Pytanie pochodzi z publikacji Serwis Prawo i Zdrowie

Kto ma obowiązek wykonać badania podstawowe (np. grupa krwi, morfologia, mocznik, glikemia, transaminazy, kreatynina, badanie ogólne moczu, USG jamy brzusznej ze szczególną oceną funkcji nerek) do badania kwalifikacyjnego dla żywych dawców narządów?

Jak wiadomo lekarz podstawowej opieki zdrowotnej wykonuje w ramach porady lekarskiej tylko badania diagnostyczne, które konieczne są dla postawienia diagnozy lub kontynuacji prowadzonego w ramach podstawowej opieki zdrowotnej procesu leczenia.

Czy zgodnie z ogólnymi warunkami umów powinna je wykonać poradnia specjalistyczna, czy szpital?

W przypadku gdy świadczeniobiorca objęty leczeniem specjalistycznym wymaga wykonania niezbędnych dla prawidłowego leczenia dodatkowych badań diagnostycznych, pozostających w związku z prowadzonym leczeniem, skierowania na te badania wystawia i pokrywa koszty ich wykonania świadczeniodawca udzielający świadczeń ambulatoryjnej opieki specjalistycznej. Dotyczy to również lekarza, o którym mowa w art. 57 ust. 2 pkt 1-6 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. W przypadku zakwalifikowania świadczeniobiorcy do leczenia szpitalnego, a w szczególności do planowego leczenia operacyjnego, szpital wykonuje konieczne dla leczenia szpitalnego badania diagnostyczne i konsultacje.

Odpowiedź:

Zgodnie z przepisem § 12 ust. 7 Ogólnych warunków umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, stanowiących załącznik do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 6 maja 2008 r. w sprawie ogólnych warunków umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 81, poz. 484) - dalej r.o.w.u., w przypadku gdy świadczeniobiorca objęty leczeniem specjalistycznym wymaga wykonania niezbędnych dla prawidłowego leczenia dodatkowych badań diagnostycznych, pozostających w związku z prowadzonym leczeniem, skierowania na te badania wystawia i pokrywa koszty ich wykonania świadczeniodawca udzielający świadczeń ambulatoryjnej opieki specjalistycznej. Jak stanowi zaś § 12 ust. 8 r.o.w.u., w przypadku zakwalifikowania świadczeniobiorcy do leczenia szpitalnego, a w szczególności do planowego leczenia operacyjnego, szpital wykonuje konieczne dla leczenia szpitalnego badania diagnostyczne i konsultacje.

Co istotne, już sama literalna wykładnia przepisu § 12 r.o.w.u. wskazuje, iż świadczeniodawca udzielający świadczeń ambulatoryjnej opieki specjalistycznej zobowiązany jest do wykonywania dodatkowych badań diagnostycznych wtedy tylko, gdy badania te konieczne są dla prawidłowego leczenia specjalistycznego. Co oczywiste, warunku „leczenia specjalistycznego” nie będzie spełniać kwalifikowanie kandydata na dawcę komórek, tkanek lub narządu. Jako, że sama procedura pobrania narządu odbywa się w warunkach szpitalnych, za słuszne uznać należy stanowisko, zgodnie z którym niezbędne dla kwalifikacji badania diagnostyczne winny być wykonane przez szpital prowadzący leczenie. Prawidłowość takiego założenia potwierdza zresztą treść załącznika nr 1c do zarządzenia Nr Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia z dnia 19 grudnia 2013 r. w sprawie określenia warunków zawierania i realizacji umów w rodzaju: leczenie szpitalne 89/2013/DSOZ - „Katalog świadczeń do sumowania”, który wyodrębnia wśród świadczeń szpitalnych właśnie świadczenie „diagnostyki potencjalnego dawcy narządów bez pobrania”. Zgodnie zaś z opisem świadczenia, obejmuje ono wszystkie czynności określone w art 3 ust 3 pkt 1-7 ustawy z dnia 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 793) - dalej u.p.p.p., a więc również kwalifikację potencjalnego dawcy.

Uzasadnienie:

Zgodnie z przepisem art. 3 ust. 1 u.p.p.p., za pobrane od dawcy komórki, tkanki lub narządy nie można żądać ani przyjmować zapłaty, innej korzyści majątkowej lub korzyści osobistej. Co istotne również, jak stanowi art. 3 ust. 2-3 u.p.p.p., zwrot kosztów pobrania, przechowywania, przetwarzania, sterylizacji, dystrybucji i przeszczepiania komórek, tkanek lub narządów pobranych od dawcy nie jest zapłatą i nie stanowi korzyści majątkowej lub osobistej, przy czym do kosztów pobrania komórek, tkanek i narządów zalicza się koszty koordynacji pobrania, koszty badań i wydania na ich podstawie opinii lekarskich, koszty identyfikacji potencjalnego dawcy, koszty kwalifikacji potencjalnego dawcy, koszty komisyjnego stwierdzenia trwałego nieodwracalnego ustania czynności mózgu, koszty hospitalizacji potencjalnego dawcy, od stwierdzenia trwałego nieodwracalnego ustania czynności mózgu do pobrania narządu, wraz z czynnościami polegającymi na podtrzymywaniu czynności narządów, koszty badań laboratoryjnych przed pobraniem komórek, tkanek lub narządów, koszty badań kwalifikujących narządy do przeszczepienia, po pobraniu od dawcy, koszty zabiegu pobrania komórek lub tkanek, koszty badań kwalifikujących komórki lub tkanki do przeszczepienia, po pobraniu od dawcy oraz koszty zabiegu pobrania narządów z uwzględnieniem kosztów ponoszonych przez podmiot leczniczy. Jak stanowi z kolei przepis art. 3 ust. 12 u.p.p.p., zwrotu podmiotowi leczniczemu kosztów w szczególności badań i wydania na ich podstawie opinii lekarskich oraz kwalifikacji potencjalnego dawcy, dokonuje Narodowy Fundusz Zdrowia w ramach umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej zawartej na podstawie przepisów o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.

