1. Uwagi ogólne

Uchwałą Rady Ministrów nr 68/2011 z dnia 25 maja 2011 r. przyjęto Rządowy program pomocy uczniom w 2011 r. pod nazwą „Wyprawka szkolna". Kompetencje Rady Ministrów do przyjmowania rządowych programów albo programów mających na celu:
1) wyrównywanie szans edukacyjnych dzieci i młodzieży oraz innych grup społecznych;
2) wspieranie powstawania i realizacji regionalnych lub lokalnych programów wyrównywania szans edukacyjnych dzieci i młodzieży, a także wspierania edukacji uzdolnionych dzieci i młodzieży, tworzonych przez jednostki samorządu terytorialnego lub organizacje, o których mowa w art. 3 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 234, poz. 1536 z późn. zm.) - dalej o.p.p.i.w.;
3) wspieranie powstawania i realizacji regionalnych lub lokalnych programów wyrównywania szans edukacyjnych dzieci i młodzieży, a także wspierania edukacji uzdolnionych dzieci i młodzieży, tworzonych przez jednostki samorządu terytorialnego lub organizacje, o których mowa w art. 3 ust. 2 i 3 o.p.p.i.w.;
4) wspomaganie tworzenia warunków do sprawowania profilaktycznej opieki zdrowotnej nad uczniami;
5) wspomaganie organów prowadzących szkoły lub placówki w zapewnieniu bezpiecznych warunków nauki, wychowania i opieki lub w podnoszeniu poziomu dyscypliny w szkołach lub placówkach;
6) rozwijanie kompetencji, zainteresowań i uzdolnień dzieci i młodzieży oraz innych grup społecznych;
7) wspieranie przedsięwzięć w zakresie edukacji patriotycznej i obywatelskiej dzieci i młodzieży –
znajdują umocowanie w zapisie art. 90u ust. 1 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tekst jedn.: Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 z późn. zm.).
Zgodnie z powołanym wyżej zapisem, podstawę do wydania rozporządzenia w sprawie udzielenia pomocy finansowej, stanowi uchwała Rady Ministrów. W tym roku uchwała została podjęta w dniu 25 maja 2011 r. W tym samym dniu zostało wydane rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie szczegółowych warunków udzielania pomocy finansowej uczniom na zakup podręczników (Dz. U. Nr 111, poz. 652) - dalej rozporządzenie.
Z uzasadnienia projektu wspomnianego rozporządzenia wynika, że kontynuacja Rządowego programu „Wyprawka szkolna" ma służyć wyrównaniu dysproporcji dotyczących dostępu uczniów do podręczników.

2. Zakres podmiotowy rozporządzenia

Dofinansowanie zakupu podręczników przysługuje uczniowi, który:
1) spełnia kryterium dochodowe, albo
2) nie spełnia wprawdzie kryterium dochodowego, ale znajduje się w trudnej sytuacji materialnej i życiowej, albo
3) posiada orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego dla uczniów słabo widzących, niesłyszących, z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim oraz uczniów z niepełno sprawnościami sprzężonymi.
Na pomoc w ramach programu mogą liczyć uczniowie rozpoczynający w roku szkolnym 2011/2012 naukę:
• w klasach I-III szkół podstawowych,
• w klasach I-III ogólnokształcących szkół muzycznych I stopnia,
• w klasach III gimnazjum,
• w klasach III ogólnokształcących szkół muzycznych II stopnia,
• w klasach III ogólnokształcących szkół sztuk pięknych lub w klasach IV szkół baletowych.
Na pomoc w zakupie podręczników mogą również liczyć uczniowie niepełnosprawni, z tym, że pomoc udzielana jest na zakup podręczników do kształcenia ogólnego, w tym specjalnego. Pomocą objęci są uczniowie:
• słabo widzący,
• niesłyszący,
• z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim,
• z niepełnosprawnościami sprzężonymi, w przypadku, gdy jedną z niepełnosprawności jest niepełnosprawność wyżej wymieniona.

Uczniowie ci powinni posiadać orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego. Orzeczenia wydawane są na wniosek rodziców przez zespoły, działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych, w tym w poradniach specjalistycznych. Ponadto, uczniowie niepełnosprawni powinni uczęszczać w roku szkolnym 2011/2012 do:
• szkół podstawowych,
• gimnazjów,
• szkół ponadgimnazjalnych, w tym: zasadniczych szkół zawodowych, liceów ogólnokształcących, liceów profilowanych, techników, uzupełniających liceów ogólnokształcących, techników uzupełniających dla dzieci i młodzieży,
• ogólnokształcących szkół muzycznych I stopnia,
• ogólnokształcących szkół muzycznych II stopnia,
• ogólnokształcących szkół sztuk pięknych,
• ogólnokształcących szkół baletowych lub liceów plastycznych.
Według uzasadnienia do programu, pomoc skierowana jest do najmłodszych uczestników procesu oświatowego. Uwzględnienie w tym roku uczniów klas III gimnazjów podyktowane jest faktem, iż uczniowie tych szkół rozpoczną w roku szkolnym 2011/2012 naukę według nowej podstawy programowej. Natomiast uczniowie klas I i II gimnazjum mogą dokonać zakupu podręczników na rynku wtórnym – co w przypadku uczniów klas III nie będzie możliwe.

Pomocy na zakup podręczników udziela się uczniom pochodzącym z rodzin, w których dochód na osobę w rodzinie nie przekracza kwoty 351 zł – a więc kwoty określonej w art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1362 z późn. zm.).
W przypadku trudnej sytuacji życiowej i materialnej, a więc w przypadku:
1) ubóstwa;
2) sieroctwa;
3) bezdomności;
4) bezrobocia;
5) niepełnosprawności;
6) długotrwałej lub ciężkiej choroby;
7) przemocy w rodzinie;
8) potrzeby ochrony ofiar handlu ludźmi;
9) potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności;
10) bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych;
11) braku umiejętności w przystosowaniu do życia młodzieży opuszczającej całodobowe placówki opiekuńczo-wychowawcze;
12) trudności w integracji cudzoziemców, którzy uzyskali w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą;
13) trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego;
14) alkoholizmu lub narkomanii;
15) zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej;
16) klęski żywiołowej lub ekologicznej-
pomoc może być udzielona uczniom pochodzącym z rodzin, w których dochód na osobę w rodzinie przekracza ww. kryterium dochodowe. Ustawodawca wprowadza jednocześnie ograniczenie, polegające na tym, ze liczba uczniów, którym zostanie udzielona pomoc w tym trybie nie może przekroczyć w danej gminie 10% ogólnej liczby uczniów, rozpoczynających naukę w roku szkolnym 2011/2012, określonych w § 2 ust. 1 rozporządzenia, z wyjątkiem uczniów szkół prowadzonych przez ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego. Ta sama granica ustalona jest w odniesieniu do uczniów uczących się w szkołach prowadzonych przez ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego.

Renata Niemiec, Agata Piszko