym wykorzystywały kapitał publiczny do wspierania różnych programów służących zwiększaniu podaży kapitału podwyższonego ryzyka. Sama Komisja zaproponowała, zaś Rada wyraziła zgodę, aby w regionach kwalifikujących się do objęcia interwencją z funduszy strukturalnych interwencja taka mogła przybierać formę współfinansowania funduszy podwyższonego ryzyka przeznaczonych dla MŚP, zgodnie z zasadami pomocy państwa. Komisja uważa, że zastąpienie dotacji kapitałem podwyższonego ryzyka (a również kredytami) pozwoli na dotarcie z funduszami strukturalnymi do większej liczby beneficjentów, przy niższych kosztach w przeliczeniu na jedno stworzone miejsce pracy, a tym samym uzyskanie większej efektywności ekonomicznej.
1.8. Takie działania siłą rzeczy nasuwają pytanie o ich zgodność z artykułami Traktatu dotyczącymi pomocy państwa(5).
II. Cel i zakres niniejszego dokumentu oraz jego powiązania z innymi instrumentami prawnymi
II.1. Niniejszy dokument ma dwa zasadnicze cele:
a) określenie, w jaki sposób Komisja będzie stosować definicję pomocy państwa zawartą w art. 87 ust. 1 TWE do działań mających na celu dostarczanie lub promocję kapitału podwyższonego ryzyka ("działań na rzecz kapitału podwyższonego ryzyka");
b) ustalenie nowych kryteriów, zgodnie z którymi Komisja może akceptować działania, które nie stanowią pomocy państwa, nawet jeśli nie są one zgodne z innymi wytycznymi, zasadami ramowymi czy rozporządzeniami przyjętymi przez Komisję
II.2. Ponadto dokument ma na celu wyjaśnienie, dlaczego konieczna jest kontrola pomocy państwa w tej dziedzinie, wyjaśnienie trudności związanych za stosowaniem aktualnych wytycznych w odniesieniu do takich działań, oraz uzasadnienie, dlaczego Komisja uważa, że nowe kryteria dopuszczalności są zarówno konieczne, jak i właściwe.
II.3. Żadnego z postanowień zawartych w niniejszym dokumencie nie należy rozumieć jako kwestionujące dopuszczalność form pomocy państwa, które spełniają kryteria zawarte w innych wytycznych, zasadach ramowych lub rozporządzeniach przyjętych przez Komisję.
II.4. Niniejszy dokument w żaden sposób nie stanowi odstępstwa od postanowień zawartych w wytycznych Wspólnoty dotyczących pomocy państwa przeznaczonej na ratowanie i restrukturyzację przedsiębiorstw znajdujących się w trudnej sytuacji ekonomicznej(6).
II.5. Komisja zwraca szczególną uwagę na potrzebę niedopuszczenia do wykorzystywania niniejszego komunikatu do obchodzenia zasad zawartych w istniejących zasadach ramowych i wytycznych.
III. Argumenty przemawiające za kontrolą finansowania działań z wykorzystaniem kapitału podwyższonego ryzyka ze środków publicznych
III.1. Pomijając fakt, że Traktat nakłada na Komisję wymóg kontrolowania pomocy państwa we Wspólnocie, oraz zgodnie z innymi formami interwencji publicznej, władze krajowe i władze Wspólnoty, przy podejmowaniu decyzji w sprawie angażowania lub dopuszczenia środków publicznych w ramach działań na rzecz kapitału podwyższonego ryzyka powinny ograniczać, na ile tylko jest to możliwe, następujące trzy odrębne, choć powiązane ze sobą rodzaje ryzyka:
a) ryzyko, że korzyści uzyskane przez beneficjentów (zarówno inwestorów, jak i przedsiębiorstwa) spowodują naruszenie zasad konkurencji wobec ich konkurentów na rynku wewnętrznym;
b) ryzyko tzw. "biernej masy", czyli braku czynnika motywacyjnego. Niektóre przedsiębiorstwa finansowane ze środków publicznych mogłyby i tak uzyskać środki finansowe na takich samych warunkach. Istnieją dowody na to, że tak właśnie się dzieje, choć mają one raczej charakter anegdotyczny. W takim przypadku środki publiczne są wykorzystywane niepotrzebnie;
c) ryzyko "wypierania". Istnienie działań wspieranych finansowo przez państwo może w istocie zniechęcić innych potencjalnych inwestorów do zapewnienia kapitału.
III.2. Nie wszystkie działania publiczne podejmowane na rzecz programów kapitału podwyższonego ryzyka objęte są definicją pomocy państwa zawartą w art. 87 ust. 1 TWE, a tym samym pozostają pod kontrolą Komisji jako działania pomocowe. W związku z tym następna część tego dokumentu zawiera wytyczne w sprawie interpretacji definicji pomocy państwa, jeśli chodzi o działania z wykorzystaniem kapitału podwyższonego ryzyka.
IV. Stosowanie art. 87 ust. 1 w odniesieniu do działań z wykorzystaniem kapitału podwyższonego ryzyka
IV.1. W przypadku działania w formie dotacji lub pożyczki jest zwykle rzeczą oczywistą, które przedsiębiorstwo jest potencjalnie beneficjentem, w celu ustalenia, czy wystąpił przypadek udzielenia pomocy państwa. Jednak niektóre mechanizmy opracowane w celu promowania kapitału podwyższonego ryzyka są bardziej złożone, ponieważ władze publiczne tworzą instrumenty motywacyjne dla jednej grupy przedsiębiorców (inwestorów) w celu zapewnienia środków finansowych innej grupie (np. mniejszym przedsiębiorstwom). Zależnie od mechanizmu proponowanego działania, nawet wówczas gdy intencją władz publicznych jest tylko udzielenie świadczenia na rzecz tej drugiej grupy(7), przedsiębiorstwa na jednym lub obu tych "poziomach" mogą być beneficjentami pomocy państwa. Jednak w niektórych przypadkach działanie polega na utworzeniu funduszu lub innego środka inwestycyjnego, który posiada osobowość prawną oddzielną od inwestorów i przedsiębiorstw będących przedmiotem inwestycji. W takich przypadkach konieczne jest również ustalenie, czy dany fundusz lub środek może być uważany za przedsiębiorstwo korzystające z pomocy państwa.
IV.2. Przy dokonywaniu oceny działań z wykorzystaniem kapitału podwyższonego ryzyka Komisja musi zatem rozważyć ewentualność, że proponowane działanie może mieć charakter pomocowy na co najmniej trzech różnych poziomach:
i) pomoc udzielona inwestorom;
ii) pomoc wspierająca fundusz lub inny środek, za pośrednictwem którego proponowane działanie pomocowe jest realizowane (w przypadku "funduszu funduszy" może istnieć więcej niż jeden taki poziom);
iii) pomoc dla spółek będących przedmiotem inwestycji.
