Lewiatan przypomina, że całkowity zakaz reklamy działalności aptek obwiązuje w Polsce od 1 stycznia 2012 roku. Został on wprowadzony do ustawy Prawo Farmaceutyczne na mocy art. 60 pkt 7 ustawy z 12 maja 2011 roku o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych (dalej ustawa refundacyjna). 

Zgodnie z obecnym brzmieniem art. 94 a ustawy zabroniona jest bardzo szeroko rozumiana reklama aptek i punktów aptecznych oraz ich działalności. Wprowadzenie zakazu nie było odpowiedzią na dostrzeżone przez ustawodawcę nieprawidłowości w funkcjonowaniu aptek lub prowadzonej przez nie działalności reklamowej. Projekt rządowy w ogóle nie regulował tej kwestii, a artykuł 94a został zmieniony dopiero na etapie prac podkomisji sejmowej. Poprawka do art. 94 a została przyjęta właściwie bez uzasadnienia.

- Mimo, że nie mogło budzić wątpliwości, że całkowity zakaz reklamy aptek będzie miał daleko idące konsekwencje gospodarcze i społeczne, po wprowadzaniu tej poprawki nie przeprowadzono także oceny skutków takiej regulacji - mówi Magdalen Piech, ekspertka Konfederacji Lewiatan. Zastrzeżenia co do tak szerokiego zakazu zgłaszało, oceniając zgodność nowelizacji z prawem Unii Europejskiej, Ministerstwo Spraw Zagranicznych. Za nieproporcjonalny i szkodliwy dla ochrony zdrowia i wolności gospodarczej uznało je także Ministerstwo Gospodarki.

Konfederacja Lewiatan od chwili przyjęcia tych zmian wskazywała na niezgodność tego zakazu z fundamentalnymi zasadami prowadzenia działalności gospodarczej oraz z podstawowymi swobodami rynku wewnętrznego Unii Europejskiej. Ponieważ działania na gruncie krajowym nie przyniosły rezultatu, w listopadzie 2013 roku Konfederacja Lewiatan skierowała do Komisji Europejskiej skargę indywidualną na zakaz reklamy aptek. 

W treści pisma skierowanego do Komisji Europejskiej wskazywano między innymi na niezgodność art. 94a ust. 1 Ustawy z zasadą swobody przepływu towarów (ograniczenie równoważne do ograniczeń ilościowych w rozumieniu art. 34 TFUE) oraz z zasadą swobody prowadzenia działalności gospodarczej (utrudnianie dostępu przedsiębiorcom z innych krajów UE do rynku polskiego). Podnoszono także, że absolutny zakaz reklamowy nie może być uznany za usprawiedliwiony. W szczególności, że trudno jest wskazać przekonujące argumenty, które pozwoliłyby uzasadnić ten zakaz ochroną zdrowia publicznego. 

Ministerstwo Zdrowia wprowadziło zakaz reklamy tłumacząc się chęcią ograniczenia spożycia leków w Polsce. Jednocześnie w żaden sposób nie został dodatkowo uregulowany rynek reklamy produktów leczniczych i suplementów diety wyceniany na ponad 2,5 miliarda złotych. Dopuszczona jest również nieograniczona reklama sklepów spożywczych, w których ofercie znajdują się promocje niektórych leków. Wynika to z faktu, że kwestie reklamy produktów leczniczych jest już regulowana przepisami unijnymi i Polska nie może wprowadzić dalej idących regulacji reklamy produktów.

Po wstępnej analizie sprawy Komisja Europejska przyznała, że istnieje duże prawdopodobieństwo naruszenia przepisów UE przez art. 94 a Prawa farmaceutycznego. Tylko Polska spośród wszystkich krajów Unii Europejskiej wprowadziła całkowity zakaz reklamy aptek. Obecnie trwają rozmowy pomiędzy Komisją Europejską a polskim rządem w sprawie tego przepisu. Według posiadanych przez Konfederację informacji, w praktyce jedynym rozmówcą Komisji Europejskiej jest Ministerstwo Zdrowia.

Zdaniem Konfederacji Lewiatan nie zapewnia to wszechstronnej i obiektywnej oceny zasygnalizowanych wyżej kwestii.

 - Zakaz reklamy aptek ma bowiem istotny wymiar gospodarczy. Musi on być oceniany także pod kątem zgodności z przepisami dotyczącymi prowadzenia transgranicznej działalności gospodarczej, wpływu na rozwój rynku wewnętrznego i jednolitego rynku cyfrowego - podkreśla Magdalena Piech. W ocenie Lewiatana kluczowe jest, by w rozmowach tych aktywny udział - poza Ministerstwem Zdrowia - wzięły także Kancelaria Premiera, Ministerstwo Gospodarki i Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. Konieczne jest dokonanie przez te podmioty samodzielnej oceny artykułu 94a w ramach prowadzonego z Komisją dialogu - podkreśla Konfederacja.

Zmiana tych przepisów leży w interesie polskich pacjentów oraz Polski, która w razie niedokonania odpowiednich zmian ryzykuje postępowaniem przed Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej i karami za naruszenie unijnych przepisów.

Polska jest jedynym krajem w Unii Europejskiej, w którym zakazane jest prowadzenie jakichkolwiek programów obniżających odpłatność pacjenta za leki. Apteki nie mogą przystąpić do Karty Dużej Rodziny, zamknięte zostały programy z obniżkami dla seniorów, młodych matek, czy diabetyków. Zakazano prowadzenia w aptekach bezpłatnych badań poziomu cukru we krwi, badania ciśnienia, dermokonsultacji. Rygorystyczna wykładania sądów uznaje za reklamę każdą aktywność, która wyróżnia placówkę na tle konkurencji. Tym samym zakazano również informowania o obniżkach cen, rabatach, zakazano nawet publikacji niezależnych badań porównujących ceny w wybranych aptekach, informacji o możliwości dokonania płatności kartą, a nawet o tym, że personel przygranicznej apteki włada językiem litewskim.

Ostatnim negatywnym dla pacjentów efektem wprowadzenia zakazu reklamy jest zahamowanie rozwoju aptek internetowych. Zakaz wykorzystywania przez strony internetowe takich narzędzi jak pozycjonowanie w wyszukiwarkach, kampanie reklamowe i promocje w środowisku internetowym oznaczają w praktyce ich całkowitą wegetację.

- Jak pokazują badania, cztery lata po wprowadzeniu zakazu reklamy, na rynku pozbawionym konkurencji, napędzana reklamą producentów konsumpcja leków nieprzerwanie rośnie, podobnie jak ich ceny - mówi Marcin Piskorski, prezes Związku Pracodawców Aptecznych PharmaNET.

Praktyczne informacje o prawie farmaceutycznym, pomocne w zarządzaniu apteką zawiera produkt LEX Apteka. Z LEX Apteka można uzyskać stały dostęp do bazy  codziennie aktualizowanych aktów prawnych oraz kilkuset dokumentów autorskich związanych z problematyką farmaceutyczną, w tym między innymi komentarzy praktycznych, porad ekspertów oraz bieżących newsów z rynku farmaceutycznego. Produkt ogranicza ryzyko błędów oraz pomaga zaplanować strategię działania apteki.

Wypróbuj program i pobierz bezpłatną wersję testową – www.produkty.lex.pl/apteka