Prezydent zawetował zmiany w Lex Kamilek - nie będzie liberalizacji przepisów

Od 1 września 2025 r. obowiązywać miały liberalniejsze przepisy dotyczące zaświadczeń o niekaralności. MS chciało, by nie musieli dostarczać ich rodzice uczniów i goście odwiedzający szkołę. Zmianę negatywnie opiniowała rzecznika praw dziecka, podnosząc, że obniża ona standardy ochrony - zdanie to podzielił Prezydent, który zawetował nowelę.

Od ponad roku przepisy nakazują różnym podmiotom - w tym także świadczącym usługi hotelarskie oraz turystyczne, a także prowadzącym inne miejsca zakwaterowania zbiorowego - wdrożyć standardy ochrony małoletnich. Obowiązki nałożyła ustawa z 13 lipca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw, której projekt wnieśli posłowie Suwerennej Polski po tragicznej śmierci ośmioletniego Kamila z Częstochowy (stąd funkcjonujące w mediach określenie „lex Kamilek”). Od początku budziły mieszane uczucia - narzekano na to, że nie są wystarczająco precyzyjne, że paraliżują działania szkół, a także przyczyniają się do bezsensownego zwiększenia biurokracji. Miała to zmienić nowela, którą przygotował resort sprawiedliwości, ale 29 sierpnia 2025 r.  prezydent Karol Nawrocki zdecydował się ją zawetować

Spis treści

• Wprowadzenie – lex Kamilek i weto Prezydenta
• Planowane ułatwienia dla rodziców i wolontariuszy
• Projektowane definicje
• Planowana weryfikacja w KRK i rejestrze sprawców przestępstw seksualnych
• Propozycja obowiązku szybkiego reagowania
• Projekt kar za fałszywe oświadczenia
• RPD: to nie wystarczy
• Rodzic a standardy ochrony małoletnich

Przez lex Kamilek pracodawcy nie chcą organizować praktyk dla młodocianych>>

Miało być prościej

Nowela miała wprowadzić uproszczenia w weryfikacji osób pracujących z dziećmi – celem było usunięcie wątpliwości interpretacyjnych oraz uproszczenie procedur. Rodzice i opiekunowie pomagający w przedszkolach, szkołach czy podczas wycieczek nie musieliby przedstawiać zaświadczeń o niekaralności. Zamiast tego wystarczyłoby złożenie pisemnego oświadczenia pod rygorem odpowiedzialności karnej, że nie figurują w odpowiednich rejestrach i nie mają zakazu pracy z małoletnimi. Co istotne, szkoły nie musiałyby sprawdzać również gości biorących udział w lekcjach.

Osoby odbywające obowiązkowe praktyki oraz wolontariusze mieli zostać zwolnieni z opłat za wydanie dokumentów o niekaralności, co miało zachęcić do angażowania się w działania na rzecz dzieci. Projekt przewidywał także możliwość ponownej weryfikacji osób już dopuszczonych do pracy z dziećmi. Pracodawcy i organizatorzy mogliby sprawdzać stan rejestrów nie częściej niż raz na dwa lata, aby reagować na zmiany w sytuacji prawnej pracowników. Regulacje miały jasno zdefiniować, kto i w jakim celu mógłby przetwarzać dane osobowe sprawdzanych osób. Obowiązek weryfikacji prawdziwości danych miał spoczywać na pracodawcach i organizatorach. Projekt przewidywał również wyjątki, np. gdy osoba działałaby pod stałym nadzorem dorosłego. 

Polecamy też szkolenie online w LEX: Zmiany w prawie oświatowym 2025/2026 - jakie nowe wyzwania i obowiązki czekają dyrektorów szkół? >

Nowelizacja ustawy miała także wprowadzić doprecyzowane pojęcia, które dotychczas wywoływały rozbieżności interpretacyjne:

• Dopuszczenie do innej działalności – powierzenie określonych zadań (jednorazowych lub powtarzalnych), wykonywanych przez pewien czas, odpłatnie lub bez wynagrodzenia, na innej podstawie niż umowa o pracę.
• Inny organizator – jednostka (także pozbawiona osobowości prawnej) lub osoba fizyczna, która umożliwia realizację takiej działalności.
• Opieka – działania zapewniające małoletniemu bezpieczeństwo i zaspokojenie bieżących potrzeb w miejscu jego pobytu.
• Realizacja innych zainteresowań – wspieranie rozwoju umiejętności społecznych, emocjonalnych, sportowych czy artystycznych dzieci i młodzieży.
• Standardy ochrony małoletnich – wewnętrzne regulacje określające zasady tworzenia bezpiecznego środowiska.
• Wychowanie – całościowy proces wspierania rozwoju dziecka.
• Wypoczynek – organizacja form rekreacji i regeneracji, takich jak kolonie czy obozy.
• Kiedy konieczna byłaby weryfikacja w KRK i rejestrze sprawców przestępstw seksualnych?

Mniej obowiązkowego sprawdzania

Zawetowane przepisy przewidywały, że sprawdzanie niekaralności byłoby obowiązkowe przy działalności związanej z: wychowaniem, edukacją, wypoczynkiem, leczeniem, pomocą psychologiczną, rozwojem duchowym, sportem, rozwijaniem zainteresowań czy opieką nad dziećmi – jeśli odbywa się ona bezpośrednio z ich udziałem. Za pozyskanie danych odpowiadałby pracodawca lub organizator.

Dyrektor szkoły miałby m.in.:

• poinformować kandydata o obowiązku weryfikacji,
• sprawdzić go w rejestrach i wydrukować wynik do akt,
• odebrać stosowne oświadczenia i dokumenty.

Przewidywały także obowiązek natychmiastowego przekazywania informacji o śmierci lub ciężkim uszczerbku na zdrowiu dziecka do specjalnego zespołu. Oświadczenia zbierane od rodziców miały być składane pod rygorem odpowiedzialności karnej. Złożenie fałszywego oświadczenia byłoby traktowane jako przestępstwo z art. 233 § 6 Kodeksu karnego, zagrożone karą od 6 miesięcy do 8 lat pozbawienia wolności.

RPD: to nie wystarczy

Prezydent najprawdopodobniej podzielił opinię Rzeczniczki Praw Dziecka, która wskazywała, że projektowana nowelizacja obniżała standard ochrony dzieci poprzez wprowadzanie wyjątków i łagodzenie obowiązku sprawdzania karalności. Monika Horna-Cieślak podkreślała, że przepisy w nieakceptowalny sposób narażałyby dzieci na kontakt z osobami skazanymi za poważne przestępstwa, szczególnie seksualne. RPD ostrzegała, że nowe przepisy stwarzały ryzyko, iż osoby skazane mogłyby uczestniczyć w wydarzeniach z udziałem dzieci bez jakiejkolwiek weryfikacji, a nadzór nauczyciela nie zapewniałby realnego bezpieczeństwa.

Za obniżające standardy RPD uważała też zwolnienie opiekunów praktyk i staży z obowiązku przedstawiania zaświadczenia z KRK – wystarczyłoby własne oświadczenie. W efekcie uczniowie czy stażyści mogliby być narażeni na kontakt z osobami skazanymi za najcięższe przestępstwa. Krytyczne stanowisko zajęła także Konferencja Rektorów Akademickich Szkół Polskich, wskazując, że uczelnie zostałyby pozbawione realnych narzędzi do weryfikacji takich oświadczeń.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.