IV.3. Stwierdzenie, że pomoc wchodzi w zakres art. 87 ust. 1 Traktatu wymaga spełnienia czterech skumulowanych kryteriów:
i) pomoc musi wiązać się z zaangażowaniem środków publicznych; w przypadku bezpośredniego udziału finansowego władz publicznych w pomocy w formie kapitału podwyższonego ryzyka lub ulg podatkowych dla inwestorów jest to z reguły oczywiste;
ii) pomoc musi powodować naruszenie zasad konkurencji poprzez uzyskanie korzyści przez beneficjenta; zgodnie z orzecznictwem Trybunału Komisja musi zakładać, że pomoc państwa może występować w każdym przypadku, kiedy środki publiczne są angażowane w sposób, który byłby nie do zaakceptowania przez inwestora prywatnego działającego w normalnych warunkach gospodarki rynkowej. Natomiast jeśli władze publiczne inwestują na warunkach, które byłyby możliwe do zaakceptowania przez takiego inwestora, beneficjent nie uzyskuje korzyści i pomoc państwa nie występuje(8). Wynika z tego, że w przypadku udostępnienia środków publicznych na tych samych zasadach co odnoszące się do prywatnych inwestorów (pari passu) można z reguły wnioskować, że proponowane działanie nie powoduje uzyskania korzyści. Jeśli jednak środki publiczne są udostępniane na korzystniejszych warunkach, przyjmuje się zwykle, że uzyskana została korzyść;
iii) korzyść musi mieć charakter selektywny w tym sensie, że ogranicza się do określonych przedsiębiorstw; jeśli proponowane działanie odnosi się bez ograniczeń czy wskazań branżowych lub geograficznych do wszystkich przedsiębiorstw na całym terytorium Państwa Członkowskiego, wówczas nie ma charakteru selektywnego(9). Natomiast każde działanie, które ze względu na swój charakter odnosi się tylko do ograniczonej liczby przedsiębiorstw, ma charakter selektywny. Podobnie działanie uważa się za selektywne, jeśli przewiduje podjęcie inwestycji tylko w niektóre przedsiębiorstwa, np. ograniczone pod względem branży czy regionu. Należy zauważyć, że działanie, które ma charakter ogólny, jeśli chodzi o inwestorów (tzn. jest dostępne dla wszystkich inwestorów), może jednak mieć charakter selektywny z punktu widzenia spółek, w które się inwestuje(10);
iv) proponowane działanie musi wpływać na obrót handlowy między Państwami Członkowskimi. Ponieważ inwestowanie kapitału jest działalnością będącą przedmiotem bardzo dużego obrotu handlowego między Państwami Członkowskimi oraz ponieważ każde działanie zapewniające uzyskanie korzyści przez inwestorów ma z założenia na celu wywarcie wpływu na ich decyzje inwestycyjne, Komisja zwykle zakłada, że kryterium to jest spełnione w przypadku działań z wykorzystaniem kapitału podwyższonego ryzyka podejmowanych na korzyść inwestorów. Przy dokonywaniu oceny wpływu na obrót handlowy Komisja musi rozważyć oddziaływanie na rynki kapitałowe w bardziej ogólnym ujęciu, nie tylko biorąc pod uwagę inwestorów, którzy wcześniej działali lub też nie działali na rynku, wnosząc kapitał akcyjny do przedsiębiorstw ubiegających się o pomoc. Podobnie, o ile nie można wykazać, że wszystkie inwestycje będą dotyczyć przedsiębiorstw prowadzących działalność, która nie jest przedmiotem obrotu handlowego między Państwami Członkowskimi, Komisja będzie uważać to kryterium za spełnione na wszystkich poziomach, na których spełnione zostały pozostałe kryteria(11).
IV.4. Istnieje już wiele opublikowanych dokumentów, które zawierają wykładnię zastosowania definicji pomocy państwowej do poszczególnych działań i które mogą odnosić się do działań w zakresie kapitału podwyższonego ryzyka. Wśród nich należy wymienić komunikat z 1984 r. w sprawie zasilania kapitałowego przez rząd(12), obwieszczenie z roku 1998 w sprawie stosowania zasad pomocy państwa w odniesieniu do działań dotyczących bezpośredniego opodatkowania przedsiębiorstw(13) oraz obwieszczenie w sprawie stosowania przepisów art. 87 i 88 TWE w odniesieniu do pomocy państwa w formie gwarancji(14). Komisja będzie nadal posługiwać się tymi dokumentami przy ustalaniu, czy działania z wykorzystaniem kapitału podwyższonego ryzyka stanowią pomoc państwa.
IV.5. Zgodnie z zasadami określonymi powyżej Komisja uwzględnia następujące czynniki przy ustalaniu, czy na poszczególnych poziomach występuje pomoc państwa.
1) POMOC DLA INWESTORÓW
W przypadku gdy proponowane działanie umożliwia inwestorom objęcie udziału w kapitale spółki lub kilku spółek na warunkach korzystniejszych od oferowanych inwestorom publicznym lub korzystniejszych, niż gdyby podjęli takie inwestycje w przypadku braku takiego działania, przyjmuje się, że inwestorzy uzyskali określone korzyści(15). Ma to miejsce nawet wówczas, gdy w efekcie tego działania inwestor przekazuje uzyskaną korzyść danej spółce lub spółkom. Fakt, że ze względu na istnienie nieprawidłowości rynku żaden inwestor nie mógłby w przeciwnym razie poczynić takich inwestycji nie wystarczy sam przez się, by obalić domniemanie uzyskania korzyści. W efekcie inwestorom oferuje się korzystniejsze warunki rekompensaty z tytułu istnienia czynników stanowiących o zawodności rynku i Komisja uważa, że rekompensatę taką należy uważać za korzyść, która stanowi pomoc, jeśli inwestorami są przedsiębiorstwa oraz jeżeli spełnione zostają pozostałe warunki opisane powyżej, zwłaszcza warunek selektywności. Pod warunkiem że korzyść ogranicza się do kwoty potrzebnej do przezwyciężenia czynników, które stanowią o zawodności rynku, działanie takie można uznać za zgodne z Traktatem, jeżeli zgodne jest z zasadami opisanymi poniżej w punkcie VIII, ze względu na jego ograniczony skutek.
2) POMOC PRZEZNACZONA NA INSTRUMENT POŚREDNI LUB FUNDUSZ
Generalnie Komisja skłania się ku opinii, że fundusz jest instrumentem raczej do przekazania pomocy inwestorom i/lub przedsiębiorstwom, w które inwestują, niż beneficjentem pomocy. Jednak w niektórych przypadkach, a zwłaszcza w przypadku działań, w których ramach następuje przekazanie środków do istniejących funduszy skupiających wielu różnych inwestorów, fundusz może mieć charakter niezależnego przedsiębiorstwa. W takim przypadku pomoc zwykle występuje, o ile inwestycja nie jest podejmowana na warunkach, które byłyby akceptowalne dla przedsiębiorcy działającego w normalnych warunkach gospodarki rynkowej i tym samym nie powodowała uzyskania korzyści przez beneficjenta.
