Zagadnienia wstępne

Kwestia związana z zastępstwem dyrektora szkoły na gruncie ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tekst jedn.: Dz.U. z 2004 r. Nr 256 poz. 2572 z późn. zm.) – dalej u.s.o., znalazła odzwierciedlenie w dwóch regulacjach prawnych – art. 36a ust. 5 u.s.o. oraz art. 39 ust. 7 u.s.o. Pierwsza z tych regulacji dotyczy sytuacji zastępowania dyrektora szkoły w okresie między zakończeniem kadencji a powierzeniem stanowiska dyrektora szkoły po przeprowadzonym konkursie. Druga z kolei dotyczy sytuacji nieobecności dyrektora szkoły w trakcie jego kadencji.

1. Zastępstwo dyrektora po upływie jego kadencji (powierzenie pełnienia obowiązków dyrektora)
Zgodnie z treścią art. 36a ust. 5 u.s.o. do czasu powierzenia stanowiska dyrektora kandydatowi wyłonionemu z konkursu (lub osobie wskazanej przez organ prowadzący w sytuacji niewyłonienia kandydata w konkursie) organ prowadzący może powierzyć pełnienie obowiązków dyrektora szkoły wicedyrektorowi, a w szkołach, w których nie ma wicedyrektora, nauczycielowi tej szkoły, jednak nie dłużej niż na okres 10 miesięcy.
Tak więc, obok czynności „powierzenia stanowiska" na gruncie ustawy systemowej funkcjonuje również możliwość „powierzenia pełnienia obowiązków dyrektora szkoły". Instytucja okresowego powierzenia pełnienia obowiązków w zastępstwie dyrektora szkoły jest wyjątkiem od ogólnej zasady, że funkcję dyrektora pełni wyłącznie osoba, której powierzono funkcję w trybie art. 36a ust. 1 lub ust. 4 u.s.o. Powierzenie pełnienia obowiązków dyrektora szkoły nie oznacza powierzenia pełnienia funkcji. Świadczy o tym wyjątkowy charakter takiego powierzenia oraz brak standardowego trybu postępowania, dotyczącego wyłonienia kandydata na stanowisko dyrektora szkoły.

Wyjątkowość tę podkreśla wyraźnie wskazany ustawą okres w jakim obowiązki dyrektora szkoły mogłyby być pełnione (10 miesięcy). Fakultatywność powierzenia świadczy o szczególnej, przejściowej sytuacji i nie da się z niego wyprowadzić uprawnienia do wyboru możliwości powierzenia obowiązków wicedyrektorowi szkoły lub jednemu z jej nauczycieli, jeśli wicedyrektor nie może tych obowiązków sprawować (podobnie: wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 29 stycznia 2008 r., IV SA/Wr 647/07, LEX nr 507849).
Z treści art. 36a ust. 5 u.s.o. w sposób niewątpliwy wynika, że nauczycielowi można powierzyć obowiązki dyrektora szkoły tylko wówczas, gdy w szkole nie ma stanowiska wicedyrektora. Jeśli stanowisko wicedyrektora zostało wyodrębnione w szkole, możliwość powierzenia obowiązków dyrektora szkoły nauczycielowi należy wykluczyć. Nie da się przy tym przyjąć, że gdy z określonych względów obowiązków dyrektora szkoły nie może pełnić wicedyrektor możliwość taka przechodzi niejako na jednego z nauczycieli szkoły najbardziej predysponowanego do tych czynności (podobnie: wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 29 stycznia 2008 r., IV SA/Wr 647/07, LEX nr 507849). Jeżeli więc istnieje sytuacja, kiedy tak dyrektor szkoły, jak i wicedyrektor (chociaż u.s.o. wyraźnie nie odnosi się do sytuacji zastępstwa wicedyrektora szkoły), nie mogą realizować obowiązków w ramach swej funkcji, przekazanie poparzenia pełnienia obowiązków nauczycielowi tej szkoły, musi się odbyć formalnie. Oznacza to, że każde okresowe powierzenie pełnienia obowiązków dyrektora nauczycielowi szkoły musi być ścisłe pod względem formalnoprawnym. W związku z tym organ prowadzący musi wyraźnie wskazać nauczyciela, który będzie zastępował dyrektora a także musi wskazać zakres takiego upoważnienia.

2. Zastępstwo dyrektora w trakcie jego kadencji
1) Zgodnie z treścią art. 39 ust. 7 u.s.o., w przypadku nieobecności dyrektora szkoły zastępuje go wicedyrektor, a w szkołach i placówkach, w których nie utworzono stanowiska wicedyrektora - inny nauczyciel tej szkoły lub placówki, wyznaczony przez organ prowadzący.
Ze względu na to, że u.s.o. nie wskazuje przyczyn nieobecności dyrektora szkoły, należy założyć, że normę tę trzeba interpretować szeroko. W związku z tym każda nieobecność dyrektora w szkole powodować będzie wytworzenie się stanu faktycznego umożliwiającego zastosowanie dyspozycji z art. 39 ust. 7 u.s.o. Przykładowo można wskazać, że takim powodem nieobecności może być urlop wypoczynkowy (lub inny), choroba lub inna nieobecność wskazana prawem (np. przyczyny zobowiązujące do zwolnienia pracownika od obowiązku pracy, określone treścią rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (Dz. U. Nr 60 poz. 281 z późn. zm.).