Problemy z dotarciem do wszystkich rodzin z problemami opiekuńczo-wychowawczymi, skupianie się na analizowaniu dokumentów, czy też brak funduszy na asystentów wspierających to zdaniem NIK główne przyczyny niskiego poziomu wspierania rodzin zagrożonych odebraniem dzieci w naszym kraju.
W wyniku przeprowadzonej kontroli NIK zarzuciła ośrodkom pomocy społecznej nieprawidłowe rozpoznawanie problemów i kłopoty z dotarciem do wszystkich rodzin potrzebujących pomocy na danym terenie. Jedną z przyczyn niewystarczającej wiedzy o zapotrzebowaniu na socjalne, oraz wychowawcze wsparcie może być zbyt mała aktywność pracowników socjalnych. W większości zbadanych placówek identyfikowanie rodzin nieradzących sobie z problemami opierało się głównie na analizie wniosków o pomoc materialną. W rezultacie niezbędną pomoc otrzymywały głównie osoby, które same zgłosiły się do ośrodków. Na aktywne wyszukiwanie rodzin dysfunkcyjnych (m.in. poprzez kampanie informacyjne) zdecydowała się zaledwie 1/3 skontrolowanych ośrodków.
Zdaniem NIK, na plus należy ocenić wspieranie przez ośrodki pomocy społecznej zidentyfikowanych przez nie rodzin. Pomoc udzielana była im na ogół prawidłowo i stosownie do potrzeb. NIK przypomina jednak OPS-om o możliwości wykorzystania asystentów rodziny, których zadaniem jest zapewnienie potrzebującym pomocy w rozwiązywaniu bieżących problemów wychowawczych i społecznych. Niestety z powodów finansowych w wielu
ośrodkach brakuje asystentów albo jest ich za mało.
Z uzyskanych przez NIK danych wynika, że odsetek rodzin, którym odebrano dzieci i umieszczono je w pieczy zastępczej w stosunku do całkowitej liczby rodzin z problemami opiekuńczo-wychowawczymi, nad którymi ośrodki pomocy społecznej sprawują opiekę wynosił średnio 4,5 proc. Biorąc pod uwagę, że każdy przypadek odebrania rodzicom dzieci jest trudny i zawiły, kontrolerzy NIK wraz z Rzecznikiem Praw Dziecka przeanalizowali losowo wybrane sytuacje tego typu. W żadnych z tych przypadków nie doszło jednak do odebrania dzieci tylko i wyłącznie z powodu ubóstwa rodziców.
Przeprowadzona przez NIK kontrola wykazała, że w celu efektywniejszego wspierania rodzin dysfunkcyjnych i zapobiegania w ten sposób konieczności odbierania dzieci, ośrodki pomocy społecznej powinny zwiększyć skuteczność identyfikowania i docierania do rodzin z problemami wychowawczo-opiekuńczymi. Gminy powinny otrzymywać informacje o rodzinach potrzebujących pomocy nie tylko od pracowników socjalnych, ale również od innych podmiotów. Ośrodki w celu zwiększenia pożyteczności udzielanej rodzinom pomocy powinny również częściej korzystać z takich form wsparcia jak choćby instytucja rodzin wspierających.
NIK: ośrodki pomocy społecznej powinny aktywniej wspierać rodziny zagrożone odebraniem dzieci
Z przeprowadzonego przez Najwyższą Izbę Kontroli badania wynika, że ośrodki pomocy społecznej realizujące zadania gmin w zakresie pomocy rodzinom słabo wspierają osoby, którym grozi odebranie dzieci. Zdaniem NIK konieczne jest aktywniejsze wyszukiwanie potrzebujących pomocy, gdyż rodzin z problemami tego typu przybywa.