3) POMOC DLA PRZEDSIĘBIOSTW BĘDĄCYCH PRZEDMIOTEM INWESTYCJI
Również w tym przypadku chodzi o to, czy przedsiębiorstwo otrzymało środki inwestycyjne na warunkach, które byłyby możliwe do przyjęcia przez przedsiębiorcę działającego w normalnych warunkach gospodarki rynkowej. Kryterium to może np. być spełnione, kiedy inwestycja podejmowana za pomocą kapitału podwyższonego ryzyka jest realizowana przez danego inwestora lub inwestorów zgodnie z zasadą równości warunków. Jeśli jest inaczej, fakt, że decyzje inwestycyjne są podejmowane przez dyrektorów handlowych funduszy podwyższonego ryzyka lub przez przedstawicieli inwestorów, przy oprocentowaniu ustalonym na poziomie zapewniającym funduszowi maksymalną stopę zwrotu jest ważną przesłanką, która jednak sama przez się nie ma decydującego znaczenia. Komisja musi również uwzględnić możliwość przekazania wszelkich uzyskanych przez inwestorów korzyści przedsiębiorstwom, w które zainwestowano, jeśli inwestycje nie są podejmowane przez fundusz na takich samych zasadach jak przez prywatnego inwestora w gospodarce rynkowej. Jeśli działanie z wykorzystaniem kapitału podwyższonego ryzyka zmniejszyło stopień ryzyka i/lub zwiększyło korzyści, które inwestorzy uzyskają dzięki podjęciu danej inwestycji, wówczas można stwierdzić, że nie działają jak przedsiębiorca działający w normalnych warunkach gospodarki rynkowej(16).
IV.6. To, czy proponowane działanie stanowi pomoc oraz poziom tej pomocy, zależy od jego mechanizmu. Komisja miała do czynienia z działaniami, w których przypadku stwierdziła, że proponowane działanie jest działaniem o charakterze ogólnym na poziomie inwestorów, lecz stanowi pomoc państwa na poziomie poszczególnych przedsiębiorstw(17), jak również z działaniami stanowiącymi pomoc państwa dla inwestorów, lecz nie dla przedsiębiorstw będących przedmiotem inwestycji, poprzez zastosowanie zasady równych warunków (pari passu), opisanej powyżej(18), oraz z działaniami, które mogły stanowić pomoc państwa nie tylko na jednym poziomie(19).
IV.7. W przypadku gdy cała pomoc udzielana beneficjentom jest pomocą de minimis w rozumieniu rozporządzenia Komisji(WE) nr 69/2001 z dnia 12 stycznia 2001 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 TWE w odniesieniu do pomocy de minimis(20), uznaje się, że nie spełnia ona wszystkich kryteriów art. 87 ust. 1 Traktatu. W przypadku działań z wykorzystaniem kapitału podwyższonego ryzyka stosowanie zasady de minimis wiąże się z trudnościami przy dokonywaniu obliczeń (patrz również punkt V) oraz faktem, że działania te mogą stanowić pomoc nie tylko dla przedsiębiorstw będących przedmiotem inwestycji, lecz również dla innych inwestorów. Jednak tam, gdzie trudności te można przezwyciężyć, zasada ta nadal obowiązuje. Jeśli program zasila przedsiębiorstwo środkami publicznymi w wysokości 100 tys. EUR lub mniejszej przez okres trzech lat, wówczas można mieć pewność, że pomoc udzielana tym przedsiębiorstwom mieści się w granicach dopuszczalności określonych wspomnianym rozporządzeniem.
V. Ocena dopuszczalności działań z wykorzystaniem kapitału podwyższonego ryzyka: stosowanie istniejących dokumentów
V.1. W przypadku działań stanowiących pomoc państwa Komisja ma za zadanie stwierdzić, czy są one zgodne z zasadami wspólnego rynku, o których mowa w art. 87 ust. 2 i 3. Większość działań z wykorzystaniem kapitału podwyższonego ryzyka można uznać za dopuszczalne tylko na podstawie ust. 3 lit. a) (w przypadku działań stosowanych wyłącznie w regionach kwalifikujących się do objęcia odstępstwem od tego ustępu), ust. 3 lit. c) lub d).
V.2. Bezpośrednimi celami działań z wykorzystaniem kapitału podwyższonego ryzyka mogą być np.: wspieranie MŚP, zwłaszcza nowych lub wprowadzających innowacyjne rozwiązania, lub też przedsiębiorstw o dużym potencjale wzrostu i/lub wspieranie rozwoju danego regionu. Komisja przyjęła już akty, na których podstawie pomoc państwa przeznaczona na takie cele może być uznana za dopuszczalną na podstawie art. 87 ust. 3 lit. a) lub c)(21). Organ publiczny opracowujący konkretne działanie może również stawiać sobie za cel zachęcenie większej liczby inwestorów do angażowania się w świadczenie tego rodzaju wsparcia finansowego. Nie ma żadnego instrumentu prawnego na temat pomocy państwa w tej dziedzinie i w istocie dotychczas nie została ona jednoznacznie uznana za jeden z celów Wspólnoty, uzasadniający sam przez się pomoc państwa(22). Jednak nie wyklucza to w żaden sposób dopuszczalności pomocy, która spełnia warunki zawarte w zasadach ramowych lub wytycznych.
V.3. Jedną z cech istniejących zasad ramowych i wytycznych, stanowiących o dopuszczalności pomocy państwa na podstawie art. 87 ust. 3 lit. a) lub c), jest fakt, że pomoc jest dopuszczalna do poziomu stanowiącego "ekwiwalent dotacji" określonej procentowo części niektórych kosztów poniesionych przez beneficjenta. Te "koszty kwalifikowane" obejmują głównie nakłady na zakup gruntów, budynków, nowych urządzeń produkcyjnych oraz wartości niematerialnych i prawnych (patenty, wiedza techniczna itp.), koszty robocizny związane z inwestycjami w środki trwałe oraz koszty usług doradczych. Jednak doświadczenie pokazuje, że działania z wykorzystaniem kapitału podwyższonego ryzyka często nie mogą być uznane za dopuszczalne zgodnie z tymi zasadami lub z następujących powodów:
a) Trudności związane z ustaleniem "ekwiwalentu dotacji" dla kapitału własnego. Komisja przyjęła zasady ustalania ekwiwalentu dla kredytów i gwarancji(23), lecz nie opracowano podobnego wzoru dla kapitału własnego. Mimo to Komisja uważa, że trudności techniczne związane z obliczeniami nie mogą same przez się decydować o uznaniu proponowanego działania za niezgodne z zasadami wspólnego rynku. Komisja analizuje różne warianty możliwej metodologii, a tymczasem wyraża gotowość do rozważenia propozycji metod obliczania ekwiwalentu załączonych do zgłoszeń dotyczących działań z wykorzystaniem kapitału podwyższonego ryzyka(24).
b) Trudności związane z ustaleniem powiązania z kosztami kwalifikowanymi, w szczególności w ramach działań obejmujących elementy motywacyjne adresowane do inwestorów, zwłaszcza w ramach rozwiązań w formie funduszy. Takie powiązanie niełatwo pogodzić z zarządzaniem funduszem działającym na zasadach komercyjnych, co może być wymagane przez inwestorów uczestniczących w funduszach oraz może prowadzić do trudności z weryfikacją i egzekwowaniem zgodności z wymaganiami.
c) W przypadku działań pomocowych na poziomie inwestorów fakt, że nie ma aktualnie żadnego dokumentu, który mógłby stanowić podstawę do stwierdzenia dopuszczalności takiej pomocy.