W tym miejscu wskazać również należy, iż wymagania zdrowotne, jakim powinien odpowiadać kandydat na dawcę, wykaz badań lekarskich i pomocniczych badań diagnostycznych, jakim powinien podlegać kandydat na dawcę komórek, tkanek lub narządu oraz przeciwwskazania do oddania komórek, tkanek lub narządu, określone zostały przepisami rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 25 kwietnia 2006 r. w sprawie wymagań dla kandydata na dawcę komórek, tkanek lub narządu (Dz. U. z 2006 r., Nr 79, poz. 556) - dalej r.w.k.d.k. I tak, jak stanowi przepis § 2 r.w.k.d.k., kandydat na dawcę komórek, tkanek lub narządu, powinien spełniać wymagania zdrowotne pozwalające na ustalenie, że pobranie i przeszczepienie komórek, tkanek lub narządu nie spowoduje u niego lub biorców następstw zagrażających życiu i zdrowiu. Zgodnie zaś z normą wyrażoną w § 3 ust. 1 r.w.k.d.k., orzeczenie o stanie zdrowia kandydata wydaje lekarz kwalifikujący kandydata po przeprowadzeniu badania lekarskiego, które obejmuje wywiad lekarski oraz badanie przedmiotowe uwzględniające również wyniki pomocniczych badań diagnostycznych. Podkreślenia wymaga, iż po myśli § 4 r.w.k.d.k., kandydatowi wykonuje się następujące pomocnicze badania diagnostyczne: badania krwi (badanie morfologii krwi obwodowej z oceną rozmazu krwinek białych, opadanie krwinek (OB), badania biochemiczne z uwzględnieniem poziomu sodu, potasu, glukozy, bilirubiny, kreatyniny, aktywności aminotransferaz alaninowej i asparaginianowej oraz białka ostrej fazy C (CRP)), badanie ogólne moczu oraz badanie ultrasonograficzne nerek lub wątroby oraz inne badania diagnostyczne niezbędne dla określenia aktualnego stanu zdrowia oraz określające stan czynnościowy komórek, tkanek lub narządu przeznaczonych do pobrania.

Dokonując próby ustalenia lekarza zobowiązanego do wykonania badania kwalifikacyjnego kandydata na dawcę komórek, tkanek lub narządu podkreślić należy, iż zgodnie z przepisem § 12 ust. 7 r.o.w.u., w przypadku gdy świadczeniobiorca objęty leczeniem specjalistycznym wymaga wykonania niezbędnych dla prawidłowego leczenia dodatkowych badań diagnostycznych, pozostających w związku z prowadzonym leczeniem, skierowania na te badania wystawia i pokrywa koszty ich wykonania świadczeniodawca udzielający świadczeń ambulatoryjnej opieki specjalistycznej. Jak stanowi zaś § 12 ust. 8 r.o.w.u., w przypadku zakwalifikowania świadczeniobiorcy do leczenia szpitalnego, a w szczególności do planowego leczenia operacyjnego, szpital wykonuje konieczne dla leczenia szpitalnego badania diagnostyczne i konsultacje. Już sama literalna wykładnia przepisu § 12 r.o.w.u. wskazuje, iż świadczeniodawca udzielający świadczeń ambulatoryjnej opieki specjalistycznej zobowiązany jest do wykonywania dodatkowych badań diagnostycznych wtedy tylko, gdy badania te konieczne są dla prawidłowego leczenia specjalistycznego. Co oczywiste, warunku „leczenia specjalistycznego” nie będzie spełniać kwalifikowanie kandydata na dawcę komórek, tkanek lub narządu. Jako, że sama procedura pobrania narządu odbywa się w warunkach szpitalnych, za słuszne uznać należy stanowisko, zgodnie z którym niezbędne dla kwalifikacji badania diagnostyczne winny być wykonane przez szpital prowadzący leczenie. Prawidłowość takiego założenia potwierdza zresztą treść załącznika nr 1c do zarządzenia Nr 89/2013/DSOZ - „Katalog świadczeń do sumowania”, który wyodrębnia wśród świadczeń szpitalnych właśnie świadczenie „diagnostyki potencjalnego dawcy narządów bez pobrania”. Zgodnie zaś z opisem świadczenia, obejmuje ono wszystkie czynności określone w art 3 ust 3 pkt 1-7 u.p.p.p.

Artur Paszkowski, autor współpracuje z Serwisem Prawo i Zdrowie

Odpowiedzi udzielono 24.11.2015 r.