W 2013 roku kierujący samochodem przy cofaniu nie ustąpił pierwszeństwa przejazdu powodowi, który kierował motorowerem. W następstwie tego wypadku powód doznał licznych i poważnych obrażeń. Sprawca wypadku został prawomocnie skazany za czyn z art. 177 § 1 k.k. Powód wezwał ubezpieczyciela do wypłaty zadośćuczynienia w kwocie 200 tys. zł. W toku postępowania likwidacyjnego pozwana spółka akcyjna określiła rozmiar uszczerbku na zdrowiu powoda na 12 procent i przyznała powodowi kwotę 18 tys. zł tytułem zadośćuczynienia oraz 580,59 zł tytułem odszkodowania.

Sąd okręgowy zasądził od pozwanej na rzecz powoda dodatkowo kwotę 160 tys. zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie, a także ustalił odpowiedzialność pozwanej za przyszłe następstwa wypadku, natomiast w pozostałej części powództwo oddalił. Jedynie posiłkowo, w celu pewnego zobrazowania sytuacji, sąd wykorzystał informację podaną przez biegłych, że uraz powoda skutkowałby trwałym uszczerbkiem w rozmiarze 67 procent, gdyby zdarzenie podlegało ocenie na podstawie przepisów o wypadkach przy pracy. Powód jednakże nie uległ wypadkowi w takich warunkach. Bez wyrażania tego rodzaju wartości oczywiste było jednak, że uszczerbek powoda na zdrowiu był znaczny i nieodwracalny.

Procentowy uszczerbek na zdrowiu a rozmiar krzywdy

W apelacji powód wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w części oddalającej powództwo przez zasądzenie z tego tytułu dalszej kwoty 122 tys. zł z ustawowymi odsetkami. Zarzucił między innymi naruszenie przepisów postępowania przez ustalenie, że powód doznał trwałego uszczerbku na zdrowiu w rozmiarze 67 procent, podczas gdy z materiału dowodowego wynikało, że jest to co najmniej 87 procent. Sąd Apelacyjny w Katowicach tę apelację oddalił. Uznał wbrew wywodowi skarżącego, że do odmiennej oceny rozmiaru krzywdy powoda nie prowadzi błąd sądu pierwszej instancji w określeniu procentowego wyrażenia rozmiaru trwałego uszczerbku na zdrowiu powoda.

 [-OFERTA_HTML-]

 

Ustawodawca nie bez przyczyny nie określił w art. 445 § 1 k.c. okoliczności, jakimi sąd ma się kierować przy ustalaniu odpowiedniej sumy tytułem pieniężnego zadośćuczynienia. Kryterium, do którego powód się odwołał, może być brane pod uwagę z dużą ostrożnością, z uwzględnieniem okoliczności sprawy i wyłącznie pomocniczo, jako jedno z wielu kryteriów i w dodatku nie najważniejsze.

Nieprawidłowa praktyka ubezpieczycieli

Sąd Apelacyjny stwierdził, że nieprawidłowa jest praktyka niejednokrotnie przyjmowana przez ubezpieczycieli, do której odwołał się powód. Polega ona na tym, że ubezpieczyciele w ten sposób ustalają zadośćuczynienie pieniężne, że określają procentowo trwały uszczerbek na zdrowiu danego poszkodowanego, który następnie mnożą przez daną sumą pieniężną (bez żadnego uzasadnienia uznawaną przez nich za przyjmowaną przez sądy jako mająca odpowiadać abstrakcyjnie ujmowanemu 1 procentowi uszczerbku na zdrowiu osoby poszkodowanej). Tego rodzaju postępowanie nie uwzględnia indywidualnych okoliczności poszczególnych spraw. Łatwo można przecież wyobrazić sobie sytuację, w której osoba poszkodowana doznała jedynie kilkuprocentowego uszczerbku na zdrowiu, a mimo to jej krzywda jest ogromna. Nie jest też trudno wyobrazić sobie sytuację, w której procentowo wyrażony uszczerbek na zdrowiu jest znacznie większy niż w poprzednim przykładzie, choćby kilkudziesięcioprocentowy, podczas gdy krzywda poszkodowanego jest mniejsza niż w pierwszej sytuacji.

Blizny na odsłoniętych częściach ciała a cierpienia psychiczne

Nawet przy uszczerbku o takiej samej procentowo wyrażonej wartości krzywda może być znacząco odmienna, zależnie od pozostałych okoliczności sprawy. Przykładowo, blizny na odsłoniętych częściach ciała odbierane są jako wywołujące większe cierpienia psychiczne, których rozmiar ponadto może być uzależniony od indywidualnej sytuacji danej osoby, zróżnicowanej ze względu na wiek, płeć czy stan cywilny, co może się przecież wiązać choćby z poszukiwaniem partnera życiowego, na które wpływ może mieć oszpecenie. Wpływ na rozmiar cierpień psychicznych może mieć także poczucie wstydu wywołane wyglądem, niepozostające w związku przyczynowym z wiekiem.

Dolegliwości bólowe, leczenie i rehabilitacja

Procentowy uszczerbek na zdrowiu nie odzwierciedla też poziomu dolegliwości bólowych. Podobnie jest z czasem leczenia uszkodzeń ciała czy rozstroju zdrowia, dolegliwością samego procesu leczenia, jego długotrwałością, potrzebą często żmudnej, bolesnej i długotrwałej rehabilitacji czy następstwami w codziennym funkcjonowaniu człowieka. Dotyczy to też poziomu samego bólu odczuwanego w efekcie następstw uszkodzenia ciała czy uszczerbku na zdrowiu, a także w wyniku procesu ich leczenia czy rehabilitacji. W grę wchodzić może również przewidywana konieczność dalszej hospitalizacji. Powołane przykłady wskazują na niewielkie znaczenie samego procentowego wyrażenia uszczerbku na zdrowiu poszkodowanego dla ustalenia krzywdy, jakiej doznał w wyniku czynu niedozwolonego.

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 27.01.2017 r., sygn. akt V ACa 399/16, LEX nr 2233009.