V.4. Komisja uważa, że generalnie istnieją uzasadnione powody przemawiające za stosowaniem formuły "kosztów kwalifikowanych". Formuła ta gwarantuje pewność, przewidywalność oraz stanowi podstawę ograniczania pomocy oraz zapewnienie równego traktowania różnych regionów i Państw Członkowskich. Służyła ona dobrze Wspólnocie w przeszłości i może stanowić podstawę kontroli większości pomocy państwa w przyszłości. Komisja uważa, że odejście od tej formuły wymagałoby naprawdę dobrego uzasadnienia.
V.5. W szczególności ryzyko odejścia od przyjętej zasady polega na tym, że mogłaby być akceptowana pomoc państwa, która jest jedynie "pomocą operacyjną", tzn. pomocą przeznaczoną na pokrycie zwykłych kosztów bieżących działalności. Komisja uważa, że taka pomoc, która może uchronić beneficjenta przed skutkami braku efektywności ekonomicznej, jest jedną z najbardziej szkodliwych dla konkurencji form pomocy państwa i dopuszczalna jest wyłącznie w szczególnych okolicznościach.
V.6. Jednak Komisja uważa również, że fakt, iż działania z wykorzystaniem kapitału podwyższonego ryzyka nie mogą być uznane za dopuszczalne na podstawie niniejszych wytycznych, w szczególności wobec trudności wymienionych powyżej, nie mogą same przez się decydować o uznaniu proponowanego działania za niezgodne z zasadami wspólnego rynku. Dlatego też w niektórych już podjętych przez siebie decyzjach Komisja musiała zastanowić się, czy - i na podstawie jakich kryteriów - skłonna byłaby uznać je za dopuszczalne. W odniesieniu do trudności wymienionych w powyższych ustępach Komisja stwierdziła, że:
a) koszty uważane za koszty kwalifikowane zgodnie z istniejącymi zasadami ramowymi mają mniejsze znaczenie dla wielu młodych firm lub firm wprowadzających innowacyjne rozwiązania. W każdym przypadku koszty te częściej można sfinansować z kredytów; zapotrzebowanie na kapitał własny jest generalnie związane nie tylko z aktywami, lecz również z zapotrzebowaniem na kapitał obrotowy w fazie uruchamiania lub rozszerzania działalności przez firmę;
b) brak powiązania z kosztami kwalifikowanymi w rozumieniu aktualnie obowiązujących instrumentów prawnych niekoniecznie jest dowodem istnienia pomocy operacyjnej, rozumianej jako pomoc na pokrycie zwykłych kosztów działalności przedsiębiorstwa i nie przynosi innego efektu niż utrzymanie go w ruchu. Pomocy charakteryzującej się wyraźnym działaniem motywacyjnym w fazie uruchamiania lub rozszerzania działalności nie można uważać za pomoc operacyjną w tym sensie, a zatem nie powinna ona być akceptowana w pewnych okolicznościach;
c) jeśli chodzi o pomoc dla inwestorów, nie można stwierdzić niedopuszczalności danego działania wyłącznie dlatego, że poprzez angażowanie sektora prywatnego lub inwestorów rynkowych stanowi ono pomoc państwa dla nich oraz dla przedsiębiorstw, w które inwestują. Generalnie w przypadku gdy przekazanie środków przez państwo byłoby niezgodne z zasadami pomocy państwa, Komisja uważa, że działanie stwarzające minimum motywacji dla innych przedsiębiorców do takiego samego przekazania środków powinno być również uznane za dopuszczalne, nawet jeśli z technicznego punktu widzenia przedsiębiorcy ci otrzymują pomoc.
VI. Podstawa stwierdzenia dopuszczalności działań z wykorzystaniem kapitału podwyższonego ryzyka na podstawie art. 87 ust. 3 lit. a), c) i d) Traktatu
VI.1. Główną podstawą, na której Komisja może stwierdzić dopuszczalność działań z wykorzystaniem kapitału podwyższonego ryzyka, nawet jeśli wykraczają one poza zakres obowiązujących przepisów, jest fakt, że jedną z głównych przeszkód, z jakimi boryka się sektor MŚP, a w szczególności małe przedsiębiorstwa i te, które dopiero rozpoczynają działalność, są trudności z pozyskaniem kapitału i środków kredytowych. Najważniejszymi przyczynami tego stanu rzeczy są niedoskonała informacja, niechęć inwestorów i kredytodawców do podejmowania ryzyka oraz ograniczone gwarancje, jakie małe i średnie przedsiębiorstwa są w stanie zaoferować(25). Szczególną przeszkodą w dostępie do źródeł kapitału własnego mogą być wysokie koszty transakcji i analiz due diligence w relacji do kwoty pozyskiwanego kapitału.
VI.2. Jak już stwierdzono powyżej (1.7), Komisja uznała "rolę finansowania ze środków publicznych działań z wykorzystaniem kapitału podwyższonego ryzyka za ograniczającą się do rozwiązywania możliwych do zidentyfikowania przejawów zawodności rynku". Zawodność rynku można określić jako sytuację, w której efektywność ekonomiczna nie zostaje osiągnięta ze względu na wady mechanizmu rynkowego. Może ona objawić się w niezdolności systemu do wytwarzania poszukiwanych dóbr (w tym przypadku rynku kapitału podwyższonego ryzyka) lub nieprawidłowym podziale zasobów, który można skorygować w taki sposób, aby niektórzy konsumenci odczuli poprawę, a żaden z nich pogorszenia się warunków. Czynniki zewnętrzne występujące w działalności szkoleniowej oraz pracach badawczo-rozwojowych stanowią również o zawodności rynku, co uzasadnia pomoc państwa w tych obszarach.
VI.3. Ponieważ zgodnie z teorią ekonomii rynki są z natury rzeczy w pewnym sensie "zawodne", chyba że zostaną stworzone idealne warunki dla konkurencji, pojęcie "zawodność rynku" należy ograniczyć do przypadków, w których stwierdza się, że miała miejsce poważna nieprawidłowość w podziale zasobów. Są dwa główne źródła zawodności rynku, mające znaczenie dla rynków kapitału podwyższonego ryzyka, które szczególnie utrudniają dostęp MŚP oraz przedsiębiorstw na wczesnym etapie rozwoju do kapitału, oraz mogą uzasadniać interwencję państwa:
a) niedoskonała i asymetryczna informacja: potencjalni inwestorzy mogą mieć większe trudności w gromadzeniu wiarygodnych informacji na temat perspektyw ekonomicznych MŚP lub nowej firmy. Zwłaszcza wówczas gdy są one zaangażowane w przedsięwzięcia o wysokim stopniu innowacyjności lub ryzyka niedoskonała informacja powoduje pogłębienie problemów związanych z trudnościami w dokonaniu oceny ryzyka;
b) koszty transakcyjne: drobne transakcje są mniej atrakcyjne dla funduszy inwestycyjnych ze względu na stosunkowo wysokie koszty oceny inwestycji i inne koszty transakcyjne.
VI.4. Komisja uważa, że czynniki te mogą stanowić o zawodności rynku, co uzasadniałoby pomoc państwa. Fakt odrzucenia wniosków o przyznanie finansowania, zarówno w postaci kapitału dłużnego, jak i akcyjnego, nie oznacza samo przez się zawodności rynku. W istocie Komisja uważa, że we Wspólnocie nie występuje ogólne ryzyko zawodności rynku(26). Niemniej Komisja przyznaje, że istnieją luki rynkowe, dotyczące niektórych rodzajów inwestycji, określonych etapów rozwoju przedsiębiorstwa oraz, być może, określonych rodzajów działalności objętych przepisami art. 87 ust. 3 lit. d). Ponadto Komisja jest świadoma istnienia szczególnych trudności w regionach kwalifikujących się do objęcia pomocą na podstawie art. 87 ust. 3 lit a) i c) ("obszarach wsparcia"). Wspomniane luki i trudności zostały już w pewnym stopniu uwzględnione w istniejących systemach pomocy państwa i, jeśli można je odnieść do działań z wykorzystaniem kapitału podwyższonego ryzyka, Komisja wyraża gotowość do kontynuowania tego procesu.
VI.5. W związku z tym Komisja będzie wymagać wykazania zawodności rynku przed stwierdzeniem dopuszczalności działań z wykorzystaniem kapitału podwyższonego ryzyka, które wykraczają poza zakres istniejących przepisów. Może jednak wyrazić zgodę, w przypadku gdy każda transza środków finansowych przeznaczonych dla przedsiębiorstwa, pochodzących z działań z wykorzystaniem kapitału podwyższonego ryzyka, które z kolei są w całości lub w części finansowane z pomocy państwa zawiera maksimum 500 tys. EUR lub 750 tys. EUR w regionach kwalifikujących się do objęcia pomocą na podstawie art. 87 ust. 3 lit. a)(27). Jest tak dlatego, że w przypadku małych transakcji argument istnienia zawodności rynku ze względu na wysokie koszty transakcyjne jest bardziej przekonujący. Fakt stwierdzenia zawodności rynku nie zmienia jednak charakteru pomocowego proponowanego działania ani też potrzeby dokonania oceny dopuszczalności takiej pomocy, zwłaszcza na podstawie postanowień punktu VIII.
VI.6. W przypadku stwierdzenia zawodności rynku Komisja ustala, czy proponowane działanie z wykorzystaniem kapitału podwyższonego ryzyka jest proporcjonalne do zakładanej zawodności rynku, którą ma ono kompensować, oraz podejmuje starania w celu zminimalizowania występujących nieprawidłowości. Komisja uważa, że najlepszym sposobem na osiągnięcie tego celu jest pomoc udzielana w minimalnym stopniu, koniecznym, by zapewnić pozyskanie kapitału od inwestorów rynkowych oraz motywująca do podejmowania decyzji inwestycyjnych na zasadach komercyjnych i na warunkach jak najbardziej zbliżonych do tych, które występują w normalnie funkcjonującej gospodarce.
VI.7. Różnorodność możliwych modeli działań z wykorzystaniem kapitału podwyższonego ryzyka oraz fakt, że niektóre mechanizmy opracowywane przez Państwa Członkowskie są stosunkowo nowe, powodują, że Komisja nie jest w stanie określić sztywnych kryteriów, według których należy stwierdzać dopuszczalność takich działań. Wskazała natomiast niektóre elementy, które uważa za pozytywne, oraz inne, które uważa w swojej ocenie za negatywne. Zostały one przedstawione w punkcie VIII. Fakt, że kryteria te zostały określone w taki sposób, podkreśla znaczenie wszystkich działań z wykorzystaniem kapitału podwyższonego ryzyka, które stanowią lub mogą stanowić pomoc państwa zgłoszoną Komisji zgodnie z art. 88 ust. 3 TWE przed ich uruchomieniem, o ile nie zostały wyłączone z obowiązku zgłoszenia w drodze rozporządzenia, jak np. to, o którym mowa w ust. IV.7(28). Będąc w posiadaniu kompletnego zgłoszenia, z którego wynika, że proponowane działanie zawiera szereg pozytywnych elementów, przy braku elementów negatywnych, Komisja szybko dokonuje oceny w terminach określonych w rozporządzeniu Rady (WE) nr 659/1999 z dnia 22 marca 1999 r. ustanawiającym szczegółowe zasady stosowania art. 93 TWE(29).
VII. Forma działania pomocowego
VII.1. Komisja uważa, że wybór formy działania pomocowego należy generalnie do Państwa Członkowskiego. Dotyczy to w równej mierze działań z wykorzystaniem kapitału podwyższonego ryzyka. Jednak jak wyjaśniono poniżej w punkcie VIII, przeprowadzona przez Komisję ocena takich działań obejmuje ustalenie, czy zachęcają one inwestorów rynkowych do udostępniania kapitału podwyższonego ryzyka przedsiębiorstwom, w których inwestują, oraz czy mogą one prowadzić do podejmowania decyzji inwestycyjnych na zasadach komercyjnych (tzn. zmierzających do maksymalizacji zysku). Komisja uważa, że oddziaływanie motywacyjne na inwestorów, mogące prowadzić do uzyskania tego efektu, a tym samym pozytywnej opinii zgodnie z kryteriami określonymi poniżej w punkcie VIII, w przypadku gdy stanowią pomoc państwa, obejmują następujące formy:
a) tworzenie "funduszy inwestycyjnych" ("funduszy venture capital"), w których państwo jest partnerem, inwestorem lub uczestnikiem, nawet na warunkach mniej korzystnych niż pozostali inwestorzy;
b) "dotacje" dla funduszy venture capital, przeznaczone na pokrycie części ich kosztów administracyjnych i kosztów zarządzania;
c) "inne instrumenty finansowe" wspierające inwestorów podwyższonego ryzyka (risk capital investors) lub funduszy venture capital w celu uzyskania dodatkowego napływu kapitału inwestycyjnego;
d) "gwarancje" dla inwestorów podwyższonego ryzyka lub dla funduszy venture capital, obejmujące określoną część strat inwestycyjnych lub gwarancje kredytowe udzielone inwestorom lub funduszom w związku z planowanymi inwestycjami o podwyższonym ryzyku(30);
e) "ulgi podatkowe" dla inwestorów podejmujących inwestycje o podwyższonym stopniu ryzyka.
VII.2. Komisja nie zamierza posługiwać się kryteriami przedstawionymi w następnym punkcie przy podejmowaniu decyzji o dopuszczeniu działań, które umożliwiają uzyskanie kapitału przez przedsiębiorstwo wyłącznie w formie pożyczek i kredytów (łącznie z pożyczkami podporządkowanymi i "pożyczkami kapitałowymi") lub innych instrumentów, które zapewniają inwestorowi/kredytodawcy minimalną stopę zwrotu, czy to za pośrednictwem funduszy, czy w inny sposób. Kapitał dostarczany w taki sposób nie jest "kapitałem podwyższonego ryzyka" (risk capital) według definicji zawartej w przypisie 1, i Komisja uważa istniejące przepisy, dotyczące zwłaszcza zasad obliczania elementu pomocowego oraz kosztów kwalifikowanych, za wystarczające do oceny takich działań.
VII.3. Komisja nie zamierza posługiwać się kryteriami przedstawionymi w następnym punkcie przy podejmowaniu decyzji o dopuszczeniu działań doraźnych, zasilających kapitałowo poszczególne przedsiębiorstwa.
VIII. Kryteria oceny dopuszczalności
VIII.1. Jak już wyjaśniono w punkcie VI, kryteria te wyrażone są w postaci "elementów pozytywnych i negatywnych". Nie wszystkie elementy mają jednakową wagę i w poniższym zestawieniu najważniejsze z nich są wymienione na początku. Żaden pojedynczy element nie ma decydującego znaczenia ani też żaden ich zestaw nie może być uważany za wystarczający do oceny dopuszczalności pomocy. W niektórych przypadkach zakres ich stosowania oraz waga mogą zależeć od formy działania. Dokonując oceny, Komisja bierze pod uwagę specyfikę regionalną danego działania, uwzględniając również ogólne kryteria proporcjonalności.
Proponowane działania ocenia się na każdym poziomie. W przypadkach gdy zasilenie przedsiębiorstwa kapitałem wysokiego ryzyka wiąże się z kosztami kwalifikującymi się do objęcia pomocą na podstawie istniejących zasad ramowych lub wytycznych, taki instrument prawny może być stosowany jako alternatywa wobec poniżej przedstawionych zasad oceny pomocy udzielanej przedsiębiorstwu zgodnie z ust. II.3 i V.2. Jednak jeśli proponowane działanie obejmuje udzielenie pomocy również na poziomie inwestorów, pomoc taka wymaga oceny zgodnie z poniższymi zasadami.
VIII.2. Jeśli nie zostały przekroczone limity transakcji określone w ust. VI.5 oraz kiedy tylko inwestorzy (lub instrument inwestycyjny) są beneficjentami pomocy państwa w ramach danego działania, pomoc państwa jest dopuszczalna, o ile jest ona proporcjonalna do niekorzystnego oddziaływania kosztów, które mają być pokryte, jak np. wyższe koszty analiz i zarządzania małymi przedsięwzięciami inwestycyjnymi. Przy dokonywaniu tej oceny stosuje się postanowienia zawarte poniżej w ust. VIII.3.
Komisja wymaga udokumentowania zawodności rynku w przypadku przekroczenia limitów wielkości transakcji określonych w ust. VI.5.
VIII.3. Po stwierdzeniu istnienia zawodności rynku Komisja bada następujące elementy w ramach oceny działania z wykorzystaniem kapitału podwyższonego ryzyka na podstawie przepisów Traktatu dotyczących pomocy państwa:
Ograniczenie inwestycji lub też większości inwestowanych funduszy:
i) w przypadku małych(31) lub nawet mikroprzedsiębiorstw; i/lub
ii) w przypadku przedsiębiorstw średniej wielkości na etapie rozpoczynania działalności lub na jej wczesnych etapach(32), lub na obszarach wsparcia;
uważa się za pozytywny element. Dostęp przedsiębiorstw średniej wielkości do środków finansowych po fazie rozpoczynania działalności lub jej wczesnych etapów powinien być ograniczony limitem ogólnej wielkości finansowania jednego przedsiębiorstwa w ramach danego działania. Ograniczenie wielkości transakcji (poniżej 500 tys. EUR lub 750 tys. EUR w regionach kwalifikujących się do objęcia pomocą na podstawie art. 87 ust. 3 lit. c) lub 1 miliona EUR w regionach kwalifikujących się do objęcia pomocą na podstawie art. 87 ust. 3 lit. a) lub do określonego poziomu udokumentowanego przypadku zawodności rynku również uważa się za pozytywny element.
Działania powinny koncentrować się na zawodności rynku kapitału podwyższonego ryzyka. Jeśli proponowane działanie polega na finansowaniu przedsiębiorstw głównie w formie kapitałowej lub quasi-kapitałowej, uważa się to za element pozytywny. W przypadku gdy działania polegają na udostępnieniu znacznych środków finansowych w innych formach lub nie wykazują istotnego oddziaływania motywacyjnego (tzn. w przypadku wspierania inwestycji podwyższonego ryzyka, które zostałyby podjęte nawet w razie braku takiego działania), fakt ten jest oceniany negatywnie. Taka sytuacja może wystąpić w przypadku działań polegających na dalszym finansowaniu przedsiębiorstwa, które już raz zostało zasilone kapitałowo ze środków pomocowych.
Decyzje inwestycyjne powinny opierać się na zamiarze osiągnięcia zysku. Istnienie związku między efektywnością inwestycji i wynagrodzeniem osób odpowiedzialnych za podejmowanie decyzji inwestycyjnych jest elementem pozytywnym. Ten warunek spełniają:
i) działania, w których ramach cały kapitał zainwestowany w przedsiębiorstwa pochodzi od inwestorów rynkowych, którzy również podejmują decyzję inwestycyjną, zaś pomoc ma jedynie motywować ich do tego; oraz
ii) inne działania ze znacznym udziałem kapitału pochodzącego od inwestorów rynkowych, inwestowanego na zasadach komercyjnych (tzn. wyłącznie dla zysku) bezpośrednio lub pośrednio(33) w kapitał własny przedsiębiorstw.
W przypadku funduszy oraz ponieważ każde działanie analizuje się merytorycznie i inne aspekty mają wpływ na ocenę Komisji, wniesienie co najmniej 50 % kapitału do funduszu (lub 30 % na obszarach wsparcia) uważa się za "znaczne zaangażowanie". Kolejnymi pozytywnymi elementami są:
i) istnienie umowy między profesjonalną firmą zarządzającą funduszem i jego uczestnikami, zgodnie z którą wynagrodzenie zarządzających jest związane z wynikami, oraz określającej cele funduszu i proponowane terminy inwestycji;
ii) udział inwestorów rynkowych w podejmowaniu decyzji; oraz
iii) stosowanie zasad najlepszej praktyki i nadzorowanie funduszy przez organy regulacyjne.
W przypadku braku takiego elementu wskazującego, że decyzje inwestycyjne będą podejmowane na zasadach komercyjnych, fakt ten ocenia się negatywnie. Sytuacja taka ma miejsce w przypadku działań, których skala jest na tyle mała, że obejmują tylko kilka projektów, które nie są ekonomicznie efektywne, lub też w przypadku działań podejmowanych wyłącznie lub głównie w celu sfinansowania określonego przedsięwzięcia znanego już wcześniej.
Stopień naruszenia zasad konkurencji między inwestorami oraz między funduszami inwestycyjnymi powinien być ograniczony do minimum. Komisja uważa za element pozytywny ogłoszenie przetargu prowadzącego do przyznania "preferencyjnych warunków" dla inwestorów lub też umożliwienie innym inwestorom korzystania z takich warunków. Taka możliwość może zostać stworzona poprzez publiczne zaproszenie inwestorów z chwilą uruchomienia funduszu inwestycyjnego lub też w formie programu (np. programu gwarancji), otwartego dla chętnych przez dłuższy okres. Sposób realizacji tego pozytywnego elementu siłą rzeczy zależy od formy proponowanego działania. Jednak brak możliwości kontroli, zapobiegającej nadmiernemu wynagradzaniu inwestorów lub działanie, w którego przypadku ryzyko strat ponosi wyłącznie sektor publiczny i/lub inwestorzy ci uzyskują korzyści w nieskrępowany sposób, uważa się za element negatywny.
Specjalizacja branżowa. Ponieważ wiele funduszy sektora prywatnego specjalizuje się w konkretnych innowacyjnych technologiach lub nawet branżach (jak ochrona zdrowia, informatyka, kultura), Komisja może zaakceptować specjalizację branżową, jeśli znajduje ona uzasadnienie ekonomiczne i społeczne. Jednak zgodnie z konsekwentnie realizowaną przez Komisję polityką odchodzenia od branżowej pomocy państwa, zwłaszcza w odniesieniu do branż znajdujących się w trudnej sytuacji, charakteryzujących się nadwyżkami mocy, podejmowane działania powinny wykluczać udzielanie pomocy przedsiębiorstwom przemysłu stoczniowego, stalowego i węglowego.
Inwestycje oparte na biznesplanie. Istnienie biznesplanu dla każdej inwestycji, zawierającego dane dotyczące produktu, sprzedaży i rentowności oraz z góry zakładającego efektywność ekonomiczną przedsięwzięcia jest standardową praktyką w profesjonalnym zarządzaniu funduszami i ocenia się je pozytywnie. Działania niezakładające mechanizmów odchodzenia od bezpośredniego lub pośredniego zaangażowania państwa w poszczególne przedsiębiorstwa ocenia się negatywnie.
Unikanie kumulacji pomocy państwa udzielanej temu samemu przedsiębiorstwu. W przypadku gdy proponowane działanie przewiduje udzielenie pomocy przedsiębiorstwom będącym przedmiotem inwestycji, Komisja może żądać od Państwa Członkowskiego zobowiązania do dokonywania oceny i ustalania limitów pomocy państwa udzielanej przedsiębiorstwom, finansowanych z wykorzystaniem kapitału podwyższonego ryzyka, co również dotyczy zatwierdzonych programów. W przypadku takich działań oraz o ile Państwo Członkowskie nie zobowiąże się, że przedsiębiorstwa te nie otrzymają żadnej innej pomocy państwa poza pomocą de minimis, Państwo Członkowskie powinno przedstawić Komisji do analizy i zatwierdzenia odpowiednią ocenę elementu pomocowego proponowanego działania, które stanowi podstawę stosowania zasad dotyczących kumulacji. Jeśli kapitał uzyskany przez przedsiębiorstwo w efekcie działania z wykorzystaniem kapitału podwyższonego ryzyka jest wykorzystywany do sfinansowania początkowych nakładów inwestycyjnych, koszów prac badawczo-rozwojowych lub innych kosztów kwalifikujących się do objęcia pomocą w ramach innych systemów, Państwo Członkowskie powinno uwzględnić element pomocowy zawarty w działaniu z wykorzystaniem kapitału podwyższonego ryzyka przy stosowaniu odpowiednich limitów pomocy.
IX. Uwagi końcowe
Komisja zamierza stosować zasady określone w niniejszym komunikacie przez pięć lat. Jednak ponieważ podejście przyjęte w tym komunikacie oznacza odejście od poprzednich metod kontroli pomocy państwa, oraz ponieważ dotyczy on dziedziny gospodarki Wspólnoty, w której następuje szybki rozwój, Komisja zastrzega sobie prawo do zmiany podejścia na podstawie zdobywanego doświadczenia. Jeśli okaże się to pomocne, Komisja może również przedstawić dalsze wyjaśnienia dotyczące jej podejścia do określonych zagadnień.
______
(1) Komisja zdefiniowała kapitał podwyższonego ryzyka (risk capital) w opracowaniu z roku 1998, zatytułowanym "Risk capital: a key to job creation in the European Union" [Kapitał podwyższonego ryzyka: klucz do tworzenia miejsc pracy w Unii Europejskiej] (SEC(1998) 552 wersja ostateczna, 31 marca 1998 r.), jako finansowanie kapitału własnego spółek w fazie rozruchu i rozwoju, i termin ten występuje w niniejszym dokumencie w tym właśnie znaczeniu. Pokrewny termin "venture capital" odnosi się w zasadzie do kapitału wysokiego ryzyka pochodzącego z funduszy inwestycyjnych utworzonych w tym celu (venture capital funds). Fundusze takie często składają się z kapitału akcyjnego, kapitału typu mezzanine [na sfinansowanie pośrednich etapów rozwoju spółki przed jej wejściem na rynek] i pożyczek podporządkowanych, zaś termin "venture capital" odnosi się do wszystkich tych środków kapitałowych łącznie.
(2) "Economic reform: report on the functioning of Community product and capital markets" [Reforma gospodarcza: raport na temat funkcjonowania wspólnotowych rynków produktowych i kapitałowych], KOM(1999) 10, 10 stycznia 1999.
(3) "Risk capital, a key to job creation in the European Union" [Kapitał podwyższonego ryzyka - klucz do tworzenia miejsc pracy w Unii Europejskiej], SEC(1998) 552 wersja ostateczna, 31 marca 1998.
(4) Raport z realizacji planu działania na rzecz kapitału wspólnego ryzyka, KOM(2000) 658 wersja ostateczna, 18 października 2000, ust. 3.4.
(5) Podczas gdy artykuły Traktatu dotyczące pomocy państwa dotyczą tylko działań na szczeblu krajowym (lub niższym), spójność polityki wymaga, aby działania podejmowane na szczeblu Wspólnoty nie kolidowały z zasadami pomocy państwa.
(6) Dz.U. C 288 z 9.10.1999, str. 2.
(7) Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich stwierdził, że art. 87 nie rozróżnia form interwencji państwa poprzez określenie ich powodów lub celów, lecz definiuje je na podstawie ich efektów. Włochy kontra Komisja, sprawa 173-73 [1974] ECR 709.
(8) Decyzja z dnia 4 października 2000 r. w sprawie N 172/2000 (Irlandia) Program funduszy na uruchomienie działalności i podwyższonego ryzyka (Dz.U. C 37 z 3.2.2001, str. 48).
(9) Taka sytuacja może wystąpić np. w przypadku środka podatkowego wspierającego inwestowanie w określonego rodzaju instrument finansowy.
(10) Patrz np. orzeczenie Trybunału z 19 września 2000 r. w sprawie C-156/98 - Niemcy kontra Komisja (dotychczas nieopublikowane).
(11) W związku z tym Trybunał Sprawiedliwości stwierdził, że:
"W przypadku programu pomocy Komisja może ograniczyć się do zbadania specyfiki danego programu w celu ustalenia czy ze względu na dużą wielkość lub udział pomocy charakter inwestycji, na które pomoc jest udzielana, oraz inne warunki programu, daje ona odbiorcom istotne korzyści w stosunku do ich konkurentów oraz może działać na korzyść przedsiębiorstw zaangażowanych w obrót handlowy między Państwami Członkowskimi". Sprawa 248/84 - Niemcy kontra Komisja [1987] ECR 4013, ust. 18 (fragmenty zaznaczono dla potrzeb niniejszego dokumentu).
(12) Biuletyn WE 9-1984, przedruk w opracowaniu "Prawo konkurencji we Wspólnotach Europejskich", tom IIA, str. 133.
(13) Dz.U. C 384 z 10.12.1998, str. 3.
(14) Dz.U. C 71 z 11.3.2000, str. 14. Należy jednak zauważyć, że w przypadku gwarancji udzielonych przez państwo na inwestycje z wykorzystaniem kapitału podwyższonego ryzyka istnieje większe prawdopodobieństw wystąpienia elementu pomocy dla inwestora niż w przypadku tradycyjnych poręczeń kredytów, które stanowią pomoc raczej dla kredytobiorcy niż dla kredytodawcy.
(15) Sytuacja taka może mieć miejsce w przypadku działań polegających na finansowaniu inwestorów w zakresie inwestowania w takie udziały kapitałowe, w przypadku gdy finansowanie to odbywa się na warunkach korzystniejszych od oferowanych na rynku.
(16) Np. decyzja Komisji 98/746/WE (Dz.U. L 212 z 30.7.1998, str. 50). Ten przypadek był przedmiotem orzeczenia Trybunału w sprawie C-156/98, o której mowa w przypisie 10.
(17) Patrz przypis 16.
(18) Np. decyzja w sprawie N 705/99, United Kingdom High Technology Fund.
(19)Decyzja 2001/406/WE w sprawie C 46/2000, Viridian Growth Fund (Irlandia Północna): Dz.U. L 144 z 30.5.2001, str. 23.
(20) Dz.U. L 10 z 13.1.2001, str. 30.
(21)Wytyczne dotyczące krajowej pomocy regionalnej (Dz.U. C 74 z 10.3.1998, str. 9) oraz rozporządzenie Komisji (WE) nr 70/2001 z dnia 12 stycznia 2001 w sprawie stosowania art. 87 i 88 TWE w odniesieniu do pomocy państwa dla małych i średnich przedsiębiorstw (Dz.U. L 10 z 13.1.2001, str. 33).
(22) Fakt uznania określonego celu na szczeblu wspólnotowym za pożądany nie wystarcza sam w sobie, by stanowić uzasadnienie dla pomocy państwa proponowanej w ramach realizacji tego celu. Należy zauważyć, że wnioski z posiedzenia Rady Europejskiej w Lizbonie zawierają zalecenie ograniczenia pomocy państwa i zwiększenia udziału kapitału podwyższonego ryzyka.
(23) Np. (Dz.U. C 74 z 10.3.1998, str. 19 oraz Dz.U. C 68 z 6.3.1996, str. 6).
(24) Może to być m.in. metoda oparta na kosztach udzielenia określonej gwarancji. Patrz decyzja z dnia 28 lutego 2001 w sprawie N 551/2000 (Niemcy): BTU - Beteiligungskapital für kleine Technologieunternehmen (Dz.U. C 117 z 21.4.2001, str. 14 i str. 17).
(25) Patrz rozporządzenie Komisji (WE) nr 70/2001.
(26) Raport z realizacji planu działania na rzecz kapitału podwyższonego ryzyka, KOM(2000) 658 wersja ostateczna, 18 października 2000 r., punkt 3.
(27) Oddzielne przypadki zasilenia kapitałowego przed upływem sześciu miesięcy od poprzedniego uważane byłyby za część tej samej transzy, podobnie jak różne inne przypadki zasilenia kapitałowego, dokonywane nawet w dłuższym okresie, odnośnie do którego podejmowane jest zobowiązanie w ramach jednej transakcji,
(28) Tzn. w drodze rozporządzenia przyjętego na podstawie rozporządzenia Rady nr 994/98 z 7 maja 1998 r. w sprawie stosowania art. 92 i 93 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską w odniesieniu do niektórych kategorii horyzontalnej pomocy państwa (Dz.U. L 142 z 14.5.1998, str. 1).
(29) Dz.U. L 83 z 27.3.1999, str. 1).
(30) Ten drugi wariant jest formą interwencji stosowaną przez US Small Business Administration, wspierającą fundusze inwestycyjne sektora małych przedsiębiorstw.
(31) Zgodnie z obowiązującą we Wspólnocie definicją zawartą w zaleceniu Komisji 96/280/WE (Dz.U. L 107 z 30.4.1996, str. 4).
(32) European Venture Capital Association określa finansowanie przedsiębiorstw rozpoczynających działalność jako "środki finansowe przekazywane spółkom z przeznaczeniem na opracowywanie produktów i początkowe fazy marketingu. Spółki mogą być aktualnie w trakcie powstawania, lub też mogą już prowadzić działalność przez krótki czas, nie prowadząc jednak dotychczas sprzedaży swoich produktów na rynku", zaś finansowanie ich na wczesnych etapach działalności jako "finansowanie spółek, które są nadal w fazie badań i opracowywania produktów lub które zakończyły etap opracowywania produktów i potrzebują dodatkowych środków finansowych na uruchomienie produkcji i sprzedaży rynkowej. Nie mogą jeszcze generować zysków."
(33) "Pośrednio" oznacza inwestowanie za pośrednictwem funduszy lub innych instrumentów inwestycyjnych.
